politismos

1. Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

2. Η Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
 Η οικογενειακή ζωή
Α) Γάμος
• Απαγόρευση για:
 Κορίτσια κάτω των 12
 Αγόρια κάτω των 14
• Με την τέλεση των αρραβώνων, υπογραφή συμβολαίου για
προίκα.
• Γαμήλιο γλέντι μόνο με συγγενείς και φίλους του γαμπρού.
• Δικαίωμα στο διαζύγιο.

3. Β) Η θέση της γυναίκας
• Περιορισμένη θέση στην κοινωνική ζωή.
• Κυρίαρχη θέση στην οικογενειακή ζωή.
• Έξοδος:
 Με καλυμμένο πρόσωπο
 Οι πλούσιες με συνοδεία δούλου
 Απαγόρευση συμμετοχής στις δημόσιες τελετές
• Μετά τον 11ο αιώνα πρόσβαση στα κοινά και στην παιδεία.

4. Γ) Παιδί
• Η γέννηση του: Ευχάριστο γεγονός
• Ονοματοδοσία: α) Αρχικά όνομα πατέρα
β) Στη συνέχεια καθιέρωση και επωνύμου
• Αφήγηση παραμυθιών από τη μητέρα για την καθησύχαση του
παιδιού.
• Συμπαθητική αντιμετώπιση του παιδιού από την βυζαντινή
νομοθεσία.
• Εκμάθηση των πρώτων γραμμάτων στο σχολείο.

5. Σχολείο
Α) Εκπαιδευτικό σύστημα
• Δύο κύκλοι σπουδών:
 1ος κύκλος: παιδιά από 7 ετών
 2ος κύκλος: παιδιά από 12 ετών
• Σταδιακή εκμάθηση γραφής, ανάγνωσης, γραμματικής,
ρητορικής, φιλοσοφίας, αριθμητικής, γεωμετρίας,
αστρονομίας και μουσικής.
Β) Λειτουργία
• Πόροι λειτουργίας των σχολείων:
 Από τα δίδακτρα των μαθητών
• Είδη σχολείων:
 Κοσμικά
 Εκκλησιαστικά
• Πανεπιστήμιο:
 Μόνο οι εύποροι

6.  Η ασθένεια, η ιατρική και κοινωνική περίθαλψη, ο θάνατος
• Ασθένεια:
 Αντιμετώπισή της με ιατρικές υπηρεσίες
• Ιατρικές υπηρεσίες:
 Νοσοκομεία και ιατρεία
 Επίσκεψη ιατρών στα σπίτια ασθενών
• Αντιμετώπιση των ασθενειών και με τη μαγεία.
• Ίδρυση και συντήρηση πτωχοκομείων και ορφανοτροφείων
από την Εκκλησία.

7.  Η κατοικία
• Σπίτια:
 Οικοδόμηση σπιτιών γύρω από μία κεντρική αίθουσα
 Στο ισόγειο δωμάτιο με τζάκι, κουζίνα, πλυσταριό, λουτρό και
εικονοστάσιο
 Στον επόμενο όροφο τα υπόλοιπα δωμάτια
 Διαμονή φτωχών και πλουσίων σε σπίτια με ελάχιστες ανέσεις
 Διαμονή ευκατάστατων σε διώροφα σπίτια με κοτέτσι, στάβλο
και αποθήκες στο ισόγειο, ενώ στον πάνω όροφο ύπαρξη των
δωματίων της οικογένειας
 Διαμονή μεγαλοκτηματιών σε επαύλεις με κήπους και στοές

8.  Η ενδυμασία και η μόδα
• Αγάπη στη μόδα και στα κοσμήματα
• Αστοί:
 Μακρύς χιτώνας
 Δερμάτινες μπότες το χειμώνα
 Ανατολίτικα παπούτσια το καλοκαίρι
• Χωρικοί:
 Στιχάρια ζωσμένα στη μέση
 Μακριές βράκες
 Ξυπόλυτοι ή με παπούτσια ανοιχτά στη φτέρνα
• Γυναίκες:
 Μανδύα με μακριά μανίκια
 Μακιγιάζ
• Πλούσιες γυναίκες:
 Πολυτελή, μεταξωτά και λινά ενδύματα

