1. Σελίδα 1 από 14
Περιοδικός Πίνακας
2.1. Τα παρακάτω στοιχεία ανήκουν στις τέσσερις πιο γνωστές ομάδες του Π.Π. .
Παρατήρησε προσεκτικά και κατέταξε καθένα από τα στοιχεία αυτά στην αντίστοιχη
ομάδα:
F, He, Ca, Rn, At, Li, Mg, Xe, Cl, Ca, K, I, Be, Kr, Ne, Na, Sr
ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
αλκάλια
αλκαλικές γαίες
αλογόνα
ευγενή αέρια
2.2. Παρατηρώντας τον Π.Π. να συμπληρώσεις τον ακόλουθο πίνακα:
Ατομικός αριθμός Σύμβολο Περίοδος Ομάδα
1 2
17
56
3 16
4 18
20
54
40
Ra
H
3 2
Στη συνέχεια απάντησε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
α. Ποια από τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα παρουσιάζουν παρόμοιες ιδιότητες
β. Ποια από τα παραπάνω στοιχεία χαρακτηρίζονται ως ευγενή αέρια;
γ. Ποια από τα παραπάνω στοιχεία είναι μέταλλα και ποια αμέταλλα.
2.3. Το χημικό στοιχείο Α εντοπίζεται στην 3η
περίοδο και στη 2η
ομάδα του Π.Π. .
Α. Χωρίς να συμβουλευτείς τον Π.Π., να απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις:
α. Πώς ονομάζονται τα στοιχεία της ομάδας στην οποία ανήκει το Α;
β. Το Α είναι μέταλλο ή αμέταλλο;
Β. Αφού συμβουλευτείς τον Π.Π. να γράψεις τους ατομικούς αριθμούς:
α. του στοιχείου Α
β. των υπολοίπων στοιχείων της ομάδας του Α.
γ. του αλκάλιου Γ που βρίσκεται στην ίδια περίοδο με το στοιχείο Α
δ. του στοιχείου Δ της ίδιας περιόδου με το Α, αν γνωρίζεις ότι το Α δεν αντιδρά με
αλλά στοιχεία.

2. Σελίδα 2 από 14
2.4. Δίνεται ο ακόλουθος κενός Περιοδικός Πίνακας:
α. Τοποθετήστε τα στοιχεία Α, Β, Γ, Δ και Ε στον παραπάνω περιοδικό πίνακα, αν γνωρί-
ζετε ότι το στοιχείο Α είναι το πρώτο ευγενές αέριο, το στοιχείο Β είναι το τρίτο αλο-
γόνο, το στοιχείο Γ είναι η δεύτερη αλκαλική γαία, το στοιχείο Δ είναι το τέταρτο
αλκάλιο και το στοιχείο Ε είναι το πρώτο της 7ης
περιόδου.
β. Υπολογίστε τους ατομικούς αριθμούς των στοιχείων Α, Β, Γ, Δ και Ε.
γ. Ποιου από τα παραπάνω στοιχεία τα άτομα διαθέτουν το ίδιο πλήθος ηλεκτρονίων στην
εξωτερική τους στοιβάδα με τα άτομα του στοιχείου 17Θ;

3. Σελίδα 3 από 14
Ιδιότητες μετάλλων
2.5. Σε δύο ποτήρια βρασμού με διάλυμα θειικού χαλκού (CuSO4) τοποθετούμε ρινίσματα σιδή-
ρου στο ένα και αργύρου στο άλλο.
α. Τι θα συμβεί σε καθένα από τα δύο ποτήρια;
β. Γράψτε τη χημική εξίσωση της αντίδρασης που πραγματοποιείται σε ένα από τα
παραπάνω δοχεία.
2.6. Σε τι δοχείο αλουμινένιο ή χάλκινο, θα αποθηκεύατε ένα διάλυμα ZnSO4;
2.7. Σε τέσσερις δοκιμαστικούς σωλήνες Α, Β, Γ και Δ με αραιό υδροχλωρικό οξύ, προστίθε-
νται ρινίσματα μαγνησίου, αλουμινίου, σιδήρου και χαλκού αντίστοιχα.
α. Σε ποιο σωλήνα δεν πραγματοποιείται αντίδραση;
β. Αν προσθέσουμε ένα μπαλόνι στο στόμιο κάθε δοκιμαστικού σωλήνα, σε ποιον από
όλους το μπαλόνι θα φουσκώσει πιο γρήγορα;
γ. Να συμβολίσεις με χημικές εξισώσεις τις αντιδράσεις που πραγματοποιούνται στους
παραπάνω σωλήνες.
