1. ТАНИН МЭДЭХҮЙН ХӨГЖЛИЙН ОНОЛ, ОНЦЛОГ,
ХЭРЭГЛЭХ БОЛОМЖ, ХАРЬЦУУЛАЛТ
(Брунер, Пиаже, Выгодский)
Ц.Лувсандорж (Ph.D), дэд профессор
Математик боловсролын тэнхим
Математик статистикийн сургууль
Улаанбаатар 2013

2. Агуулга
• Танин мэдэхүйн онол, загвар гэж юу бэ?
• Брунерийн онол, онцлог, хэрэглэх боломж
• Пиажийн онол, онцлог, хэрэглэх боломж
• Выгодскийн онол, онцлог, хэрэглэх боломж
• Онолын харьцуулалт, шүүмж, шинэ онол байгуулах
боломж

3. Танин мэдэхүйн онол, загвар гэж юу бэ?
• Үндсэн асуудал:
– Танин мэдэх, хөгжих гэж юу вэ?
– Танин мэдэх, хөгжих яаж явагддаг вэ?
• Танин мэдэх үзэгдлийг тайлах, тайлбарлах бодит хэрэгцээ шаардлага, хүндрэл
бэрхшээл
• Аргын хомсдол, дутагдал
• Загвар (Хар нүхийг судлах арга)
• Онол –тухайн үзэгдлийн мөн чанарыг тайлбарлаж чадахуйц бодлын цогц (нэг
үг, өгүүлбэр.....)

4. Брунерийн онол, онцлог, хэрэглэх боломж
• Мөн чанар:
-Хүний оюун ухаан өгөгдлөөс таамаглал дэвшүүлэх чадамж буй кодын тогтолцоог
туршлагаасаа бүтээдэг.
-Бодохуй танин мэдэхүйн үр дагавар
-Сурахын үр дүн бол концепци биш харин түүнийг бүтээх чадвар
- Хүүхэд орчинтойгоо зохицсон байдлаа илэрхийлэх арга замыг эзэмших ёстой. (соёл,
нийгэм..)
• Гол хувь нэмэр: Мэдлэгийн тавилын 3 хэв шинж
– Үйлийн тавил (Enactive, action based)
– Дүрсэн тавил (Iconic, image based)
– Тэмдгэн тавил (symbolic, language) (Bruner, J. (1966)
• Өргөн хэрэглээтэй, бас шүүмжтэй, сайжруулах боломжтой

5. Пиажийн онол, онцлог, хэрэглэх боломж
• Мөн чанар:
Хүүхэд танин мэдэхүйн ерөнхий суурь оюуны бүтэц (удамшдаг, хувьсдаг )-тэй төрнө.
Хүүхдийн мэдэх, сурах үйл явц нь оюуны энэхүү бүтцэд суурилан явагдана.
Танин мэдэхүйн хөгжил соёл, орчноос илүү хүүхэд өөрөө чухал үүрэгтэй.
• Гол хувь нэмэр: Хүүхдийн танин мэдэхүйн хөгжлийн 4 стэйж (Piaget, J. (1928).
Стейж Гол онцлог
1. Сенсоримотор Обьект дээр үйлдэл хийх
2. Үйдлийн өмнөх Обьектийн чанар дээр үйлдэл хийх
3. Тодорхой үйдлийн Тодорхой зарим үйлдэл хийх (operation)
4. Формал үйдлийн Аливаа хийсвэр үйлдэл хийх
• Өргөн хэрэглээтэй, бас шүүмжтэй, сайжруулах боломжтой

6. Bыгодскийн онол, онцог, хэрэглээ
• Мөн чанар:
Хүүхэд танин мэдэхүйд нийгэм, соёл шийдвэрлэх үүрэг, оролцоотой. Нийгэм, орчноос эхлээд
сурна. Дараа нь хөгжинө. Иймд хүүхдийн оюуны хөгжлийн дээд үйл явц ын суурь үндэс нь
нийгмийн үйл явцад оршино. Хөгжлийг тайлбарлах цорын ганц зарчим байхгүй.
• Гол хувь нэмэр:
• Илүү мэдэгч нэгэн (More knowledge other)
• Хүүхдэд сурч мэдэхэд хамгийн хүнд хэсэг
(Zone of proximal Development)
• Хэлний 2 үүрэг (дамжуулах хэрэгслэл, зохицох хэрэгсэл) (Vygotsky, L. S. (1978))
• Хэрэглээтэй, шүүмтэй бас, сайжруулах боломжтой

7. Онолын харьцуулалт, шүүмж, шинэ онол
байгуулах боломж
• Шүүмж (critique) бичих
-Сайн ойлгох
-Сайн, дэвшилт; бас муу, сул тал, шинж чанарыг ялгах
- Сайныг авах, сайрыг орхих
• Тезис хөгжүүлэх:
-Өөрийн гэсэн анхдагч санаа бүтээх, хайх
- Томьёолох, (хэлбэр, энгийн)
-Мэргэжлийн бүлээр хэлэлцүүлэх
- Саналыг эргэцүүлэх, сайжруулах, турших, дахин хэлэлцүүлэх,
• Шинэ онол төрөх, түгэх

8. Лавлагаа материал:
Bruner, J. (1966). Toward a theory of instruction. Cambridge, MA:
Belknap Press of Harvard University Press.
Herbert Ginsburg and Sylvia Opper (1979), Piaget's Theory of Intellectual
Development, Prentice Hall, ISBN 0-13-675140-7, p. 152.
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher
psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Piaget, J. (1928). La causalité chez l’enfant. British Journal of
Psychology, 18, 276-301