Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄

Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://st-taksh.blogspot.gr/
Φυσική ΣΤ΄- Επανάληψη 8ης ενότητας
΄΄Κυκλοφορικό σύστημα΄΄
Θεωρία - Παρουσιάσεις - Επαναληπτικά
10ης
΄΄ Φως ΄΄
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://st-taksh.blogspot.gr σελ.1

Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Θεωρία - Παρουσιάσεις σελ. 3 - 82
Επαναληπτικά σελ. 83 - 125
106
107 - 149

111
ÁíÜãëõöç ãñáöÞ ãéá ôõöëïýò
Ï ãñáðôüò ëüãïò åßíáé âáóéêü ìÝóï åðéêïéíùíßáò. Ôïí ôñüðï áõôü
åðéêïéíùíßáò äå óôåñïýíôáé ïýôå ïé óõíÜíèñùðïß ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íá
äïõí. Ç áßóèçóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí, ãéá íá äéáâÜóïõí, åßíáé ç áöÞ.
«ÄéáâÜæïõí» áêïõìðþíôáò ôï ÷Ýñé ôïõò ðÜíù áðü áíÜãëõöá ãñÜììáôá,
óõíäõáóìïýò áðü ìéêñÝò ôåëßôóåò êáé ãñáììÝò. Ç ãñáöÞ áõôÞ ïíïìÜæåôáé ãñáöÞ Âraille,
ðñïò ôéìÞ ôïõ Louis Braille ðïõ ôçí åöçýñå. Ç ãñáöÞ Braille äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìüíï óå
åéäéêÜ âéâëßá áëëÜ êáé óå ðéíáêßäåò óå äçìüóéïõò ÷þñïõò, óôïõò áíåëêõóôÞñåò, áêüìç êáé óå
ðïëëÜ ìç÷áíÞìáôá. ÁíÜãëõöá óýìâïëá êáé åéäéêÜ óçìÜäéá ðáñáôçñïýìå êáé óå äéÜöïñåò
óõóêåõÝò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôï ôçëÝöùíï, üðïõ ìéá áíÜãëõöç ôåëßôóá óôï ðëÞêôñï ìå
ôïí áñéèìü 5 âïçèÜ óôïí åíôïðéóìü ôùí ðëÞêôñùí. Áêüìç êáé óôá ÷áñôïíïìßóìáôá õðÜñ÷ïõí
åéäéêÜ óýìâïëá ðïõ âïçèïýí ôïõò óõíáíèñþðïõò ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íá äïõí.
Êéíïýìåíá ó÷Ýäéá
Êüøå Ýíá ÷áñôüíé ìå ðëåõñÜ ðåñßðïõ 10 åêáôïóôÜ.
ÆùãñÜöéóå óôç ìßá üøç ôïõ Ýíá êëïõâß êáé óôçí
Üëëç Ýíáí ðáðáãÜëï. ¢íïéîå ìßá ôñýðá áñéóôåñÜ
êáé ìßá äåîéÜ áðü ôï êëïõâß, óôï ìÝóï ôïõ ÷áñôïíéïý. ÄÝóå óôéò
ôñýðåò ôéò äýï Üêñåò ìéáò ÷ïíôñÞò êëùóôÞò ìå ìÞêïò ðåñßðïõ
80 åêáôïóôÜ, üðùò âëÝðåéò óôçí åéêüíá. ÐÝñáóå ôá äÜ÷ôõëÜ
óïõ óôçí êëùóôÞ êáé ôÝíôùóÝ ôçí. ÆÞôçóå áðü ìéá ößëç Þ Ýíá
ößëï óïõ íá ãõñßóåé ôï ÷áñôüíé ðïëëÝò öïñÝò êáé íá ôï áöÞóåé,
üôáí ç êëùóôÞ ôõëé÷ôåß áñêåôÜ. ÔÝíôùóå ôçí êëùóôÞ êáé
ðáñáôÞñçóå ôï ÷áñôüíé ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé. Ï åãêÝöáëïò
äéáôçñåß ôçí åíôýðùóç ìéáò åéêüíáò ãéá êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç éäéüôçôá áõôÞ ôïõ
