Mонголын алт үйлдвэрлэгчдийн холбооны удирдах зөвлөлийн дарга T. Ганболд

1. АЛТНЫ САЛБАРЫН ӨНӨӨГИЙН
БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
Монголын алт үйлдвэрлэгчдийн
холбооны Удирдах зөвлөлийн
дарга Т. Ганболд
2014.09.04

2. ИЛТГЭЛИЙН ТОВЧ АГУУЛГА
 Алтны үйлдвэрлэлийн салбарын өнөөгийн
байдал
 Тулгамдаж буй асуудал
 Цаашдын зорилт
 АЛТ-3 хөтөлбөрийн талаар

3. МОНГОЛ УЛСЫН АЛТНЫ ОЛБОРЛОЛТ ,МОНГОЛ БАНКНЫ
ХУДАЛДАН АВАЛТ
11.12
19.4
24.1
22.15
17.4
15.1
9.8
6.03 5.7 5.9 6.5
5.4
11.11 11.5
15.2
9.2
10.4
8.2
5.04
2.1
3.3 3.4
4.5
5.4
0
5
10
15
20
25
30
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014.07
олборлолт улсын худалдан авалт
Эх үүсвэр: Статистикийн эмхтгэл болон Монгол банкны мэдээлэл
2014 оны 7 сарын байдлаар 5,4 тонн худалдан авсан нь өмнөх оны мөн үеэс 70.7% өссөн.

4. МОНГОЛ УЛСЫН АЛТНЫ САЛБАР: ӨНӨӨДӨР
 Алтны тогтоогдсон нөөц: Шороон орд 229,07 тн, Үндсэн орд 2230,4 тн
 Нийт 442 ашиглалтын лицензийг, 248 компани эзэмшиж байгаагаас зөвхөн
60 аж ахуйн нэгж идэвхтэй үйл үйл ажиллагаа явуулж байна.
 2014 онд Алтны үйлдвэрлэлийн салбарт 70 гаруй уурхайд 10000 гаруй
инженер, техникийн ажилчид ажиллаж байна
 Нийт 150 компанийн 220 гаруй алтны ашиглалтын лиценз гол, мөрний
урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан
бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн
үйлчлэлд хамаарагдаж үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй болсон байна.
 Алтны үйлдвэрлэлийн харилцаа бүрэн бий болоогүй байхад зарим
бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн, өсөн нэмэгдэх орлогын албан
татвар, тогтоосноос нийт олборлолт,Монгол банкинд тушаалт эрс буурч
том үйлдвэрлэл хумигдаж, жижиг дунд үйлдвэрлэгч дампууран
хаагдаж, хууль бус үйлдвэрлэл, худалдааны далд сүлжээ үүсэж, хөрөнгө
оруулалт татарлаа. (АМГ-ын тайлангаас 2014.1 сар)

5. МОНГОЛ УЛСЫН АЛТНЫ ОРД, ИЛЭРЦ ҮҮД

6. АЛТНЫ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН САЛБАРТ ТУЛГАМДАЖ БАЙГАА
АСУУДЛУУД
 Хууль, эрх зүй, татварын орчин тогтворгүй, савлагаатай.
/ Дэлхийн зах зээл дээр алтны үнэ, эрэлт өссөн сүүлийн 5 жилийн
тааламжтай цаг хугацааг бид ашиглаж чадсангүй /
 Урт нэртэй хуулийг дагаж м өрдөх журмын тухай хуулийг өөрчлөх
тухай хууль хүлээгдэж байна
 Алтны нөөц, агуулгыг бүрэн тооцохгүй, татвар хураамжийг
бодитойгоор тооцохгүй, хууль бус үйлдвэрлэл, худалдаанд төр
хяналтаа тогтоож чадахгүй, бусад эдийн засгийн салбарт ажлын байр
нийгмийн асуудлыг шийдэгдэхг үй , байгаль орчныг сүйтгэж байгаань
 Хууль ёсны олборлогч компаниудад олон арван бэрхшээл
хүндрэл, уламжлалт бус сөргөлдөөний хэлбэрийг бий болгож байна.
 “Нинжа” болон ХАМО гэх хууль зөрчиж үйл ажиллагаа явуулж байгаа
иргэдийг нийгэмшүүлэхэд төр өөрийн бодлогоо гаргах шаардлагатай
байна.

7. ДЭЛХИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН АЛТНЫ ҮНИЙН ӨСӨЛТ БА
МОНГОЛ УЛСЫН АЛТНЫ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

8. ЗААМАР,БҮРЭГХАНГАЙ СУМАНД АЛТ ОЛБОРЛОДОГ
КОМПАНИУДЫН НӨХӨН СЭРГЭЭЛТИЙН БАЙДАЛ (2010-2013)

9. АЛТНЫ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН САЛБАРТ ТУЛГАМДАЖ
БАЙГАА АСУУДЛУУД
 Эдийн засгийн өнөөгийн хүндрэл бэрхшээлтэй цаг үед алтны салбарт цөөн хэдэн
үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа компаниудыг төрийн захиргааны, орон нутгийн
төрийн албан хаагчдийн хяналт шалгалт нэртэй дарамт шахалтын үйл ажиллагаа
зарим тохиолдолд хэрээс хэтэрч байна.
 Бид эрх ашгаа хамгаалахын тулд төрийн байгууллагуудыг хаадаг, шалгадаг биш
эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээлийг даван туулахын тулд хамтран
ажилладаг, алдаа дутагдлыг зөвшилцөн шийдвэрлэдэг болох талаар Засгийн
газрын шийдвэр гаргах түвшинд ярилцаж тохиролцсон зүйл бий.
 Энэхүү санаачилгыг хэрхэн дунд, доод шатанд хэрэгжүүлэх талаар та бид нэгдмэл
байр суурьтай ажиллах нь алтны салбарын ойрын ирээдүйн бизнес үйл
ажиллагаанд чухал нөлөөтэй.
 Тухайлбал байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө батлагдахгүй
удсанаас, мэргэжлийн хяналтын байцаагч торгууль акт тавих, уурхайг хаах үйл
ажиллагаа тасрахгүй байна.
 Орон нутгийн удирдлагын “нийгмийн хариуцлагын гэрээ” нэртэй хууль бус
хандив,татварын тогтолцоог халж нийгмийн хариуцлагын гэрээний нэгдсэн
загварыг холбогдох хуульд нийцүүлэн гаргах шаардлагатай байна.

10. АНХААРАЛ ТАВИХ АСУУДАЛ, ШИЙДЛҮҮД
Мэргэжлийн Хяналтын Ерөнхий газарт
 Давхардсан сум, аймаг, төв байгууллагын төрөл бүрийн хяналт шалгалтуудыг цэгцлэх
шаардлагатай байна.
 Ашигт малтмалын газраас онлайнаар авсан тайланг Мэргэжлийн хяналт хүлээн авч
ашигладаг болох
 Алтны холбоог олборлогч компанийн эрх ашгийг хамгаалах байгууллагын хувьд хяналт
шалгалтын ажлын хэсэгт оруулж ажиллуулах
Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яаманд
 Урт нэртэй хуулийг дагаж мөрдөх журмыг хэрэгжүүлэх олон янзын тогтоолуудыг
хэрэгжүүлэх, кадастрын зургийн нэгдсэн нэг системийг бий болгох үйл ажиллагааг
хурдасгах хэрэгтэй байна.
 Усны үнэ тарифийг огцом нэмэгдүүлж байна. Үнэ тогтоох аргачлалыг бодитоор тогтоох
шаардлагатай
Монголбанкинд
 Монголбанкны алт хадгалах, төлбөр тооцооны үйл ажиллагааг сорьцын хяналтын хэлтэстэй
нэг цэгийн үйлчилгээнд нэвтрүүлэх
 Алтны тээвэрлэлт,хадгалалт, сорьц тогтоох үйл ажиллагааны орчны аюулгүй орчны
бүрдүүлэхэд анхаарлаа хандуулах

11. АНХААРАЛ ТАВИХ АСУУДАЛ, ШИЙДЛҮҮД
Сангийн яаманд
 Орон нутагт хуулиар хуваарилах татвар, хураамжийн орлогыг шийдвэрлэх
Дээрхи хуваарилалт хийгдэхгүй байгаа учраас геологи хайгуулийн төдийгүй олборлолт ашиглалтын
үйл ажиллагааг дэмжих сонирхол орон нутгийг удирдлагад байхгүй боллоо.
Татварын Ерөнхий газарт
 Алтны мэргэжлийн олборлогч, болон нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэл эрхлэгчдээс нэмүү
өртөгийн албан татвар авч байгаа асуудлыг шийдвэрлэх
Уул уурхайн яам,
 Ашигт малтмалын хуулийн 42.1-р зүйлийг орон нутагт хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар заавар
зөвлөмж, загвар гэрээний төслийг засгийн газраас батлуулан орон нутагт хэрэгжүүлэх
 Уул уурхайн яам, ашигт малтмалын газар нь орон нутагт шинээр батлагдсан хууль эрх зүйн орчныг
сурталчилах үйл ажиллагааг зохион байгуулах
Эдийн засгийн яаманд
 Салбар хоорондын, яамд хоорондын эдийн засгийн зохицуулалт, хамтын ажиллагаа улам бүр
тодорхой болгох хэрэгцээ шаардлага тулгарсаар байна

