1. บทที่ 4
นโยบายสินคาเกษตรไทยเปรียบเทียบ
กับประเทศเพื่อนบานและทางรอด
4.1 เปรียบเทียบนโยบายขาวของไทยและประเทศเพื่อนบาน
4.1.1 ขาว
ในอาเซียนมีเพียง 5 ประเทศหลักเทานั้น ที่มีศักยภาพในการผลิตเพื่อการ
สงออกขาว คือ ไทย เวียดนาม กัมพูชา พมา และลาว เพราะประเทศเหลานี้มีพื้นที่
มาก มีระบบชลประทาน และประชากรสวนใหญในประเทศประกอบอาชีพ
เกษตรกรรมและยังยากจน โดยที่รัฐบาลของแตละประเทศไดพยายามกําหนด
มาตรการและใหการชวยเหลือในรูปแบบตางๆกัน ตามแตกําลังความสามารถและ
งบประมาณของแตละประเทศ ทําใหรัฐบาลของแตละประเทศไมอาจละเลย
เกษตรกรได ดังนั้นจึงมีนโยบายเขามาชวยเหลือในดานตางๆ สามารถสรุปไดดังนี้
(1) นโยบายดานราคาขาว
ปญหาสําคัญของประเทศผูผลิตขาว คือ ปญหาราคาขาวตกต่ํา ซึ่งปญหา
ดังกลาวจะสงผลกระทบไปยังเกษตรกรผูผลิตโดยตรง ทําใหรัฐบาลของแตละ
ประเทศตองออกนโยบายเขามาชวยเหลือเกษตรกร เวียดนามไมไดมีนโยบายเขา
มาแทรกแซงหรือพยุงราคาขาวโดยตรง แตใชนโยบายทางออม เชนใหกระทรวง
อุตสาหกรรมและการคาของเวียดนาม กําหนดราคาสงออกขาวขั้นต่ํา เพื่อปองกัน
ไมใหผูสงออกขายขาวราคาต่ําเกินไป จนสงผลกระทบตอเกษตรกรที่จะถูกกดราคา
รับซื้อ โดยราคาขั้นต่ําที่กําหนดนั้น จะกําหนดใหเหมาะสมกับจํานวนผลผลิตที่
ออกมาในแตละชวงของฤดูกาล และในกรณีที่ราคาขาวของโลกมีความผันผวน

2. AEC Prompt
84
มาก รัฐก็จะใชนโยบายสงเสริมบริษัทรัฐวิสาหกิจ โดยใหเงินกูดอกเบี้ยต่ํามาชวยรับ
ซื้อขาวเปลือกจากเกษตรกรมาสํารองไว เพื่อปองกันไมใหเกษตรกรถูกกดราคา
ขาวเปลือก
ในขณะที่ไทยมีนโยบายในการเขาไปพยุงราคาขาวโดยตรง ดวยการรับจํานํา
16
และประกันรายได17
ซึ่งการรับจํานําขาวเปลือกเปนมาตรการที่ดึงปริมาณขาว
ออกจากตลาด โดยเฉพาะในชวงตนฤดูการผลิตที่จะมีปริมาณขาวออกสูตลาดเปน
จํานวนมาก ในขณะที่การประกันรายได ปริมาณขาวทั้งหมดยังอยูในตลาด แต
ราคาขาวในประเทศจะมีแนวโนมผันผวนมากกวาการใชมาตรการรับจํานําขาว
อยางไรก็ตามการดําเนินมาตรการจํานําขาวที่ผานมาประสบกับปญหาหลายอยาง
เชน การลักลอบนําเขาขาวจากประเทศเพื่อนบานเขามาสวมสิทธิ์ในการรับจํานํา
การใชงบประมาณของรัฐที่สูงเกินจริง การบริหารจัดการที่ไมโปรงใส และขาด
ประสิทธิภาพ นอกจากนี้การใชมาตรการดังกลาวยังทําใหราคาขาวในประเทศมี
ราคาสูง สงผลกระทบไปถึงศักยภาพในการสงออกขาวของไทยลดลง และในป
2553 ตามกรอบขอตกลงของเขตการคาเสรีอาเซียน (AFTA) อัตราภาษีจะเหลือ
รอยละ 0 หลายฝายมีความกังวลวาจะมีขาวจากลาว เวียดนาม และกัมพูชาทะลัก
เขามาในไทยดังนั้นมาตรการการแทรกแซงราคาขาวดวยการประกันรายไดใหกับ
เกษตรกรจึงเปนทางเลือกที่คาดวาจะลดปญหาการบริหารและการจัดการสต็อก
ลดความเสี่ยงดานราคาและ เรื่องผลผลิตใหแกเกษตรกร ปองกันการสวมสิทธิขาว
16
โครงการรับจํานําขาว รัฐบาลตองจัดสรรงบประมาณใหเปนทุนสําหรับจํานําขาวมีขาวเปนหลักประกัน เมื่อสิ้นสุดระยะจํานํา (4 เดือน) หากราคาไม
ขึ้นหรือขึ้นนอย เกษตรกรก็ปลอยหลุดจํานําไมไถถอน ขาวตกเปนของรัฐบาล โครงการรับจํานํารัฐมีเจตนาสรางดีมานดเทียมเพื่อรักษาเสถียรภาพราคา
ขาวไวไมใหราคาตกต่ํามากจนเกษตรกรขาดทุน
17
โครงการประกันรายได รัฐบาลตองจัดสรรงบประมาณจายขาดเพื่อชดเชยสวนตางราคาขาวโดยไมมีตัวสินคาเขามาเกี่ยวของ เกษตรกรจะขายขาวทุก
ราคาตามกลไกตลาดขณะที่ตลาดยังเปนของผูซื้อ

3. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
85
จากประเทศเพื่อนบาน สําหรับในดานงบประมาณการใชจายของภาครัฐ ตอง
เปรียบเทียบดูจากของจริง ระหวางนโยบายใหม (การประกันรายได) ซึ่งเริ่มใชใน
เดือน ตุลาคม 2552 กับโครงการพยุงราคาแบบรับจํานําที่ใชในอดีต
สําหรับประเทศกัมพูชา พมา และลาวนั้น รัฐบาลยังไมมีนโยบายในการ
ชวยเหลือแกเกษตรกรในทุกๆ ดาน
(2) นโยบายการเชาและถือครองที่ดินในการทําการเกษตรของ
ตางชาติ
ในปจจุบันกระแสขาวการเขามาเชาที่ทําการเกษตรในประเทศไทยของ
ตางชาติ เปนที่กลาวถึงอยางมาก แตเมื่อพิจารณาตามพระราชบัญญัติการ
ประกอบธุรกิจของคนตางดาว พ.ศ.2542 ระบุไวชัดเจนวาคนตางชาติไมสามารถ
เขามาลงทุนทําธุรกิจทํานา และเลี้ยงสัตวในประเทศไทยได เพราะถือเปนธุรกิจ
ตองหามของคนตางชาติ ที่ถูกกําหนดไวในบัญชี 1 ใหสงวนสําหรับคนไทยเทานั้น
ในขณะที่ประเทศไทยตอตานตานการเขามาเชาพื้นที่ทําการเกษตรของตางชาติ
แตประเทศเพื่อนบานอยาง เวียดนาม ลาว พมา และกัมพูชา กลับมีนโยบาย
สงเสริมใหตางชาติเขาไปเชาพื้นที่ทําการเกษตรในประเทศ โดยมีนโยบายใหเชา
พื้นที่ดวยระยะเวลามากกวา 30 ป และสามารถสงผลผลิตทั้งหมดที่ผลิตไดกลับไป
ยังประเทศของผูลงทุน ถึงแมจะมีนโยบายการเชาและถือครองที่ดินในการทํา
การเกษตรของตางชาติที่ชัดเจน แตผูลงทุนสวนใหญกลับใหความสนใจที่จะลงทุน
ในประเทศไทยมากกวา เนื่องจากประเทศเหลานั้นมีความเสี่ยงในเรื่องการเมือง
การกําหนดนโยบาย ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงไดตลอดเวลาไมมีมั่นคงในสายตา