åãêåöÜëïõ ïíïìÜæåôáé ìåôáßóèçìá. Áí óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äïýìå ìéá Üëëç åéêüíá, ï
åãêÝöáëïò äåí îå÷ùñßæåé ôéò äýï åéêüíåò. Óôçí éäéüôçôá áõôÞ óôçñßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ
êéíçìáôïãñÜöïõ êáé ôçò ôçëåüñáóçò. Ïé åéêüíåò ðñïâÜëëïíôáé ãñÞãïñá ç ìßá ìåôÜ ôçí Üëëç
êé Ýôóé Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç ôçò êßíçóçò.
Ìå ìéá ìáôéÜ...
• ¼ôáí ôï öùò ðåñíÜ áðü ôïí áÝñá óå Ýíá Üëëï
äéáöáíÝò õëéêü Þ áðü Ýíá äéáöáíÝò õëéêü óôïí
áÝñá, áëëÜæåé ðïñåßá.
• Óôïõò öáêïýò ôï öùò äéáèëÜôáé. ¸íáò
öáêüò ìðïñåß íá åßíáé óõãêëßíùí Þ
áðïêëßíùí.
• Óôïõò óõãêëßíïíôåò öáêïýò, ïé
öùôåéíÝò áêôßíåò óõãêåíôñþíïíôáé óå Ýíá
óçìåßï, åíþ ìå ôïõò áðïêëßíïíôåò,
áðïìáêñýíïíôáé ç ìßá áðü ôçí Üëëç.
• Ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ ìðïñåß íá áíáëõèåß
óå öùò äéáöüñùí ÷ñùìÜôùí, üðùò óôï
ïõñÜíéï ôüîï. Ç óýíèåóç üëùí ôùí
÷ñùìÜôùí äßíåé ëåõêü ÷ñþìá.
• Ôï åóùôåñéêü ôïõ ìáôéïý ìáò
áðïôåëåßôáé áðü ôçí ßñéäá, ôçí êüñç êáé
ôï óõãêëßíïíôá öáêü. Ïé åéêüíåò ôùí
áíôéêåéìÝíùí ðïõ âëÝðïõìå
ó÷çìáôßæïíôáé óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ
÷éôþíá áíôåóôñáììÝíåò.
• Ôï ïðôéêü íåýñï, ôï ïðïßï óõíäÝåé
ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá ìå ôïí
åãêÝöáëï, ìåôáöÝñåé ôá ïðôéêÜ
åñåèßóìáôá áðü ôï ìÜôé ìáò óôïí
åãêÝöáëï.
ÃëùóóÜñé...
• ÄéÜèëáóç ïíïìÜæïõìå ôçí áëëáãÞ ôçò
ðïñåßáò ôïõ öùôüò, üôáí áõôü óõíáíôÜ
äéáöáíÞ Þ çìéäéáöáíÞ óþìáôá.
• Öáêïß ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíá äéáöáíÞ óþìáôá
åéäéêïý ó÷Þìáôïò.
• Óõãêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáé
ðá÷ýôåñïé óôç ìÝóç êáé ëåðôüôåñïé óôá Üêñá.
• Áðïêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáé
ëåðôüôåñïé óôç ìÝóç êáé ðá÷ýôåñïé óôá Üêñá.
• ÖÜóìá ïíïìÜæåôáé ôï óýíïëï ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõ
åìöáíßæïíôáé êáôÜ ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò.
• ºñéäá ïíïìÜæåôáé ôï ÷ñùìáôéóôü ìÝñïò ôïõ ìáôéïý.
• Êüñç ïíïìÜæåôáé ôï Üíïéãìá óôï êÝíôñï ôçò
ßñéäáò, áðü üðïõ ðåñíÜ ôï öùò.
• Óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá
ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôùí
áíôéêåéìÝíùí ðïõ ðáñáôçñïýìå.

