1. DALE CARNEGIE
ÑAÉC NHAÂN TAÂM
Quyeån saùch ñaàu tieân vaø hay nhaát cuûa
moïi thôøi ñaïi ñeå thaønh coâng trong cuoäc soáng.
Coá vaán xuaát baûn: Dorothy Carnegie
Trôï lyù xuaát baûn: Tieán só Trieát hoïc Arthur R. Pell

2. BÌA 4
Ñaéc Nhaân Taâm – How To Win Friends and Influence People cuûa Dale
Carnegie laø taùc phaåm noåi tieáng nhaát, baùn chaïy nhaát vaø coù taàm aûnh höôûng nhaát cuûa moïi
thôøi ñaïi. Cuoán saùch ñaõ ñöôïc chuyeån ngöõ sang haàu heát caùc thöù tieáng treân theá giôùi vaø coù
maët ôû haøng traêm quoác gia. Ñaây laø cuoán saùch lieân tuïc ñöùng ñaàu danh muïc saùch baùn
chaïy nhaát (Best-selling Books) do thôøi baùo New York Times bình choïn suoát 10 naêm lieàn.
Taùc phaåm coù söùc lan toûa voâ cuøng roäng lôùn – duø baïn ñi ñeán baát cöù ñaâu, baát kyø quoác gia
naøo cuõng ñeàu coù theå nhìn thaáy. Taùc phaåm ñöôïc ñaùnh giaù laø cuoán saùch ñaàu tieân vaø hay
nhaát trong theå loaïi naøy, coù aûnh höôûng thay ñoåi cuoäc ñôøi ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi treân
theá giôùi.

3. Xin göûi taëng ngöôøi baïn thaân yeâu nhaát cuûa toâi - Homer Croy
- ngöôøi khoâng caàn ñoïc quyeån saùch naøy.
- Dale Carnegie

4. LÔØI GIÔÙI THIEÄU
Believe that you will succeed – and you will!
“Tin raèng thaønh coâng – Baïn seõ thaønh coâng!”
- Dale Carnegie
Ñaéc Nhaân Taâm – How To Win Friends and Influence People cuûa Dale Carnegie
laø quyeån saùch noåi tieáng nhaát, baùn chaïy nhaát cuûa moïi thôøi ñaïi. Saùch ñaõ ñöôïc chuyeån
ngöõ sang haàu heát caùc thöù tieáng treân theá giôùi vaø coù maët ôû haøng traêm quoác gia. Ñaây laø
quyeån saùch duy nhaát veà theå loaïi self-help lieân tuïc ñöùng ñaàu danh muïc saùch baùn chaïy
nhaát (Best-selling Books) do thôøi baùo New York Times bình choïn suoát 10 naêm lieàn.
Rieâng baûn tieáng Anh cuûa saùch ñaõ baùn ñöôïc hôn 15 trieäu baûn treân theá giôùi. Taùc phaåm coù
söùc lan toûa voâ cuøng roäng lôùn – duø baïn ñi ñeán baát cöù ñaâu, baát kyø quoác gia naøo cuõng ñeàu
coù theå nhìn thaáy. Taùc phaåm ñöôïc ñaùnh giaù laø quyeån saùch ñaàu tieân vaø hay nhaát trong
theå loaïi naøy, coù aûnh höôûng thay ñoåi cuoäc ñôøi ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi treân theá giôùi.
ÔÛ Vieät Nam, taùc phaåm How to Win Friends and Influence People cuûa Dale
Carnegie ñaõ coù hôn 50 naêm gaén boù cuøng baïn ñoïc Vieät Nam qua baûn dòch Ñaéc Nhaân
Taâm cuûa hoïc giaû Nguyeãn Hieán Leâ vaø ñaõ giuùp nhieàu theá heä baïn ñoïc Vieät Nam thaønh
coâng trong cuoäc soáng. Trong suoát 50 naêm aáy, How to Win Friends and Influence People
töøng nhieàu laàn ñöôïc nhöõng ngöôøi con cuûa Dale chænh söûa, boå sung cho phuø hôïp vôùi thôøi
ñaïi môùi. Raát nhieàu ví duï, daãn chöùngï quaù cuõ ñaõ ñöôïc thay baèng nhöõng caâu chuyeän môùi,
mang tính thôøi ñaïi vaø yù nghóa hôn. Vaø ñoù cuõng chính laø mong muoán cuûa Dale Carnegie
luùc sinh thôøi. OÂng vaãn haèng mong taùc phaåm cuûa mình coù moät söùc soáng hôïp vôùi thôøi ñaïi
vaø ngaøy caøng lan toûa, phaùt trieån maõi.

5. Chính vì söï caäp nhaät môùi cuûa taùc phaåm cuõng nhö khaùt khao mang ñeán cho ñoäc
giaû Vieät Nam moät taùc phaåm thaät söï giaù trò veà ngheä thuaät giao tieáp vaø chinh phuïc loøng
ngöôøi, First News ñaõ quyeát ñònh mua baûn quyeàn aán baûn môùi nhaát vaø bieân dòch laïi taùc
phaåm noåi tieáng naøy.
Ñaéc Nhaân Taâm - How to Win Friends and Influence People ñöôïc First News
mua baûn quyeàn cuûa Nhaø xuaát baûn Simon & Schuster cuûa Myõ. Ñaây laø baûn dòch ñaàu tieân
vaø duy nhaát ôû Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay coù baûn quyeàn töø nhaø xuaát baûn goác vaø ñöôïc söï
ñoàng yù cuûa gia ñình Dale Carnegie.
Cuõng nhö nhieàu ngöôøi ñaõ töøng chieâm nghieäm vaø thaønh coâng nhôø nhöõng trieát lyù
trong quyeån saùch naøy, oâng Phaïm Phuù Ngoïc Trai, Chuû tòch vaø Toång Giaùm ñoác Pepsico,
Indochina, ñaõ chia seû caûm nhaän saâu saéc cuûa mình: “Ñaéc Nhaân Taâm khoâng ñôn thuaàn laø
caùch cö xöû chæ ñeå ñöôïc loøng ngöôøi. Ñoù laø moät trong nhöõng nhaän thöùc hình thaønh nhaân
caùch con ngöôøi theo nhöõng chuaån giaù trò ñöôïc ña soá ñoàng yù vaø chia seû. Trong cuoäc
soáng, Ñaéc Nhaân Taâm theå hieän qua söï quan taâm, toân troïng nhöõng ngöôøi quanh ta vaø xaõ
hoäi mình ñang soáng. Trong kinh doanh, noù theå hieän söï coâng baèng (fairness) vaø tö duy
cuøng thaéng (win-win). Traùch nhieäm vôùi coäng ñoàng, vôùi xaõ hoäi qua söï ñoùng goùp cuûa baûn
thaân töøng con ngöôøi vaø doanh nghieäp, hieåu theo “ñaéc nhaân taâm”, seõ khoâng coøn laø söï
“coá gaéng laøm haøi loøng” hoaëc “ban phaùt” maø chính laø thöôùc ño nhaân caùch, laø boån phaän
vaø traùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù vaø doanh nghieäp ñoù”.
Khoâng coøn nöõa khaùi nieäm giôùi haïn Ñaéc Nhaân Taâm laø ngheä thuaät thu phuïc loøng
ngöôøi, laø laøm cho taát caû moïi ngöôøi yeâu meán mình. Ñaéc Nhaân Taâm cuûa thôøi ñaïi môùi ñoøi
hoûi söï hieän dieän cuûa caùi Taâm, caùi Taàm vaø caùi Taøi trong moãi ngöôøi chuùng ta. Ñaéc Nhaân
Taâm trong yù nghóa ñoù caàn ñöôïc thuï ñaéc baèng söï hieåu roõ baûn thaân, thaønh thaät vôùi chính
mình,hieåu bieát vaø quan taâm ñeán nhöõng ngöôøi xung quanh ñeå nhìn ra vaø khôi gôïi nhöõng
tieàm naêng aån khuaát nôi hoï, giuùp hoï phaùt trieån leân moät taàm cao môùi. Ñaây chính laø ngheä

6. thuaät cao nhaát veà con ngöôøi vaø chính laø yù nghóa saâu saéc nhaát ñuùc keát töø nhöõng nguyeân
taéc vaøng cuûa Dale Carnegie.
Ñoàng caûm vôùi muïc ñích toát ñeïp cuûa First News vaø mong muoán goùp phaàn phaùt
trieån neùt vaên hoùa öùng xöû “Ñaéc Nhaân Taâm” ôû Vieät Nam, Tröôøng Doanh nhaân Ñaéc
Nhaân Taâm© - ñaïi dieän chính thöùc cuûa toå chöùc Dale Carnegie taïi Vieät Nam – ñaõ ñoàng
haønh vôùi First News ñeå giôùi thieäu quyeån saùch “ñaàu tieân vaø hay nhaát moïi thôøi ñaïi veà
ngh thu t giao tieáp vaø öùng xöû”, quyeån saùch ñaõ töøng mang ñeán thaønh coâng vaø haïnh
phuùc cho haøng trieäu ngöôøi treân khaép theá giôùi.
Chaân thaønh chuùc caùc baïn seõ tìm ñöôïc nhöõng ñieàu boå ích vaø thaønh coâng vôùi
quyeån saùch ñaëc bieät naøy.
- First News

7. QUYEÅN SAÙCH CUÛA MOÏI THÔØI ÑAÏI
Khi xuaát baûn laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1936, taùc phaåm “How to Win
Friends and Influence People” cuûa Dale Carnegie chæ in coù naêm nghìn
baûn. Caû Dale Carnegie vaø nhaø xuaát baûn Simon & Schuster ñeàu khoâng ngôø
raèng ngay khi phaùt haønh, quyeån saùch ñaõ trôû thaønh moät hieän töôïng ñaùng
kinh ngaïc trong ngaønh xuaát baûn Hoa Kyø. Simon & Schuster phaûi taùi baûn
lieân tuïc môùi kòp ñaùp öùng ñuû nhu caàu cuûa baïn ñoïc. Trong suoát nhieàu thaäp
kyû tieáp theo vaø cho ñeán taän baây giôø, taùc phaåm naøy vaãn chieám vò trí soá moät
trong danh muïc saùch baùn chaïy nhaát vaø trôû thaønh moät söï kieän coù moät khoâng
hai trong lòch söû ngaønh xuaát baûn theá giôùi vaø ñöôïc ñaùnh giaù laø moät quyeån
saùch coù taàm aûnh höôûng nhaát moïi thôøi ñaïi.
Dale Carnegie ñaõ töøng noùi kieám ñöôïc moät trieäu ñoâ-la coøn deã daøng
hôn laø saùng taïo ra moät cuïm töø tieáng Anh thoâng duïng. “How to win friends
and influence people” ñaõ trôû thaønh moät cuïm töø noåi tieáng ñư c söû duïng
nhieàu ñeán möùc chính ngöôøi taïo ra noù cuõng khoâng ngôø ñeán. Cuïm töø naøy vaø
nhöõng giaù trò trong taùc phaåm cuûa Dale Carnegie ñaõ ñöôïc ñeà caäp, trích daãn,
baøn luaän, öùng duïng trong voâ vaøn tình huoáng khaùc nhau cuûa cuoäc soáng. Taùc
phaåm ñaõ ñöôïc dòch sang hôn 45 ngoân ngöõ treân theá giôùi. Vaø, thaät dieäu kyø,
quyeån saùch chöa bao giôø bò laïc haäu bôûi thôøi gian. Moãi theá heä ñeàu caûm
nhaän, khaùm phaù töø quyeån saùch caùch tö duy, caùch öùng xöû vaø caùch soáng môùi
meû, thuù vò vaø raát höõu ích cho cuoäc soáng cuûa chính mình.

8. Moät vaán ñeà raát ñaùng ñöôïc neâu leân: Taïi sao phaûi ñaùnh giaù laïi moät
taùc phaåm maø söï thaønh coâng vaø noåi tieáng cuûa noù ñaõ ñöôïc minh chöùng qua
thöïc tieãn cuûa moïi thôøi ñaïi? Taïi sao phaûi hieän ñaïi hoùa moät taùc phaåm ñaõ
ñöôïc xem laø kinh ñieån, laø moät bieåu töôïng vaên hoùa cuûa nhaân loaïi?
Ñeå traû lôøi caâu hoûi treân, tröôùc heát chuùng ta caàn hieåu raèng Dale
Carnegie ñaõ daønh taâm huyeát caû cuoäc ñôøi mình ñeå vieát neân taùc phaåm naøy.
“How To Win Friends And Influence People” ñaõ ñöôïc duøng laøm taøi lieäu
chính cho caùc baøi giaûng vaø caùc cuoäc noùi chuyeän veà “Thuaät ñoái nhaân xöû theá
vaø giao tieáp hieäu quaû” cuûa Dale Carnegie vaø nhöõng theá heä dieãn giaû sau
naøy. Cho ñeán tröôùc khi qua ñôøi vaøo naêm 1955, oâng vaãn khoâng ngöøng boå
sung vaø caäp nhaät nhöõng kinh nghieäm soáng cuûa mình vaøo taùc phaåm naøy
trong moãi laàn taùi baûn ñeå quyeån saùch luoân phuø hôïp vôùi tö duy cuûa thôøi ñaïi
môùi. Döôøng nhö khoâng ai nhaïy caûm baèng Dale Carnegie trong caûm nhaän
veà xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc moái quan heä vaø cuoäc soáng noäi taâm con
ngöôøi. Neáu nhö Dale Carnegie coøn soáng, chaéc chaén oâng seõ vaãn tieáp tuïc boå
sung, caäp nhaät ñeå taùc phaåm taâm huyeát cuûa mình luoân ñoàng haønh, soáng maõi
vôùi thôøi gian vôùi thôøi ñaïi ngaøy nay.
Teân tuoåi cuûa nhieàu nhaân vaät noåi tieáng töø tröôùc nhöõng naêm 1930 töøng
ñöôïc ñeà caäp, trích daãn trong caùc laàn xuaát baûn tröôùc cuûa quyeån saùch naøy
khoâng coøn quen thuoäc vôùi baïn ñoïc ngaøy nay nöõa. Moät soá daãn chöùng vaø ví
duï minh hoïa ñaõ laïc haäu vôùi hieän taïi. Do ñoù, trong laàn xuaát baûn môùi nhaát
naøy, chuùng toâi caäp nhaät vaø boå sung nhöõng ví duï, daãn chöùng ñeå laøm noåi baät
hôn nhöõng yù töôûng tinh teá, taàm nhìn vaø nhöõng kinh nghieäm coù giaù trò vónh

9. haèng cuûa Carnegie. Thaät vaäy, Dale Carnegie ñaõ vieát nhö oâng ñaõ nghó, ñaõ
noùi vaø ñaõ soáng baèng caû traùi tim mình, moät traùi tim chaân thaønh, giaøu loøng
traéc aån vaø luoân traøn ñaày nhieät huyeát.
Töøng ngaøy, töøng giôø, haøng trieäu ngöôøi treân khaép theá giôùi vaãn ñang
ñoïc taùc phaåm baát huû naøy cuûa Carnegie. Quyeån saùch ñaõ giuùp thay ñoåi cuoäc
ñôøi cuûa raát nhieàu ngöôøi toát ñeïp hôn. Chuùng toâi traân troïng giôùi thieäu vôùi
baïn ñoïc aán baûn caäp nhaät môùi naøy vaø tin töôûng noù seõ ñem laïi cho baïn söï
thaønh coâng vaø haïnh phuùc trong cuoäc soáng.
DOROTHY CARNEGIE

10. Lôøi Taùc Giaû Dale Carnegie
“ÑAÉC NHAÂN TAÂM”
RA ÑÔØI NHÖ THEÁ NAØO?
Trong 35 naêm ñaàu theá kyû hai möôi, caùc nhaø xuaát baûn ôû Myõ ñaõ in
treân 200.000 ñaàu saùch khaùc nhau. Haàu heát chuùng ñeàu nhaøm chaùn vaø thaát
baïi veà doanh thu. Giaùm ñoác moät trong nhöõng nhaø xuaát baûn lôùn nhaát treân
theá giôùi cho toâi bieát raèng duø nhaø xuaát baûn cuûa oâng ñaõ coù baûy möôi laêm
naêm kinh nghieäm song vaãn thaát baïi 7 treân 8 ñaàu saùch ñaõ in trong naêm.
Nhö vaäy, taïi sao toâi vaãn quyeát taâm vieát cuoán saùch naøy vaø sau khi
hoaøn taát, toâi coøn taâm ñaéc ñoïc ñi ñoïc laïi raát nhieàu laàn?
Töø naêm 1912, toâi giaûng daïy ngheä thuaät kinh doanh ôû New York.
Ban ñaàu, vôùi kinh nghieäm thöïc teá, toâi daïy hoïc vieân caùch dieãn thuyeát tröôùc
coâng chuùng. Sau ñoù, toâi nhaän thaáy caùc hoïc vieân caàn ñöôïc höôùng daãn caùch
dieãn ñaït hieäu quaû, ñaëc bieät laø ngheä thuaät öùng xöû vôùi con ngöôøi, trong kinh
doanh cuõng nhö giao tieáp xaõ hoäi haøng ngaøy. Toâi nghó raèng, chính baûn thaân
toâi cuõng caàn töï nhìn laïi mình. Suy nghieäm veà thôøi gian ñaõ qua, toâi töï nhaän
thaáy baûn thaân ñaõ coù raát nhieàu laàn xöû söï thieáu teá nhò. Neáu caùch ñaây 20 naêm
maø ñöôïc ñoïc moät quyeån saùch daïy caùch öùng xöû toát thì coù leõ toâi ñaõ khaùc ñi
raát nhieàu.