12. АНХААРАЛ ТАВИХ АСУУДАЛ, ШИЙДЛҮҮД
Цагдаагийн Ерөнхий газарт
 Алтны бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулж буй хууль ёсны лиценз эзэмшигч компаниудын эрх ашгийг
хамгаалах, үйл ажиллагаагаанд хуулийн дагуу хамтран ажиллах
 Хууль бус хувиараа ашигт малтмал олборлогчдод захиргааны хариуцлага төдийнхнөөр өнгөрөх
явдлыг таслан зогсоох
 Бүс нутгийн аюулгүй байдал, “нинжа” нарын нүүдэллэн шилжилт, бүртгэл хяналтын үйл ажиллааг
идэвхжүүлэх
Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар түүгээр дамжуулан орон нутгийн засаг дарга, иргэдийн
төлөөлөгчдийн хурлын даргад
 Төрийн захиргааны төв байгууллагаас гаргасан тушаал шийдвэр, зөвшөөрлийг орон нутагт
хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлж ард, иргэдийн төлөөлөгчдийг хуульд хүрээнд ухуулан таниулах үйл
ажиллагаа хийх
 Нийгмийн хариуцлагын гэрээ, орон нутгийн хандив нэртэй орон нутгийн татварын үйл ажиллагааг
зогсоох
 Орон нутгийн захиргаа болон олборлогч компаниуд хамтдаа хууль бус үйл ажиллагааг хийж байгаа
өнөөгийн практик явдлыг эцэс болгох
 Нийгмийн хариуцлагын гэрээг бэлэн мөнгө, эд материалаар биш сумын хөгжлийн мастер
төлөвлөгөөтэй уялдуулан компани, орон нутаг, ашигт малтталын газар хамтран хийх

13. МОНГОЛ УЛСЫН АЛТНЫ САЛБАРЫН
ИРЭЭДҮЙ БОЛОН ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
-Алтны үнэ нь урт хугацаанд байнга өсөж, сүүлийн 10 жилд 3-5 дахин
өссөн, дэлхийн эдийн засагтай хамааралтай байж чаддаг ашигт
малтмал юм. Түүнчлэн алт нь эдийн засгийн тогтворгүй байдлын үед
төгрөгийн гол баталгаа болдог чухал ач холбогдолтой. Иймд:
 Монгол улсын алтны нөөцийг эрс нэмэгдүүлэх ,
 Улсын төсвийн орлого, валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх
 Эдийн засгийн чадавхи, баталгааг сайжруулах
 Мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж, бодит салбарын хөгжлийг
дэмжиж, арилжааны банкны зээлийн хүүг бууруулах нөхцөл
бүрдүүлэх
 Ажлын байр нэмэгдүүлэх, ард иргэдийн амьдралын чанар
дээшлүүлэх
 -Төр, алтны салбарын хувийн хэвшил, иргэний нийгмийн
түншлэлийг бэхжүүлснээр “нинжа”, байгаль орчны эсрэг гэмт
үйлдэл зэрэг олон тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой
болно.

14.  Өмнө нь амжилттай хэрэгжсэн “Алт” хөтөлбөр нь Монгол улсын валютын нөөцийг
нэмэгдүүлэх, эдийн засгийн чадавхийг өсгөхөд зохих үр дүнгээ өгч байсныг
харгалзан энэхүү салбарын үйлдвэрэлийн өсөлт хөгжилтөнд хувь нэмэр болох
зээлийн санхүүжилт олгоход дэмжлэг үзүүлнэ гэдэгт итгэж байна.
 Алтны үйлдвэрлэлийн салбарт хууль эрх зүйн болон эдийн засгийн тааламжтай
орчныг бүрдүүлж, төрийн албаны шат дамжлага бүхий байгууллагууд хоорондын
уялдаа холбоогоо сайжруулах нь олборлогч компаниудын ажилд чухал ач
холбогдолтой байна.
 Монгол улсад геологийн эрэл хайгуул хийх, алтны үндсэн ордыг
олборлох, баяжуулах туршлага хуримтлагдаж, үүнтэй холбоотой ажиллах хүний
нөөц бүрэлдэж бий болж байна. Иймд цаашид алтны үйлдвэрлэлийг дэмжихийн
тулд геологийн эрэл хайгуул болон үндсэн ордын төслийг санхүүжүүлэхэд тохирсон
санхүүгийн хэрэгслүүд, сангуудыг бий болговол Монгол улсын эрдэнэсийн сан
хөмрөгийг аривжуулахад чухал түлхэц болох юм.
АЛТ- 3 хөтөлбөрийг яаралтай боловсруулж хэрэгжүүлэх

15. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА
Төр болон алтны салбарын хувийн хэвшлийн
хамтын ажиллагаа улам бүр хөгжиж Монгол
улсын эдийн засагт чухал ач холбогдолтой
салбар болох болтугай.