Εγκύκλιος Παιδεία
ΔΙΑΘΛΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ(1)
Μάθαμε πέρσι ότι όταν το φως συναντά μια λεία επιφάνεια ανακλάται ενώ όταν
συναντά μια τραχιά επιφάνεια διαχέεται ΚΛΙΚ. Επίσης όταν συναντά μια
σκουρόχρωμη επιφάνεια, μεγάλο μέρος του απορροφάται ΚΛΙΚ
Τι θα γίνει όμως αν πέσει σε ένα διαφανές σώμα π. χ. όταν πέφτει στην επιφάνεια
ενός υγρού ή ενός γυαλιού;
Δες τις παρακάτω εικόνες. Πώς φαίνεται το μολύβι και το καλαμάκι; Σου φαίνεται
κάτι παράξενο;
Πράγματι, τα αντικείμενα φαίνονται σα να είναι κομμένα.

Βέβαια ένα μόνο μέρος αλλάζει πορεία αφού το υπόλοιπο ανακλάται.
Ηδιάθλαση του φωτός οφείλεται στο γεγονός ότι όταν το φως περνάει από ένα
διαφανές σώμα σε ένα άλλο, αλλάζει η ταχύτητα διάδοσής του. Αυτή η αλλαγή
στην ταχύτητα διάδοσής του προκαλεί και την αλλαγή της πορείας του φωτός.
Πειραματίσου μόνος σου
ΚΛΙΚ
Προσομοίωση διάθλασης
Πειραματίσου και δες τη διάθλαση του φωτός σε διάφορα μέσα. Πρόσεξε σε ποια
θέση πρέπει να είναι ο φακός, για να μη δημιουργηθεί διάθλαση
ΚΛΙΚ
Και στο φαινόμενο της διάθλασης οφείλεται στο ότι όταν κοιτάμε μέσα σε μια
πισίνα νομίζουμε ότι ο πυθμένας της είναι πιο ψηλά από το πραγματικό βάθος
της, δηλαδή ότι είναι πιο ρηχή.
Στο ίδιο φαινόμενο οφείλεται και το φαινομενικό "σπάσιμο" στο καλαμάκι και στο
μολύβι που είδαμε και στις παραπάνω εικόνες

Επίσης ψάρια που βρίσκονται μέσα στη θάλασσα, φαίνονται πιο ψηλά από ότι
πραγματικά είναι. Τώρα μπορείς να καταλάβεις ότι τα πουλιά για να πιάνουν τα
ψάρια, καταλαβαίνουν και υπολογίζουν τη διάθλαση του φωτός στο νερό...
Μάθε για τη διάθλαση, δες μερικά παραδείγματα και κάνε εξάσκηση ΚΛΙΚ
ΔΙΑΘΛΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ(2)
Το φαινόμενο της διάθλασης, όπως είπαμε στο προηγούμενο μάθημα, συναντάται
συχνά σε διάφορες δραστηριότητες στην καθημερινή ζωή μας και αξιοποιείται για
την κατασκευή φακών.

Αυτοί χρησιμοποιούνται σε διάφορα οπτικά όργανα, όπως κιάλια, τηλεσκόπια,
μικροσκόπια, φωτογραφικές και κινηματογραφικές μηχανές, σε γυαλιά που
διορθώνουν προβλήματα όρασης κλπ
Φακούς χρησιμοποιούμε ακόμα για να δούμε καλύτερα τις λεπτομέρειες σε μικρά
αντικείμενα ή μικρά γράμματα ή γραμματόσημα(μεγεθυντικοί)
Διαδραστικό
ΚΛΙΚ
Το πιο συνηθισμένο υλικό που κατασκευάζουμε φακούς είναι το κρύσταλλο.
Μπορούμε όμως να φτιάξουμε και απλούς φακούς με πιο απλά μέσα:
Μπορούμε εύκολα π. χ. να κατασκευάσουμε ένα φακό, αν κάνουμε μια τρύπα σε
ένα χαρτόνι και βάλουμε μία σταγόνα νερό σε αυτή την τρύπα ή αν γεμίσουμε ένα
μπουκάλι με νερό και κοιτάξουμε μέσα από την τρύπα ή το μπουκάλι σε ένα
βιβλίο. Τότε θα παρατηρήσουμε ότι το νερό θα συμπεριφερθεί σαν ένας
μεγεθυντικός φακός.

Αν πλησιάσουμε κοντά σε μια εικόνα το φακό, θα δούμε ότι η εικόνα
φαίνεταικανονική και μεγαλύτερη
ενώ όταν η εικόνα είναι μακριά του φακού φαίνεται μικρότερη καιανεστραμμένη.