11. Cö xöû sao cho ñeïp loøng ngöôøi nhöng khoâng thieät phaàn mình laø caû
moät ngheä thuaät. Ñieàu ñoùù ñoøi hoûi söï nhaïy caûm, tinh teá trong giao tieáp haøng
ngaøy, ñaëc bieät laø trong quan heä kinh doanh. Ñieàu naøy ñuùng vôùi taát caû moïi
ngöôøi thuoäc moïi taàng lôùp, giai caáp trong xaõ hoäi.
Theo moät nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh döôùi söï baûo trôï cuûa Vieän
Carnegie thì ngay caû trong lónh vöïc kyõ thuaät coâng ngheä, thaønh coâng veà taøi
chính cuûa moät ngöôøi thöôøng chæ coù 15% laø do khaû naêng chuyeân moân, 85%
coøn laïi tuyø thuoäc vaøo nhaân caùch, söï kheùo leùo, teá nhò trong giao tieáp vaø khaû
naêng quaûn lyù, laõnh ñaïo.
Treân 1.500 kyõ sö ñaõ ñeán vôùi caùc lôùp hoïc do toâi giaûng daïy taïi Caâu
laïc boä caùc kyõ sö Philadelphia vaø Vieän Kyõ thuaät ñieän Hoa Kyø. Lyù do hoï
ñeán vôùi lôùp hoïc naøy laø vì hoï nhaän ra raèng nhöõng ngöôøi ñöôïc traû löông cao
nhaát trong ngaønh cô khí khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi thoâng thaïo nhaát veà
maùy moùc maø chính laø nhöõng ngöôøi coù trình ñoä kyõ thuaät keát hôïp vôùi khaû
naêng giao tieáp thoâng minh vaø tinh teá, coù khaû naêng laõnh ñaïo, bieát khôi daäy
loøng nhieät tình vaø bieát ñoäng vieân moïi ngöôøi moät caùch toát nhaát. Rockefeller
cuõng töøng noùi raèng: “Neáu coù theå mua ñöôïc khaû naêng ñoái nhaân xöû theá thì toâi
saün saøng doác heát haàu bao cuûa mình vì ñaây chính laø ñieàu quan troïng hôn
baát cöù ñieàu gì khaùc treân ñôøi”.
Caùch ñaây khaù laâu, tröôøng ñaïi hoïc Chicago vaø caùc tröôøng cuûa Hoäi
Coâng giaùo Myõ ñaõ tieán haønh moät cuoäc thaêm doø trong hai naêm vôùi 156 caâu
hoûi ñeå tìm hieåu xem nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh muoán hoïc hoûi ñieàu gì nhieàu
nhaát. Trong danh saùch ñoù coù nhöõng caâu nhö: Coâng vieäc vaø ngheà nghieäp

12. cuûa baïn laø gì? Moái quan taâm cuûa baïn laø gì? Thôøi giôø raûnh baïn laøm gì? Thu
nhaäp cuûa baïn ra sao? Nhöõng sôû thích, öôùc mô cuûa baïn? Nhöõng vaán ñeà khoù
khaên cuûa baïn trong cuoäc soáng? Ngoaøi coâng vieäc, hoïc taäp, baïn quan taâm
ñeán ñieàu gì nhaát?...
Keát quaû cuoäc thaêm doø cho thaáy moïi ngöôøi quan taâm nhieàu nhaát ñeán
söùc khoûe, tieáp theo ñoù laø caùch öùng xöû sao cho hoï ñöôïc ngöôøi khaùc quyù
troïng, tin töôûng vaø nghe theo.
Vôùi mong muoán huaán luyeän, ñaøo taïo nhöõng hoïc vieân ôû Meriden moät
khoùa hoïc veà ngheä thuaät giao tieáp öùng xöû, nhöõng giaûng vieân ñaõ coá gaéng tìm
kieám moät vaøi quyeån saùch ñeå coù theå laøm taøi lieäu giaûng daïy nhöng thaät ngaïc
nhieân laø khoâng heà coù moät quyeån saùch naøo ñöôïc vieát veà ñeà taøi naøy caû.
Khoâng theå tìm ôû ñaâu ra moät cuoán saùch ñeå laøm giaùo trình, theá laø toâi
baét tay vaøo vieát moät quyeån saùch nhö vaäy. Tröôùc khi vieát, toâi ñaõ boû nhieàu
thôøi gian ñeå luïc tìm vaø tham khaûo raát kyõ nhöõng vaán ñeà mình ñang quan
taâm treân caùc saùch baùo, taïp chí, nhöõng caâu chuyeän vaø hoà sô ghi cheùp caùc vuï
kieän tuïng trong gia ñình vaø xaõ hoäi, caùc taùc phaåm kinh ñieån cuûa nhöõng trieát
gia vaø nhöõng nhaø taâm lyù hoïc noåi tieáng treân theá giôùi...
Thaäm chí toâi coøn thueâ caû moät nhaø nghieân cöùu chuyeân nghieäp daønh
ra hôn moät naêm röôõi trôøi ñeå tìm ñoïc taát caû nhöõng gì coù trong caùc thö vieän
maø toâi ñaõ boû soùt, ñaøo bôùi trong nhöõng baøi hoïc veà taâm lyù, raø soaùt haøng traêm
baøi baùo, tìm kieám khoâng bieát bao nhieâu laø tieåu söû vôùi noã löïc tìm hieåu caùch
maø caùc nhaø laõnh ñaïo kieät xuaát cuûa moïi thôøi ñaïi ñaõ ñoái xöû vôùi nhöõng ngöôøi
xung quanh hoï nhö theá naøo.

13. Beân caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng ñoïc veà göông thaønh coâng cuûa nhieàu
nhaân vaät xuaát chuùng nhö Julius Caesar1, Thomas Edison2... Toâi coøn nhôù,
chæ rieâng Theodore Roosevelt, chuùng toâi ñaõ tìm ñoïc ñeán hôn 100 baøi tö
lieäu veà cuoäc ñôøi oâng.
Caù nhaân toâi ñaõ tröïc tieáp phoûng vaán raát nhieàu ngöôøi thaønh coâng,
trong ñoù coù nhöõng nhaân vaät noåi tieáng theá giôùi thuoäc nhieàu lónh vöïc: nhaø
phaùt minh vó ñaïi Marconi, Edison… nhaø laõnh ñaïo chính trò xuaát chuùng nhö
Franklin D. Roosevelt, James Farley, nhaø kinh doanh taøi naêng Owen
D.Young, ngoâi sao maøn baïc Clark Gable, Mary Pickford, nhaø thaùm hieåm
Martin Johnson... ñeå coá tìm ra nhöõng bí quyeát thaønh coâng maø hoï ñaõ öùng
duïng trong caùch ñoái nhaân xöû theá.
Töø taát caû nhöõng taøi lieäu thu thaäp ñöôïc, toâi ñaõ chuaån bò moät baøi vieát
ngaén coù teân laø “Ñaéc nhaân taâm – Ngheä thuaät ñoái nhaân xöû theá vaø thu phuïc
loøng ngöôøi”. Baøi vieát naøy chæ “ngaén” ôû giai ñoaïn ñaàu nhöng khoâng laâu sau
ñoù ñöôïc phaùt trieån thaønh moät baøi giaûng keùo daøi trong voøng moät tieáng röôõi
ñoàng hoà.
Khi keát thuùc baøi giaûng, toâi ñeà nghò caùc hoïc vieân theå nghieäm nhöõng
kinh nghieäm, nhöõng nguyeân taéc maø hoï ñaõ hoïc vaøo trong coâng vieäc vaø cuoäc
soáng cuûa hoï vaø khi quay trôû laïi lôùp trong buoåi hoïc sau, moãi hoïc vieân seõ
trình baøy nhöõng traûi nghieäm vaø keát quaû maø hoï ñaït ñöôïc. Toâi ñaõ thaät söï baát
ngôø, thuù vò vaø ñoàng caûm vôùi nhöõng caâu chuyeän xuùc ñoäng vaø nhöõng ñieàu
boå ích maø caùc hoïc vieân keå laïi.
1
Julius Caesar (100 – 44 Tr.CN): Hoàng La Mã c i.
2
Thomas Edison (1847 – 1931): Nhà phát minh vĩ i ngư i M .

14. Ñaây khoâng phaûi laø moät quyeån saùch bình thöôøng naèm laëng yeân treân
giaù. Noù tröôûng thaønh theo thôøi gian nhö söï phaùt trieån cuûa moät ñöùa treû. Noù
“lôùn leân vaø phaùt trieån” vöôït ra khoûi nhöõng kinh nghieäm cuûa haøng trieäu
ngöôøi qua caùc thôøi ñaïi ñaày bieán ñoäng cuûa raát nhieàu neàn vaên hoùa khaùc
nhau.
Luùc khôûi ñaàu caùch ñaây nhieàu naêm, chuùng toâi ñaõ in nhöõng nguyeân
taéc öùng xöû ñoù treân moät taám theû baèng kích côõ taám böu thieáp. M t naêm sau,
chuùng toâi phaûi in treân moät böu thieáp lôùn hôn, sau ñoù laø moät tôø giaáy khoå
lôùn… Daàn daàn nhöõng nguyeân taéc ñoù cöù taêng leân vaø ñöôïc in thaønh moät loaït
nhöõng quyeån soå tay nhoû. Sau 15 naêm nghieân cöùu vaø traûi nghieäm, quyeån
saùch naøy chính thöùc ñöôïc hoøan thieän vaø ra ñôøi.
Nhöõng ñieàu ñöôïc trình baøy trong quyeån saùch naøy khoâng chæ ñôn
thuaàn laø nhöõng lyù thuyeát hay nhöõng lyù luaän caûm tính, chuû quan. Nhöõng
kinh nghieäm naøy thaät söï coù moät pheùp laï vaø töøng laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi cuûa
raát nhieàu ngöôøi ñaõ öùng duïng noù.
Trong lôùp hoïc cuûa toâi coù moät vò giaùm ñoác quaûn lyù 314 nhaân vieân.
Tröôùc ñaây, oâng thöôøng xuyeân eùp buoäc, chæ trích vaø traùch maéng nhaân vieân
cuûa mình. Haàu nhö chaúng bao giôø oâng coù ñöôïc thaùi ñoä dòu daøng, nhöõng lôøi
ñoäng vieân, khuyeán khích nhaân vieân. Nhöng ngay sau khi nghieân cöùu nhöõng
nguyeân taéc ñöôïc ñeà caäp trong quyeån saùch, oâng ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn trieát
lyù soáng cuûa mình. Moïi nhaân vieân trong coâng ty oâng nhö ñöôïc thoåi moät
luoàng sinh khí môùi, laøm vieäc vôùi moät söï trung thaønh cao ñoä, loøng nhieät tình
haêng haùi vaø moät tinh thaàn ñoàng ñoäi maïnh meõ – ñieàu maø tröôùc ñaây chöa heà

15. coù. Ñieàu tuyeät vôøi nhaát laø oâng ñaõ bieán 314 con ngöôøi maø oâng töøng xem
nhö nhöõng keû choáng ñoái trôû thaønh 314 ngöôøi baïn thaät söï cuûa mình. OÂng töï
haøo keå laïi: “Tröôùc ñaây moãi laàn ñeán coâng ty, toâi chaúng heà ñöôïc ai chaøo
ñoùn. Caùc nhaân vieân thöôøng nhìn veà phía khaùc khi thaáy toâi ñeán gaàn. Nhöng
baây giôø taát caû thöïc söï ñeàu laø baïn toâi, ngay caû ngöôøi baûo veä gaùc coång cuõng
chaøo toâi moät caùch raát thaân maät”.
Ngöôøi quaûn lyù naøy ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh coâng hôn, nhieàu nieàm
vui hôn – vaø quan troïng hôn caû laø oâng ñaõ tìm thaáy ñöôïc haïnh phuùc trong
coâng vieäc vaø cuoäc soáng.
Cuõng nhôø öùng duïng hieäu quaû nhöõng nguyeân taéc trong quyeån saùch
maø raát nhieàu nhaân vieân kinh doanh ñaõ taêng ñaùng keå doanh soá cuûa mình.
Nhieàu ngöôøi phaùt trieån theâm ñöôïc nhöõng khaùch haøng môùi – nhöõng khaùch
haøng maø tröôùc ñoù hoï hoaøn toaøn voâ voïng trong vieäc xaây döïng moái quan heä.
Caùc laõnh ñaïo caáp cao thì ñöôïc thaêng chöùc, taêng löông. Nhöõng buoåi hoïc veà
ngheä thuaät öùng xöû khoâng nhöõng ñaõ thay ñoåi ñöôïc nhieàu ngöôøi baûo thuû, coù
ñònh kieán hay choáng ñoái, nhöõng ngöôøi thieáu hoøa ñoàng thoaùt khoûi nguy cô
bò sa thaûi maø coøn giuùp hoï nhaän ñöôïc loøng tin vaø ñöôïc giao phoù nhöõng
troïng traùch cao hôn. Nhöõng caùch öùng xöû naøy khoâng nhöõng giuùp haøn gaén laïi
nhöõng raïn nöùt trong caùc moái quan heä xaõ hoäi, coâng vieäc maø coøn taïo neân
nhöõng tình caûm toát ñeïp, laøm thaêng hoa haïnh phuùc gia ñình.
Haàu heát caùc hoïc vieân ñeàu raát kinh ngaïc veà nhöõng keát quaû töïa nhö
pheùp maøu maø hoï ñaõ ñaït ñöôïc. Nhieàu hoïc vieân ñaõ ñieän thoaïi ñeán nhaø toâi