9.  Η ψυχαγωγία
• Τρόποι ψυχαγωγίας:
 Ιεροτελεστίες
 Θρησκευτικές, κοινωνικές και λαϊκές γιορτές
• Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας:
 Διασκέδαση στον ιππόδρομο με αρματοδρομίες, θρησκευτικές
πομπές, δημόσιες τελετές, θεατρικές παραστάσεις και λαϊκά
προγράμματα
• Απόκριες:
 Μεταμφίεση των κατοίκων και παρέλαση στους δρόμους
 Άναμμα φωτιών στους δρόμους
 Προσφορά φαγητού και κρασιού στις ταβέρνες
• Επαρχία:
 Συγκέντρωση μάγων, θεραπευτών, αστρολόγων και
θαυματοποιών στα ετήσια πανηγύρια

10.  Ο μοναχισμός
• Μοναχισμός:
 Αναχώρηση σε κάποιο έρημο ή ακατοίκητο μέρος
• Οι άνθρωποι του μοναχισμού:
 Μοναχοί
 Αναχωρητές
 Ερημίτες
 Ασκητές
• Ξεκίνημα Μοναχισμού:
 Αίγυπτος (4ος αιώνας)
• Μορφές Μοναχισμού:
 Μοναχική
 Κοινοβιακή
• Εξάπλωση Μοναχισμού στην Εγγύς Ανατολή και σε ολόκληρο
τον κόσμο.
• Ακμή του Μοναχισμού:
 Μετά την αναστήλωση των εικόνων

11. Βυζαντινή Γραμματεία
 Θρησκευτική ποίηση
• Ανάπτυξη της θρησκευτικής ποίησης μετά την επικράτηση
του χριστιανισμού.
• Είδη:
 Λειτουργική ποίηση
 Μη λειτουργική ποίηση

12.  Θεολογική γραμματεία
• Συνέπειες των θρησκευτικών αντιλήψεων, των αιρέσεων και
των δογματικών διαμαχών:
 Ανάδειξη σημαντικών εκκλησιαστικών συγγραφέων
• Μεγάλη συμβολή της αγιολογίας στην ανάπτυξη της
θεολογικής γραμματείας μέσω του μυστικισμού και του
ησυχασμού.

13.  Λόγια κοσμική γραμματεία
• Πρώτοι αιώνες:
 Αδυναμία της κοσμικής λογοτεχνίας για επίδειξη αξιόλογων έργων
• Γεώργιος Πισίδης:
 Ακμή στις αρχές του 7ου αιώνα
 Ύμνηση των κατορθωμάτων του αυτοκράτορα Ηρακλείου με τα
ποιήματά του
• Ελληνική Ανθολογία:
 Το κυριότερο κοσμικό μνημείο
 Ύπαρξη 4.000 επιγραμμάτων σε αρχαίο μέτρο από τον 6ο έως τον
10ο αιώνα
• Σημαντικό έργο της εποχής:
 Το έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας από άγνωστο ποιητή τον 11ο
αιώνα
• Σημαντική προσφορά των Βυζαντινών:
 Διάσωση των κλασικών γραμμάτων

14. • Διακεκριμένοι εκπρόσωποι των γραμμάτων:
 Φώτιος: Πρωταρχικό ρόλο στην πνευματική άνθηση της εποχής
του και στη διάσωση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς
 Αρέθας: Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας (10ος αιώνας)
• Άλλα είδη Γραμματείας:
 Ιστοριογραφία
 Χρονογραφία

15.  Δημώδης Λογοτεχνία
• 10ος αιώνας:
 Εμφάνιση πρώτων ακριτικών τραγουδιών
• Ακριτικά τραγούδια:
 Σηματοδότηση της αρχής της νεοελληνικής δημοτικής ποίησης

16.  Αξία προβληματισμού του συγγραφέα
• 12ος αιώνας:
 Διαμόρφωση δημώδους λογοτεχνίας και επικράτηση της λαϊκής
γλώσσας
• Κυριότερος λόγιος:
 Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος
• Εποχή Παλαιολόγων:
 Ευδοκίμηση του έμμετρου ιπποτικού μυθιστορήματος
• Το Χρονικόν του Μορέως:
 Εξιστόρηση της Φραγκικής κυριαρχίας στο Μοριά