2.8. Στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας βρέθηκαν δύο
χρυσές λάρνακες που περιείχαν καμμένα οστά, ένα
χρυσό στεφάνι, ένα υπέροχο διάδημα, ένα αριστούρ-
γημα της ελληνικής χρυσοχοϊας, τα όπλα του βασιλιά
από σίδηρο, διακοσμημένα με χρυσό, αργυρά σκεύη
συμποσίου, το στέμμα από ασήμι και χρυσό...
α. Ποια πιστεύετε ότι είναι περισσότερο αλλοιωμένα
μετά από 2.300 χρόνια, τα σιδερένια όπλα ή το
χρυσό στεφάνι; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
β. Γιατί οι άνθρωποι των αρχαίων πολιτισμών κατασκεύαζαν κοσμήματα από χρυσό και
ασήμι και όχι από σίδηρο;
2.9. Διαθέτουμε πέντε υδατικά διαλύματα:
διάλυμα Α: διάλυμα ΗCl διάλυμα Β: διάλυμα ΚΙ
διάλυμα Γ: διάλυμα FeCl2 διάλυμα Δ: διάλυμα ZηSO4
διάλυμα Ε: διάλυμα Ba(NO3)2
Θέλουμε να τα αποθηκεύσουμε σε πέντε μεταλλικές συσκευασίες: τις δύο από αλουμίνιο
και τις υπόλοιπες τρεις από χαλκό.
Να αντιστοιχίσετε διαλύματα με συσκευασίες, εξηγώντας τις επιλογές σας.

4. Σελίδα 4 από 14
Ο άνθρακας
2.10. Να ταξινομήσετε τις ακόλουθες μορφές άνθρακα σε φυσικές και τεχνητές:
διαμάντι, κοκ, ξυλάνθρακας, αιθάλη, ανθρακίτης, ενεργός άνθρακας,
γραφίτης, λιγνίτης, τύρφη, ζωικός άνθρακας, λιθάνθρακας
ΦΥΣΙΚΕΣ ΤΕΧΝΗΤΕΣ
2.11. Στο διπλανό σχήμα δίνονται οι στερεοδομές
των κρυστάλλων του γραφίτη και του δια-
μαντιού. Παρατηρώντας προσεκτικά αυτές
τις δομές, να απαντήσετε σύντομα στις ακό-
λουθες ερωτήσεις:
α. Σε ποιο υλικό έχουμε τετραεδρική διά-
ταξη ατόμων και σε ποιο επίπεδη τριγω-
νική διάταξη;
β. Πού οφείλονται οι διαφορές σκληρότητας
που εμφανίζουν το διαμάντι και ο γραφί-
της;
γ. Ποιο από τα δύο υλικά χρησιμοποιείται
στη γραφή και ποιο στη διάνοιξη
σηράγγων;
2.12. Στον ακόλουθο πίνακα δίνονται οι % w/w περιεκτικότητες σε C των τεσσάρων κατηγο-
ριών γαιάνθρακα:
κατηγορία % w/w περιεκτικότητα σε άνθρακα
ανθρακίτης 85 έως 98 %
λιθάνθρακας 75 έως 90 %
λιγνίτης 65 έως 75%
τύρφη έως 65%
Συγκρίνοντας τα στοιχεία του πίνακα να γράψετε το όνομα του γαιάνθρακα που:
α. διαθέτει τη μεγαλύτερη γεωλογική ιστορία
β. διαθέτει τη μεγαλύτερη θερμαντική ικανότητα
γ. χρησιμοποιείται κυρίως ως πρόσθετο λιπασμάτων και λιγότερο ως καύσιμο.

5. Σελίδα 5 από 14
Ο ενεργός άνθρακας θα πρέπει να
υπάρχει πάντοτε στο φαρμακείο του
σπιτιού σας, καθώς αποτελεί τo
αποτελεσματικότερo αντίδοτο σχεδόν για
κάθε μορφή δηλητηρίασης. Ομάδα
Αμερικανών επιστημόνων εξέτασε τα
ευεργετικά αποτελέσματα του αντίδοτου
και συνιστά στους γονείς να είναι
εφοδιασμένοι πάντοτε με την εν λόγω
ουσία.
health.in.gr
Ξηρός πάγος (dry ice) είναι η στερεή
μορφή του διοξειδίου του άνθρακα σε
θερμοκρασία -78,5
o
C. Είναι άχρωμος,
άοσμος και άγευστος. Παράγεται
συμπιέζοντας το διοξείδιο του άν-θρακα
όταν αυτό βρίσκεται στην υγρή του
μορφή. Από το υγρό διοξείδιο του
άνθρακα αφαιρείται η θερμότητα που
παράγεται από τη συμπίεση και έπειτα
στερεοποιείται αφήνοντας το υγρό
διοξείδιο του άνθρακα να εκτονωθεί
γρήγορα.
http://el.wikipedia.org/
2.13. Στο διπλανό πλαίσιο κειμένου αναφέρεται μια
από τις πλέον σημαντικές εφαρμογές του ενερ-
γού άνθρακα .