16. caû vaøo ngaøy chuû nhaät vì khoâng theå chôø ñeán 48 tieáng ñoàng hoà nöõa ñeå chia
seû nhöõng traûi nghieäm maø hoï vöøa khaùm phaù ñöôïc.
Moät hoïc vieân quaù xuùc ñoäng tröôùc moät baøi tham luaän ñeán m c ngoài
laïi thaûo luaän vôùi caùc hoïc vieân khaùc ñeán taän 3 giôø saùng môùi ra veà. Anh ta
quaù phaán khích vaø hoài hoäp tröôùc nhöõng nhìn nhaän veà loãi laàm cuûa baûn thaân
vaø tröôùc nhöõng caûm nhaän cuoäc soáng coù theâm nhieàu yù nghóa, theá giôùi ñaày
nhöõng ñieàu môùi meû, ñaày nhöõng caûm höùng ñang chôø ñôïi mình ñeán noãi anh
thao thöùc, khoâng theå nguû ñöôïc trong nhieàu ñeâm lieàn.
Giaùo sö noåi tieáng William James cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Harvard noùi
raèng: “So vôùi taát caû nhöõng gì chuùng ta ñaõ haønh xöû, chuùng ta chæ môùi “tænh
ngoä” coù nöûa phaàn maø thoâi. Chuùng ta môùi chæ söû duïng moät phaàn nhoû nhöõng
khaû naêng theå chaát vaø tinh thaàn voán coù. Con ngöôøi thöôøng deã thoûa hieäp,
baèng loøng vôùi chính mình vaø soáng trong caùc giôùi haïn töï ñaët ra maø chuùng
caùch raát xa so vôùi khaû naêng thaät söï cuûa mình. Raát nhieàu khaû naêng lôùn lao
ñaõ khoâng ñöôïc duøng ñeán!” Vaø, muïc ñích duy nhaát cuûa quyeån saùch naøy laø
giuùp caùc baïn phaùt hieän, phaùt trieån vaø taän duïng nhöõng tieàm naêng ñang coøn
nguû yeân, chöa ñöôïc khai thaùc trong chính con ngöôøi baïn! Theo tieán só John
G. Hibben, nguyeân Hieäu tröôûng Ñaïi hoïc Princeton: “Thöôùc ño söï giaùo duïc
cuûa moät con ngöôøi chính laø khaû naêng öùng xöû cuûa anh ta tröôùc nhöõng tình
huoáng cuûa cuoäc soáng”.
Neáu nhö baïn ñoïc xong ba chöông ñaàu cuûa quyeån saùch maø vaãn chöa
caûm thaáy mình tieáp nhaän ñöôïc nhöõng kieán thöùc vaø kinh nghieäm toát hôn ñeå
öùng duïng vaøo nhöõng tình huoáng thöïc teá cuoäc soáng cuûa baïn thì toâi xem laø

17. ñoù moät thaát baïi hoaøn toaøn. Vaø, nhö vaäy, quyeån saùch naøy khoâng coøn caàn
thieát cho baïn nöõa. Bôûi vì “muïc ñích toái thöôïng cuûa giaùo duïc”, nhö Herbert
Spencer noùi, “khoâng phaûi laø kieán thöùc - maø laø haønh ñoäng”.
Vaø - ñaây chính laø moät quyeån saùch cuûa haønh ñoäng!
DALE CARNEGIE
1936

18. ÑEÅ QUYEÅN SAÙCH NAØY MANG ÑEÁN CHO BAÏN
MOÄT KEÁT QUAÛ TOÁT NHAÁT
1. Moät yeâu caàu raát quan troïng ñeå baïn ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát töø
quyeån saùch naøy laø: Moät khao khaùt maõnh lieät, moät quyeát taâm maïnh meõ
muoán thay ñoåi, muoán caûi thieän khaû naêng ñoái nhaân xöû theá vaø hoaøn thieän
chính mình.
Ñeå coù ñöôïc moät khaùt khao maõnh lieät nhö vaäy, haõy nghó raèng vieäc
hieåu bieát vaø vaän duïng thaønh coâng nhöõng nguyeân taéc naøy seõ giuùp baïn coù
moät cuoäc soáng giaøu coù veà tinh thaàn laãn vaät chaát, coù ñöôïc thaønh coâng vaø
haïnh phuùc hôn. Baïn cuõng coù theå töï laëp ñi laëp laïi raèng: “Uy tín, giaù trò vaø
haïnh phuùc cuûa toâi phaàn lôùn tuøy thuoäc vaøo khaû naêng öùng xöû cuûa toâi vôùi moïi
ngöôøi xung quanh”.
2. Baïn neân ñoïc nhanh toaøn boä quyeån saùch ñeå coù ñöôïc caùi nhìn toång
quaùt veà noäi dung chính. Sau ñoù, baïn ñoïc laïi thaät kyõ töøng chöông. Veà laâu
daøi, ñieàu naøy seõ tieát kieäm ñöôïc thôøi gian, giuùp baïn coù ñöôïc söï thay ñoåi lôùn
trong noäi taâm vaø thu ñöôïc nhöõng keát quaû myõ maõn.
3. Trong khi ñoïc, baïn neân döøng laïi suy ngaãm veà ñieàu vöøa ñoïc, töï hoûi
xem baèng caùch naøo vaø khi naøo thì coù theå öùng duïng töøng gôïi yù thieát thöïc
ñoù.
4. Haõy chuaån bò saün buùt toâ maøu, buùt chì, buùt möïc, thöôùc hay moät vaät
gì coù theå duøng ñeå ñaùnh daáu. Khi baïn tìm thaáy moät yù töôûng maø baïn nghó laø

19. coù theå öùng duïng ngay ñöôïc, haõy toâ maøu, gaïch döôùi hay ñaùnh daáu theo
caùch rieâng cuûa baïn, hoaëc daùn moät maûnh giaáy nhoû laøm daáu. Ñieàu naøy seõ
giuùp cho vieäc ñoïc saùch trôû neân thuù vò hôn. Ngoaøi ra, khi caàn ñoïc laïi, baïn
seõ nhanh choùng tìm thaáy nhöõng ñieåm caàn quan taâm moät caùch deã daøng hôn.
5. Toâi coù quen bieát moät giaùm ñoác haønh chính cuûa moät coâng ty baûo
hieåm. Taát caû caùc hôïp ñoàng baûo hieåm phaùt haønh haøng thaùng baø ñoïc qua
ñeàu gioáng heät nhau. Theá nhöng cöù heát thaùng naøy sang thaùng khaùc, suoát
möôøi laêm naêm ñöông chöùc, baø aáy ñaõ ñoïc khoâng soùt moät hôïp ñoàng naøo. Taïi
sao theá? Bôûi vì kinh nghieäm ñaõ daïy cho baø bieát raèng, ñaây laø caùch toát nhaát
ñeå baø luoân nhôù ñöôïc roõ raøng nhöõng ñieàu khoaûn trong ñaàu.
Toâi ñaõ töøng maát gaàn hai naêm roøng raõ ñeå vieát moät quyeån saùch veà
caùch dieãn thuyeát tröôùc coâng chuùng nhöng thænh thoaûng toâi vaãn phaûi ñoïc laïi
ñeå nhôù nhöõng gì chính toâi ñaõ vieát trong quyeån saùch cuûa mình.
Vì vaäy, neáu muoán coù ñöôïc lôïi ích thöïc söï laâu daøi töø quyeån saùch naøy,
toâi ñeà nghò baïn neân ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn. Sau khi ñoïc thaät kyõ löôõng,
moãi thaùng baïn neân daønh moät vaøi giôø ñeå xem laïi quyeån saùch vaø ñaët noù ôû vò
trí deã nhìn thaáy nhaát treân baøn laøm vieäc cuûa mình. Haõy luoân nhôù raèng vieäc
öùng duïng nhöõng nguyeân taéc ñaõ hoïc chæ coù theå trôû thaønh thoùi quen moät khi
chuùng ta coù moät keá hoaïch thöïc haønh, öùng duïng, coù ghi nhaän vaø ñieàu chænh
thaät saùt sao vaø lieân tuïc
6. Hoïc moät yù töôûng, caùch thöùc môùi laø moät quaù trình tích cöïc vaø chuû
ñoäng. Chuùng ta caàn phaûi hoïc baèng thöïc haønh. Cho neân, neáu muoán laøm chuû
caùc nguyeân taéc trong quyeån saùch naøy thì baïn caàn phaûi thöïc haønh. Baïn haõy

20. taän duïng moïi cô hoäi ñeå öùng duïng nhöõng ñieàu ñaõ hoïc ñöôïc. Neáu khoâng laøm
theá baïn seõ nhanh choùng queân ñi. Chæ nhöõng kieán thöùc ñöôïc öùng duïng môùi
ñöôïc khaéc ghi thaät söï vaøo trong trí nhôù.
Tuy nhieân, toâi bieát khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå deã daøng öùng
duïng nhöõng nguyeân taéc naøy. Toâi bieát roõ ñieàu ñoù bôûi vì chính toâi vaãn
thöôøng thaáy khoù öùng duïng nhöõng ñieàu maø toâi ñaõ bieát vaøo cuoäc soáng haøng
ngaøy nhö toâi ñaõ töøng döï ñònh. Ví duï, khi baïn khoâng haøi loøng vôùi ai thì baïn
thöôøng coù khuynh höôùng pheâ phaùn vaø chæ trích hôn laø tìm caùch hieåu hoaøn
caûnh vaø quan ñieåm cuûa ngöôøi aáy. Thöôøng thì tìm thaáy sai laàm deã daøng hôn
tìm thaáy ñieàu ñaùng ñeå khen ngôïi vaø noùi veà ñieàu baïn muoán deã daøng hôn laø
noùi veà ñieàu ngöôøi khaùc muoán, v.v. Cho neân, khi ñoïc quyeån saùch naøy,
ngoaøi vieäc tìm kieám nhöõng yù töôûng, thoâng tin môùi, baïn coøn caàn tìm caùch
taïo neân nhöõng thoùi quen môùi, thöïc hieän moät caùch soáng, caùch öùng xöû vaø
suy nghó môùi. Ñieàu naøy ñoøi hoûi thôøi gian vaø phaûi coù söï quyeát taâm, kieân trì
taäp luyeän haøng ngaøy.
Nhö vaäy, neáu baïn thöôøng xuyeân ñoïc ñi ñoïc laïi quyeån saùch naøy vaø
xem ñoù nhö moät caåm nang veà caùch caûi thieän nhöõng moái quan heä vôùi con
ngöôøi vaø xaõ hoäi, quyeån saùch seõ raát höõu ích cho baïn. Moãi luùc baïn ñoái dieän
vôùi moät vaán ñeà phöùc taïp - nhö maéc moät loãi laàm trong öùng xöû, bò moät ñoàng
nghieäp hay moät ngöôøi baïn hieåu sai, khi caàn ñoái xöû vôùi moät ñöùa beù ngoã
nghòch, hoøa giaûi nhöõng baát ñoàng trong ñôøi soáng gia ñình hay phaûi laøm haøi
loøng moät khaùch haøng ñang böïc boäi - thì baïn neân öùng duïng linh ñoäng nhöõng

21. nguyeân taéc ñoù. Toâi nghó raèng chaéc chaén chuùng seõ ñem laïi nhöõng keát quaû
kyø dieäu cho baïn.
7. Baïn coù theå ñeà nghò moät ngöôøi baïn hay ngöôøi thaân quan saùt mình
vaø coù theå taëng ngöôøi ñoù moät moùn quaø nhoû moãi laàn ngöôøi aáy baét gaëp baïn vi
phaïm moät nguyeân taéc öùng xöû naøo ñoù. Haõy bieán vieäc thöïc haønh nhöõng
nguyeân taéc naøy thaønh moät troø chôi sinh ñoäng, thuù vò.
8. Coù laàn, chuû tòch moät ngaân haøng noåi tieáng ôû Wall Street noùi veà heä
thoáng caâu hoûi töï kieåm tra raát hieäu quaû maø oâng duøng ñeå töï ñieàu chænh caùch
öùng xöû cuûa mình. Maëc duø trình ñoä hoïc vaán khoâng cao nhöng oâng ñaõ trôû
thaønh moät trong nhöõng nhaø taøi chính uy tín nhaát ôû Myõ. OÂng thuù nhaän raèng,
haàu heát moïi thaønh coâng maø oâng coù ñöôïc ñeàu laø nhôø thöôøng xuyeân öùng
duïng phöông phaùp ñoù. Döôùi ñaây laø nguyeân vaên lôøi taâm söï cuûa oâng:
“Ñaõ bao naêm qua toâi giöõ moät quyeån soå ghi cheùp moïi cuoäc heïn maø toâi
phaûi thöïc hieän trong tuaàn. Gia ñình toâi khoâng bao giôø coù keá hoaïch naøo cho
toâi vaøo buoåi toái thöù baûy vì hoï bieát toâi luoân daønh thôøi gian naøy cho cho quaù
trình “khai saùng”, töï kieåm ñieåm vaø nhìn nhaän laïi baûn thaân mình. Sau khi
aên, toâi môû quyeån lòch heïn vaø suy nghó veà moïi cuoäc phoûng vaán, thaûo luaän vaø
gaëp gôõ ñaõ dieãn ra trong tuaàn vaø töï hoûi mình:
“Toâi ñaõ phaïm nhöõng sai laàm gì?”
“Toâi laøm ñöôïc ñieàu gì ñuùng vaø toâi coù theå hoaøn thieän hôn vieäc ñoù
baèng caùch naøo?”
“ Toâi hoïc ñöôïc nhöõng baøi hoïc gì töø kinh nghieäm naøy?”