Οι φακοί, ανάλογα με το σχήμα τους και τον τρόπο με τον οποίο εκτρέπουν τις
φωτεινές ακτίνες μιας δέσμης από την πορεία τους, διακρίνονται σε συγκλίνοντες
και αποκλίνοντες.
Οι συγκλίνοντες είναι παχύτεροι στο μέσο και λεπτότεροι στα άκρα
και οι φωτεινές ακτίνες που περνούν μέσα από αυτούς, συγκλίνουν, δηλαδή
πλησιάζουν και συγκεντρώνονται σε ένα σημείο.
Διαδραστικά
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
Οι αποκλίνοντες είναι το ακριβώς αντίθετο. Δηλαδή είναι λεπτότεροι στο μέσο και
παχύτεροι στα άκρα

και όταν περνάει μια δέσμη φωτός από μέσα τους τότε απομακρύνονται η μία
από την άλλη, δηλαδή αποκλίνουν.
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
ΦΩΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ(1)
Τι είναι αυτό που κάνει εντυπωσιακά τα πυροτεχνήματα;
Τι μας αποδεικνύει για το φως του ήλιου το ουράνιο τόξο;

Πράγματι, η λευκή ακτίνα του φωτός αναλύεται σε διάφορα χρώματα(7),
όπως κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο(κυανό), μπλε, μοβ
Αλλά τι χρειάζεται να υπάρχει για να εμφανιστεί ουράνιο τόξο;
Το λευκό φως αποτελείται από από πολλά χρώματα τα οποία όμως όταν τα
βλέπουμε ανακατεμένα μας δίνουν την αίσθηση του λευκού. Το λευκό φως
αναλύεται όταν περάσει υπό κατάλληλη γωνία μέσα από ένα διάφανο υλικό που
έχει κατάλληλο σχήμα. Το φαινόμενο αυτό λέγεται ανάλυση του λευκού φωτός.
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
Τα υλικά σώματα που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση του λευκού φωτός είναι
διαφανείς γυάλινες πυραμίδες που ονομάζονται πρίσματα(γενικά πρίσματα
λέγονται σώματα κατασκευασμένα από διαφανές υλικό, που μπορούν να
προκαλέσουν διάθλαση και ανάλυση του φωτός)
Η ανάλυση του φωτός μπορεί επίσης να επιτευχθεί μέσα από πολύτιμους
λίθους(διαμάντια), από κρύσταλλα ακόμα και από σταγόνες νερού
Από τα παραπάνω μπορείς να καταλάβεις για το τι χρειάζεται να υπάρχει για να
εμφανιστεί ουράνιο τόξο
Το ουράνιο τόξο είναι αποτέλεσμα της διάθλασης και της ανάκλασης του φωτός
στα σταγονίδια της βροχής που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, τα οποία
λειτουργούν σαν πρίσματα.
Έτσι το ουράνιο τόξο για να εμφανιστεί θα πρέπει:

1. να υπάρχει ηλιοφάνεια την ώρα που σταματά η βροχή ή πέφτουν
λίγες ψιχάλες
2. να βρίσκεται ο ήλιος πίσω από τον παρατηρητή
ΦΩΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ(2)
Είπαμε στο προηγούμενο μάθημα ότι το φως μπορεί να αναλυθεί σε περισσότερα
χρώματα όταν περάσει μέσα από ένα πρίσμα.
Αυτό το απέδειξε από το 1666 ο μεγάλος φυσικόςΙσαάκ Νεύτων(I. Newton), ο
οποίος γοητευμένος από το φως έκανε διάφορα πειράματα για πολλά χρόνια που
τον οδήγησαν σε συμπεράσματα, τα οποία και δημοσίευσε το 1704.
Αφού λοιπόν ο Newton απέδειξε ότι το φως αναλύεται σε 7 χρώματα, στη
συνέχεια απέδειξε ότι καθένα από αυτά τα χρώματα δεν αναλύεται άλλο και ότι
από το συνδυασμό των ίδιων χρωμάτων προκύπτει το λευκό φως
Η σύνθεση του λευκού φωτός μπορεί να επιτευχθεί αν χρωματίσουμε ένα δίσκο
με τα 7 χρώματα και τον γυρίσουμε γρήγορα, οπότε αυτό που βλέπουμε είναι η
εντύπωση του λευκού φωτός. Ο δίσκος αυτός ονομάζεταιδίσκος του Νεύτωνα.