4. AEC Prompt
86
ของนักลงทุน ในขณะที่ไทยมีนโยบายหลายดานที่เอื้อกับการลงทุน มีระบบ
โครงสรางพื้นฐานที่ดีกวาและไมมีความเสี่ยงจากการเปลี่ยนแปลงดานนโยบาย
4.1.2 มันสําปะหลัง
นโยบายของภาครัฐในการชวยเหลือเกษตรกรผูปลูกมันสําปะหลังของไทย
สวนใหญเปนนโยบายและมาตรการแทรกแซงราคา ซึ่งดําเนินการโดยกระทรวง
พาณิชย ทั้งนี้เพื่อบรรเทาปญหาความเดือดรอนของเกษตรกรในกรณีที่ราคามัน
สําปะหลังตกต่ํา ซึ่งแสดงรายละเอียดเพิ่มเติมดังนี้
นโยบายการแทรกแซงราคามันสําปะหลังของไทย เปนนโยบายที่กระทรวง
พาณิชยดําเนินการเพื่อบรรเทาความเดือนรอนของเกษตรกรอันเนื่องมาจากการ
ผลิตมันสําปะหลังในป 2551/52 มีมากเกินความตองการ ทําใหราคาหัวมัน
สําปะหลังสดลดลงมาอยูที่ประมาณกิโลกรัมละ 1.00-1.30 บาท ทําใหรัฐตอง
ดําเนินการเขาไปแทรกแซงราคา โดยการรับจํานําหัวมันสําปะหลังสด ป 2551/52
เปนปริมาณ 13 ลานตัน ในราคากิโลกรัมละ 1.80-2.05 บาท ตั้งแตเดือน
พฤศจิกายน 2551-เมษายน 2552 สําหรับป 2552/53 รัฐบาลมีนโยบายประกัน
รายไดใหแกเกษตรกร โดยกําหนดราคาประกันหัวมันสดกิโลกรัมละ 1.70 บาท ซึ่งการ
กําหนดราคาประกัน คํานวณจากตนทุนการผลิต บวกคาขนสงและกําไรใหแก
เกษตรกร และจายคาสวนตางระหวางราคาหัวมันสดใหแกเกษตรกรในกรณีที่ราคา
ตลาดอางอิงต่ํากวาราคาประกันโดยไมตองสงมอบสินคา ซึ่งจะทําใหเกษตรกรมี
รายไดคุมตอการลงทุน สวนในประเทศอินโดนีเซีย เวียดนาม กัมพูชา พมา และลาว
รัฐบาลไมมีนโยบายในการแทรกแซงตลาดแตอยางใด

5. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
87
4.1.3 ขาวโพดเลี้ยงสัตว
นโยบายดานการผลิตขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยนั้น สวนใหญเปนนโยบาย
และมาตรการแทรกแซงตลาด ซึ่งดําเนินการโดยกระทรวงพาณิชย ทั้งนี้เพื่อบรรเทา
ปญหาความเดือดรอนของเกษตรกรในกรณีที่ราคาขาวโพดเลี้ยงสัตวตกต่ํา
นอกจากนั้นยังมีมาตรการเพื่อแกปญหาระยะยาวใหแกภาคการผลิตขาวโพดเลี้ยง
สัตวไทยโดยแนวทางการปรับโครงการสรางการผลิต การตลาด และมาตรการ
นําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตว สําหรับนโยบายของอินโดนีเซียนั้น กระทรวงเกษตรของ
อินโดนีเซียไดออกกฎกระทรวงเกษตรเรื่อง การควบคุมความปลอดภัยอาหารจาก
พืชที่นําเขาและสงออก และนโยบายเพื่อรักษาความมั่นคงทางดานอาหาร ซึ่งแสดง
รายละเอียดเพิ่มเติมไดดังนี้
(1) นโยบายการแทรกแซงตลาด
นโยบายการแทรกแซงตลาดขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทย เปนนโยบายที่
กระทรวงพาณิชยดําเนินการเพื่อบรรเทาความเดือนรอนของเกษตรกรอัน
เนื่องมาจากราคาขาวโพดเลี้ยงสัตวตกต่ํา ซึ่งมีการดําเนินนโยบายมาโดยตลอด
ตั้งแต ป 2537 จนถึงปจจุบัน นโยบายการแทรกแซงตลาดที่รัฐบาลเลือกดําเนินการ
คือการรับจํานําขาวโพดเลี้ยงสัตว โดยในป 2548 ไดมีการรับจํานําขาวโพดเมล็ด
ความชื้นไมเกิน 30.0% จากเกษตรกรรายบุคคลปริมาณ 5 แสนตัน โดยกําหนด
ราคารับจํานําขาวโพดเมล็ดความชื้น 14.5% เดือนกันยายน-พฤศจิกายน 2548
กิโลกรัมละ 4.75 บาท และเดือนธันวาคม 2548-มกราคม 2549 กิโลกรัมละ 5.00
บาท ระยะเวลาไถถอนภายใน 3 เดือน นับถัดจากเดือนที่รับจํานํา ตอมาในป 2551
รัฐบาลไดมีการดําเนินโครงการแทรกแซงตลาดขาวโพดเลี้ยงสัตวโดยการรับจํานํา

6. AEC Prompt
88
ขาวโพดปริมาณ 1.5 ลานตัน โดยกําหนดราคารับจํานําขาวโพดเมล็ดความชื้น
14.5% กิโลกรัมละ 8.50 บาท มีระยะเวลาไถถอนภายใน 3 เดือนนับจากเดือนที่รับ
จํานํา
สําหรับนโยบายแทรกแซงตลาดในป 2552 นั้น รัฐบาลมีแนวทางในการ
ดําเนินโครงการประกันราคาขาวโพดเลี้ยงสัตว โดย 1) กําหนดราคาประกัน
ขาวโพดเมล็ดความชื้น 14.5% กิโลกรัมละ 7.10 บาท 2) กําหนดเปาหมายให
เกษตรกรรายครัวเรือนใชสิทธิเพื่อขอรับเงินชดเชยสวนตางราคาประกันกับราคา
ตลาดอางอิงไดในปริมาณที่ผลิตจริงแตไมเกินครัวเรือนละ 20 ตัน ธนาคารเพื่อ
การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ทําสัญญากับเกษตรกรที่ประสงคจะเขา
รวมโครงการฯ เดือนสิงหาคม-พฤศจิกายน 2552 และ 3) เกษตรกรใชสิทธิประกัน
ราคาไดหลังจากวันทําสัญญา 15 วัน แตไมเกิน 3 เดือนนับจากวันทําสัญญา และ
ตองไมเกิน 28 กุมภาพันธ 255318
(2) นโยบายดานการผลิตและการตลาด
กระทรวงพาณิชยและกระทรวงเกษตรและสหกรณของไทย ไดรวมกันจัดทํา
ยุทธศาสตรการปรับโครงการสรางการผลิตและการตลาดขาวโพดเลี้ยงสัตวตาม
แผนบริหารราชการแผนดิน ป 2548-2551 เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน
สรางมูลคาเพิ่ม และทําใหเกษตรกรมีรายไดจากการขยายผลผลิตในราคาที่
เหมาะสม เปนธรรม โดยมีแนวทาง ดังนี้
18
สํานักสงเสริมการคาสินคาเกษตร กรมการคาภายใน กระทรวงพาณิชย (กันยายน 2552)

7. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
89
1) ดานการผลิต
1.1) พัฒนาและปรับปรุงเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตทั้งดานเทคโนโลยี
และสายพันธุขาวโพดเลี้ยงสัตวในพื้นที่ศักยภาพไมเกิน 7 ลานไร เพื่อใหผลผลิตตอ
ไรเพิ่มขึ้นและลดตนทุนการผลิต
1.2) พัฒนาและปรับปรุงคุณภาพขาวโพดเลี้ยงสัตวโดยการถายทอด
เทคโนโลยีและวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวที่ถูกตองใหแกเกษตรกร สถาบัน
การเกษตร เพื่อใหไดผลผลิตที่มีคุณภาพ และมีรายไดเพิ่มขึ้น
1.3) เพิ่มมูลคาขาวโพดเลี้ยงสัตว โดยสงเสริมการเพิ่มรายไดจากเศษ
วัสดุเหลือใชเพื่อเปนการสรางรายไดและเสริมสรางความเขมแข็งภายในชุมชน
2) ดานการตลาด
2.1) จัดระบบการคาและระบบกํากับดูแลเพื่อรักษาความเปนธรรมทาง
การคา
2.2) สงเสริมการซื้อขายขาวโพดเลี้ยงสัตวในระบบตลาดขอตกลงและ
เชื่อมโยงการทําสัญญาขอตกลงระหวางผูซื้อ/ผูขาย
2.3) สรางเครือขายเชื่อมโยงตลาดผลผลิตคุณภาพดีเพื่อเพิ่มอํานาจ
ตอรองใหเกษตรกรสามารถขายผลผลิตไดราคาสูงขึ้น และจูงใจใหมีการพัฒนา
คุณภาพขาวโพดเลี้ยงสัตว
สําหรับนโยบายดานการผลิตของอินโดนีเซียนั้น พบวารัฐบาลอินโดนีเซียให
ความสําคัญในการรักษาความมั่นคงทางอาหาร นั่นคือรักษาเสถียรภาพของ
ปริมาณการผลิตขาวโพดเลี้ยงสัตวใหเพียงพอตอความตองการในประเทศ โดยมี
นโยบายที่เกี่ยวของ เชน นโยบายการพัฒนาโครงสรางพื้นฐาน เพื่อรักษาปริมาณ