17.  Φιλοσοφία
• Περιορισμοί στην ενασχόληση με τη φιλοσοφία λόγω της
απομάκρυνσης από την αρχαία θρησκεία.
• Μελέτη έργων αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κυρίως του
Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

18. Επιστήμη και Τεχνολογία
 1)
• Αγάπη των Βυζαντινών για γνώση και πνευματική
δραστηριότητα.
• Μη ανάπτυξη των φυσικών επιστημών λόγω του έντονου
θρησκευτικού χαρακτήρα
 2)
• Ίδρυση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων:
 Κωνσταντινούπολη: και πολιτιστικό κέντρο
 3)
• Ιδιαίτερη ανάπτυξη Δικαίου.

19. 4)
• Ανάδειξη αξιόλογων ιατρών, αστρονόμων και μαθηματικών
μέσω των Φυσικών Επιστημών.
• Ενδιαφέρον των Βυζαντινών και για τη Γεωγραφία.
• Ανάπτυξη επιστημονικής δραστηριότητας:
 Λογίων και
 Φιλοσόφων
 5)
• Σημαντικές τεχνολογικές εφευρέσεις του Βυζαντίου:
 Υγρό πυρ
 Οπτικός τηλέγραφος
 6)
• Αξιοποίηση της τότε ναυτικής τεχνολογίας
• Ο δρόμων: το γνωστότερο πολεμικό πλοίο

20. Εικαστικές τέχνες και μουσική
 Αρχιτεκτονική
• Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί:
 Βασιλική με τρούλο
 Σταυροειδής με τρούλο
 Αγιορείτικος με 3 κόγχες
 Πεντάτρουλος
 Οκταγωνικός
• Εσωτερικοί χώροι:
 Τοιχογραφίες
 Ψηφιδωτά
 Ανάγλυφες παραστάσεις
 Έργα ξυλογλυπτικής
 Φορητές εικόνες

21.  Γλυπτική και ζωγραφική
• Παραμέληση της γλυπτικής από την εκκλησία.
• Κυριότερες μορφές έκφρασης στον εσωτερικό χώρο:
 Τοιχογραφίες
 Ψηφιδωτά
• Τυπικό σχήμα εικονογράφησης:
 Εικονογράφηση του Παντοκράτορα στην κορυφή του τρούλου
περιστοιχιζόμενος από αγγέλους και προφήτες
 Στην αψίδα του Ιερού η Θεοτόκος, ανάμεσα στους αρχάγγελους
Μιχαήλ και Γαβριήλ
 Στα λοφία του τρούλου οι 4 Ευαγγελιστές
 Στους τοίχους οι Άγιοι και οι Μάρτυρες
• Λιπόσαρκες μορφές.
• Επιδίωξη της τέχνης:
 Προβολή της μετά θάνατο ζωής και της αιωνιότητας

22.  Μικρογραφία, Μικροτεχνία, Μικρογλυπτική, Νομισματική
• Διακόσμηση χειρογράφων με μικρογραφίες.
• Άντληση πληροφοριών για καλλιτεχνικές τάσεις από τις
μικρογραφίες.
• Παραγωγή έργων μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής υψηλής
ποιότητας
• Νομίσματα:
 Έργα μικροτεχνίας
 Ιστορικές πηγές

23. Μουσική
• Πρώτοι χριστιανικοί αιώνες:
 Λειτουργική ποίηση και μουσική με απλή μορφή
• Χριστιανισμός:
 Ύμνοι με σύνθετη μορφή
• Δημιουργοί ποιημάτων:
 Ποιητές
 Μελωδοί
• Εκκλησιαστική μουσική:
 Μονοφωνική
 Φωνητική
• Λειτουργικό δράμα:
 Μορφή ιερής ακολουθίας
• Κοσμική μουσική:
 Επιτραπέζια, γαμήλια, ερωτικά και άλλα άσματα

24. Σχολική περίοδος: 2016-2017
Τμήμα: Β’3
Μάθημα: Ιστορία
Ονοματεπώνυμο μαθητή: Βασίλης Κατσιάνης