Μπορούμε να φτιάξουμε ένα δίσκο του Νεύτωνα με απλά υλικά:
Η ανάμειξη λοιπόν των χρωμάτων που προκύπτουν από την ανάλυση του φωτός
έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή λευκού φωτός.
Η διαδικασία αυτή λέγεται σύνθεση του φωτός.
Το λευκό φως συντίθεται και με την ανάμειξη σε κατάλληλη αναλογία των τριών
βασικών χρωμάτων: κόκκινου, πράσινου, μπλε.
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
Πρόσεξε:
Τα αδιαφανή σώματα απορροφούν ένα μέρος της ακτινοβολίας που πέφτει πάνω
τους και το υπόλοιπο το εκπέμπουν. Το χρώμα λοιπόν που βλέπουμε να έχει ένα
σώμα εξαρτάται από δύο παράγοντες:
• από το χρώμα που φωτίζονται και
• από το χρώμα που απορροφούν.
Αν ένα σώμα φωτίζεται με λευκό χρώμα και φαίνεται λευκό, σημαίνει ότι δεν
απορροφά καθόλου ακτινοβολία. Αν φαίνεται κόκκινο, σημαίνει ότι απορροφά
όλες τις ακτινοβολίες εκτός από την κόκκινη την οποία διαχέει.
Αν ένα σώμα φαίνεται κόκκινο στο λευκό φως και το φωτίσουμε με οποιαδήποτε
άλλη ακτινοβολία βασικού χρώματος εκτός από το κόκκινο θα το απορροφήσει
όλο και θα φαίνεται μαύρο.
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ

Αν ένα σώμα είναι μαύρο σημαίνει ότι έχει απορροφήσει όλη την ακτινοβολία.
Άρα καταλαβαίνεις ότι το χρώμα δεν πρέπει να θεωρείται χρώμα αλλά
έλλειψη χρώματος
ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ
Μπορούμε να κατασκευάσουμε μια απλή φωτογραφική μηχανή με τον εξής
τρόπο:
• Παίρνουμε ένα παραλληλόγραμμο κουτί από χοντρό χαρτόνι και αφαιρούμε
το καπάκι
• Στο κέντρο σε μια από τις μικρές πλευρές του κάνουμε μια μικρή τρύπα
• Στην απέναντι μικρή πλευρά ανοίγουμε ένα "παράθυρο"
• Στο εσωτερικό του κουτιού παράλληλα με τις πλευρές βάζουμε ένα
ρυζόχαρτο που παίζει το ρόλο του πετάσματος(οθόνης)
• Κλείνουμε το καπάκι του, ώστε να μην εισέρχεται καθόλου φως, εκτός από
τη μικρή τρύπα και το παράθυρο
Αν από το μεγάλο παράθυρο δούμε προς ένα φωτεινό αντικείμενο(καλό θα ήταν
να είμαστε σε σκοτεινό μέρος), θα δούμε το αντικείμενο αυτό να αποτυπώνεται
πάνω στο ρυζόχαρτο, ανάποδα. Δηλ. το πάνω - κάτω και το δεξιά - αριστερά.
Η εικόνα που σχηματίζεται στο ρυζόχαρτο λέγεται είδωλο του αντικειμένου.
Η εξήγηση είναι στο ότι η κίνηση του φωτός διαδίδεται ευθύγραμμα. Έτσι οι
ακτίνες που ξεκινούν από το πάνω μέρος του αντικειμένου καταλήγουν στο κάτω
μέρος του ρυζόχαρτου και το αντίθετο. Έτσι το αντικείμενο σχηματίζεταιανάποδα.

Η ποιότητα του ειδώλου εξαρτάται από το μέγεθος της τρύπας. Όσο μεγαλώνει η
τρύπα το είδωλο γίνεται πιο φωτεινό, αλλά θολό. Αντίθετα, όσο μικρότερη η
τρύπα τόσο λιγότερο φωτεινό αλλά με μεγαλύτερη ευκρίνεια.
Τη δουλειά της τρύπας στη φωτογραφική μηχανή κάνει
το διάφραγμα ήφωτοφράκτης ή ίριδα. Ανάλογα με το φως που επικρατεί
ρυθμίζουμε το διάφραγμα και το χρόνο που θα μείνει ανοικτό.(λίγο χρόνο ανοικτό,
αν το αντικείμενο είναι φωτεινό, περισσότερο αν είναι λιγότερο φωτεινό)
Η ευκρίνεια του ειδώλου βελτιώνεται σε μια φωτογραφική μηχανή τοποθετώντας
συγκλίνοντες φακούς μπροστά από την τρύπα της μηχανής. Μετακινώντας το
φακό, το είδωλο γίνεται είτε πιο θολό είτε πιο καθαρό. Όταν η μηχανή "εστιάσει"
σωστά τότε το είδωλο έχει τη μεγαλύτερη ευκρίνεια και "καθαρότητα".
Διαδραστικό
ΚΛΙΚ
Οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές διαφέρουν από τις απλές στο ότι δε
χρησιμοποιούν φιλμ αλλά μια επιφάνεια η οποία καταγράφει τις πληροφορίες της
εικόνας με ψηφιακό τρόπο, αποθηκεύονται στη μνήμη της μηχανής και μπορούν
να αναπαραχθούν σε Η/Υ ή τηλεόραση ή να εκτυπωθούν.