8. AEC Prompt
90
และคุณภาพของขาวโพดไมใหลดลง โดยเฉพาะอยางยิ่งการจัดการน้ําใหเพียงพอ
ในพื้นที่เพาะปลูก นโยบายการพัฒนากลุม/สถาบันเกษตรกร นโยบายการเพิ่ม
ศักยภาพการสงเสริมการเกษตรและการเพิ่มศักยภาพของเกษตรกรในการเขาถึง
ตลาด19
(3) นโยบายและมาตรการนําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตว
นโยบายและมาตรการนําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยในป 2552 มีการ
กําหนดเชนเดียวกับป 2551 โดยสําหรับมาตรการนําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตวที่
เกี่ยวของกับอาเซียนมีดังนี้
1) มาตรการตามขอผูกพัน AFTA กําหนดอัตราภาษีนําเขา 5.0% หรือ
กิโลกรัมละ 2.75 บาท
2) มาตรการตามขอผูกพันยุทธศาสตรความรวมมือทางเศรษฐกิจอิรวดี-
เจาพระยา-แมโขง หรือ (Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong Economic
Cooperation Strategy : ACMECS) กําหนดอัตราภาษีนําเขารอยละ 0
ทั้งขาวโพดในโครงการ Contract Farming และนอกโครงการ และผูมี
สิทธินําเขาตองจดทะเบียนเปนผูนําเขากับกรมการคาตางประเทศ และ
ตองรายงานการนําเขาตามที่กําหนดเปนประจําทุกเดือน20
นโยบายนําเขาของอินโดนีเซียนั้น ขณะนี้กระทรวงเกษตรของอินโดนีเซียได
ออกกฎกระทรวงเกษตร เรื่อง “การควบคุมความปลอดภัยอาหารจากพืชที่นําเขา
และสงออก” เริ่มมีผลบังคับใชตั้งแตวันที่ 19 พฤศจิกายน 2552 เปนตนไป โดย
19
ผลการประชุมคณะรัฐมนตรี วันที่ 8 กันยายน 2552เรื่อง “รายงานผลการเดินทางไปราชการตางประเทศของรัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ”
20
สํานักสงเสริมการคาสินคาเกษตร กรมการคาภายใน กระทรวงพาณิชย (กันยายน 2552)

9. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
91
กําหนดใหผูที่จะสงออกสินคาพืชซึ่งรวมถึงขาวโพดเลี้ยงสัตวดวย ตองตรวจสอบ
สารพิษตกคาง สารอะฟลาทอกซิน และโลหะหนัก เชน แคดเมียม และตะกั่ว เปน
ตน21
นโยบายนี้อาจมีผลกระทบทําใหการสงออกขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยไปยัง
อินโดนีเซียลดลงได22
4.1.4 ถั่วเหลือง
นโยบายดานการนําเขาถั่วเหลืองของประเทศไทยนั้น พบวามีการกําหนด
นโยบายและมาตรการนําเขาเมล็ดถั่วเหลืองเปนอํานาจหนาที่ของคณะกรรมการ
น้ํามันพืชและพืชน้ํามัน ซึ่งกําหนดใหประเทศไทยเปดตลาดนําเขาเมล็ดถั่วเหลือง
ป 2549 ตามมติคณะกรรมการพืชน้ํามันและน้ํามันพืช ดังนี้
(1) ใหนําเขาไมจํากัดปริมาณ และชวงเวลานําเขา อากรนําเขาในโควตา
รอยละ 0 นอกโควตา รอยละ 80
(2) ผูมีสิทธินําเขาในโควตา รวม 13 ราย คือ สมาคมผูผลิตน้ํามันถั่วเหลือง
และรําขาว สมาคมผูผลิตอาหารสัตวไทย สมาคมปศุสัตวไทย สมาคมผูเลี้ยงไกเนื้อ
เพื่อการสงออก สมาคมสงเสริมผูใชวัตถุดิบอาหารสัตว สมาคมผูผลิตไกเพื่อ
สงออกไทย สมาคมผูคาสินคาเกษตรกับประเทศเพื่อนบาน บริษัท กรีนสปอรต
(ประเทศไทย) จํากัด บริษัท แลคตาซอย จํากัด บริษัท ไทยเทพรสผลิตภัณฑอาหาร
จํากัด (มหาชน) บริษัท แดรี่พลัส จํากัด บริษัท ไทยชิม จํากัด และหางหุนสวน
จํากัด คิคโคเคน หากมีผูยื่นขอสิทธินําเขารายใหมใหฝายเลขานุการคณะกรรมการ
พืชน้ํามันและน้ํามันพืช (สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร) เปนผูพิจารณาและแจง
คณะกรรมการทราบ
21
ขาวโพดตองตรวจสอบสารตกคางและโลหะหนักประมาณ 20รายการ
22
“อินโดฯคุมเขมนําเขาสินคาเกษตร” หนังสือพิมพเดลินิวส วันอังคาร ที่ 8 กันยายน 2552

10. AEC Prompt
92
(3) ผูมีสิทธินําเขาในโควตาตองรับซื้อเมล็ดถั่วเหลืองที่ผลิตในประเทศจาก
เกษตรกรทั้งหมด ดังนี้
- ถั่วเหลืองเกรดสกัดน้ํามัน ราคาไมต่ํากวา กก.ละ 12.25 บาท ณ ไรนา
หรือ 13.00 บาท ณ หนาโรงงาน ตลาดกรุงเทพมหานคร
- ถั่วเหลืองเกรดผลิตอาหารสัตว ราคาไมต่ํากวา กก.ละ 12.50 บาท ณ
ไรนา หรือ 13.25 บาท ณ หนาโรงงาน ตลาดกรุงเทพมหานคร
- ถั่วเหลืองเกรดแปรรูปผลิตภัณฑอาหาร ราคาไมต่ํากวา กก.ละ 14.50
บาท ณ ไรนา หรือ 15.25 บาท ณ หนาโรงงาน ตลาดกรุงเทพมหานคร
ทั้งนี้ผูมีสิทธินําเขาในโควตาตองทําสัญญารับซื้อเมล็ดถั่วเหลือง
ภายในประเทศกับกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงพาณิชย
นอกจากนี้คณะกรรมการพืชน้ํามันและน้ํามันพืช ไดแตงตั้ง
คณะอนุกรรมการกํากับ ดูแลเมล็ดถั่วเหลือง เพื่อกํากับดูแลและติดตามการรับซื้อ
เมล็ดถั่วเหลืองที่ผลิตในประเทศ การใชเมล็ดถั่วเหลืองนําเขาของผูมีสิทธินําเขา
เมล็ดถั่วเหลืองในโควตาใหเปนไปตามนโยบาย เงื่อนไข และมาตรการนําเขาเมล็ด
ถั่วเหลือง ตามมติคณะกรรมการพืชน้ํามันและน้ํามันพืช และที่ทางราชการกําหนด
โดยมี เลขาธิการสํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร เปนประธาน ผูแทนจากหนวยงาน
ราชการ และเอกชนที่เกี่ยวของ เปนอนุกรรมการ และผูอํานวยการสํานักวิจัย
เศรษฐกิจการเกษตร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร เปนอนุกรรมการและ
เลขานุการ (ที่มา: สํานักสงเสริมการคาสินคาเกษตร กรมการคาภายใน กระทรวง
พาณิชย)

11. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
93
4.1.5 ปาลมน้ํามันและน้ํามันปาลม
เมื่อพิจารณาในภาพรวมของนโยบายในภาพรวมของประเทศไทย
อินโดนีเซีย และมาเลเซีย ซึ่งเปนผูผลิตปาลมน้ํามันและน้ํามันปาลมรายใหญของ
โลกแลว จะพบวานโยบายของไทยเปนไปเพื่อควบคุมการนําเขาเพื่อปกปอง
อุตสาหกรรมน้ํามันปาลมในประเทศ สวนนโยบายอื่นๆ และองคกรควบคุมกํากับ
นโยบายที่ยังไมชัดเจน
ในขณะที่ในมาเลเซียรัฐบาลใหการสนับสนุนรวมถึงการดูแลและควบคุม
ตั้งแตการปลูกจนถึงการสงออก สนับสนุนการเพิ่มมูลคาใหกับน้ํามันปาลมใหมี
มูลคาสูงขึ้น เชน เคมีภัณฑจากน้ํามันปาลม และมีนโยบายเพื่อรักษาเสถียรภาพ
ราคาผลผลิต โดยการกําหนดใหมีสต็อกไมเกิน 1 ลานตันตอเดือน อีกทั้งยังมี
Malaysian Palm Oil Board (MPOB) เปนองคกรระดับชาติในการควบคุมดูแล
สวนนโยบายของอินโดนีเซียนั้นไดมีการสนับสนุนใหชาวตางชาติเขามา
ลงทุนในธุรกิจปาลมน้ํามัน และสนับสนุนการสงออกน้ํามันปาลมที่มีมูลคาสูง จน
ทําใหอินโดนีเซียกาวขึ้นมาเปนผูผลิตปาลมน้ํามันอันดับ 1 ของโลก
4.1.6 กาแฟ
สําหรับนโยบายสงเสริมและสนับสนุนดานกาแฟของประเทศไทยและ
ประเทศเพื่อนบานที่เปนผูผลิตสําคัญ คือ เวียดนามและอินโดนีเซียนั้น สามารถ
สรุปไดดังนี้
(1) นโยบายดานการปลูกกาแฟ
นโยบายดานการปลูกกาแฟของประเทศไทยนั้น ปจจุบันเปนการเนนดาน
คุณภาพของเมล็ดกาแฟและปริมาณผลผลิตตอไรมากกวาสงเสริมใหเพิ่มพื้นที่ปลูก

12. AEC Prompt
94
กาแฟ โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณไดกําหนดใหหนวยงานที่เกี่ยวของสงเสริม
ใหเกษตรกรผูปลูกกาแฟหันไปปลูกกาแฟคุณภาพดีซึ่งมีราคาสูงกวา และชวงชิง
สวนแบงทางการตลาดของกาแฟคุณภาพนี้ รวมทั้งมีมาตรการเพิ่มปริมาณผลผลิต
เมล็ดกาแฟตอไรใหเพิ่มสูงขึ้นและมีตนทุนลดลง โดยการปรับโครงสรางการผลิต
ปรับปรุงสูตรการใสปุย และการพัฒนาสายพันธุเมล็ดกาแฟ
สําหรับนโยบายดานการปลูกกาแฟของประเทศเวียดนามนั้น พบวาในชวงที่
ผานมาราคาเมล็ดกาแฟในตลาดโลกผันผวนและตกต่ําทําใหรัฐบาลเวียดนามหัน
มาสงเสริมดานการพัฒนาประสิทธิภาพของการปลูกกาแฟมากยิ่งขึ้น ดังนี้
- กําหนดมาตรฐานของเมล็ดกาแฟที่ชัดเจนเพื่อสรางความเชื่อมั่นใหแก
ผูบริโภคและลูกคา เชน การประกาศมาตรฐานคุณภาพเมล็ดกาแฟ
TCVN 4193 : 2001 ในป 2544 และปรับปรุงมาตรฐานคุณภาพเมล็ด
กาแฟใหม คือ TCVN 9193 : 2001 ในป 2545 เปนตน
- นโยบายลดพื้นที่ปลูกกาแฟพันธุโรบัสตาในพื้นที่ที่ไมเหมาะสม และเพิ่ม
พื้นที่ปลูกกาแฟพันธุอาราบิกาในพื้นที่ที่เหมาะสมแทนเนื่องจากมีราคา
ดีกวา
- คิดคนและวิจัยพันธุกาแฟใหมๆ ที่ใหปริมาณผลผลิตสูงกวา คุณภาพ
ดีกวา และการวิจัยความเปนกรด-ดางของดินในระดับที่มีประสิทธิภาพ
มากที่สุด นั่นคือมีการใชปุยนอยลงแตใหปริมาณผลผลิตเทาเดิม
- สงเสริมการผลิตกาแฟปลอดสารเคมี โดยเฉพาะในพื้นที่เพาะปลูกทาง
ตอนเหนือที่อยูในเขตภูเขา มีความเหมาะสมในการปลูกกาแฟโดยไม
จําเปนตองใสปุยหรือยาฆาแมลง

13. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
95
- นโยบายเพิ่มการลงทุนของรัฐบาลดานการขยายการใหบริการแก
ผูประกอบการรายยอยในชนบท และการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานใน
พื้นที่ชนบทใหดียิ่งขึ้น เพื่ออํานวยความสะดวกดานการเพาะปลูกและการ
ขนสงกาแฟ
- สมาคมกาแฟเวียดนามไดทําความตกลงกับทางการแขวงจําปาสักของ
ลาวเพื่อปลูกกาแฟพันธุอาราบิกาในพื้นที่กวา 60,000 ไรในเขตเมืองปาก
ซอง (ป 2550) โดยเปนบริษัทรวมทุนของสองประเทศเพื่อปลูกกาแฟ
คุณภาพดีของลาว ซึ่งผลผลิตจากที่แหงนี้จะสงออกไปยังสหภาพยุโรป
และสหรัฐอเมริกา แตเนื่องจากเนื้อที่เพาะปลูกมีจํากัดและขาดแรงงาน
ทองถิ่นทําใหไมสามารถขยายการผลิตไดตามที่ตกลง โดยทางการแขวง
ไดสัญญาจะจัดหาพื้นที่ประมาณ 18,000-30,000 ไร ใหแกบริษัทกาแฟ
รวมทุนเวียดนาม-ลาวดังกลาว
สวนนโยบายดานการปลูกกาแฟของอินโดนีเซียนั้น พบวามีมาตรการสงเสริม
ใหมีปริมาณการผลิตเมล็ดกาแฟภายในประเทศใหมากขึ้น เพื่อลดการพึ่งพาการ
นําเขาเมล็ดกาแฟจากตางประเทศ รวมทั้งมีนโยบายสนับสนุนดานการขยายพื้นที่
การปลูกกาแฟพันธุอาราบิกาในพื้นที่เกาะสุมาตรา เพื่อเพิ่มมูลคาการสงออก
แทนที่กาแฟพันธุโรบัสตาที่มีราคาต่ํากวา
(2) นโยบายดานการนําเขาเมล็ดกาแฟ
เนื่องจากเมล็ดกาแฟจัดอยูในบัญชีสินคาออนไหวของไทย ที่กําหนดใหลด
อัตราภาษีเหลือรอยละ 5 ในป 2553 ซึ่งจากการลดอัตราภาษีนี้สงผลใหรัฐบาลไทย
มีมาตรการรับมือกับผลกระทบของการทะลักเขามาของเมล็ดกาแฟจาก