22. Toâi luoân caûm thaáy raát khoù chòu trong nhöõng laàn töï kieåm haøng tuaàn
ñoù vaø thöôøng raát ngaïc nhieân tröôùc nhöõng loãi laàm hay sô xuaát ngu xuaån cuûa
mình. Tuy nhieân, theo ngaøy thaùng, nhöõng laàm loãi naøy ñaõ daàn daàn ít haún ñi.
Ñoâi khi, toâi cuõng coù dòp töï khen thöôûng mình khi khoâng nhaän thaáy loãi laàm
naøo. Caùch töï phaân tích vaø kieân ñònh töï giaùo duïc mình lieân tuïc töø naêm naøy
sang naêm khaùc ñaõ giuùp ích cho toâi nhieàu hôn baát cöù ñieàu gì khaùc. Noùù
khoâng chæ giuùp toâi naâng cao khaû naêng ra quyeát ñònh hieäu quaû maø coøn giuùp
toâi raát nhieàu trong moïi moái giao tieáp. Toâi khoâng theå coù lôøi khuyeân naøo toát
hôn theá”.
Baïn cuõng coù theå duøng moät heä thoáng caâu hoûi töông töï ñeå kieåm tra
caùch öùng duïng nhöõng nguyeân taéc ñöôïc ñeà caäp trong quyeån saùch naøy. Laøm
nhö vaäy baïn seõ coù hai ñieàu lôïi. Thöù nhaát, baïn seõ thaáy mình tham döï vaøo
moät quaù trình töï reøn luyeän, töï hoïc hoûi, tuy vaát vaû nhöng raát coù yù nghóa vaø
coù giaù trò laâu daøi vôùi baûn thaân. Thöù hai, baïn seõ thaáy khaû naêng öùng xöû cuûa
mình vôùi moïi ngöôøi seõ ngaøy caøng hoaøn thieän.
9. Baïn coù theå duøng moät cuoán soå nhoû ñeå ghi laïi dieãn tieãn nhöõng hieäu
quaû maø baïn ñaõ öùng duïng töø quyeån saùch naøy. Baïn haõy ghi thaät kyõ, cuï theå
teân ngöôøi, thôøi ñieåm vaø keát quaû. Laøm nhö theá seõ thoâi thuùc baïn coá gaéng
hôn nöõa, nhöõng ghi chuù naøy seõ trôû thaønh nhöõng kyû nieäm raát thuù vò khi baïn
ngaãu nhieân ñoïc laïi noù trong moät buoåi toái thaûnh thôi naøo ñoù ôû nhieàu naêm
sau…
Toùm laïi, ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû toát nhaát töø quyeån saùch naøy, baïn neân:

23. a. Phaùt trieån nieàm khao khaùt saâu saéc vaø maïnh meõ laø seõ laøm chuû cho
baèng ñöôïc nhöõng nguyeân taéc kyø dieäu veà caùch öùng xöû trong moái quan heä
giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi.
b. Ñoïc nhanh ñeå naém toång quaùt vaø sau ñoù ñoïc töøng chöông thaät kyõ
tröôùc khi ñoïc chöông tieáp theo.
c. Khi ñoïc, baïn neân thöôøng xuyeân döøng laïi ñeå chieâm nghieäm vaø töï
hoûi mình xem laøm theá naøo ñeå coù theå öùng duïng töøng nguyeân taéc vaøo cuoäc
soáng haøng ngaøy cuûa mình.
d. Gaïch döôùi moãi yù töôûng hay vaø quan troïng.
e. Ñoïc laïi quyeån saùch naøy vaøo thôøi gian raûnh moãi thaùng.
f. Taän duïng moïi cô hoäi ñeå öùng duïng nhöõng nguyeân taéc naøy. Haõy
duøng quyeån saùch nhö moät caåm nang giuùp baïn giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà
haøng ngaøy.
g. Taïo neân moät troø chôi thuù vò cho vieäc thöïc taäp cuûa mình baèng caùch
taëng moät ngöôøi thaân naøo ñoù moät moùn quaø nhoû moãi khi ngöôøi aáy baét gaëp
baïn vi phaïm moät trong nhöõng nguyeân taéc.
h. Moãi tuaàn haõy kieåm tra laïi nhöõng tieán boä maø baïn ñaït ñöôïc. Töï hoûi
xem mình ñaõ phaïm nhöõng sai laàm gì, ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä gì, ruùt ra
ñöôïc nhöõng baøi hoïc gì cho töông lai.
i. Ghi laïi thôøi gian vaø caùch thöùc cuï theå maø baïn ñaõ öùng duïng nhöõng
nguyeân taéc naøy vaøo cuoán soå nhoû.

24. PHAÀN THÖÙ NHAÁT
NGHEÄ THUAÄT ÖÙNG XÖÛ CAÊN BAÛN

25. 1
“MUOÁN LAÁY MAÄT THÌ ÑÖØNG PHAÙ TOÅ ONG”
Ngaøy 07 thaùng 05 naêm 1931.
Tieáng huyeân naùo vaø tieáng chaân chaïy raàm raäp treân ñöôøng phoá New
York. Caûnh saùt ñang röôït ñuoåi moät teân toäi phaïm nguy hieåm. Cuoái cuøng,
sau raát nhieàu noã löïc vaø quyeát taâm, caûnh saùt ñaõ toùm ñöôïc Crowley “Hai
Suùng”, moät teân gieát ngöôøi haøng loaït, ngay taïi nôi maø haén khoâng ngôø ñeán:
nhaø ngöôøi yeâu cuûa haén treân ñaïi loä West End.
Moät traêm naêm möôi caûnh saùt vaø maät vuï bao vaây toøa nhaø cao nhaát,
nôi haén aån naùu. Hoï choïc thuûng maùi nhaø, phun khoùi vaø boá trí caû suùng maùy
taïi caùc cöûa soå cuûa nhöõng cao oác xung quanh. AÂm thanh chaùt chuùa cuûa
nhöõng traøng suùng maùy vaø suùng ngaén vang leân lieân tuïc trong hôn moät giôø
ñoàng hoà. Beân trong caên phoøng ôû taàng cao nhaát aáy, Crowley aån ngöôøi sau
nhöõng chieác gheá baønh ñoän boâng daøy, quyeát lieät ch ng tr löïc löôïng caûnh
saùt baèng nhöõng traøng suùng lieân thanh. Nhöng cuoái cuøng, teân toäi phaïm coù
taøi thieän xaï naøy cuõng phaûi ñaàu haøng.
Caûnh saùt tröôûng New York, oâng E. P. Mulrooney nhaán maïnh raèng
teân Crowley “Hai Suùng” laø moät trong nhöõng teân toäi phaïm nguy hieåm vaø
taøn aùc nhaát trong lòch söû toäi phaïm ôû thaønh phoá ñoâng daân nhaát nöôùc Myõ
naøy. Moät ñieåm raát ñaùng löu yù veà con ngöôøi Crowley laø: “Chæ moät lyù do coûn
con, thaäm chí khoâng caàn coù lyù do naøo, hoaëc ñôn giaûn ñeå giaûi saàu, haén cuõng

26. coù theå chóa suùng vaøo ngöôøi khaùc vaø boùp coø”. Tuy nhieân, ñoù laø suy nghó cuûa
caûnh saùt. Rieâng teân toäi phaïm maùu laïnh naøy laïi khoâng nghó nhö theá. Khi
beân ngoaøi caûnh saùt tìm moïi caùch ñeå baét haén thì trong phoøng, Crowley ñang
vieát moät böùc thö. Böùc thö coøn dính veät maùu ñoû. Vaø, ñaây laø nhöõng gì
Crowley ñaõ vieát: “Döôùi lôùp aùo naøy laø moät traùi tim meät moûi nhöng dòu daøng
– moät traùi tim khoâng heà laøm toån thöông ai”. Ñoïc nhöõng doøng naøy, ai chaúng
thaáy loøng mình xuùc ñoäng nhöng söï thaät thì laïi traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì haén
vieát. Chæ vaøi giôø tröôùc ñoù, Crowley ñaõ naõ suùng vaøo moät caûnh saùt giao
thoâng khi anh ta chaën xe haén ñeå kieåm tra baèng laùi. Khi vieân caûnh saùt ngaõõ
guïc xuoáng, Crowley ñaõ nhaûy ra khoûi xe, choäp khaåu suùng ngaén cuûa naïn
nhaân vaø laïnh luøng boài theâm moät phaùt nöõa vaøo thaân hình ñang run raåy haáp
hoái. Crowley bò keát aùn töû hình. Treân gheá ñieän ôû nhaø tuø Sing Sing, haén coøn
nguïy bieän raèng: “Phaûi chaêng ñaây laø söï tröøng phaït maø toâi phaûi chòu vì ñaõ
gieát ngöôøi? Khoâng! Ñaây laø söï tröøng phaït maø toâi phaûi chòu chæ vì toâi caàn töï
baûo veä mình”.
Thaät kyø laï laø moät keû thuû aùc roõ raøng nhö vaäy laïi khoâng chòu nhìn
nhaän toäi loãi cuûa mình.
Toâi coù trao ñoåi thö töø qua laïi vôùi Lewis Lawer, vieân cai nguïc nhaø tuø
Sing Sing (laø nôi giam giöõ nhöõng teân toäi phaïm nguy hieåm nhaát ôû New
York). Lewis Lawer taâm söï: “Raát hieám phaïm nhaân ôû Sing Sing töï xem
mình laø ngöôøi xaáu. Hoï nghó hoï cuõng laø nhöõng con ngöôøi bình thöôøng nhö
anh vaø toâi. Hoï coù theå keå cho anh nghe taïi sao hoï phaù moät keùt saét hay nhanh
tay baám coø suùng. Haàu heát boïn hoï ñeàu tìm caùch ñöa ra nhöõng lyù leõ doái traù

27. ñeå baøo chöõa cho nhöõng haønh vi phaïm phaùp vaø voâ löông taâm cuûa mình. Hoï
kieân quyeát cho raèng khoâng coù lyù do gì ñeå boû tuø hoï caû”.
Neáu nhö Al Capone(3), “Hai Suùng” vaø nhöõng tay anh chò thuoäc caùc
baêng ñaûng xaõ hoäi ñen khoâng bao giôø thöøa nhaän toäi aùc taøy trôøi cuûa mình thì
lieäu nhöõng con ngöôøi bình thöôøng coù deã daøng töï nhìn nhaän nhöõng sai laàm
heát söùc ñôøi thöôøng cuûa mình khoâng?
John Wanamaker, ngöôøi saùng laäp chuoãi cöûa haøng baùn leû mang teân
oâng, töøng thöøa nhaän raèng: “Caùch ñaây ba möôi naêm, toâi hieåu raèng maéng
nhieác ngöôøi khaùc laø ngu ngoác. Toâi ñaõ gaëp nhieàu raéc roái töôûng nhö khoâng
theå chòu ñöïng tröôùc khi hieåu ñöôïc moät söï thaät hieån nhieân laø Thöôïng ñeá trao
cho moãi ngöôøi moät ñaëc ñieåm rieâng, khoâng ai gioáng ai. Vaø, chính vì vaäy, toâi
khoâng theå ñoøi hoûi moïi ngöôøi haønh xöû gioáng nhau vaø moïi ngöôøi ñeàu bieát töï
pheâ phaùn mình khi hoï laøm moät ñieàu gì ñoù khoâng toát”.
Quaû laø Wanamaker taøi ba ñaõ sôùm ruùt ra ñöôïc baøi hoïc ñoù trong khi
toâi phaûi maát caû moät phaàn ba theá kyû maøy moø tìm kieám môùi baét ñaàu hieåu ra
raèng coù ñeán 99% trong chuùng ta khoâng bao giôø töï pheâ phaùn mình vì baát cöù
ñieàu gì, cho duø chuùng ta coù sai laàm ñeán ñaâu ñi nöõa.
Chæ trích laø voâ boå, noù chæ gaây ra thaùi ñoä choáng ñoái vaø baøo chöõa. Chæ
trích coøn coù theå trôû neân nguy hieåm vì noù chaïm vaøo loøng kieâu haõnh coá chaáp
cuûa con ngöôøi, gaây toån thöông tôùi yù thöùc veà taàm quan troïng cuûa hoï vaø keát
cuoäc chæ taïo neân söï töùc giaän, caêm thuø. Chæ trích coøn gaây phaûn öùng choái boû
3
Al Capone: Truøm toäi phaïm kheùt tieáng cuûa Myõ ñaàu theá kyû 20.

28. traùch nhieäm, ñoàng thôøi phaùt sinh taâm lyù chaùn naûn vaø nhuït chí trong khi loãi
laàm vaãn khoâng ñöôïc giaûi quyeát.
B. F. Skinner, nhaø taâm lyù hoïc noåi tieáng theá giôùi ñaõ chöùng minh qua
thöïc nghieäm raèng moät con thuù nuoâi ñöôïc khen vì haønh vi toát seõ hoïc nhanh
vaø nhôù toát hôn moät con thuù bò tröøng phaït vì haønh vi xaáu. Nhöõng coâng trình
nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy phaùt hieän naøy cuõng ñuùng vôùi con ngöôøi.
Nhaø taâm lyù hoïc loãi laïc Hans Selye cho bieát: “Noãi sôï bò leân aùn ôû con
ngöôøi cuõng lôùn nhö vieäc khao khaùt ñöôïc taùn thöôûng”. George B. Johnston
ôû Enid, Oklahoma, laø ngöôøi phuï traùch veà an toaøn lao ñoäng cho coâng nhaân
trong moät coâng ty thieát keá. Traùch nhieäm quan troïng cuûa oâng laø laøm sao
cho caùc coâng nhaân ñoäi noùn baûo hoä moãi khi hoï laøm vieäc ôû coâng tröôøng.
OÂng keå laïi raèng, moãi khi baét gaëp coâng nhaân khoâng ñoäi noùn baûo hoä, oâng
thöôøng duøng quyeàn löïc eùp buoäc hoï phaûi tuaân theo quy ñònh. Hoï mieãn
cöôõng chaáp nhaän. Theá nhöng ngay khi oâng quay löng, hoï laïi caát noùn ñi.
Sau khoùa huaán luyeän vôùi Dale Carnegie, oâng quyeát ñònh thöû moät caùch tieáp
caän khaùc. Khi thaáy moät vaøi coâng nhaân khoâng ñoäi noùn baûo hoä, oâng hoûi hoï
phaûi chaêng chieác noùn khoâng thích hôïp hay coù ñieàu gì ñoù khoâng oån. Sau ñoù
oâng nhaéc raèng khi laøm vieäc hoï neân ñoäi noùn baûo hoä ñeåù khoûi bò toån thöông
hay gaëp nguy hieåm khi coù söï coá ngoaøi yù muoán xaûy ra. Keát quaû laø soá coâng
nhaân chaáp nhaän ñoäi noùn ñaõ taêng leân maø khoâng coù söï phaûn ñoái hay thaùi ñoä
khoù chòu naøo naûy sinh.
Coù theå deã daøng tìm thaáy voâ soá thaát baïi do tính caùch hay pheâ phaùn
chæ trích cuûa con ngöôøi trong suoát chieàu daøi lòch söû cuûa moïi daân toäc. Baûn

29. chaát con ngöôøi laø theá. Nhöõng keû gaây aùc, cheâ traùch ngöôøi khaùc khoâng bao
giôø töï cheâ traùch vaø nhìn laïi mình. Vaø, nhöõng lôøi chæ trích gioáng nhö chim
boà caâu ñöa thö, bao giôø cuõng quay trôû veà nôi xuaát phaùt. Coù moät ñieàu raát
nguy hieåm laø nhöõng ngöôøi maø ta chæ trích, leân aùn, chaéc chaén ñeàu seõ tìm lyù
leõ töï bieän hoä cho mình vaø keát aùn ngöôïc laïi chuùng ta.
Vaøo buoåi saùng ngaøy 15 thaùng 4 naêm 1865, Toång thoáng Abraham
Lincoln bò John Wilkes Booth aùm saùt trong caên phoøng cuûa moät nhaø troï
bình daân ñoái dieän vôùi con ñöôøng ñi töø nhaø haùt Ford. Nhìn Lincoln baèng
aùnh maét kính troïng laãn tieác thöông saâu saéc, Boä tröôûng Quoác phoøng Stanton
thoát leân: “Ñaây laø nhaø laõnh ñaïo tuyeät vôøi nhaát cuûa theá giôùi töï coå chí kim”.
Bí quyeát naøo ñaõ taïo neân nhöõng thaønh coâng cuûa Lincoln trong vai troø
laõnh ñaïo nhö theá? Theo toâi, chính caùch oâng ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi ñaõ giuùp
oâng nhaän ñöôïc nhöõng tình caûm ñaëc bieät vaø loøng tin yeâu heát mình cuûa hoï.
Tuy nhieân, tính caùch ñoù khoâng phaûi do trôøi phuù maø chính laø do oâng reøn
luyeän maø coù.
Ít ai bieát raèng tröôùc ñaây, anh chaøng Lincoln khi coøn ôû thung luõng
Pigeon Creek bang Indiana khoâng chæ thích chæ trích cay nghieät maø coøn
thöôøng vieát nhöõng böùc thö vaø baøi thô cheá nhaïo ngöôøi khaùc roài raûi ra ñöôøng
cho moïi ngöôøi cuøng ñoïc. Cuõng ít ai bieát raèng, luaät sö xuaát saéc Lincoln ôû
Springfield, bang Illinois, raát hay pheâ phaùn coâng khai ñoái thuû cuûa mình
baèng caùc baøi vieát ñaêng treân nhöõng taïp chí ñòa phöông. Söï kieâu ngaïo vaø
ngoâng cuoàng ñoù coù theå seõ coøn keùo daøi hôn nöõa, neáu nhö khoâng coù moät
ngaøy…

