1. Ներսիսյան դպրոց
• Թիֆլիսի Ներսիսյան
դպրոց (հայտնի նաև
որպես Թիֆլիսի Ներսիսյան
հայ առաքելական ճեմարան)՝
հայկական միջնակարգ
դպրոցների մեջ
ամենանշանավորն է և բացառիկ
դեր է խաղացել հայ ժողովրդի
կյանքում։ Ներսիսյան դպրոցը
մեկ դարի ընթացքում տվել է
շուրջ 2000 շրջանավարտ, որոնց
մեջ մեծ թվով գրողներ,
գիտնականներ, հասարակական-
քաղաքական ու պետական
գործիչներ, հայտնի
մանկավարժներ և այլք։

2. Ներսիսյան դպրոցի պատմությունը
• Դեռևս 1815 թվականից Թիֆլիսում Վանքի
տաճարի տարածքում գործել է հայկական դպրոց՝ տեղի
թեմի կողմից հովանավորվող, որտեղ սովորում էր շուրջ 20
աշակերտ։ 1824 թվականին այդ օրերին Վրաստանի հայոց
թեմի առաջնորդ Ներսես Աշտարակեցու նախաձեռնությամբ
ու ջանքերով հիմնադրվել է ապագայում Ներսիսյան անունը
ստացած դպրոցը[1]՝ այն օրերին Վանքի փողոցում (այժմ
Անտոնելի փողոց)։ 19-րդ դարում դպրոցը ունեցել է երկու
շենք։ Ըստ Ալեքսանդր Երիցյանի՝ առաջին շենքը կառուցվել է
Վանքի պարիսպների դիմացը՝ հյուսիսի-արևմտյան կողմում՝
հին գերեզմանոցի տեղում՝ հավանաբար Բոլշայա
Վանքսկայա (այժմ՝ Ատոնելի փողոց) և Կուրնայա փողոցների
հատման տեղում։ Երկրորդ շենքը Բառոնսկայա փողոցի վրա
է եղել (այժմ Անտոն Փուրցելաձե փողոց)։ Շինության
նախագծի հեղինակը եղել է պետերբուրգցի ճարտարապետ
Լազարևը։ Ի սկզբանե բացի հոգևոր կրթությունից,
ուսուցանում էին նաև աշխարհիկ գիտություններ։
Սակայն 1837 թվականին ցարական իշխանությունների
պնդմամբ այն վերափոխվում է Վրաստանի հայոց
թեմի արական հոգևոր ճեմարանի[2]։

3. Ներսիսյան դպրոցի պատմությունը
• 1899-1900 ուսումնական տարվա սկզբին դպրոցում կար
601 աշակերտ, 6 հիմնական ու 3 նախապատրաստական
դասարան։ Վերջիններիս մի մասը ունեին զուգընթաց
բաժանմունքներ, որոնց հետ միասին դպրոցում գործում
էր 15 դասարան։ Աշակերտների մոտ 65%-ը Թիֆլիսի
նահանգից էին։ Մնացածը եկել էին Երևանից, Գանձակից,
Քութայիսիից, Բաքվից, Կարսից, Հյուսիսային Կովկասից,
Ղրիմից ու Բեսարաբիայից, Թուրքիայից ու
Պարսկաստանից։ Դասերից հետո կազմակերպվել են
գրական երեկոներ, աշակերտական ներկայացումներ`
«Մեծապատիվ մուրացկաններ», «200,000՝ Մադոյի
կտակը» և «Ճարահատյալ դերասան»։ Կրթսեր
աշակերտները կազմակերպել են ներկայացում մոգական
լապտերներով։ Դպրոցում աջակցել են չքավոր
աշակերտների, ապահովել նրանց կրթաթոշակով,
սնունդով, գրքերով, շորերով ու դեղերով։ Այդ տարի
դպրոցին պատկանել մի շարք անշարժ գույք, կրպակներ
ու հողակտորներ՝ ընդհանուր առմամբ մոտ 60,000 ռուբլի
արժողությամբ[3]։

4. Ներսիսյան դպրոցի ուսուցիչներ
• Ներսիսյան դպրոցի ուսուցիչները բացառիկ
մեծ դեր են կատարել ինչպես դպրոցի,
այնպես էլ հայ մշակույթի ու գիտության
զարգացման, հայ առաջադեմ
հասարակական մտքի ձևավորման գործում։
Բացառիկ կարևոր դեր է խաղացել
Ներսիսյան դպրոցը գրական նոր լեզվի
ձևավորման ու զարգացման
հարցում։ Խաչատուր Աբովյանի, Ստեփանոս
Նազարյանի, Միքայել
Նալբանդյանի, Ռափայել Պատկանյանի և
այլոց տարածած սերմերը աշխարհաբար
գրական լեզվի ստեղծման ուղղությամբ
բարենպաստ հող են գտել դպրոցի
միջավայրում։ Այդ դպրոցում էին սովորում
Կովկասի տարբեր անկյուններից եկած
սաներ, որոնց բազմազան բարբառներից
պիտի հարստանար ու ձևավորվեր
արևելահայ աշխարհաբարը։
• Առաջին տեսուչն է եղել հայ ականավոր գրող
և մանկավարժ Հարություն Ալամդարյանը

5. Դպրոցի շրջանավարտներ
Իր գոյության հարյուր տարվա ընթացքում Ներսիսյան դպրոցն ավարտել է
շուրջ 2000 շրջանավարտ։
Նրա առաջին շրջանավարտներն են եղել հայ նոր գրականության
հիմնադիր, մեծ լուսավորիչ Խաչատուր Աբովյանը, «Հյուսիսափայլ»-ի
խմբագիր-հրատարակիչ, հրապարակախոս Ստեփանոս Նազարյանը, հայ
նոր թատրոնի ջատագովներից մեկը՝ Գալուստ Շերմազանյանը և ուրիշներ։
Այնտեղ սովորել են նշանավոր գրող Պերճ Պռոշյանը, գրող ու
մանկավարժ Ղազարոս Աղայանը, հանճարեղ բանաստեղծ Հովհաննես
Թումանյանը, աշխարհահռչակ նկարիչ-արձանագործ Երվանդ Քոչարը,
ականավոր գրող Դերենիկ Դեմիրճյանը, հայտնի ազգագրագետ Երվանդ
Լալայանը և հայ մշակույթի շատ ու շատ այլ ականավոր գործիչներ։
Դպրոցում են սովորել հերոս զորավար Գայը՝ Հայկ Բժշկյանը, հրետանու
գեներալ-մայոր Հովհաննես Օվանօղլյանը և ուրիշներ։

6. Խաչատուր Ավետիքի
Աբովյան

7. Պերճ Պռոշյան

8. Հովհաննես Թադևոսի
Թումանյան

9. Ղազարոս Ստեփանի
Աղայան