14. AEC Prompt
96
ตางประเทศ โดยกําหนดใหองคการคลังสินคา (อคส.) หรือผูประกอบการที่เปนนิติ
บุคคล เปนผูนําเขาภายใตเงื่อนไขและการกํากับดูแลของคณะอนุกรรมการพืชสวน
ภายใตคณะกรรมการนโยบายและแผนพัฒนาการเกษตรและสหกรณ เงื่อนไขก็คือ
กําหนดใหมีการนําเขาเมล็ดกาแฟในชวงพฤษภาคม-สิงหาคมของทุกป และใชเปน
วัตถุดิบในการแปรรูปเทานั้น หามจําหนายหรือจายแจกเปนวัตถุดิบภายในประเทศ
อีกทั้งกําหนดใหผูมีสิทธินําเขาเมล็ดกาแฟตองรับซื้อเมล็ดกาแฟในประเทศใน
ฤดูกาลถัดไปตามปริมาณนําเขานั้นดวย โดยจะตองรับซื้อตามราคาตลาดโลก หรือ
หากราคาตลาดโลกตกต่ําใหรับซื้อในราคาตนทุนการผลิตบวก 20% รวมถึง
มาตรการเขมงวดดานสุขอนามัยพืชที่เปนการกําหนดในดานโรคพืชและแมลง และ
มาตรการที่มิใชภาษี (Non-Tariff Measures : NTM) ที่เปนการกําหนดมาตรฐาน
และสารปนเปอนดวย
(3) นโยบายดานราคาเมล็ดกาแฟ
ในอดีตประเทศไทยเคยดําเนินมาตรการแทรกแซงราคาเมล็ดกาแฟ
ดําเนินการรับจํานําเมล็ดกาแฟพันธุโรบัสตาจากเกษตรกรรายยอยในจังหวัดแหลง
ผลิต แตในปจจุบันไมไดดําเนินมาตรการดังกลาวแลวเนื่องจากราคาเมล็ดกาแฟใน
ตลาดโลกสูงขึ้น รวมทั้งการพัฒนาเครือขายเกษตรกรชาวสวนกาแฟกับผูประกอบ
กิจการแปรรูปกาแฟใหสามารถกําหนดราคาซื้อ-ขายที่เหมาะสมไดเอง

15. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
97
4.2 ปญหาสินคาเกษตรไทยในตลาดอาเซียน
4.2.1 ขาว
ถึงแมปจจุบันประเทศไทยจะยังคงครองอันดับ 1 ในการสงออกขาวใน
ตลาดโลก แตสําหรับตลาดอาเซียนนั้นคงตองยอมรับวาในชวงหลายปที่ผานมา
ไทยไดเสียตลาดขาวสวนใหญใหกับประเทศเพื่อนบานอยางเวียดนาม และยังเสีย
ตลาดบางสวนใหกับกัมพูชา พมา และลาว ซึ่งปญหาของขาวไทยในตลาดอาเซียน
เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศเพื่อนบาน สามารถสรุปไดดังนี้
(1) ตนทุนการผลิตตอไรสูง แตผลผลิตตอไรต่ํา
ปญหาดานตนทุนการผลิตและผลผลิตตอไร เปนปญหาที่สงผลกระทบ
โดยตรงตอศักยภาพในการสงออกขาวของไทยในตลาดอาเซียน เพราะเมื่อ
เปรียบเทียบตนทุนการผลิตตอไรของไทยกับเวียดนาม ขอมูลจากสมาคมชาวนา
ไทย ณ วันที่ 1 พฤษภาคม 2552 ราคาตนทุนการผลิตตอไรของไทยอยูที่ 5,950
บาท ในขณะที่เวียดนามมีตนทุนการผลิตตอไรใกลเคียงกับของไทย สวนตนทุนการ
ผลิตของพมานั้นต่ํากวาของไทยคอนขางมาก โดยการผลิตขาวที่ใชแรงคนตนทุน
การผลิตจะอยูที่ 2,000 บาทตอไร แตถามีเครื่องจักรเขามาชวยตนทุนการผลิตจะ
อยูที่ 3,000 บาทตอไร ซึ่งผลผลิตตอไรของไทยกับเวียดนามเมื่อเปรียบเทียบกัน
แลว พบวาเวียดนามมีผลผลิตตอไรสูงกวาไทยคอนขางมาก โดยเมื่อพิจารณา
ขอมูลชวงป 2549/50-2552/53 จะเห็นวาเวียดนามมีผลผลิตตอไรสูงถึง 782.4-
796.0 กิโลกรัมตอไร ในขณะที่ไทยมีผลผลิตตอไรเพียง 441.6-452.8 กิโลกรัมตอไร
(ตารางที่ 6)

16. AEC Prompt
98
(2) ระบบชลประทานในพื้นที่เพาะปลูกมีจํากัด
จากรายงานขอมูลพื้นฐานเศรษฐกิจการเกษตร ของสํานักงานเศรษฐกิจ
การเกษตร ป 2551 พบวาในปจจุบันมีระบบชลประทานอยูในพื้นที่เพาะปลูกขาว
เพียงรอยละ 32 ของพื้นที่ปลูกขาวทั้งหมดของประเทศ สวนอีกรอยละ 68 ตอง
พึ่งพาน้ําฝนเปนหลัก ซึ่งพื้นที่ปลูกขาวที่ไมมีระบบชลประทานสวนใหญจะอยูใน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือของไทย ในขณะที่เวียดนามมีระบบ
ชลประทานกระจายอยูในพื้นที่เพาะปลูกมากถึงรอยละ 50 ของพื้นที่เพาะปลูกขาว
ทั่วประเทศ ทําใหเกษตรกรที่อยูในเขตชลประทานสามารถปลูกขาวได 2-3 ครั้งตอ
ป
(3) งบประมาณการวิจัยและพัฒนาเกี่ยวกับการผลิตขาวนอยเกินไป
ในปจจุบันรัฐบาลไทยไมไดใหความสําคัญเทาที่ควรกับการวิจัยและพัฒนา
เพื่อปรับปรุงพันธุขาว รวมไปถึงเทคโนโลยีในการเพาะปลูก และการพัฒนาความรู
ความสามารถใหกับเกษตรกรผูปลูกขาว เห็นไดจากการกําหนดนโยบายและการ
จัดสรรงบประมาณของรัฐบาล ซึ่งรัฐบาลใหความสําคัญกับนโยบายดานราคาขาว
มากกวาที่จะสนับสนุนดานการพัฒนาและการวิจัย โดยงบประมาณที่ไดมาสําหรับ
การวิจัยและพัฒนาขาวของไทย อยูในหลักรอยลานบาทตอปเทานั้น ในขณะที่
ประเทศคูแขงที่สําคัญอยางเวียดนาม รัฐบาลเวียดนามใหความสําคัญกับเรื่องนี้
เปนอยางมาก โดยทุมงบประมาณหลายพันลานบาทตอป ในการสนับสนุนการ
วิจัยและพัฒนาพันธุขาวอยางตอเนื่อง รวมไปถึงการใหความชวยเหลือแก
เกษตรกรในการเพิ่มปริมาณผลผลิต สนับสนุนการขยายพันธุขาวใหมๆ ที่ใหผล
ผลิตสูงและใชเวลาสั้นลงในการเพาะปลูก อีกทั้งใหความสําคัญกับการพัฒนา

17. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
99
พื้นที่เพาะปลูกใหมีศักยภาพมากขึ้น เพื่อใหเอื้อตอการปลูกขาวเพื่อการสงออกเปน
การเฉพาะ จากปจจัยดังกลาวทําใหเวียดนามสามารถพัฒนาดานการผลิตขาวได
อยางรวดเร็ว
(4) ราคาสงออกขาวไทยสูงกวาประเทศเพื่อนบาน
เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบราคาสงออกขาวของไทยกับประเทศเพื่อนบานใน
อาเซียนที่สามารถผลิตและสงออกขาวทั้งพมา ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ราคา
ขาวของไทยถือวาอยูในระดับที่คอนขางสูง โดยเฉพะเมื่อเปรียบเทียบกับเวียดนาม
ซึ่งเปนคูแขงที่สําคัญของไทยในตลาดอาเซียนและตลาดโลก จะเห็นวาในราคา
สงออกขาวของเวียดนามต่ํากวาไทยคอนขางมาก เห็นไดจากราคาขาวสารชนิด
5% ในป 2550 ราคาขาวของเวียดนามต่ํากวาไทยอยูเพียง 20 เหรียญสหรัฐฯ
ตอตัน แตในป 2552 (ม.ค.-มิ.ย.) ราคาสงออกขาวของเวียดนามต่ํากวาไทยถึง
169 เหรียญสหรัฐฯตอตัน ซึ่งจากราคาขาวของเวียดนามที่ต่ํากวาไทยคอนขางมาก
ถือวาเปนจุดแข็งและจุดขายที่ทําใหเวียดนามสามารถแยงตลาดขาวในหลาย
ประเทศทั้งในและนอกอาเซียนจากไทย (ตารางที่ 43)
ตารางที่ 43 เปรียบเทียบราคาสงออกขาวระหวางไทยกับเวียดนาม (FOB) หนวย: เหรียญสหรัฐฯ/ตัน
ไทย เวียดนาม
รายการ
2550 2551 2552 (ม.ค.-มิ.ย.) 2550 2551 2552 (ม.ค.-มิ.ย.)
ขาวสารชนิด 5% 333* 691* 601* 313 614 432
ขาวสารชนิด 25% 305 603 469 294 553 383
หมายเหตุ: * เปนขอมูลจาก USDA, Rice Outlook, September, 2009.
ที่มา: FAO, Rice Market Monitor, collected from Jackson Son & Co. (London) Ltd. and other public sources. 2009.