30. Ñoù laø moät ngaøy muøa thu naêm 1842, chaøng trai treû hieáu thaéng ñaõ cheá
gieãu moät chính khaùch kieâu ngaïo teân laø James Shields baèng moät baøi vieát
khoâng kyù teân ñaêng treân taïp chí Springfield. Caû thaønh phoá cöôøi nhaïo
James. Theá laø, James suïc soâi caêm phaãn. Baèng moïi giaù, oâng ta phaûi tìm cho
ra keû vieát baøi baùo noï. OÂng phi ngöïa ñuoåi theo Lincoln vaø neùm gaêng thaùch
Lincoln ñaáu kieám vì danh döï. Lincoln khoâng thích ñaáu kieám, thaäm chí oâng
ñaõ töøng ñaáu tranh choáng laïi huû tuïc naøy, nhöng trong hoaøn caûnh ñoù, oâng
khoâng theå traùnh neù neáu muoán baûo toaøn danh döï. Lincoln ñöôïc pheùp choïn
vuõ khí. Vì coù caùnh tay raát daøi neân oâng choïn thanh tröôøng kieám cuûa kî binh
vaø hoïc ñaáu kieám caáp toác töø moät ngöôøi baïn toát nghieäp tröôøng West Point.
Ñeán heïn, oâng vaø James ra moät baõi caùt beân soâng Mississippi. May maén
thay, vaøo phuùt cuoái, nhöõng ngöôøi giuùp vieäc cuûa hoï ñaõ giuùp caû hai caùi ñaàu
ñang höøng höïc saùt khí hieåu ra moïi vieäc vaø chaám döùt ñöôïc cuoäc ñoï kieám
moät maát moät coøn.
Chæ ñeán khi ñoái dieän vôùi ranh giôùi giöõa söï soáng vaø caùi cheát cuûa
chính mình vaø ngöôøi khaùc Lincoln môùi thaáy traûi nghieäm ñoù khuûng khieáp
nhö theá naøo. Cuoäc ñaáu kieám cheát ngöøôi baát thaønh ñoù ñaõ daïy oâng moät baøi
hoïc voâ giaù veà caùch cö xöû vôùi ngöôøi khaùc. Töø ñoù trôû ñi, Lincoln khoâng bao
giôø vieát thö laêng maï baát kyø ai, khoâng bao giôø cheá nhaïo ai vaø gaàn nhö
khoâng bao giôø chæ trích ai veà baát cöù ñieàu gì nöõa.
Trong suoát cuoäc noäi chieán ôû Myõ, Lincoln ñaõ töøng ñeà cöû caùc vieân
töôùng McClellan, Pope, Burnside, Hooker, Meade caàm ñaàu ñaïo quaân
Potomac. Moãi vò töôùng ñeàu töøng phaïm nhöõng sai laàm khuûng khieáp khieán

31. cho Lincoln nhieàu laàn rôi vaøo tình theá tuyeät voïng. Moät nöûa ñaát nöôùc kòch
lieät leân aùn nhöõng vieân töôùng baát taøi naøy. Chæ rieâng Lincoln luoân toû thieän
chí vaø khoâng heà chæ trích baát kyø ai trong soá hoï. Moät trong nhöõng caâu oâng
thöôøng hay noùi laø: “Chuùng ta khoâng neân keát aùn ngöôøi khaùc ñeå chính mình
khoâng bò keát aùn”.
Khi baø Lincoln vaø noäi caùc cuûa oâng leân aùn gay gaét ngöôøi daân mieàn
Nam, Lincoln ñaõ khuyeân raèng: “Ñöøng chæ trích hoï. Vì coù theå, chuùng ta
cuõng seõ haønh xöû nhö theá trong nhöõng hoaøn caûnh töông töï”.
Coù ñoâi laàn, suyùt nöõa chính Lincoln cuõng leân tieáng chæ trích ngöôøi
khaùc. Nhöng oâng ñaõ khoâng chæ trích maëc duø oâng hoaøn toaøn coù lyù do chính
ñaùng ñeå laøm ñieàu ñoù.
Traän Gettysburg dieãn ra trong ba ngaøy ñaàu thaùng 7 naêm 1863. Ñeâm
4 thaùng 7, töôùng Lee, thuoäc quaân ñoäi mieàn Nam, baét ñaàu ruùt quaân veà phía
Nam trong khi möa baõo mang ñeán nhöõng traän möa nhö truùt nöôùc. Phía
tröôùc oâng vaø ñoaøn quaân baïi traän laø doøng soâng Potomac ñang theùt gaøo,
nöôùc cuoàn cuoän suûi boït traéng xoùa. Phía sau laø moät ñaïo quaân lieân minh
chieán thaéng ñang röôït ñuoåi. Lee bò keït ôû giöõa vaø haàu nhö khoâng coøn
ñöôøng thoaùt. Töø boä chæ huy, Lincoln laäp töùc nhaän ra ñaây laø cô hoäi vaøng ñeå
baét goïn ñaïo quaân cuûa töôùng Lee vaø chaám döùt chieán tranh. Theá laø, Lincoln
ra leänh cho töôùng Meade ngöøng trieäu taäp hoäi ñoàng chieán tranh maø laäp töùc
leân ñöôøng taán coâng Lee. Lincoln ñaõ chuyeån leänh baèng ñieän tín vaø sau ñoù
coøn cöû moät ñaëc phaùi vieân ñeán gaëp Meade yeâu caàu phaûi haønh ñoäng ngay
laäp töùc.

32. Nhöng töôùng Meade ñaõ laøm gì? OÂng ta laøm ngöôïc laïi leänh cuûa toång
thoáng: trieäu taäp cuoäc hoïp hoäi ñoàng chieán tranh. Khoâng chæ coù vaäy, oâng ta
coøn do döï keùo daøi thôøi gian, roài ñaùnh ñieän tín töø choái meänh leänh cuûa
Lincoln. Saùng hoâm sau nöôùc ruùt, töôùng Lee vöôït soâng Potomac vôùi löïc
löôïng toaøn veïn.
Lincoln töùc giaän ñieân ngöôøi, oâng gaøo leân vôùi Robert - con trai mình:
“Trôøi ôi! Cha khoâng theå hieåu noåi! Chuùng ta chæ caàn chìa tay ra laø toùm goïn
taát caû. Vaäy maø taát caû nhöõng gì cha noùi vaø laøm ñeàu khoâng theå khieán cho
quaân ñoäi taán coâng ngay vaøo keû ñòch. Trong hoaøn caûnh thuaän lôïi ñoù, baát kyø
vieân töôùng naøo cuõng coù theå ñaùnh baïi Lee. Neáu cha coù ôû ñoù, coù leõ cha ñaõ
ñaùnh töôùng Meade ngay moät traän”.
Trong noãi cay ñaéng vaø thaát voïng toät cuøng, Lincoln vieát thö cho
Meade. Thôøi kyø naøy, Lincoln cöïc kyø baûo thuû vaø raát khoù thay ñoåi suy nghó
cuûa mình. Chính vì theá böùc thö Lincoln vieát cho Meade vaøo naêm 1863
chöùa ñaày nhöõng lôøi leõ traùch moùc naëng neà nhaát:
“Töôùng quaân thaân meán!
Toâi khoâng tin laø oâng khoâng nhaän ra hieåm hoïa trong vieäc ñeå Lee chaïy
thoaùt vöøa roài. OÂng ta gaàn nhö ñaõ naèm troïn trong tay chuùng ta. Vaø neáu baét
ñöôïc Lee, cuoäc noäi chieán naøy coù theå ñaõ keát thuùc. Theá maø, oâng ñaõ ñeå vuoät
maát cô hoäi ngaøn vaøng vaø cuoäc chieán naøy khoâng bieát seõ coøn keùo daøi ñeán bao
giôø. Neáu thöù Hai tuaàn tröôùc oâng khoâng theå chieán thaéng Lee trong nhöõng
ñieàu kieän thuaän lôïi nhö theá thì baây giôø vaø veà sau, oâng coù theå laøm gì ñeå taán
coâng ñöôïc Lee ôû phía Nam con soâng, trong khi oâng chæ coøn 2/3 löïc löôïng

33. maø oâng ñaõ töøng coù? Chaúng coù lyù do gì toâi coù theå hy voïng oâng xoay chuyeån
ñöôïc tình hình. OÂng ñaõ hoaøn toaøn ñaùnh maát cô hoäi ngaøn naêm coù moät. Toâi
khoâng theå dieãn taû ñöôïc noãi thaát voïngvaø töùc giaän cuûa toâi luùc naøy ñoái vôùi
oâng!.”
Caùc baïn nghó Meade ñaõõ laøm gì khi ñoïc böùc thö naøy?
Meade ñaõ khoâng laøm gì caû vì oâng ta khoâng bao giôø ñöôïc ñoïc ñöôïc
böùc thö ñoù! Ñôn giaûn bôûi vì Lincoln ñaõ khoâng göûi noù ñi. Ngöôøi ta tìm thaáy
noù trong nhöõng taäp hoà sô cuûa oâng sau khi Lincoln qua ñôøi.
Theo phoûng ñoaùn cuûa toâi – chæ laø phoûng ñoaùn thoâi – sau khi vieát böùc
thö naøy, Lincoln ñaõ nhìn ra ngoaøi cöûa soå vaø nheï nhaøng töï nhuû: “Khoan ñaõ!
Coù theå mình khoâng neân voäi vaõ nhö vaäy. Chaúng khoù gì khi ta ngoài ôû ñaây
trong caûnh bình yeân cuûa Nhaø Traéng ñeå ra leänh cho Meade taán coâng. Nhöng
giaû söû ta ñang ôû Gettysburg tuaàn vöøa roài, taän maét nhìn thaáy caûnh maùu ñoå
kinh hoaøng nhö Meade ñaõ nhìn thaáy, tai nghe tieáng la heùt keâu gaøo cuûa
nhöõng ñoàng ñoäi ñang haáp hoái nhö Meade ñaõ nghe, thì coù leõ ta cuõng seõ
khoâng coøn muoán taán coâng nöõa. Vaø hôn nöõa, neáu nhö ta coù tính nhuùt nhaùt,
do döï cuûa Meade, coù leõ ta cuõng seõ laøm ñuùng nhö ñieàu oâng ta ñaõ laøm. Daãu
sao, söï vieäc ñaõ roài, nöôùc ñaõ chaûy qua caàu. Neáu böùc thö naøy ñöôïc göûi ñi, ta
seõ haû giaän phaàn naøo nhöng Meade coù theå tìm caùch töï baøo chöõa hoaëc quay
laïi keát aùn ta. Ñieàu ñoù seõ gaây ra nhöõng phaûn öùng tieâu cöïc, caûn trôû naêng löïc
cuûa Meade sau naøy vôùi tö caùch laø toång tö leänh vaø bieát ñaâu, tai haïi hôn nöõa
laø vì theá maø oâng ta coù theå bò buoäc phaûi rôøi khoûi quaân ñoäi. Ñaây laø moät sai
laàm roõ raøng vaø chaéc chaén Meade seõ töï nhaän ra sau naøy”.

34. Coù leõ chính vì nhöõng suy nghó nhö vaäy maø Lincoln gaït böùc thö qua
moät beân. OÂng ñaõ hoïc töø kinh nghieäm cay ñaéng raèng nhöõng lôøi pheâ phaùn vaø
chæ trích gay gaét haàu nhö bao giôø cuõng mang ñeán keát quaû tieâu cöïc.
Theodore Roosevelt keå laïi raèng, khi phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng vaán ñeà
raéc roái, oâng thöôøng ngaû ngöôøi ra gheá vaø ngöôùc nhìn böùc chaân dung khoå lôùn
cuûa Lincoln treo treân baøn laøm vieäc cuûa mình ôû Nhaø Traéng roài töï hoûi:
“Lincoln seõ laøm gì neáu trong hoaøn caûnh naøy? OÂng seõ giaûi quyeát vaán ñeà nhö
theá naøo?”.
Ñaïi vaên haøo Mark Twain töøng coù laàn vieát thö cho moät ngöôøi laøm
oâng töùc ñieân raèng: “Ñieàu maø anh caàn laøm luùc naøy laø moät giaáy pheùp ñeå töï
mai taùng. Anh chæ caàn thoâng baùo, toâi seõ lo ñöôïc ngay”. Moät laàn khaùc, oâng
vieát thö cho moät nhaø xuaát baûn veà vieäc ngöôøi söûa baûn in muoán chænh söûa loãi
chính taû vaø caùch chaám caâu cuûa oâng: “Sau naøy ñöøng coù maø söûa gì treân
nhöõng taùc phaåm cuûa toâi vaø baûo tay söûa baûn thaûo aáy haõy giöõ laïi nhöõng yù
töôûng ñieân roà trong caùi ñaàu teä haïi cuûa haén cho ñeán cheát ñi”. Vieäc vieát
nhöõng böùc thö naëng tính chæ trích, mæa mai thaäm teä nhö theá laøm cho Mark
Twain caûm thaáy deã chòu hôn. Nhöõng lôøi leõ cay nghieät ñoù giuùp oâng giaûi toûa
ñöôïc côn giaän. Nhöng may maén laø chuùng khoâng gaây thieät haïi gì bôûi moät
ñieàu ñôn giaûn laø phu nhaân cuûa Mark Twain ñaõ kín ñaùo giöõ taát caû chuùng
laïi. Nhöõng laù thö ñoù khoâng bao giôø ñeán tay ngöôøi nhaän.
Coù ngöôøi naøo baïn ñang muoán hoï thay ñoåi vaø söûa mình ñeå tieán boä
hôn khoâng? Toâi hoaøn toaøn uûng hoä vieäc naøy. Nhöng taïi sao laïi khoâng baét
ñaàu töø baûn thaân mình? Thay ñoåi chính mình laø moät vieäc coù ích vaø thöïc teá

35. hôn nhieàu so vôùi vieäc thay ñoåi ngöôøi khaùc vaø khaû naêng thaønh coâng cuõng
cao hôn raát nhieàu. Khoång Töû töøng noùi: “Ñöøng chæ trích maùi nhaø haøng xoùm
nhieàu tuyeát trong khi cöûa nhaø mình laïi khoâng saïch”.
Neáu nhö baïn muoán bò ai ñoù oaùn hôøn dai daúng haøng chuïc naêm trôøi vaø
thaäm chí coù khi ñeán luùc cheát baïn vaãn coøn bò thuø haän thì haõy taëng cho ngöôøi
aáy nhöõng lôøi pheâ phaùn, chæ trích cay ñoäc, cho duø baïn bieát chaéc chaén nhöõng
lôøi chæ trích ñoù laø ñuùng.
Thöïc ra, con ngöôøi raát hieám khi suy xeùt ñuùng sai roõ raøng baèng lyù trí.
Con ngöôøi thöôøng hay haønh xöû theo caûm xuùc, thaønh kieán vaø nhaát laø coäng
theâm loøng kieâu haõnh voán coù cuûa mình nöõa.
Loái chæ trích gay gaét ñaõ khieán cho Thomas Hardy, moät trong nhöõng
tieåu thuyeát gia löøng laãy cuûa vaên hoïc Anh phaûi vónh vieãn töø boû vieäc vieát
tieåu thuyeát. Caùch pheâ bình cöïc ñoan cuõng töøng ñaåy Thomas Chatterton,
nhaø thô Anh, ñeán choã töï saùt.
Benjamin Franklin, moät ngöôøi thoâ loã khi coøn treû, ñaõ trôû thaønh moät
nhaø ngoaïi giao taøi naêng ñeán möùc ñöôïc choïn laøm ñaïi söù Myõ ôû Phaùp. Khi
ñöôïc hoûi veà bí quyeát thaønh coâng, oâng ñaùp: “Toâi khoâng noùi xaáu ai maø chæ
noùi nhöõng ñieàu toát ñeïp maø toâi ñöôïc bieát veà hoï”.
Baát cöù ngöôøi thieáu suy nghó naøo cuõng coù theå chæ trích, oaùn traùch vaø
than phieàn ngöôøi khaùc. Vaø haàu heát nhöõng ngöôøi thieáu suy nghó ñeàu laøm
theá. Nhöng phaûi laø ngöôøi bieát töï chuû vaø coù moät taâm hoàn bao dung, roäng
löôïng môùi coù theå hieåu vaø bieát tha thöù cho ngöôøi khaùc.