α. Ποια είναι αυτή η εφαρμογή;
β. Ποια ιδιότητα του ενεργού άνθρακα εκμεταλ-
λευόμαστε στην διπλανή εφαρμογή;
γ. Ποια άλλη μορφή τεχνητού άνθρακα διαθέτει
την συγκεκριμένη ιδιότητα;
δ. Αναφέρετε εφαρμογές του ενεργού άνθρακα
που έχουν σχέση με ψυγεία, ζάχαρη, νερό και
… διαδηλώσεις.
2.14. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο στο διπλανό
πλαίσιο, παρατηρήστε την εικόνα και απαντήστε
σύντομα στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
α. Ποια είναι η θερμοκρασία στην οποία εξα-
χνώνεται ο ξηρός πάγος;
β. Ποιος είναι ο Μ.Τ. του ξηρού πάγου;
γ. Αναφέρετε πλεονεκτήματα της ψύξης με ξηρό
πάγο σε σχέση με την ψύξη με πάγο νερού (π.χ.
στα παγωτά).
δ. Εξηγήστε το σχηματισμό του λευκού σύννεφου
γύρω από το διπλανό δοχείο που περιέχει νερό
και ξηρό πάγο.
ε. Γιατί πειράματα με ξηρό πάγο δεν πρέπει να γί-
νται σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται
επαρκώς;
στ. Προτείνετε διαδικασία παρασκευής μηχανικής
βόμβας έχοντας στη διάθεσή σας ένα πλαστικό
μπουκάλι με πώμα, νερό και κομμάτια dry ice.
Προσοχή! Μην την κατασκευάσετε. Πρόκειται
για διαδικασία ανεξέλεγκτη και επικίνδυνη που έχει προκαλέσει πολλούς τραυμα-
τισμούς.
2.15. Σε υδροχλωρικό οξύ (υδατικό διάλυμα ΗCl) προστίθεται σόδα πλυντηρίου (Νa2CO3)
οπότε παρατηρείται ταχύτατη ελευθέρωση αερίου και ψύξη του δοχείου της αντίδρασης.
α. Ποιος είναι ο Μοριακός Τύπος του αερίου που ελευθερώθηκε;
β. Πρόκειται για ελευθέρωση μερικών δεκάδων ή αμέτρητων μορίων ανά δευτερόλεπτο;
γ. Στηριζόμενοι στην παραπάνω αντίδραση θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε μια κο-
μπρέσα: θα ήταν κομπρέσα κρύου ή κομπρέσα ζεστού;
δ. Συμβόλισε με χημική εξίσωση την παραπάνω διαδικασία.
ε. Συμβόλισε με χημικές εξισώσεις τις ακόλουθες αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης:
i. κιμωλία (CaCO3) + υδροχλωρικό οξύ (ΗCl)
ii. μαρμαρόσκονη (CaCO3) + coca cola (H3PO4)

6. Σελίδα 6 από 14
2.16. Απαντήστε σύντομα στις ακόλουθες ερωτήσεις που αφορούν τα κονιάματα:
α. Πώς πήζει το ασβεστοκονίαμα; Συμβολίστε το φαινόμενο με κατάλληλη χημική
εξίσωση.
β. Γιατί οι τοίχοι των νεόκτιστων οικημάτων χαρακτηρίζονται από αυξημένη υγρασία;
γ. Τι πρέπει να τοποθετηθεί στο σκυρόδεμα ώστε να αυξηθεί η αντοχή του;

7. Σελίδα 7 από 14
Πυρίτιο
2.17. Ανοίξτε την ιστοσελίδα http://users.sch.gr/kassetas/scripta100glass1.htm,
διαβάστε την προσεκτικά και στη συνέχεια απαντήστε τις ερωτήσεις που ακολουθούν:
α. Αναφέρετε το υλικό που προστέθηκε στο γυαλί και το έκανε ανθεκτικό στην επίδραση
του νερού.
β. Ποια είναι η ποιοτική και ποσοτική σύσταση του κοινού γυαλιού;
γ. Τι άλλαξαν στη συνταγή του κοινού γυαλιού οι Βοημοί υαλουργοί για να προκύψει το
κρύσταλλο Βοημίας;
δ. Αναφέρετε ορισμένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του «γυαλιού από μόλυβδο»
καθώς και το όνομα του νησιού στον κόλπο της Βενετίας όπου βενετσιάνοι υαλουργοί
άρχισαν να φτιάχνουν το συγκεκριμένο τύπο γυαλιού.
