Lezing op de nieuwjaarsconferentie van Vormingplus Midden- en Zuid- West-Vlaanderen http://www.vormingplusmzw.be/nieuwjaarsconferentie-0

1. Een leefbare buurt? Het kan!
‘duurzaam’ aansturen:
… een brede kijk op RO
Trui Maes, UGent.CDO
Transitie DuWoBo – Duurzame Wijken
VormingPlus Kortrijk, 20jan11
trui.maes@ugent.be

2. Duurzaam wonen
1. Van streefbeeld, in stappen naar transitie
2. Ecopolis, een basisstrategie & gidsprincipes
3. Leren uit goede voorbeelden
Besluit
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 2

3. we ...
ons huis ...
• wonen op een duurzame manier
• dat geeft kwaliteit aan ons leven
en dat van anderen
• dat is een levenshouding die
verder gaat dan een gebouw
• is onze thuis, aangepast aan onze behoeften
maar er is meer... • is betaalbaar, biedt zekerheid
• voldoet aan kwaliteitseisen
• is gerenoveerd met bio-eco materialen
• en ja, produceert energie
1. streefbeeld 2030 !
• ‘in groep’ produceren we energie, zuiveren het grijs water voor hergebruik
• we delen veel ruimte, diensten & uitrusting (meervoudig gebruik)
• en kweken ons groenten, plukken fruit in de buurtboomgaard
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 3

4. onze wijk ...
in 2030 !
• is ontwikkeld en wordt beheerd i.s.m. de bewoners
• is aangenaam, veilig en gezond, actief en vol leven, heeft een eigen ziel
• biedt jobs en alle voorzieningen en ja, alles duurzaam
de auto ? ... Niet nodig want we wonen vlakbij alles
op reis ? ... Alvast groot aanbod om te fietsen, wandelen, ontspannen & lezen
op ontdekking ? ... Zalig multi-cultureel, veel historiek, (bio)diversiteit
we zijn FIER op onze ecowijk … want we hebben veel duurzaams
te bieden voor iedereen, met een rijkdom aan kansen voor
ontwikkeling en activiteiten … ze komen van ver van ons leren!
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 4

5. Na 19jan11, ging de nood voor
een transitie kiemen …
Visievorming:
gewenste situatie
paden uitzetten
Huidige situatie:
problemen
Experimenten
projecten
Opvolgen en
leren
aansluiting gezocht bij Duwobo…

6. Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 6

7. Hoe loopt zo’n Proces?
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 7

8. Inhoudelijke uitgangspunten: visie !
econo- sociaal fysiek- Institu-
Alle misch ecologisch tioneel
domeinen
Leren & Sociale
Rationeel ruimte- Kwaliteit van de
onderwijs rechtvaardigheid
civiele cultuur,
& milieugebruik
Optimale organisaties
Ondernemen afstemming Sociale
Kwaliteit van & processen
& werken tussen vraag contacten
het leefmilieu worden ingezet
& aanbod & cohesie
bij sturing van
Cultuur & Biodiversiteit de samenleving
Openheid
vrije tijd & diversiteit
Zowel Kwaliteit van de In de sturing is er
kwantitatief private, bijz. aandacht
Wonen als kwalitatief Solidariteit,
semi-publieke voor de rol van
ook met
Milieuzorg & & publieke de overheid
het zuiden
infrastructuur
natuur
& ruimte
…

9. Stap 1: VISIE,
bepaald door
de transitiearena
• Geïntegreerde benadering
• Gedeelde verantwoordelijkheid en transparante
besluitvorming
• Hoge kwaliteit van het gebouw en de leefomgeving
• Toegankelijk en sociaal rechtvaardig
• Balans tussen privaat en collectief gebruik
• Gesloten kringlopen van stoffen en materialen
• Economisch gezonde en maatschappelijk
verantwoorde bouwsector
Lokeren 021010 - trui.maes@ugent.be
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 9