36. Vó nhaân thöôøng bieåu loä söï vó ñaïi cuûa mình trong caùch ñoái xöû vôùi
nhöõng con ngöôøi nhoû beù. Caâu chuyeän döôùi ñaây laø moät minh chöùng cuï theå.
Bob Hoover laø phi coâng laùi maùy bay trình dieãn noåi tieáng ôû Myõ.
Trong moät laàn bay thöû, khi oâng vöøa caát caùnh vaø laáy ñöôïc ñoä cao thì caû hai
ñoäng cô cuûa chieác maùy bay cuûa ñoät ngoät ngöøng hoaït ñoäng. Nhôø kinh
nghieäm vaø taøi naêng kheùo leùo, oâng ñaõ ñöa ñöôïc maùy bay ñaùp xuoáng ñaát.
Maëc duø khoâng coù thieät haïi veà nhaân maïng nhöng chieác maùy bay gaàn nhö
hö hoûng hoaøn toaøn. Haønh ñoäng ñaàu tieân cuûa Hoover sau khi ñaùp khaån caáp
laø kieåm tra bình nhieân lieäu cuûa maùy bay. Ñuùng nhö ñieàu oâng ñaõ phoûng
ñoaùn, bình xaêng cuûa chieác maùy bay caùnh quaït thôøi Theá chieán Thöù hai ñoù
khoâng heà chöùa xaêng - maø thay vaøo ñoù laø ñaày daàu phaûn löïc. Sôû dó maùy bay
khôûi ñoäng luùc ñaàu ñöôïc laø nhôø phaàn xaêng coøn soùt laïi tröôùc ñoù. Khi trôû veà
saân bay, ngay laäp töùc oâng ñi tìm ngöôøi thôï maùy ñaõ phuïc vuï maùy bay cuûa
oâng. Anh chaøng thôï maùy treû tuoåi ñang lo sôï vaø hoái haän ñeán möùc gaàn nhö
cuoàng trí. Khi Hoover ñeán gaàn, göông maët thaát thaàn vaø hoaûng sôï cuûa anh
ta raøn ruïa nöôùc maét. Anh ta bieát mình vöøa gaây neân moät loãi laàm khoâng theå
tha thöù: laøm hoûng moät chieác maùy bay raát ñaét tieàn vaø suyùt chuùt nöõa ñaõ gieát
cheát ba maïng ngöôøi.
Ngöôøi ta coù theå töôûng töôïng moät côn noåi giaän loâi ñình vaø nhöõng lôøi
maéng nhieác thaäm teä töø ngöôøi phi coâng taøi ba ñaày loøng kieâu haõnh saép söûa
truùt xuoáng ngöôøi thôï maùy ñoù. Nhöng khoâng, Hoover ñaõ duøng ñoâi tay to lôùn
cuûa mình oâm choaøng vai ngöôøi thôï maùy aáy vaø noùi: “Toâi tin chaéc raèng anh
seõ khoâng bao giôø laëp laïi sai soùt naøy nöõa. Ñeå minh chöùng cho loøng tin cuûa

37. toâi ñoái vôùi anh, toâi muoán raèng saùng mai anh tieáp tuïc chuaån bò cho chieác F-
51 cuûa toâi”. Toâi tin raèng baïn coù theå hình dung söï xuùc ñoäng vaø caûm kích voâ
bôø beán cuûa ngöôøi thôï maùy ñoái vôùi Hoover sau nghóa cöû bao dung ñoù.
Cha meï thöôøng coù xu höôùng traùch maéng con caùi. Tuy nhieân, tröôùc
khi baïn la maéng con mình laàn sau, xin haõy ñoïc baøi “Cha ñaõ queân”. Baøi
vieát naøy xuaát hieän laàn ñaàu trong Nhaät baùo People’s Home (People’s Home
Journal). Chuùng toâi in laïi ôû ñaây sau khi ñaõ ñöôïc pheùp taùc giaû.
“Cha ñaõ queân” laø moät saùng taùc ngaén vieát ra trong giaây phuùt caûm xuùc
chaân thaønh, taùc ñoäng maïnh meõ vaøo nhieàu ñoäc giaû ñeán möùc ñöôïc yeâu caàu
in laïi haøng naêm. Ngay sau khi xuaát hieän laàn ñaàu, baøi vieát noåi tieáng naøy ñaõ
ñöôïc ñaêng treân khaép caùc tôø baùo nöôùc Myõ, ñöôïc dòch ra nhieàu ngoân ngöõ
khaùc nhau, ñöôïc truyeàn baù roäng raõi trong caùc tröôøng hoïc, nhaø thôø, treân caùc
dieãn ñaøn vaø ñaõ phaùt trong voâ soá chöông trình truyeàn thanh, truyeàn hình.
Moät ñieàu khaù thuù vò laø caùc taïp chí ñònh kyø cuûa caùc tröôøng trung hoïc vaø cao
ñaúng cuõng söû duïng baøi vieát naøy. Ñoâi khi moät ñieàu nhoû beù cuõng coù theå taïo
neân nhöõng aûnh höôûng lôùn lao kyø dieäu. Baøi vieát naøy thöïc söï ñaõ taïo neân moät
pheùp laï vôùi nhöõng baäc cha meïï trong gia ñình.

38. CHA ÑAÕ QUEÂN
W. Livingston Larned
“Con trai yeâu quyù, con haõy nghe nhöõng lôøi aân haän cuûa cha ñaây. Cha
ñaõ leûn vaøo phoøng con moät mình khi con ñang chìm vaøo giaác nguû treû thô.
Nhìn kìa, moät tay con ñaët döôùi goø maù, nhöõng loïn toùc hung ñaãm moà hoâi baùm
chaët vaøo vaàng traùn aåm öôùt. Chæ caùch ñaây vaøi phuùt thoâi, khi cha ngoài trong
thö vieän vaø ñoïc baøi vieát cuûa mình, noãi hoái haän chôït daâng ngaäp hoàn cha. Vaø
cha ñaõ chaïy ngay ñeán phoøng con ñeå noùi lôøi xin loãi.
Con ôi, cha ñaõ töùc giaän, quaùt maéng khi con caàm khaên lau maët qua
quyùt trong luùc thay quaàn aùo ñi hoïc, luùc con ñeå ñoâi giaøy dô baån hay thaáy
con vöùt vaät duïng lung tung trong nhaø.
Cha luoân chaêm chaêm nhìn thaáy toaøn laø loãi laàm cuûa con. Buoåi saùng
cha thaáy con khoâng ngaên naép khi nguû daäy, laïi coøn aên uoáng voäi vaøng vaø laáy
moät luùc quaù nhieàu thöùc aên vaøo ñóa. Vì chæ nhìn thaáy loãi laàm neân khi con
chaøo cha xin pheùp ra ngoaøi chôi, cha chæ cau maøy vaø traû lôøi coäc loác khoâng
chuùt thieän caûm: “Höøm! Lieäu maø veà sôùm ñaáy!”.
Buoåi chieàu, cha cuõng töùc giaän vôùi nhöõng sô suaát cuûa con. Khi thaáy
thaáy ñoâi vôù cuûa con raùch, cha ñaõ laøm con phaûi maát maët tröôùc baïn beø khi
loâi con veà nhaø. Con thaät söï ñaõ laøm cha raát giaän döõ vì ñaõ khoâng tieát kieäm,

39. khoâng chòu giöõ gìn nhöõng moùn ñoà maø cha ñaõ phaûi vaát vaû laøm vieäc vaø daønh
duïm mua cho con.
Khi cha ñang ñoïc baùo, con ruït reø böôùc tôùi ngöôùc nhìn cha vôùi aùnh
maét ngaây thô trong saùng, cha laïi quaùt leân: “Maøy muoán caùi gì?”. Vaø traùi
tim cha ñaõ xuùc ñoäng bieát döôøng naøo khi con chæ im laëng chaïy ñeán, voøng ñoâi
tay beù boûng oâm coå cha thaät chaët vôùi taát caû yeâu thöông trìu meán roài laïi chaïy
bieán thaät nhanh ra ngoaøi.
Con thöông yeâu!
Con coù bieát khoâng, tôø baùo ñaõ rôøi khoûi tay cha trong yeân laëng vaø moät
noãi sôï haõi laãn ñau xoùt ngheïn ngaøo xaâm chieám coõi loøng cha. Cha ñaõ laøm gì
theá naøy? Cha ñaõ bieán mình thaønh moät ngöôøi cha suoát ngaøy chæ saêm soi toäi
loãi cuûa con mình. Moät ngöôøi cha chæ toaøn tìm kieám nhöõng caùi xaáu cuûa con
ñeå cheâ traùch - vaø ñaây laïi laø phaàn thöôûng maø cha daønh cho con nhö laø moät
ñöùa treû ö? Cha chæ muoán con phaûi theá naøy theá noï, cha chæ muoán con phaûi
cö xöû nhö ngöôøi lôùn. Cha ñaõ ño con baèng caây thöôùc daønh cho moät ngöôøi
tröôûng thaønh, baèng caû nhöõng naêm thaùng tuoåi ñôøi vaø söï traûi nghieäm giaø daën
cuûa cha.
Con yeâu cuûa cha!
Trong khi cha nhìn con baèng ñoâi maét giaø coãi vaø muoän phieàn, ñaày
thaønh kieán, soi moùi aáy, cha chaúng theøm bieát ñeán nhöõng caùi toát, ñieàu hay vaø
chaân thaønh, hoàn nhieân trong tö chaát cuûa con. Traùi tim nhoû beù cuûa con noàng
aám vaø to lôùn nhö aùnh raïng ñoâng ñang taëng bao tia naéng aám cho nhöõng
ngoïn ñoài bao la. Con ñaõ hoàn nhieân lao vaøo hoân chuùc cha nguû ngon maø

40. khoâng heà vöôùng baän vieäc cha ñaõ la maéng con caû ngaøy vaø haèn hoïc vôùi con
vì nhöõng lyù do khoâng chính ñaùng.
Con thöông yeâu!
Cha khoâng theå ñôïi theâm ñöôïc nöõa. Cha phaûi nhanh choùng böôùc ñeán
beân con, quyø xuoáng caïnh chieác giöôøng nhoû beù vaø nhìn göông maët thô ngaây
cuûa con trong giaác nguû vôùi moät nieàm aân haän voâ cuøng.
Coù theå, con coøn quaù beù boûng ñeå hieåu nhöõng caûm xuùc ñang traøn ngaäp
loøng cha. Cha höùa vôùi con, ngay töø giaây phuùt naøy, cha seõ trôû laïi laø ngöôøi
cha ñích thöïc vaø luoân bieát traân troïng tình yeâu con ngay caû trong nhöõng
giaây phuùt noùng giaän böøng böøng. Cha seõ laø ngöôøi baïn trung thaønh cuûa con,
seõ ñau khoå khi con gaëp baát haïnh, seõ cöôøi vui khi con gaëp may maén, sung
söôùng. Cha seõ caén chaët moâi ñeå khoâng thoát ra nhöõng lôøi gaét goûng moãi khi
con quyû giaän döõ troãi daäy trong loøng cha. Cha seõ töï baûo mình raèng con vaãn
coøn beù boûng.
OÂi, hình nhö cha ñaõ nhìn ñöùa con thô daïi cuûa cha nhö nhìn moät con
ngöôøi tröôûng thaønh thöïc söï. Giôø ñaây, nhìn con cuoän mình trong chaên vaø
meät moûi nguû yeân treân chieác giöôøng beù xíu, cha chôït nhaän ra raèng con chæ
laø moät ñöùa treû thô ngaây. Saùng saùng, con vaãn nuõng nòu trong voøng tay trìu
meán cuûa meï. Maùi toùc tô meàm maïi cuûa con coøn vöôùng víu treân bôø vai meï,
caàn ñöôïc che chôû trong caûm giaùc ñöôïc yeâu thöông. Vaäy maø, cha ñaõ ñoøi hoûi
ôû con quaù nhieàu…
***

41. Toâi ñaõ ñoïc caâu chuyeän naøy nhieàu laàn maø luùc naøo cuõng nguyeân veïn
caûm xuùc nhö laàn ñaàu tieân. Roài toâi töï hoûi ñaõ bao nhieâu laàn trong ñôøi, toâi
cuõng giaän döõ voâ côù vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh. Haõy thoâng caûm, thaáu
hieåu moïi ngöôøi thay vì oaùn traùch hoï. Haõy ñaët mình vaøo vò trí cuûa hoï ñeå
hieåu taïi sao hoï laïi coù nhöõng haønh xöû nhö vaäy. “Bieát moïi thöù cuõng coù nghóa
laø tha thöù moïi thöù”.
Nhö Tieán só Johnson noùi: “Ngay caû Chuùa Trôøi coøn khoâng xeùt ñoaùn
moät ngöôøi cho ñeán phuùt cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi hoï.” Vaäy taïi sao baïn vaø
toâi laïi laøm ñieàu ñoù?
* Nhöõng ngöôøi baïn gaëp treân ñöôøng ñôøi seõ aûnh höôûng ñeán cuoäc
soáng cuûa baïn. Duø toát hay xaáu, hoï cuõng taëng baïn nhöõng kinh nghieäm
soáng heát söùc tuyeät vôøi. Chính vì theá, ñöøng neân leân aùn, chæ trích hay than
phieàn ai caû. Thaäm chí, neáu coù ai ñoù laøm toån thöông baïn, phaûn boäi baïn
hay lôïi duïng loøng toát cuûa baïn thì xin haõy cöù tha thöù cho hoï. Bôûi vì coù theå,
chính nhôø hoï maø baïn hoïc ñöôïc caùch khoan dung.
* Chæ trích moät ngöôøi laø vieäc khoâng khoù. Vöôït leân treân söï phaùn xeùt
aáy ñeå cö xöû roäng löôïng, vò tha môùi laø ñieàu ñaùng töï haøo.
NGUYEÂN TAÉC 1:
KHOÂNG CHÆ TRÍCH, OAÙN TRAÙCH HAY THAN PHIEÀN!