ε. Ανοίγοντας τον κατάλληλο σύνδεσμο στο τέλος της ιστοσελίδας, να εντοπίσετε το
πρόσθετο υλικό στη συνταγή του γυαλιού που του προσδίδει κεχριμπαρένιο χρώμα
(π.χ. χρώμα μπουκαλιού μπύρας).
2.18. «Η Νίσυρος είναι ένα ηφαίστειο που αποτελεί μέρος του ηφαιστειακού τόξου της νότιας
Ελλάδας. Βρίσκεται στην άκρη του τόξου του Αιγαίου, μαζί με τη Καλδέρα της Κω και τη νήσο
Γυαλί.
Η Μήλος δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στο παρελθόν και
αποτελεί ένα στρωματοηφαίστειο χωρίς εκρήξεις τους ιστορικούς χρόνους. Οι ηφαιστειακοί
βράχοι καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση του νησιού. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε
πριν 2-3 εκατομμύρια χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια.»
α. Διαβάστε προσεκτικά της πληροφορίες από το παραπάνω κείμενο και εξηγήστε γιατί
οι κυριότερες μορφές φυσικού γυαλιού στην Ελλάδα απαντούν στα νησιά Μήλος και
Νίσυρος.
β. Αναφέρετε και άλλες περιοχές της Ελλάδας στις οποίες βρίσκουμε φυσικό γυαλί.
2.19. «Στην ιατρική, οι οπτικές ίνες ονομάζονται και φωταγωγοί, όπου χρησιμοποιούνται ευρύτατα
και ειδικότερα σε ενδοσκοπήσεις δίνοντας οπτική εικόνα από τον περιορισμένο χώρο των
εσωτερικών οργάνων του ανθρώπινου σώματος. Οι γιατροί μπορούν να δουν την εσωτερική
επιφάνεια μέρους του στομάχου ή άλλου οργάνου χρησιμοποιώντας ζεύγος οπτικών ινών.»
α. Από τι υλικό είναι κατασκευασμένος ένας
σωλήνας ενδοσκόπησης;
β. Τι ¨τρέχει¨ εντός του σωλήνα ενδοσκό-
πησης; Με τι ταχύτητα;
γ. Πώς η οπτική ίνα της διπλανής γαστρο-
σκόπησης, επιτυγχάνει να καμπυλώσει
το φως το οποίο όλοι γνωρίζουμε ότι
διαδίδεται ευθύγραμμα;
δ. Αναφέρετε επιπλέον εφαρμογές των
οπτικών ινών στη σύγχρονη τεχνολογία.
ε. Ανατρέξτε στο διαδίκτυο ή στην βιβλιο-
θήκη του σχολείου σας και βρείτε μειο-
νεκτήματα των οπτικών ινών.

8. Σελίδα 8 από 14
Yδρογονάνθρακες
3.1. Παρακάτω δίνονται οι στερεοχημικοί τύποι δύο χημικών ενώσεων:
ΕΝΩΣΗ Α:
ΕΝΩΣΗ Β:
α. Πρόκειται για οργανικές ή ανόργανες ενώσεις; Εξηγήστε.
β. Να συμβολίσετε καθεμιά από τις ενώσεις Α & Β με κατάλληλο μοριακό τύπο και
συντακτικό τύπο.
γ. Ποια από τις ενώσεις Α ή Β είναι διακλαδισμένες; Εξηγήστε.
δ. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παραπάνω ενώσεις ως κορεσμένη ή ακόρεστη.
Εξηγήστε τις επιλογές σας.
ε. Ποια από τις ενώσεις Α & Β είναι υδρογονάνθρακες; Εξηγήστε.
στ. Συμβολίστε με κατάλληλη χημική εξίσωση την αντίδραση τέλειας καύσης της
ένωσης Β.
3.2. «Ο όρος υγραέριο αναφέρεται σε οποιοδήποτε προϊόν
αποτελείται κατά βάση από μίγμα κάποιων από τους ακό-
λουθους υδρογονάνθρακες: προπάνιο, προπένιο (προπυλένιο),
κανονικό βουτάνιο, ισοβουτάνιο, ισοβουτυλένιο, βουτένιο
(βουτυλένιο) και αιθάνιο. Οι υδρογονάνθρακες αυτοί είναι σε
συνήθεις ατμοσφαιρικές συνθήκες αέρια, τα οποία συνήθως
υγροποιούνται υπό πίεση για τη μεταφορά και αποθήκευση.
Το LPG, το υγροποιημένο βουτάνιο που περιέχεται στις γνω-
στές φιάλες camping gaz»
α. Συμβόλισε το LPG με συντακτικό και μοριακό τύπο.