10. Stap 2 : transitiepaden bepalen
Ieder gebouw voldoet aan
Naar een duurzaam materialengebruik kwaliteitsnorm voor milieuverantwoord
materiaalgebruik , gekaderd binnen de
duurzaamheidscriteria voor het ganse
gebouw
Trend : nieuw woonconcepten,
regelingen van binnenklimaat,
verbeteringen comforteisen, tegen
een betaalbaar prijs Alle bouwmateriealen voldoen aan REACH en
bevatten geen schadelijke stoffen meer
30 % van de bouwmaterialen
hebben een ecolabel
Trend : nieuwe materialen worden
ontwikkeld , zowel bio- als
synthetische materialen
Indicator voor duurzaamheid en
milieuprestatie ligt vast
Voldoende kennis over
milieuverantwoord materiaalgebruik
en concept van duurzaamheidscriteria
van het ganse gebouw
De etikettering van bouwmaterialen wordt verplicht gesteld
10 % van de bouwmaterialen behalen een ecolabel
2006 2010
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 10 2015 2020 2030

11. Verzekering Hout telen als
afzet energiedrager Stimuleren van nieuwe
en
Stap 3 : experimenten bepalen
biobrandstoff
Nieuwe vormen
van
energieopslag
beroepen
v. nai-solatie Opleiding
EPS adviseurs
Wegwerken slechte
stedb. voorschriften
Label Onderzoek
energiebronnen Renovatie EPB regelgeving
werking
premies aanpassen
leveringsnetten
Verificatie warmte- Ver- Voorbeeldfunctie
pompen hout- nieuwings- Overheid
Goedkope
kachel projecten (natturwachters
leningen
huizen) etc)
Warmtepompen Micro wkk op
Wegwerken Sociale huis
biobrandstof Optie 1
slechte Vesting Demonstratie
bouwkundige Randvoorwarden van en innovatie
MTS
voorschriften de overheid projecten
Windenergie Optie 3: versterken
Derde betaler- Energieopwekking
systeem uitwer- decentraliseren en
ken optimaliseren Aanpassing KI
Snellere implementatie
Zonne-energie Naar een energie producerende
Vermijden van energie-
en energiezuinig woningvoorraad
koeling certificering
Inventariseren
barrières passiefhuis Optie 2 Sensibilisatiecampagnes
bij renov Energieneutrale
+ bouwconcepten:
Documentatie Passiefhuizen Optie 4
proefprojecten Labelling apparaten en
passiefhuizen Consumenten
verlichting
(ook voor renovatie) bewustzijn
Voorbeeld functie versterken
overheid:
openbare
Sociale
aanbestedingen
Stimuleren Impulspro- Begeleiding economie
na- Certificatie gramma’s (finan niet experimenten
passiefhuizen ciele incentives, Experimenten
isolatiesector Kapitaallkrach-
KI, subsidies kringwinkels
tige gezinnen
-na-isolatie

12. Stap 4: experimenten + projecten uitvoeren
Stap 5: LEREN voor opschaling en verbreding
Maatstaven en SBC
Duurzame wijken
Bostoen
Steunpunten ecopolis

13. 2. De juiste strategie:
• VIBE vzw ism met 10-tal experts
• DuLoMi-project 2008-2009
• Doel:
– Stimuleren van duurzame stedelijke ontwikkeling
– Ecopolis-concept beter bekend maken
• Doelgroep:
– Lokale besturen
– Planners
• Inspiratiebron: Tjallingii 1992
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 13

14. Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 14

15. ECOPOLIS > van Touwmodel naar …
Verantwoordelijke
stad
Levende
stad
Duyvenstein (1985)
Participerende
stad

16. ECOPOLIS > kader: “gidsprincipes” met
oog voor samenhang
de participerende
stad
de levende
stad
de verantwoordelijke
stad