42. 2
BÍ MAÄT LÔÙN NHAÁT TRONG PHEÙP ÖÙNG XÖÛ
Chæ coù moät caùch hieäu quaû nhaát ñeå khieán moät ngöôøi thöïc hieän ñieàu ta
mong muoán. Vaø, haõy luoân nhôù raèng khoâng coù caùch naøo khaùc, neáu chuùng
ta:
* Moät tay giaät toùc, tay kia gí suùng vaøo ñaàu moät ngöôøi naøo ñoù vaø theùt
lôùn: “Coù bao nhieâu taøi saûn, haõy ñöa heát cho ta!”;
* Veânh maët cau coù vaø thaùch thöùc nhaân vieân cuûa mình: “Neáu khoâng
laøm vieäc chaêm chæ, toâi seõ ñuoåi vieäc anh/chò ngay laäp töùc. Nhìn ra ngoaøi kia
maø xem, bieát bao nhieâu ngöôøi muoán ñöôïc laøm nhaân vieân cuûa toâi ñaáy!”;
* Caàm moät caây roi maây to vaø quaùt con trai: “Ñoà ngu! Neáu maøy coøn
ham chôi laøm dô baån aùo quaàn, tao seõ cho maøy 100 roi”;
Chuùng ta cuøng thöû hình dung chuyeän gì seõ xaûy ra trong ba tröôøng
hôïp treân?
Maãu soá chung cuûa caû ba tröôøng hôïp laø nhöõng ngöôøi bò chuùng ta ñe
doïa seõ laøm theo nhöõng gì ñöôïc yeâu caàu. Nhöng, quan troïng hôn caû laø hoï
seõ laøm vôùi söï chòu ñöïng, khoù chòu, cau coù vaø phaãn uaát. Tröôøng hôïp xaáu
hôn nöõa laø hoï seõ laøm ngöôïc laïi. Ngöôøi bò gí suùng coù theå quaät laïi ngöôøi coù
suùng, nhaân vieân seõ sieâng naêng tröôùc maët vaø doái traù sau löng hoaëc ñi tìm
moät choã laøm khaùc coù oâng chuû cö xöû toát hôn, coøn ñöùa beù thì seõ vaãn troán ñi

43. chôi vaø sau ñoù leûn veà nhaø taém röûa töôm taát tröôùc khi baïn kòp phaùt hieän ra
noù ñaõ khoâng nghe lôøi.
Thay vì cöôõng böùc ngöôøi khaùc phaûi laøm theo yù mình, caùch ñôn giaûn
hôn coù theå khieán ngöôøi khaùc laøm baát cöù ñieàu gì chính laø: Haõy ñeå hoï laøm
ñieàu hoï muoán.
Nhaø phaân taâm hoïc löøng danh Sigmund Freud4 noùi raèng: “Moïi haønh
ñoäng cuûa con ngöôøi ñeàu xuaát phaùt töø hai ñoäng cô: nieàm kieâu haõnh cuûa giôùi
tính vaø söï khao khaùt ñöôïc laø ngöôøi quan troïng”. John Dewey5, moät trong
nhöõng nhaø trieát hoïc saâu saéc nhaát cuûa nöôùc Myõ laïi coù caùch nhìn hôi khaùc
moät chuùt: “Ñoäng cô thuùc ñaåy saâu saéc nhaát trong baûn chaát con ngöôøi laø söï
khao khaùt ñöôïc theå hieän mình”.
Vaäy baïn khao khaùt ñieàu gì cho mình? Nhöõng ñoøi hoûi maõnh lieät naøo
ñang buøng chaùy trong baïn?
Haàu heát moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu mong muoán nhöõng ñieàu sau ñaây:
1. Coù ñöôïc söùc khoûe toát vaø moät cuoäc soáng bình an
2. Coù nhöõng moùn aên mình thích
3. Coù giaác nguû ngon
4. Coù ñaày ñuû tieàn baïc vaø tieän nghi vaät chaát
5. Coù cuoäc soáng toát ñeïp ôû kieáp sau
6. Ñöôïcï thoûa maõn trong cuoäc soáng tình duïc
4
Sigmund Freud (1856 – 1939): Baùc só thaàn kinh, nhaø taâm lyù hoïc, nhaø phaân taâm hoïc noåi tieáng ngöôøi AÙo.
5
John Dewey (1859 – 1952): Nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, nhaø caûi caùch giaùo duïc noåi tieáng ngöôøi Myõ.

44. 7. Con caùi khoeû maïnh, hoïc gioûi
8. Coù caûm giaùc mình laø ngöôøi quan troïng
Haàu heát moïi öôùc muoán naøy thöôøng ñöôïc thoûa maõn, chæ tröø moät ñieàu,
maø ñieàu aáy cuõng saâu saéc, caáp baùch nhö thöùc aên hay giaác nguû nhöng laïi ít
khi ñöôïc thoûa maõn. Ñoù laø ñieàu maø Freud goïi laø “söï khao khaùt ñöôïc laø
ngöôøi quan troïng” hay laø “söï khao khaùt ñöôïc theå hieän mình” maø Dewey coù
nhaéc tôùi. Toång thoáng Lincoln vieát: “Moïi ngöôøi ñeàu thích ñöôïc khen ngôïi”
coøn William James6 thì tin raèng: “Nguyeân taéc saâu saéc nhaát trong baûn tính
con ngöôøi ñoù laø söï theøm khaùt ñöôïc taùn thöôûng”. Khoâng phaûi chæ laø “mong
muoán”, hay “ khao khaùt” maø laø “söï theøm khaùt” ñöôïc taùn thöôûng. “Söï theøm
khaùt” dieãn taû moät noãi khao khaùt dai daúng maø khoâng ñöôïc thoûa maõn. Vaø
nhöõng ai coù khaû naêng thoûa maõn ñöôïc söï theøm khaùt naøy moät caùch chaân
thaønh thì ngöôøi ñoù seõ “kieåm soaùt” ñöôïc nhöõng haønh vi cuûa ngöôøi khaùc.
Söï khao khaùt ñöôïc caûm thaáy mình quan troïng laø moät trong nhöõng
khaùc bieät chuû yeáu nhaát giöõa con ngöôøi vaø nhöõng sinh vaät khaùc.
Khi toâi coøn laø moät caäu beù ôû vuøng queâ Missourri, cha toâi coù nuoâi
nhöõng con heo gioáng Duoroe Jersey ngoä nghónh thuoäc noøi maët traéng.
Chuùng toâi thöôøng mang nhöõng chuù heo naøy vaø nhöõng gia suùc khaùc ñeán
trieån laõm ôû hoäi chôï ñoàng queâ cuõng nhö caùc cuoäc trieån laõm gia suùc khaép
vuøng Trung Taây. Chuùng toâi luoân ñöùng ñaàu caùc cuoäc thi vôùi giaûi thöôûng laø
nhöõng daûi baêng maøu lam. Cha toâi thöôøng gaén nhöõng daûi baêng naøy treân moät
6
William James (1842 – 1910): Nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, nhaø nghieân cöùu chuû nghóa thöïc duïng noåi tieáng
ngöôøi Myõ.

45. taám vaûi moûng maøu traéng. Khi baïn beø hay khaùch khöùa ñeán thaêm nhaø, cha
toâi thöôøng môû mieáng vaûi ra khoe. OÂng caàm moät ñaàu vaø toâi caàm ñaàu kia,
roài oâng keå chi tieát vôùi moïi ngöôøi veà töøng giaûi thöôûng vôùi nieàm töï haøo aùnh
leân trong maét.
Nhöõng chuù heo chaúng heà quan taâm ñeán caùc giaûi thöôûng maø chuùng
ñaõ giaønh ñöôïc. Nhöng cha toâi thì coù. Nhöõng phaàn thöôûng naøy khieán oâng
caûm thaáy mình quan troïng.
Neáu nhö toå tieân chuùng ta khoâng coù söï khao khaùt chaùy boûng laø caûm
thaáy mình quan troïng thì seõ khoâng bao giôø coù nhöõng neàn vaên minh ñoäc
ñaùo vaø loaøi ngöôøi chuùng ta ngaøy nay chaúng hôn gì nhöõng loaøi ñoäng vaät
khaùc.
Chính söï khao khaùt ñöôïc thaáy mình quan troïng ñaõ khieán moät nhaân
vieân baùn taïp hoùa ít hoïc, ngheøo khoå chòu khoù nghieân cöùu nhöõng quyeån saùch
luaät cuõ kyõ maø caäu tình côø tìm thaáy döôùi ñaùy moät caùi thuøng ñöïng ñoà laët vaët
ñöôïc caäu mua laïi vôùi giaù 50 xu. Coù leõ caùc baïn ñaõ nghe noùi ñeán teân anh
chaøng baùn taïp hoùa naøy roài. Teân anh ta laø Lincoln.
Vaø cuõng chính söï khao khaùt caûm thaáy mình quan troïng ñaõ thuùc ñaåy
Charles Dickens vieát neân nhöõng tieåu thuyeát baát huû. Söï khao khaùt naøy cuõng
laø ñoäng löïc ñeå Christopher Wren7 vieát nhöõng baûn giao höôûng cuûa mình leân
ñaù. Vaø chính söï khao khaùt aáy cuõng ñaõ giuùp Rockefeller kieám ñöôïc haøng
trieäu ñoâ-la maø haàu nhö oâng chaúng caàn duøng ñeán moät ñoàng trong soá ñoù!
7
Christopher Wren (1632 - 1723): Kieán truùc sö, nhaø thieát keá, nhaø thieân vaên hoïc vaø hình hoïc ngöôøi Anh
theá kyû 17. OÂng töøng thieát keá 53 nhaø thôø ôû Luaân Ñoân, trong ñoù coù Thaùnh ñöôøng St Paul.

46. Khi chuùng ta maëc quaàn aùo thôøi trang, duøng haøng hieäu, ñi nhöõng
chieác xe thôøi thöôïng, duøng ñieän thoaïi di ñoäng saønh ñieäu, keå veà nhöõng ñöùa
con thoâng minh, chính laø luùc chuùng ta theå hieän söï khao khaùt ñöôïc toû ra
quan troïng tröôùc moïi ngöôøi.
Tuy nhieân, noãi khao khaùt naøy cuõng coù maët traùi cuûa noù. Khoâng ít
thanh nieân gia nhaäp caùc baêng nhoùm, tham gia nhöõng hoaït ñoäng toäi phaïm,
söû duïng heroin vaø thuoác laéc nhö ñeå khaúng ñònh mình, ñeå ñöôïc xaõ hoäi nhìn
hoï nhö nhöõng “Sieâu nhaân”. E. P. Mulrooney, UÛy vieân Caûnh saùt New York,
cho bieát: Haàu heát nhöõng toäi phaïm treû tuoåi ñeàu theå hieän caùi toâi raát lôùn. Yeâu
caàu ñaàu tieân cuûa chuùng sau khi bò baét giam laø ñoøi xem nhöõng tôø baùo töôøng
thuaät veà chuyeän cuûa chuùng nhö theá naøo.
Chính caùch moãi ngöôøi theå hieän söï quan troïng cuûa mình noùi leân raát roõ
tính caùch thaät cuûa hoï. John D. Rockefeller tìm ñöôïc caûm giaùc veà taàm quan
troïng cuûa mình baèng caùch ñoùng goùp tieàn ñeå döïng neân moät beänh vieän hieän
ñaïi ôû Baéc Kinh ñeå chöõa cho haøng trieäu ngöôøi ngheøo maø oâng chöa bao giôø
gaëp vaø cuõng chöa heà coù yù ñònh gaëp. Dillinger thích coù ñöôïc caûm giaùc veà
taàm quan troïng cuûa mình baèng caùch gieát ngöôøi cöôùp cuûa. Khi bò FBI (Cuïc
Ñieàu tra Lieân bang Myõ) saên ñuoåi, haén ta ñaõ lao vaøo moät trang traïi ôû
Minnesota vaø doõng daïc tuyeân boá: “Ta chính laø Dillinger!” vôùi nieàm töï haøo
khoâng caàn giaáu gieám.
Thöïc ra, ñaây laø moät yeáu toá raát “ngöôøi”. Gaàn nhö ai cuõng theá. Neáu
khoâng xem söï khaùt khao ñöôïc laø ngöôøi quan troïng laø moät thuoäc tính cuûa
con ngöôøi thì coù leõ nhieàu ngöôøi seõ kinh ngaïc khi bieát raèng, ngay caû nhöõng

47. nhaân vaät noåi tieáng nhaát, nhöõng con ngöôøi ñöôïc toân vinh nhaát trong lòch söû
loaøi ngöôøi cuõng theá. Ngöôøi ta coù theå ngaïc nhieân töï hoûi vì sao ngöôøi vó ñaïi
nhö George Washington cuõng muoán ñöôïc goïi laø “Ñöùc Ngaøi Toång thoáng
Hôïp Chuûng quoác Hoa Kyø”. Ngöôøi ta laïi thaéc maéc taïi sao moät con ngöôøi taøi
trí nhö Christopher Columbus8 cuõng muoán coù ñöôïc danh hieäu “Thuûy sö Ñoââ
ñoác Ñaïi döông vaø Phoù vöông AÁn Ñoä”. Vaø, ngöôøi ta seõ caøng ngaïc nhieân
hôn nöõa neáu bieát raèng nöõ hoaøng Catherine vó ñaïi khoâng chòu môû baát kyø
böùc thö naøo neáu khoâng coù lôøi ñeà beân ngoaøi: “Kính göûi Nöõ Hoaøng Quyeàn
uy”. ..
Caùc nhaø tyû phuù chæ ñoàng yù taøi trôï cho cuoäc vieãn chinh cuûa thuûy sö
ñoâ ñoác Byrd ñeán Nam Cöïc naêm 1928 vôùi yeâu caàu duy nhaát laø teân cuûa hoï
phaûi ñöôïc ñaët cho nhöõng daõy nuùi baêng ôû ñoù. Victor Hugo khoâng khao khaùt
gì hôn laø thaønh phoá Paris ñöôïc ñoåi thaønh teân oâng. Ngay caû Shakespeare,
ngöôøi ñöôïc meänh danh laø ngöôøi vó ñaïi nhaát trong soá nhöõng ngöôøi vó ñaïi,
cuõng muoán laøm veû vang theâm teân tuoåi cuûa mình baèng caùch xin hoaøng gia
ban cho moät töôùc hieäu quyù toäc.
Ñoâi khi, coù ngöôøi töï bieán mình thaønh taøn taät ñeå coù ñöôïc söï thöông
haïi, söï quan taâm cuûa ngöôøi khaùc, ñeå caûm thaáy mình quan troïng. Ñeä nhaát
phu nhaân McKinley tìm caûm giaùc quan troïng baèng caùch baét choàng baø,
Toång thoáng William McKinley cuûa Myõ, moãi ngaøy phaûi taïm gaùc vieäc quoác
chính moät vaøi giôø ñeå ôû beân giöôøng baø vaø ru baø nguû. Baø nuoâi döôõng khao
khaùt chaùy boûng ñöôïc moïi ngöôøi chuù yù baèng caùch yeâu caàu oâng phaûi ôû beân
8
Christopher Columbus (1451 – 1506): Nhaø haøng haûi, nhaø thaùm hieåm ngöôøi YÙ, ngöôøi phaùt hieän ra chaâu
Myõ naêm 1492.