β. Σε ποια ομόλογη σειρά ανήκει το LPG: στα αλκάνια, στα αλκένια ή στα αλκίνια;
γ. Στη διπλανή εικόνα έχουμε καύση LPG σε κατάλληλη καυστήρα. Το χρώμα της φλόγας είναι
γαλάζιο.
i. Πρόκειται για τέλεια ή ατελή καύση;
ii. Συμβόλισε με χημική εξίσωση την παραπάνω αντίδραση καύσης.
δ. Λόγω προβληματικής παροχής αέρα, το χρώμα της φλόγας στον καυστήρα μετατράπηκε από
γαλάζιο σε κίτρινο, λόγω σχηματισμού σωματιδίων άνθρακα (αιθάλη).
i. Πώς χαρακτηρίζεις πλέον την καύση;
ii. Συμβόλισε με χημική εξίσωση το τελευταίο φαινόμενο.
άτομα
άνθρακα
άτομα
υδρογόνου
άτομο
οξυγόνου

9. Σελίδα 9 από 14
Πετρέλαιο – φυσικό αέριο - πλαστικά
3.3. α. Στη διπλανή αποστακτική στήλη διύλισης
του πετρελαίου να συμπληρώσετε τα διά-
στικτα Α, Β, Γ, Δ, Ε και Ζ με τα κλάσματα
διύλισης που ακολουθούν:
diesel, κηροζίνη, βενζίνη, μαζούτ, λιπαντι-
κά, αέριο πετρελαίου
(η αντιστοίχηση είναι αμφιμονοσήμαντη)
β. Να συμπληρώσετε το διάστικτο Θ με το
όνομα του υλικού που εισάγεται στο φούρ-
νο της διπλανής διάταξης.
γ. Ποιο από τα κλάσματα του α΄ ερωτήματος
διαθέτει τα μικρότερα σημεία βρασμού;
δ. Ποιο από τα κλάσματα του α΄ ερωτήματος
διαθέτει τα μόρια με τη μεγαλύτερη μάζα;
ε. Μπορεί η βενζίνη να αποδοθεί με ένα μο-
ριακό τύπο; Ναι ή όχι και γιατί;
Στ. Αναφέρετε τρία επιπλέον κλάσματα του πετρελαίου που εξάγονται από τον πυθμένα
της αποστακτικής στήλης. Να αναφέρετε μια τουλάχιστον χρήση για καθένα από αυτά.
3.4. Ανοίξτε την ιστοσελίδα http://www.aerioattikis.gr/Default.aspx?pid=139&la=1 , διαβά-
στε προσεκτικά τα κείμενά της, ανοίξτε συνδέσμους στα αριστερά της σελίδας και στη
συνέχεια:
α. Γράψτε τον μοριακό τύπο, τον συντακτικό τύπο και το όνομα του κύριου συστατικού
του φυσικού αερίου.
β. Συμβολίστε με χημική εξίσωση την καύση του κύριου συστατικού του φυσικού αερίου
στις κατάλληλες συσκευές.
γ. Αναφέρετε τις τρεις πηγές από τις οποίες προμηθεύεται φυσικό αέριο η Ελλάδα σή-
μερα.
δ. Το φυσικό αέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πλήθος εφαρμογών στον οικιακό και
στον επαγγελματικό τομέα. Γράψτε από δύο εφαρμογές στον κάθε τομέα.
ε. Εξηγήστε γιατί πιστεύεται ότι το φυσικό αέριο είναι ασφαλές από τη φύση του.
3.5. Να απαντήσετε σύντομα στις ερωτήσεις που ακολουθούν και αφορούν τα πλαστικά:
α. Είναι μίγματα ή χημικές ενώσεις; Εξηγήστε.
β. Συμβόλισε με χημική εξίσωση το σχηματισμό του πολυβινυλοχλωριδίου
γ. Αναφέρετε χρήσεις των πλαστικών που εκτοπίζουν παραδοσιακά υλικά.
δ. Γιατί η μείωση της συγκέντρωσης του όζοντος στη στρατόσφαιρα έχει συνέπειες στην
ποιότητα των πλαστικών;
ε. Να γράψετε το συντακτικό τύπο, το μοριακό τύπο και το όνομα του μονομερούς που
με πολυμερισμό δίνει την ουσία που ακολουθεί (συστατικό των σχοινιών):
……(Β)..………
……(Γ)…..……
……(Δ).………
……(Ε).………
..……(Θ).………
………(Ζ)…………
…(Α)…………

10. Σελίδα 10 από 14
Zυμώσεις - Αιθανόλη
3.6. Αν αναμείξουμε 50 mL νερό με 50 mL νερό προκύπτουν 100 mL νερού, αν αναμείξουμε
50 mL αλκοόλης με 50 mL αλκοόλης προκύπτουν 100 mL αλκοόλης. Αν όμως αναμεί-
ξουμε 50 mLνερό με 50 mL οινόπνευμα, θα προκύψει μίγμα όγκου 100 mL; Ναι ή όχι και
γιατί;
3.7. Αναμειγνύουμε 100 mLνερό με 100 mL οινόπνευμα, οπότε προκύπτει αλκοολικό διάλυμα
όγκου 192 mL. Υπολογίστε τους αλκοολικούς βαθμούς του παραπάνω διαλύματος.