17. ECOPOLIS > Ecosysteemmodel
Bron: Groenbeheer, VELT, 2005
Van Wirdum en Van Leeuwen (1982)

18. ECOPOLIS > Holistisch en Trias Ecologica
• Samenhang tussen de thema’s: ze samen bekijken
en de relaties zoeken!
• Drie-stappenstrategie: zoek om lokaal de
problemen op te lossen
1. Voorkom de vraag
2. Vul de vraag in met de meest volhoudbare
oplossing (lokaal + op wereldschaal)
3. Als je geen volhoudbare oplossingen kan toepassen,
pas dan de meest efficiënte oplossingen met zo
weinig mogelijk negatieve impact toe

19. Website > Doe-wijzer

20. ECOPOLIS > Strategie van de twee netwerken
Sturende dragers
•Waternetwerk:
laagdynamische
ontwikkelingen
•Verkeernetwerk:
hoogdynamische
ontwikkelingen
> Wonen: tussen de hoog- en
laagdynamische
ontwikkelingen

21. ECOPOLIS > De lobbenstad
Stedelijke lobben
•600 m tot groen >
loopafstand
•2000 m tot centrum >
15min fietsen
•Hoge densiteit:
50woningen/ha
OV is betaalbaar
Voorzieningen zijn haalbaar
Groene wiggen
•laagdynamische
ontwikkelingen
Uit: HERMY et al, 2005

22. ECOPOLIS > De lobbenstad > Amsterdam
Uit Gieling (2006)

23. ECOPOLIS > lobbenstad Keulen/Copenhagen

24. ECOPOLIS > De lobbenstad > Berlijn
Aandacht voor de natuurlijke Voorkom hitte-eiland
biotoop van de stad effect

25. ECOPOLIS > De lobbenstad Tübingen

26. ECOPOLIS > Freiburg Rieselfeld
De lobbenstad: Groene wiggen en ruimte !

27. ECOPOLIS > Freiburg Vauban
De lobbenstad: Groene wiggen en ruimte !

28. Ecopolis > van doewijzer naar
een geïllustreerd handboek
Gids vanuit de trias ecologica voor de
transitie naar een ecopolis
• Vanuit oorspronkelijke betekenis
duurzame ontwikkeling
(volhoudbare ontwikkeling) en
ecopolis
• Zelfde wijze opgebouwd en
ingedeeld als doe-wijzer op de
website www.ecopolis-
vlaanderen.be

29. Ecopolis > Geïllustreerd handboek
Duurzame stedenbouw
Gids met praktijkvoorbeelden voor de transitie
naar een ecopolis
• 50 voorbeelden uit binnen- en buitenland > inspiratie
studiereizen VIBE/KaHo Sint-Lieven/Sint-Lucas
• 5 mastervoorbeelden
• Vauban, Freiburg (D.)
• EVA-Lanxmeer, Culemborg (N.l.)
• Südstadt, Tübingen (D.)
• GWL-terrein, Amsterdam (N.l.)
• Västra Hamnen, Malmö (S.)

30. Ecopolis > Geïllustreerd handboek
Duurzame stedenbouw

31. 3. Goede voorbeelden
We doorbladeren het Ecopolisboek,
de thema’s en cases.
2010,
E.Heuts, E. Rombaut:
te bestellen Die Keure!
Vormingplus Kortrijk 19jan11

32. Jaime Lerner, Curitiba: http://www.youtube.com/watch?v=haKh9mCk3xk
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 32

33. 33

34. Besluit: De toekomst wordt vandaag gemaakt
• Durf dromen en definieer streefbeelden
– Geen wet van Meden en Perzen, moet kunnen evolueren
• Bedenk hoe er te komen
– Laat ieder idee zijn plaats
• Exploreer die paden, zoek connecties
– En vergeet niet te evalueren
• Leer, leer, leer
– Een open geest stelt ook eigen uitgangspunten in vraag
Met het hoofd, het hart én de handen!
Vormingplus Kortrijk 20jan11 / 34