48. baø ngay caû khi baø ñi khaùm raêng. Coù laàn, baø ñaõ laøm aàm ó khi oâng “daùm” ñeå
baø moät mình vôùi nha só vì phaûi tham döï moät cuoäc hoïp quan troïng vôùi Boä
tröôûng Ngoaïi giao.
Nhaø vaên Mary Roberts Rinehart coù laàn keå toâi nghe veà moät coâ gaùi
thoâng minh vaø maïnh khoûe ñaõ trôû neân beänh taät chæ vì muoán coù ñöôïc caûm
giaùc mình quan troïng. Baø Rinehart keå: “Coâ ta naèm lyø treân giöôøng suoát 10
naêm roøng ñeå ngöôøi meï giaø phaûi vaát vaû leân xuoáng ba taàng laàu phuïc dòch coâ
moãi ngaøy. Moät hoâm, ngöôøi meï giaø meät moûi ñoå beänh vaø sau ñoù qua ñôøi.
Trong vaøi tuaàn keá ñoù, coâ ta môùi oám lieät giöôøng thöïc söï. Nhöng roài coâ ta
nhanh choùng hoài phuïc vaø baét ñaàu cuoäc soáng khoûe maïnh bình thöôøng nhö
chöa bao giôø ngaõ beänh”.
Thaäm chí, ngöôøi ta coù theå hoùa ñieân ñeå tìm trong côn ñieân caùi caûm
giaùc laø ngöôøi quan troïng, ñieàu maø hoï khoâng theå coù ñöôïc trong theá giôùi traàn
truïi naøy. Khoâng ít ngöôøi maûi meâ “chieán ñaáu” trong caùc troø chôi vi tính ñeå
bieán mình thaønh anh huøng haûo haùn. Trong khi ngoaøi ñôøi thöïc hoï chæ laø
nhöõng con ngöôøi bình thöôøng, khoâng vai veá, khoâng ñòa vò xaõ hoäi.
Moät vò baùc só tröôûng khoa thaàn kinh cuûa moät beänh vieän taâm thaàn uy
tín nhaát nöôùc Myõ quaû quyeát raèng nhieàu beänh nhaân ñaõ tìm thaáy trong theá
giôùi ñieân roà caùi caûm giaùc trôû thaønh moät nhaân vaät quan troïng maø hoï khoâng
theå coù ñöôïc trong ñôøi thöïc. OÂng keå cho toâi nghe caâu chuyeän sau: “Gaàn ñaây
toâi coù moät nöõ beänh nhaân gaëp bi kòch gia ñình. Coâ aáy muoán ñöôïc quan taâm,
muoán ñöôïc aân aùi, yeâu thöông. Coâ muoán coù con caùi vaø coù uy tín xaõ hoäi,
nhöng cuoäc soáng thöïc teá ñaõ chaø ñaïp leân taát caû nhöõng öôùc muoán cuûa coâ.

49. Choàng coâ khoâng yeâu coâ. Anh ta thaäm chí khoâng chòu ngoài aên cuøng coâ maø
baét coâ phaûi phuïc vuï böõa aên cho anh ta trong moät caên phoøng treân gaùc. Coâ
khoâng coù con, cuõng khoâng coù ñòa vò xaõ hoäi gì caû. Keát quaû laø coâ bi beänh taâm
thaàn. Trong töôûng töôïng cuûa coâ, coâ thaáy mình ñaõ ly dò choàng, trôû laïi laø moät
con ngöôøi töï do. Roài sau ñoù, coâ laïi nghó raèng mình ñaõ laáy ñöôïc moät ngöôøi
thuoäc doøng doõi quyù toäc Anh vaø nhaán maïnh vieäc mình ñöôïc goïi laø “Phu
nhaân Smith”. Hôn theá nöõa, coâ coøn hình dung moãi toái coâ coù theâm moät ñöùa
con. Moãi laàn toâi ñeán thaêm, coâ ñeàu noùi: “Thöa baùc só, toái qua toâi vöøa sinh
con”.
Cuoäc soáng ñaõ ñaåy moïi con taøu mô öôùc cuûa coâ va vaøo nhöõng taûng ñaù
saéc caïnh cuûa thöïc teá. Nhöng taïi nhöõng hoøn ñaûo traøn ngaäp aùnh naéng cuûa trí
töôûng töôïng ñieân roà, con taøu mô öôùc aáy ñaõ caäp beán vôùi caùnh buoàm phaáp
phôùi hoan ca trong gioù. Vò baùc só khaúng ñònh vôùi toâi: “Neáu nhö chæ caàn giô
tay ra laø coù theå chöõa laønh caên beänh cho coâ aáy, toâi cuõng seõ khoâng laøm.
Soáng nhö theá naøy coâ aáy haïnh phuùc hôn nhieàu”.
Neáu moät vaøi ngöôøi khao khaùt caûm giaùc ñöôïc trôû neân quan troïng ñeán
noãi hoùa ñieân ñeå coù ñöôïc caûm giaùc aáy thì baïn haõy hình dung xem, baïn vaø
toâi seõ ñaït ñöôïc pheùp maøu gì neáu ta coù ñöôïc ñieàu ñoù maø khoâng caàn phaûi
ñeán mieàn ñieân roà cuûa trí töôûng töôïng?
Moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ôû Myõ ñöôïc traû löông treân moät trieäu
ñoâ-la moãi naêm laø Charles Schwab (thôøi maø nöôùc Myõ chöa coù thueá thu
nhaäp caù nhaân vaø moät ngöôøi ñöôïc xem laø giaøu coù khi moãi tuaàn kieám ñöôïc
50 ñoâ-la). OÂng ñaõ ñöôïc Andrew Carnegie boå nhieäm vaøo chöùc chuû tòch ñaàu

50. tieân cuûa Taäp ñoøan Theùp Hoa Kyøõ vaøo naêm 1921 khi chæ môùi ba möôi taùm
tuoåi. Vì sao Andrew Carnegie ñoàng yù traû moät trieäu ñoâ-la moãi naêm, töùc gaàn
30 ngaøn ñoâ-la moãi ngaøy cho Charles Schwab? Phaûi chaêng vì Charles
Schwab laø moät thieân taøi? Hay vì oâng coù kieán thöùc veà theùp hôn nhöõng
ngöôøi khaùc?
Hoaøn toaøn khoâng. Chính Charles Schwab baûo toâi raèng, nhieàu ngöôøi
laøm vieäc cho oâng coù kieán thöùc veà cheá bieán theùp hôn haún oâng. Lyù do
Schwab ñöôïc traû löông cao nhö theá laø vì oâng coù khaû naêng thu phuïc loøng
ngöôøi. OÂng chia seû, bí quyeát cuûa oâng chính laø “khaû naêng taïo nieàm höng
phaán ôû nhöõng ngöôøi cuøng laøm vieäc, phaùt huy nhöõng öu ñieåm maïnh nhaát ôû
moät con ngöôøi baèng caùch nhìn nhaän, taùn thöôûng vaø khuyeán khích hoï”.
“Khoâng coù caùch naøo gieát cheát öôùc mô vaø noã löïc phaán ñaáu cuûa con
ngöôøi baèng thaùi ñoä vaø nhöõng lôøi chæ trích cuûa caáp treân. Toâi khoâng bao giôø
chæ trích moät ai. Toâi tin töôûng vaøo vieäc taïo ra ñoäng löïc cho moïi ngöôøi laøm
vieäc. Ñieàu naøy laøm cho toâi luoân mong muoán khen ngôïi ngöôøi khaùc vaø
khoâng thích laøm toån thöông theâm nhöõng loãi laàm cuûa hoï. Neáu toâi thích thuù
moät ñieàu gì ñoù, toâi seõ luoân ñoäng vieân, khuyeán khích baèng taát caû söï chaân
thaønh vaø höôûng öùng nhieät tình nhaát cuûa mình.”
Ñoù laø nhöõng gì Schwab ñaõ laøm. Vaäy nhöõng ngöôøi taàm thöôøng öùng
xöû ra sao? Hoï laøm ngöôïc laïi hoaøn toaøn. Neáu hoï khoâng thích ñieàu gì, hoï seõ
quaùt maéng nhaân vieân; coøn neáu hoï thích, hoï seõ chaúng noùi gì. Nhö moät caâu
noùi xöa: “Laøm toát ñeán ñaâu, khoâng moät lôøi khen; sai laàm moät laàn, nhaéc nhôû
suoát ñôøi.”

51. Schwab chia seû: “Trong suoát cuoäc ñôøi mình, toâi chöa töøng gaëp ngöôøi
naøo laøm toát coâng vieäc cuûa mình neáu khoâng coù söï uûng hoä cuûa ngöôøi khaùc”.
Andrew Carnegie cuõng vaäy. Vaø ñoù laø moät trong nhöõng lyù do laøm
neân thaønh coâng phi thöôøng cuûa “oâng vua” theùp. Andrew Carnegie khen
ngôïi nhöõng ngöôøi hôïp taùc vôùi mình luùc coâng khai, luùc kín ñaùo. Thaäm chí,
ngay caû treân taám bia moä cuûa mình, oâng coøn khen taëng taát caû nhöõng ngöôøi
ñaõ töøng laøm vieäc cho oâng: “Ñaây laø nôi yeân nghæ cuûa moät ngöôøi bieát caùch
taäp hôïp nhöõng ngöôøi taøi gioûi hôn mình”.
Söï khen ngôïi, caûm kích thaønh thöïc laø moät trong nhöõng bí quyeát
thaønh coâng ñaàu tieân cuûa John D. Rockefeller trong öùng xöû vôùi moïi ngöôøi.
Khi nhaân vieân cuûa oâng laø Edward Bedford gaây thieät haïi moät trieäu ñoâ-la
trong moät vuï mua baùn ôû Nam Myõ, thay vì chæ trích, John D. Rockefeller laïi
taùn thöôûng Bedford vì ñaõ cöùu ñöôïc 60% soá tieàn Rockefeller ñaõ ñaàu tö.
Rockerfeller laøm nhö vaäy vì bieát raèng Edward ñaõ coá gaéng heát söùc. OÂng
noùi: “Ñieàu ñoù thaät tuyeät. Chuùng ta khoâng phaûi luùc naøo cuõng laøm toát ñöôïc
nhö vaäy.”
Trong soá caùc maåu baùo toâi caét ñeå laïi, coù moät caâu chuyeän vui maø toâi
bieát laø khoâng coù thöïc nhöng noù laïi minh hoïa cho moät söï thaät. Toâi seõ keå laïi
cho caùc baïn nghe:
Laàn noï, sau moät ngaøy laøm vieäc cöïc nhoïc, vôï moät ngöôøi noâng daân ñaõ
quaúng tröôùc maët nhöõng ngöôøi ñaøn oâng trong gia ñình baø moät ñoáng coû khoâ
thay vì doïn böõa aên toái nhö moïi khi. Khi hoï töùc toái hoûi baø coù ñieân hay
khoâng, baø ñaùp: “Toâi ñaõ naáu aên cho caùc ngöôøi suoát 20 naêm nay vaø trong

52. suoát thôøi gian ñoù toâi chöa heà nghe ai caûm ôn moät caâu hay noùi vôùi toâi raèng
caùc ngöôøi khoâng bieát aên coû khoâ”.
Moät coâng trình nghieân cöùu caùch ñaây vaøi naêm veà vieäc nhöõng ngöôøi
vôï boû nhaø ra ñi cho thaáy nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa tình traïng naøy chính laø
do “thieáu söï nhìn nhaän vaø traân troïng”. Vaø toâi chaéc chaén raèng neáu coù moät
coâng trình nghieân cöùu veà lyù do nhöõng ngöôøi choàng boû nhaø ñi thì cuõng thu
ñöôïc moät keát quaû keát quaû töông töï. Chuùng ta thöôøng cho raèng vieäc vôï hay
choàng mình ôû beân caïnh laø leõ ñöông nhieân neân raát hieám khi daønh cho hoï
moät lôøi caûm ôn hay söï traân troïng.
Moät hoïc vieân trong lôùp cuûa chuùng toâi keå raèng vôï anh vaø moät nhoùm
phuï nöõ khaùc trong nhaø thôø cuøng tham gia vaøo moät chöông trình töï hoaøn
thieän baûn thaân. Chò ñeà nghò anh giuùp baèng caùch lieät keâ saùu ñieàu maø anh
cho laø chò coù theå thay ñoåi ñeå trôû thaønh moät ngöôøi vôï toát hôn. Anh aáy keå laïi
vôùi lôùp hoïc nhö sau: “Toâi ngaïc nhieân tröôùc moät yeâu caàu nhö vaäy. Thuù thöïc,
toâi coù theå deã daøng lieät keâ saùu ñieàu toâi muoán coâ aáy thay ñoåi. Vaø, taát nhieân laø
coâ aáy cuõng coù theå lieät keâ moät ngaøn chuyeän coâ aáy muoán toâi thay ñoåi nhöng
toâi ñaõ khoâng laøm theá. Toâi baûo: “Cho anh suy nghó vaø saùng mai anh seõ traû
lôøi”. Saùng hoâm sau, toâi daäy raát sôùm, tìm mua taëng vôï saùu boâng hoàng vôùi
moät taám thieäp ghi: “Anh khoâng theå nghó ra saùu ñieàu maø anh muoán em thay
ñoåi. Anh yeâu em nhö chính em baây giôø!”. Chieàu hoâm ñoù, khi veà nhaø, toâi
ñöôïc vôï chaøo ñoùn baèng nhöõng gioït nöôùc maét ñaày xuùc ñoäng. Khoâng caàn
phaûi noùi. toâi voâ cuøng vui söôùng vì ñaõ khoâng pheâ phaùn coâ aáy nhö yeâu caàu.
Chuû nhaät sau ñoù ôû nhaø thôø, sau khi vôï toâi baùo caùo laïi keát quaû cuûa coâng

53. vieäc ñöôïc giao, nhieàu phuï nöõ cuøng hoïc vôùi coâ aáy ñaõ ñeán gaëp toâi vaø noùi:
“Töø tröôùc ñeán nay chuùng toâi chöa bao giôø nghe thaáy moät cöû chæ naøo lòch
thieäâp, chu ñaùo vaø ngoït ngaøo ñeán nhö vaäy”. Luùc ñoù toâi môùi thaät söï hieåu
ñöôïc söùc maïnh cuûa söï traân troïng vaø loøng bieát ôn”.
Toâi ñaõ coù laàn taäp theo phong traøo nhòn aên vaø ñaõ thöû soáng saùu ngaøy
saùu ñeâm maø khoâng aên gì. Thöïc ra cuõng khoâng khoù laém. Cuoái ngaøy thöù saùu,
toâi cuõng khoâng ñoùi hôn cuoái ngaøy thöù hai. Tuy nhieân neáu chuùng ta ñeå gia
ñình hay nhaân vieân cuûa mình nhòn ñoùi saùu ngaøy thì laïi laø moät loãi laàm lôùn.
Theá maø, chuùng ta laïi ñeå gia ñình thaân yeâu cuûa mình, nhöõng nhaân vieân caàn
maãn vaø taän tuïy cuûa mình phaûi nhòn ñeán saùu tuaàn hay thaäm chí ñeán saùu
möôi naêm maø khoâng coù ñeán moät lôøi taùn thöôûng thaät loøng. Chuùng ta khoâng
chòu nhôù raèng hoï ñang khao khaùt ñeán chaùy loøng moät lôøi khen ngôïi cuûa
chuùng ta, chaúng keùm gì moät ngöôøi mong coù ñöôïc moät böõa ngon laønh khi
ñang ñoùi coàn caøo.
Alfred Lunt, moät trong nhöõng dieãn vieân xuaát saéc nhaát moïi thôøi ñaïi,
ngöôøi ñoùng vai chính trong vôû kòch Reunion in Vienna, ñaõ noùi: “Ñieàu toâi
caàn hôn caû cho cuoäc soáng cuûa mình laø nuoâi döôõng söï traân troïng ñoái vôùi
baûn thaân mình”.
Chuùng ta nuoâi döôõng phaàn theå chaát cuûa con caùi, quan taâm ñeán cuoäc
soáng vaät chaát cuûa nhaân vieân mình nhöng laïi raát ít khi nuoâi döôõng hay
truyeàn cho hoï söï töï traân troïng nhöõng giaù trò baûn thaân. Chuùng ta coù theå cung
caáp cho hoï nhöõng thöùc aên ngon nhöng laïi thöôøng queân taëng hoï nhöõng lôøi