3.8. Σε μια παραλιακή ταβέρνα της Σκοπέλου, ένας πελάτης ήπιε 1 μικρό ποτήρι (250 mL)
μπύρα 11 αλκοολικών βαθμών, ενώ η γυναίκα του ήπιε ένα μεγάλο ποτήρι (500 mL)
μπύρα 5 αλκοολικών βαθμών. Ποιος από τους δύο κατανάλωσε περισσότερη αλκοόλη;
ο άντρας ή η γυναίκα του και γιατί;
3.9. Ένας έμπορος αλκοολούχων ποτών νόθευσε 2 L βότκας 40 % vol σε οινόπνευμα με
νερό. Προέκυψαν 2,5 L νοθευμένης βότκας. Βρείτε την % vol περιεκτικότητα της νο-
θευμένης βότκας σε οινόπνευμα.
3.10. Ένα οινοποιός ανακάτεψε 200 L κρασιού (A) 11 αλκοολικών βαθμών με 300 L κρασιού
(Β) 13 αλκοολικών βαθμών. Να βρεθούν οι αλκοολικοί βαθμοί του κρασιού (Γ) που
προέκυψε.
3.11. Η ακόλουθη διάταξη απεικονίζει τη διαδικασία παρασκευής καθαρής αλκοόλης (από-
σταγμα (Β)) από κόκκινο κρασί (Α):
α. Πώς ονομάζεται η παραπάνω διαδικασία;
β. Ποιος είναι ο μοριακός τύπος, ο συντακτικός τύπος και το συστηματικό όνομα του
αποστάγματος (Β);
γ. Αν το κρασί (Α) που είχαμε εισάγει στη φιάλη ήταν όγκου 500 mL και το απόσταγμα
(Β) έχει όγκο 60 mL, να υπολογίσετε τους αλκοολικούς βαθμούς του κρασιού (Α).
κρασί (Α)
απόσταγμα (Β)
αποστακτική
στήλη
κρύο νερό
έξοδος νερού
θερμόμετρο

11. Σελίδα 11 από 14
δ. Συμβολίστε με κατάλληλη χημική εξίσωση τη ζύμωση που έδωσε την αλκοόλη στο
κρασί (Α). Ποιος είναι ο ρόλος της ζυμάσης σε αυτή την αντίδραση;
ε. Στο σύνολο του αποστάγματος (Β) προσθέσαμε νερό και καραμελόχρωμα, οπότε πα-
ρασκευάστηκε μπράντυ 25 αλκοολικών βαθμών.
i. Να χαρακτηρίσετε το μπράντυ ως μη απεσταγμένο ποτό, απεσταγμένο ποτό ή
ηδύποτο.
ii. Na υπολογίσετε το συνολικό όγκο του μπράντυ που παρασκευάσαμε.
στ.Σε κάψα πορσελάνης εισάγεται μικρή ποσότητα από το μπράντυ που παρασκευάσαμε.
Η ποσότητα αυτή αναφλέγεται, οπότε προκύπτει φλόγα γαλάζιου χρώματος.
i.Γράψτε χημική εξίσωση για να συμβολίσετε την καύση της αλκοόλης του μπράντυ.
ii.Τα καυσαέρια της παραπάνω καύσης διαβιβάζονται σε ασβεστόνερο. Το ασβεστό-
νερο θολώνει. Συμβολίστε με χημική εξίσωση το σχηματισμό του θολώματος.
ζ. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης αλκοολούχων ποτών όπως το μπρά-
ντυ και το κρασί;
3.12. Διαθέτουμε 330 mL μπύρας «Μythos» 5 αλκοολικών βαθμών.
α. Πόσα mL νερού πρέπει να προστεθούν σε 300 mL της παραπάνω μπύρας ώστε να
προκύψει αραιωμένη μπύρα 4 αλκοολικών βαθμών;
β. Πόσα mL από μπύρα «Amstel Bock»7 αλκοολικών βαθμών πρέπει να αναμειχθούν με
την υπόλοιπη ποσότητα από τη μπύρα «Mythos» για να προκύψει μπύρα 5 αλκοολι-
κών βαθμών;

12. Σελίδα 12 από 14
Oξέα – βάσεις – εξουδετέρωση
1.1. Το αέριο Β προκαλεί θόλωμα στο ασβεστό-
νερο.