18. AEC Prompt
100
(5) ขาดการประชาสัมพันธในการสรางตราสินคาขาวไทยในตลาด
อาเซียนและตลาดโลก
รัฐบาลยังไมมีการประชาสัมพันธในสินคาขาวไทยและผลิตภัณฑที่ทําจาก
ขาว ในประเทศอาเซียนมากนัก ถึงแมวาที่ผานมารัฐบาลจะมีการจัดโรดโชวขาว
ไทยในประเทศตางๆ ทั้งในอาเซียนและนอกอาเซียนบาง แตก็ยังไมเพียงพอที่จะทํา
ใหขาวไทยเปนที่รูจักในกลุมผูบริโภคในตางประเทศ ที่สําคัญยังขาดยุทธศาสตรเชิง
รุกและงบประมาณในการสนับสนุน
(6) ระบบและตนทุนขนสง
ตนทุนการขนสงขาวของไทยอยูในระดับที่คอนขางสูงเมื่อเทียบกับประเทศ
เพื่อนบานโดยเฉพาะเวียดนาม เนื่องจากโดยโครงสรางการทําการเกษตร (ปลูก
ขาว) ของไทยสวนใหญใชการขนสงทางถนนเปนหลัก รองลงมาเปนทางเรือและ
ทางรถไฟ เพราะไทยมีระบบการขนสงทางถนนที่ดี ทําใหสะดวกและรวดเร็วแต
ตนทุนจะสูง ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับเวียดนาม โดยโครงสรางของพื้นที่ในบริเวณ
สามเหลี่ยมปากแมน้ําโขงจะพึ่งระบบทางน้ําเปนหลัก ทําใหมีตนทุนการขนสงที่ถูก
กวาไทย แตจะเกิดความลาชาและไมคอยสะดวกโดยเฉพาะการรวบรวมผลผลิต
จํานวนมากๆ ในคราวเดียวกัน แตทั้งนี้รัฐบาลของเวียดนามไดใหความสําคัญกับ
การสรางทาเรือไวสําหรับรองรับการขนสงขาวเฉพาะ โดยไดสรางทาเรือและ
จัดระบบขนสงทางน้ําไวในพื้นที่ๆ มีการเพาะปลูกขาวที่สําคัญของประเทศเพื่อ
รองรับการขนสงขาวภายในประเทศและขนสงตอไปยังตางประเทศ ทําใหตนทุน
การขนสงขาวของเวียดนามต่ํากวาของไทยและประเทศเพื่อนบาน

19. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
101
(7) ไมมีนโยบายและยุทธศาสตรขาวที่ชัดเจนภายใตประชาคม
เศรษฐกิจอาเซียน
ในขณะที่สินคาขาวของไทยตองลดภาษีเปน 0 ในกรอบของ AFTA และ
กรอบของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ในวันที่ 1 มกราคม 2553 นี้ ในขณะ
ที่ประเทศอื่นๆ ในอาเซียนไมไดลดภาษี แตจัดขาวอยูในรายการสินคาออนไหวที่
ตองดูแลเปนพิเศษ ซึ่งรัฐยังไมมีนโยบายหรือยุทธศาสตรของประเทศที่ชัดเจนใน
การกําหนดทิศทางของขาวไทย ทําใหการดําเนินงานของหนวยงานที่เกี่ยวของทั้ง
ทางดานการวิจัยและการพัฒนา รวมไปถึงการสงเสริมของหนวยงานตางๆ ทั้ง
ภาครัฐและเอกชนขาดประสิทธิภาพ และไมเปนไปในทิศทางเดียวกัน
4.2.2 มันสําปะหลัง
ปญหามันสําปะหลังของไทยในตลาดอาเซียนมีนอยมาก เนื่องจากในตลาด
อาเซียนไทยเปนประเทศที่มีศักยภาพในการผลิต และความสามารถในการสงออก
ผลิตภัณฑมันสําปะหลังสูงกวาประเทศคูแขงอยางอินโดนีเซียและเวียดนาม
คอนขางมาก ดังนั้นในตลาดอาเซียนคูแขงที่แทจริงของไทยคือการแขงกับตัวเองใน
การพัฒนาศักยภาพการผลิต การพัฒนาการแปรรูปมันสําปะหลังออกมาใน
รูปแบบตางๆ เพื่อที่จะรักษาตลาดผลิตภัณฑเดิมและขยายตลาดผลิตภัณฑใหมๆ
4.2.3 ขาวโพดเลี้ยงสัตว
ขาวโพดเลี้ยงสัตวของประเทศไทยในตลาดอาเซียนนั้น แมวาจะมีปริมาณ
ผลผลิตเฉลี่ยตอไรที่เทียบกับประเทศอาเซียนแลวอยูที่อันดับ 2 รองจากประเทศ
ลาว แตเมื่อพิจารณาปริมาณการผลิตขาวโพดเลี้ยงสัตว จะพบวาอยูในอันดับ 3
รองลงมาจากประเทศอินโดนีเซียและฟลิปปนส เนื่องจากทั้ง 2 ประเทศนี้มีเนื้อที่

20. AEC Prompt
102
เพาะปลูกขาวโพดเลี้ยงสัตวมากกวาประเทศไทย รวมทั้งปญหาดานอื่นๆ ซึ่งสรุปได
ดังนี้
(1) ปญหาแนวโนมการปลูกขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยลดลง
พื้นที่เพาะปลูกขาวโพดเลี้ยงสัตวในประเทศไทยมีแนวโนมลดลงเรื่อยมา ซึ่ง
มีเหตุผลมาจากเกษตรกรบางสวนที่ปลูกขาวโพดเลี้ยงสัตวเปลี่ยนไปปลูกพืชอื่นที่มี
แรงจูงใจดานผลตอบแทนสูงกวา เชน มันสําปะหลัง ออย และยางพารา เปนตน จึง
ทําใหพื้นที่ปลูกขาวโพดเลี้ยงสัตวในประเทศไทยลดลงอยาง แตในทางกลับกัน
อุตสาหกรรมอาหารสัตวในประเทศไทยมีความตองการใชวัตถุดิบเพิ่มขึ้น ซึ่ง
ขาวโพดก็เปนหนึ่งในวัตถุดิบหลัก ดังนั้นผลที่ตามมาอาจทําใหประเทศไทย
จําเปนตองนําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตวมาจากประเทศเพื่อนบานเพิ่มมากขึ้น
(2) ปญหาการปนเปอนของสารอัลฟราทอกซิน
การเพาะปลูกขาวโพดของไทยแบงออกไดเปน 2 รุนหลักๆ คือ23
1) รุนที่ 1 มีชวงเวลาการปลูกเดือน พฤษภาคม-ตุลาคม และมีชวงเวลาเก็บ
เกี่ยวเดือน สิงหาคม-กุมภาพันธ มีปริมาณผลผลิตสูงที่สุดประมาณรอย
ละ 80.0 ของผลผลิตขาวโพดทั้งหมด
2) รุนที่ 2 มีชวงเวลาการปลูกเดือน พฤศจิกายน-มีนาคม และมีชวงเวลา
เก็บเกี่ยวเดือน กุมภาพันธ-มิถุนายน มีปริมาณผลผลิตประมาณรอยละ
20.0 ของผลผลิตขาวโพดทั้งหมด
23
“ขอมูลพื้นฐานเศรษฐกิจการเกษตร” ศูนยสารสนเทศการเกษตร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร 2552

21. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
103
จากชวงเวลาการปลูกและเก็บเกี่ยวของขาวโพดทั้ง 2 รุนนี้ จะเห็นวาในรุนที่
1 ซึ่งเปนรุนที่มีปริมาณผลผลิตมากที่สุด พบวามีชวงเวลาการเก็บเกี่ยวในฤดูฝนทํา
ใหเสี่ยงตอการขึ้นราและปนเปอนสารพิษอัลฟราทอกซิน ซึ่งการปนเปอนสวนหนึ่ง
จะเกิดขึ้นกับขาวโพดที่เก็บไวในยุงของเกษตรกร และปริมาณสารพิษจะเพิ่มมาก
ขึ้นเมื่อขาวโพดอยูในมือของพอคาทองถิ่น โดยเฉพาะชวงที่ขาวโพดอยูในโกดังเพื่อ
รอลดความชื้น นอกจากนี้ในชวงปลายของฤดูฝนจะมีการระบาดของโรคและแมลง
ซึ่งทําใหผลผลิตขาวโพดเสียหายอีกดวย
4.2.4 ถั่วเหลือง
ปญหาของถั่วเหลืองไทยในอาเซียนยังไมมีมากนัก เนื่องจากประเทศไทยเปน
ประเทศผูนําเขาถั่วเหลือง โดยสามารถสงออกไดนอยมาก และขณะนี้ผลผลิตตอไร
ของไทยอยูในระดับที่สูงกวาประเทศเพื่อนบานทั้งหมด ดังนั้นในระยะสั้นคาดวา
ยังคงไมพบปญหา แตในระยะยาวนั้นอาจมีปญหาผลผลิตในประเทศที่มีแนวโนม
ลดลงเพราะมีพื้นที่ใหผลผลิตลดลง จึงอาจตองนําเขาถั่วเหลืองเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจเกิด
ปญหาในดานคุณภาพของถั่วเหลืองที่นําเขาจากประเทศเพื่อนบานบางประเทศที่
เปนถั่วเหลือง (Genetic Modified Organisms : GMOs) ซึ่งอาจทําใหถูกกีดกัน
ทางการคาจากประเทศผูนําเขาผลิตภัณฑถั่วเหลืองจากไทยได
4.2.5 ปาลมน้ํามันและน้ํามันปาลม
แมวาประเทศไทยจะยังมีปญหาในการผลิตปาลมน้ํามันแตไทยก็ยังสามารถ
ปรับตัวเพิ่มขีดความสามารถในการพัฒนาอุตสาหกรรมน้ํามันปาลมจนสามารถ
พึ่งพาตัวเองได ไมตองนําเขาหรือนําเขาในปริมาณนอยและยังสามารถผลิตจน
เหลือสงออกไปยังตางประเทศได สรางความเขมแข็งใหเกิดขั้นทั้งระบบไมวาจะ

22. AEC Prompt
104
เปนเกษตรกร ผูประกอบการแปรรูป รวมถึงผูบริโภค แตปจจุบันยังมีปญหาเกิดขึ้น
ในการพัฒนาน้ํามันปาลมของไทย สามารถสรุปเปนปญหาในดานตางๆ ได
ดังตอไปนี้
(1) ดานการผลิต
1) คุณภาพของผลปาลมน้ํามันที่ยังมีคุณภาพต่ํา เนื่องจากพันธุปาลมมี
คุณภาพต่ํา
2) ตนทุนการเพาะปลูกปาลมน้ํามันของไทยอยูในระดับสูง เนื่องจาก
ชาวสวนปาลมสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย พื้นที่ปลูกปาลมน้ํามันมี
ขนาดเล็ก สงผลใหผลผลิตตอไรอยูในระดับต่ําและตนทุนการผลิตสูง
รวมการขาดการบริหารจัดการที่ดี
3) เกษตรกรขาดอํานาจตอรอง และมีการจําหนายผลผลิตขาดการแยก
เกรดทําใหไดราคาต่ํา
(2) ดานการบริหารจัดการ
1) การขยายพื้นที่สงเสริมการปลูกโดยมิไดคํานึงถึงความเหมาะสมของ
พื้นที่และความเปนไปไดในทางปฏิบัติ
2) โรงงานสกัดน้ํามันปาลมมีกําลังการผลิตสวนเกิน ซึ่งปจจุบันมีโรงงาน
สกัดน้ํามันปาลม 54 โรงงานมีกําลังการผลิตรวม 14.5 ลานตันผลปาลม
สดตอป มีกําลังการผลิตสวนเกินเฉลี่ยรอยละ 55 สงผลใหเกิดการตัด
ปาลมดิบเขาสูโรงงานในขณะมีที่โรงงานกลั่นน้ํามันปาลมบริสุทธิ์ 14

23. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
105
โรงงาน มีกําลังการผลิต 1.2 ลานตันน้ํามันปาลมดิบตอป โรงงานมี
กําลังผลิตสวนเกินรอยละ 45 เชนกัน
3) การดําเนินนโยบายพลังงานทดแทน ซึ่งมีวัตถุประสงคหลักเพื่อ
สงเสริมไบโอดีเซล โดยใชน้ํามันสวนที่เหลือจากการบริโภคมาผลิต
เปนไบโอดีเซล เพื่อลดการนําเขาน้ํามันเชื้อเพลิง ยังไมมีวัตถุดิบเพียงพอ
แมวาจะนโยบายในการเพิ่มพื้นที่เพาะปลูกปาลมเพื่อนําไปใชผลิต
พลังงานทดแทนโดยเฉพาะ
4) การขาดมาตรฐานในการกําหนดราคารับซื้อผลปาลม การเปลี่ยนแปลง
ของราคาผลปาลมจะสงผลตอการเปลี่ยนแปลงราคาน้ํามันปาลมดิบ
จนกระทั่งน้ํามันปาลมบริสุทธิ์ที่ใชในการบริโภคและการผลิตสินคา
อุปโภคบริโภคในอุตสาหกรรมตอเนื่องดวย
5) ประเทศไทยยังขาดหนวยงานที่ควบคุมดูและจัดการเกี่ยวกับปาลม
น้ํามันและน้ํามันปาลมอยางเปนระบบเชนเดียวกับ Malaysian Palm
Oil Board (MPOB) ของมาเลเซีย ซึ่งกลาวไดวานี่เปนจุดแข็งที่สําคัญ
อยางหนึ่งของการพัฒนาอุตสาหกรรมปาลมน้ํามันของมาเลเซียจนกาว
เปนผูผลิตชั้นนําของโลก
4.2.6 กาแฟไทย
(1) ตนทุนการผลิต
สําหรับตนทุนการผลิตของไทยในปจจุบันยังคงมีระดับสูงกวาประเทศคูแขง
อยางเวียดนาม โดยเฉพาะตนทุนคาจางแรงงานของไทยที่สูงกวาเวียดนามและ
อินโดนีเซีย ทําใหกาแฟไทยไมสามารถแขงขันในตลาดโลกได นอกจากนั้นยังมี

24. AEC Prompt
106
สาเหตุจากการดูแลรักษาตนกาแฟไมถูกวิธีดวย เชน การใชปุยมากเกินไป การใช
ยากําจัดโรคและแมลงยังไมถูกตอง เปนตน สงผลใหเสียคาใชจายสูงและปริมาณ
ผลผลิตต่ํา
(2) คุณภาพกาแฟ
คุณภาพของเมล็ดกาแฟของไทยแมวาจะมีคุณภาพที่ดีกวาประเทศคูแขงทั้ง
จากเวียดนามและอินโดนีเซีย แตอยางไรก็ตามเมล็ดกาแฟของไทยยังคงพบวามี
ปญหาดานคุณภาพที่ไมสม่ําเสมอ เนื่องจากมีการเก็บเมล็ดสุกและไมสุกปะปนกัน
การนําผลกาแฟไปตากบนลานดินทําใหเมล็ดกาแฟดูดซับเอากลิ่นดินเขาไปใน
เมล็ด
(3) เวียดนามมีแนวโนมผลิตกาแฟเพิ่มขึ้นทําใหผลผลิตลนตลาด
จากการที่เวียดนามสามารถผลิตกาแฟไดมากเปนอันดับ 2 ของโลก รวมทั้งมี
นโยบายเพิ่มพื้นที่ปลูกมากขึ้นเรื่อยๆ จะยิ่งทําใหปริมาณผลผลิตกาแฟออกสู
ตลาดโลกเปนจํานวนมาก ทําใหเกิดภาวะสินคาลนตลาด และทําใหราคา
ตลาดโลกตกต่ําในที่สุด ผลจากราคาตกต่ํานี้จะยิ่งลดแรงจูงใจของผูปลูกกาแฟใน
ประเทศไทยมากขึ้น และอาจสงผลใหปริมาณการผลิตกาแฟในประเทศลดลง
4.3 ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนตอสินคาเกษตรไทย
4.3.1 ขาว
จากเดิมกอนที่จะลดภาษีขาวเปน 0 ตามขอตกลงของประชาคมเศรษฐกิจ
อาเซียนในป 2553 การลักลอบนําเขาขาวจากประเทศเพื่อนบานอยางเชน ลาว
พมา และกัมพูชา มีจํานวนคอนขางมากอยูแลว ซึ่งเมื่อมีการเปดใหมีการนําเขา

25. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
107
ขาวอยางเสรีจากประเทศในกลุมอาเซียนดวยกัน ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นแนนอนคือ
การทะลักเขามาจํานวนมากของขาวจากประเทศเพื่อนบาน และสิ่งที่ทุกฝายกังวล
ก็คือเมื่อมีการนําเขาขาวจากเพื่อนบานอาจมีสารปนเปอนและมีการตัดแตง
พันธุกรรม (GMOs) โดยที่ไมสามารถแยกไดวามาจากไหน อาจเกิดการปลอมปน
ทําใหคุณภาพขาวของไทยดอยลง สวนในดานการคาเมื่อขาวของไทยมีราคาแพง
ผูซื้อหันไปนําเขาขาวจากประเทศเพื่อนบานที่ราคาถูกกวา สวนพอคาในประเทศ
บางสวนอาจนําเขาขาวจากประเทศเพื่อนบานแลวสงออก ซึ่งในสวนนี้อาจจะสงผล
กระทบตอเรื่องราคาขาวภายในประเทศของไทย
4.3.2 มันสําปะหลัง
การเปดเสรีทางการคาภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ไมสงผลกระทบ
ตอมันสําปะหลังของไทยมากนัก เนื่องจากในปจจุบันไทยเปนประเทศที่มีศักยภาพ
ในการผลิตและสงออกผลิตภัณฑมันสําปะหลังไดมากที่สุดในอาเซียน โดยครอง
สวนแบงตลาดมากกวาประเทศคูแขงอยางเวียดนามและอินโดนีเซียคอนขางมาก
ประกอบกับไทยมีการพัฒนาในดานการผลิต ดานคุณภาพของผลิตภัณฑมัน
สําปะหลัง รวมไปถึงการพัฒนาเทคโนโลยีในการผลิตและการแปรรูปมันสําปะหลัง
ในรูปแบบตางๆ ใหมีความหลากหลายมากขึ้นอยางตอเนื่อง ดังนั้นผลกระทบของ
ผลิตภัณฑมันสําปะหลังภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน จึงเปนผลกระทางดาน
บวกมากกวาดานลบ ถึงแมวาการเปด AEC อาจจะทําใหมีการนําเขามันสําปะหลัง
จากประเทศเพื่อนบานอยางเชนกัมพูชา ลาว พมา มากขึ้น แตปริมาณการนําเขา
มันสําปะหลังจากประเทศเพื่อนบาน จะไมสงผลกระทบตอมันสําปะหลังของไทย

26. AEC Prompt
108
แตอยางใดเนื่องจากความตองการใชมันสําปะหลังของไทยในการสงออกมีจํานวน
มาก
4.3.3 ขาวโพดเลี้ยงสัตว
จากที่กลาวขางตนในดานการผลิตขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยที่มีปริมาณการ
ผลิตยังไมเพียงพอตอความตองการใชในประเทศ ทําใหตองนําเขามาจาก
ตางประเทศดวยนั้น หากในป 2553 ที่อัตราภาษีนําเขาของประเทศอาเซียนลดลง
เหลือ 0% ซึ่งรวมถึงไทยดวยนั้น พบวาจะทําใหขาวโพดเลี้ยงสัตวจากประเทศ
อาเซียนเขามาในประเทศเพิ่มมากขึ้นเนื่องจากมีความตองการนําเขาและราคาใน
ประเทศอยูในระดับสูง แตทั้งนี้ในระยะสั้นปริมาณการไหลเขามาในไทยของ
ขาวโพดเลี้ยงสัตวจากอาเซียนยังคงมีไมมากนัก เนื่องจากปริมาณการผลิตของ
ประเทศอาเซียนที่เปนผูผลิตหลักยังไมเพียงพอตอความตองการในประเทศของ
ตนเอง แตในระยะยาวแลวหากประเทศเหลานั้นมีการพัฒนาปริมาณผลผลิตตอไร
เพิ่มมากขึ้นแลว อาจสงผลใหปริมาณการนําเขาขาวโพดเลี้ยงสัตวของไทยจาก
อาเซียนเพิ่มมากขึ้น ซึ่งจะทําใหสงผลกระทบตอราคาและเกษตรกรในประเทศได
ในที่สุด
4.3.4 ถั่วเหลือง
ปจจุบันผลผลิตถั่วเหลืองในประเทศไทยที่ยังมีไมเพียงพอตอความตองการ
ใชในประเทศ ทําใหเมื่อประเทศอาเซียนตองลดภาษีเปน 0% ในป 2553 จะทําให
ผูประกอบการแปรรูปผลิตภัณฑจากถั่วเหลืองสามารถนําเขาถั่วเหลืองและกากถั่ว
เหลืองไดในราคาที่ถูกลง ซึ่งในระยะสั้นอาจยังไมสงผลเสียตอเกษตรกรผูผลิต แต

27. ทางรอดสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
109
ในระยะยาวอาจสงผลกระทบใหจํานวนผูผลิตถั่วเหลืองลดลงได เนื่องจากประเทศ
เพื่อนบาน เชน เวียดนาม ลาว เปนตน ในพื้นที่ตอนบนของประเทศมีสภาพอากาศ
ที่เหมาะสมในการผลิตถั่วเหลือง ซึ่งหากมีการพัฒนาการผลิตและผลผลิตตอไร ก็
จะยิ่งทําใหปริมาณผลผลิตเพิ่มขึ้นมากและทะลักเขาสูประเทศไทยมากขึ้น
4.3.5 ปาลมน้ํามันและน้ํามันปาลม
ปาลมน้ํามันถือเปนพืชเศรษฐกิจที่สําคัญอยางหนึ่งของเกษตรกรของไทย
โดยเฉพาะทางภาคใต รวมถึงยังสงผลใหไทยมีจุดแข็งในดานความมั่นคงทางดาน
อาหารประเภทน้ํามัน ซึ่งน้ํามันปาลมบริสุทธิ์ของไทยถือไดวามีมาตรฐานการผลิต
ที่สูงเมื่อเปรียบเทียบกับประเทศผูผลิตปาลมน้ํามันและน้ํามันปาลมรายใหญของ
โลก เนื่องจากเปนน้ํามันที่มีลักษณะใส ไมมีตะกอน และไมเปนไข
สําหรับพันธกรณีการเปดตลาดสินคาสินคาน้ํามันปาลมนั้น ตามขอตกลง
เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) สงผลใหไทยตองปรับ
ลดภาษีนําเขาน้ํามันปาลมดิบและน้ํามันปาลมบริสุทธิ์เหลือเพียงรอยละ 5 ในป
2546 จากภาษีภายใตองคการการคาโลกซึ่งเดิมอยูที่รอยละ 20 หากเปนภาษีที่อยู
ในโควตาการนําเขา และรอยละ 143 หากเปนภาษีที่อยูนอกโควตาการนําเขา และ
ในป 2548 ไดมีการยกเลิกมาตรการโควตาภาษีแลว แตใชมาตรการที่มิใชภาษี
NTB โดยการนําเขาตองยื่นนําเขาผานองคการคลังสินคา ทั้งนี้ตองขึ้นอยูกับ
ปริมาณสินคาที่มีอยูในประเทศ
สวนการปรับลดภาษีของ AFTA ภายใตประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ในป
2553 ที่ตองปรับลดภาษีลงเหลือ รอยละ 0 นั้น น้ํามันปาลมของไทยตองเผชิญกับ
ภาษีดังกลาวดวยเชนกัน แตทั้งนี้การนําเขายังตองอยูภายใตการควบคุมดูแลของ