α. Να γράψετε το όνομα και τον μοριακό
τύπο του αερίου Β.
β. Να αναφέρετε τέσσερα υλικά που μπορεί
να είναι το στερεό Α.
γ. Να συμβολίσετε με χημική εξίσωση το
σχηματισμό θολώματος στο ασβεστό-
νερο.
δ. Να συμβολίσετε με χημική εξίσωση το
σχηματισμό του αερίου Β εντός της
νικής φιάλης, θεωρώντας ότι το υλικό
Α είναι ένα από τα τέσσερα που προτεί-
νατε στο ερώτημα (β).
ε. Αν το στερεό Α ήταν μέταλλο, ποιο από
τα επόμενα μέταλλα θα μπορούσε να εί-
ναι;
i. χαλκός ii. μαγνήσιο iii. λευκόχρυσος iv. χρυσός
Να συμβολίσετε με χημική εξίσωση την αντίδραση που θα πραγματοποιηθεί.
1.2. Αντιστοιχίστε κάθε υλικό της στήλης Ι με ένα μόνο οξύ ή τη βάση της στήλης ΙΙ.
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
α. πορτοκαλάδα 1. μυρμηκικό οξύ
β. ασβεστόνερο 2. θειικό οξύ
γ. ξίδι 3. οξικό οξύ
δ. χυμός φρούτων 4. φωσφωρικό οξύ
ε. βαφή μαλλιών 5. κιτρικό οξύ
στ. αποφρακτικό 6. γαλακτικό οξύ
ζ. κρασί 7. ακετυλοσαλικυλικό οξύ
η. ασπιρίνη 8. τρυγικό οξύ
θ. δηλητήριο μέλισσας 9. ασκορβικό οξύ
ι. υγρό μπαταρίας 10. καυστικό νάτριο
ια. γιαούρτι 11. αμμωνία
ιβ. αναψυκτικό cola 12. υδροξείδιο του ασβεστίου
1.3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις ακόλουθες διαλύσεις οξέων και βάσεων στο νερό.
α. ΗΝΟ3 (αq) ……… + ………..
β. …………… Η+
+ Cl-
γ. CH3COOH(αq) + Η2Ο(l) …………….. + …………………
δ. ΝαΟΗ(αq) ……..…….. + ……………..
ε. Ca(OH)2(αq) ……………. + ……………..
στ. NH3(aq) + Η2Ο(l) …………….. + …………………
Υδροχλωρικό οξύ
αέριο Β
ασβεστόνερο
στερεό Α

13. Σελίδα 13 από 14
1.4. Να αντιστοιχίσετε κάθε σχέση της στήλης Ι με ένα ή περισσότερα διαλύματα της στή-
λης ΙΙ:
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
α. pH<7 (25 ο
C) 1. απιονισμένο νερό
β. pH=7 (25 ο
C) 2. ασβεστόνερο
γ. pH>7 (25 ο
C 3. αλατόνερο
4. Αναψυκτικό τύπου cola
5. Καθαριστικό τζαμιών
6. λεμονάδα
7. χλωρίνη
8. δηλητήριο σφήκας
1.5. Υπάρχουν υδρογονοκατιόντα (Η+
) σε ένα διάλυμα ΝαΟΗ; Εξηγήστε.
1.6. Σε δύο μικρές κωνικές φιάλες του σχολικού εργαστηρίου Χημείας έχουν τοποθετηθεί:
a. διάλυμα ΗCl με pH = 1
β. διάλυμα ΚΟΗ με pH = 13
Διαθέτοντας λίγες σταγόνες δείκτη φαινολοφθαλεΐνης, πώς θα διαπιστώσετε με μια μόνο
μεταβολή σε ποια φιάλη βρίσκεται το διάλυμα ΚΟΗ;
1.7. Διάλυμα υδροχλωρικού οξέος έχει pH = 2 (25 ο
C)
Πώς θα μεταβληθεί το pH του διαλύματος, χωρίς μεταβολή της θερμοκρασίας, αν
α. το αραιώσουμε με νερό
β. διαλύσουμε επιπλέον ποσότητα καθαρού ΗCl
γ. το αναμείξουμε με διάλυμα ΗΝΟ3 με pH = 1
δ. το αναμείξουμε με διάλυμα ΗΒr με pH = 2
ε. το αναμείξουμε με ξίδι με pH = 2,8
στ. προσθέσουμε σκόνη μαγνησίου
ζ. διαλύσουμε σε αυτό καθαρό NaOH(s)
1.8. Ένα από τα παρακάτω ζευγάρια χημικών ενώσεων δεν μπορεί να συνυπάρξει στο ίδιο
διάλυμα. Εξηγήστε ποιο είναι αυτό:
α. ΝΗ3/ΝαΟΗ β. Η2SO4/HNO3 γ. Ca(OH)2/CH3COOH
1.9. Δίνεται διάλυμα CH3COOH με pH=3. Να προτείνετε δύο τρόπους για να μειωθεί το pH
του διαλύματος κατά μία μονάδα.
1.10. Διάλυμα υδροξειδίου του ασβεστίου (διάλυμα Α) έχει pH = 11 και αναμειγνύεται με διά-
λυμα υδροχλωρίου (διάλυμα Β) που έχει pH = 3. Προκύπτει διάλυμα Γ με pH = 5.
a. Na γράψετε χημικές εξισώσεις για να συμβολίσετε τη διάλυση της βάσης και του
οξέος στο νερό.
β. Συμβόλισε με χημική εξίσωση την αντίδραση εξουδετέρωσης που λαμβάνει χώρα:
ιοντική μορφή: …………………………………
μοριακή μορφή: ………………………………..
γ. Ποια από τις δύο αρχικές ουσίες περίσσεψε; Εξηγήστε.
δ. Ποια από τις ακόλουθες ουσίες πρέπει να προσθέσουμε στο διάλυμα Γ ώστε να προ-

14. Σελίδα 14 από 14
κύψει διάλυμα Δ με pH = 7 (25 ο
C);
i. H2O ii. NH3 iii. CH3COOH
ε. Σε ποιο (ή ποια) από τα διαλύματα Α, Β, Γ ή Δ ισχύει αριθμός Η+
> αριθμός ΟΗ-
;
1.11. Διάλυμα αμμωνίας (διάλυμα Α) έχει pH = 11. To διάλυμα αυτό αραιώνεται με ορισμένη
ποσότητα νερού και προκύπτει το διάλυμα Β. Το διάλυμα Β αναμειγνύεται με πυκνό
διάλυμα καυστικού νατρίου, οπότε προκύπτει το διάλυμα Γ. Ένα από τα διαλύματα Β ή Γ
έχει pH = 12.
Να βρείτε ποιο είναι αυτό, δικαιολογώντας την απάντησή σας.
1.12. Διαβάστε με προσοχή το διπλανό κείμενο
και στη συνέχεια απαντήστε στις ακόλου-
θες ερωτήσεις:
α. Πώς ονομάζεται το πεπτίδιο του δηλη-
τηρίου της μέλισσας που προκαλεί την
κύρια αλλεργιογόνο δράση;
β. Τι χαρακτήρα διαθέτει το δηλητήριο της
΄ μέλισσας; Όξινο ή βασικό και γιατί;
γ. Γράψτε τον Μ.Τ., τον Σ.Τ. και το συ-
στηματικό όνομα του μυρμηκικού οξέος.
δ. Αναφέρετε δύο υλικά – διαλύματα που
είναι σε θέση να «εξουδετερώσουν» τον
πόνο που νιώθουμε μετά από τσίμπημα
μέλισσας.
ε. Τα παραπάνω υλικά μας ανακουφίζουν
από τσιμπήματα σφήκας; Ναι ή όχι και
γιατί;
1.13. Να συμπληρώσετε τις ακόλουθες χημικές εξισώσεις που συμβολίζουν εξουδετερώσεις:
α. Η+
(αq) + ΟΗ-
(αq) ………
β. ΗCl(αq) + Ca(OH)2(αq) …………… + …………….
γ. H2SO4(αq) + NaOH(αq) …………… + …………….
δ. H3PO4(αq) + Mg(OH)2(αq) …………… + …………….
ε. ………….. + …………… Ca(NO3)2(αq) + H2O(l)
στ. HCl(g) + NH3(g) ……………
Το δηλητήριο της μέλισσας είναι ένα
πολύπλοκο μείγμα χημικών ουσιών. Περιέ-
χει ένζυμα, πρωτεΐνες, πεπτίδια, μεταλ-
λικές ουσίες, οργανικά οξέα, μυρμηκικό
οξύ, αντιβιοτικές ουσίες και κυστίνη. Όσον
αφορά τα πεπτίδια, η μελιτίνη, η
απαμίνη και το πεπτίδιο MCD είναι
εκείνα που έχουν πρακτική σημασία. Η
μελιτίνη αποτελεί το 50% του συνόλου
του δηλητηρίου. Προσβάλλει το κεντρι-
κό νευρικό σύστημα προκαλώντας γενι-
κευμένους σπασμούς, δρα στην καρδιά
και το κυκλοφορικό σύστημα προκα-
λώντας βραδυκαρδία, επαγωγικές διατα-
ραχές και αρρυθμίες ενώ συμμετέχει και
στις εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό
σύστημα.