Δες την ενδιαφέρουσα παρουσίαση για την εξέλιξη της φωτογραφικής
μηχανής ΚΛΙΚ
ΤΟ ΜΑΤΙ ΜΑΣ(1)
Ένα από τα αισθητήρια όργανά μας είναι και το μάτι.
Άλλωστε η όραση είναι μία από τις πέντε αισθήσεις μας.
Είναι η αίσθηση που στηριζόμαστε περισσότερο από όλες. Τα μάτια είναι
ευαίσθητα και πολύπλοκα όργανα που μοιάζουν με τη φωτογραφική μηχανή και
μας επιτρέπουν να διακρίνουμε τα σχήματα, τα χρώματα, τις διαστάσεις κλπ Τα
μάτια του ανθρώπου βρίσκονται στο κέντρο του προσώπου σε κοιλώματα των
οστών που ονομάζονται κόγχες.

Τρία είναι τα σημαντικά μέρη του προσώπου που προστατεύουν τα μάτια:
• Τα φρύδια: Είναι πάνω από τα μάτια και τα προστατεύουν με το να
εμποδίζουν τον ιδρώτα και τις σταγόνες διαφόρων υγρών να μπουν σε αυτά
• Τα βλέφαρα: Διακρίνονται σε πάνω και κάτω βλέφαρα και προστατεύουν τα
μάτια με το να ανοιγοκλείνουν με μία αντανακλαστική κίνηση και να μην αφήνουν
να μπαίνει σε αυτά έντονο φως ή άλλα επιβλαβή υλικά. Κλείνουν επίσης και
ασυναίσθητα όταν πλησιάσει κάποιο αντικείμενο στο μάτι ή όταν τυχαίνει να
φτερνιστούμε. Όταν ανοιγοκλείνουν, βγάζουν ένα υγρό από τους δακρυγόνους
αδένες (βρίσκονται στο πάνω βλέφαρο), τοδάκρυ και έτσι κρατούν υγρά τα μάτια
και τα καθαρίζουν από μικρόβια και ακαθαρσίες.

• Οι βλεφαρίδες, που βρίσκονται σε κάθε βλέφαρο( 2 ή 3 σειρές), δηλαδή
μικρές τριχούλες που κρατούν σκόνες και ακαθαρσίες μακριά από το μάτι.
Έχουμε δύο μάτια έτσι ώστε:
• να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τη θέση των αντικειμένων γύρω μας
Εάν ζωγραφίσουμε έναν κύκλο και προσπαθήσουμε να βάλουμε μία κουκίδα μέσα σε αυτόν θα διαπιστώσουμε ότι είναι
δύσκολο να το κάνουμε με το ένα μάτι κλειστό και πολύ εύκολο με τα δύο μάτια ανοιχτά
• να έχουμε καλύτερο οπτικό πεδίο, δηλαδή να βλέπουμε περισσότερα
πράγματα δεξιά και αριστερά, χωρίς να χρειάζεται να στρέψουμε υποχρεωτικά το
κεφάλι μας προς τα εκεί.
Εάν ανοίξουμε τις παλάμες μπροστά στο πρόσωπο και τις απομακρύνουμε, θα παρατηρήσουμε ότι με ανοιχτά και τα δύο
μάτια κοιτάζοντας μπροστά μπορούμε να δούμε για αρκετή απόσταση τα χέρια, πράγμα που δε συμβαίνει άν κλείσουμε το ένα
μάτι και ιδίως το χέρι που βρίσκεται στο κλεισμένο μάτι

Το πιο ιδιαίτερο μέρος του ματιού είναι η κόρη. Αυτή είναι η μικρή τρύπα που
εισέρχεται το φως στο εσωτερικό του ματιού. Η διάμετρός της μπορεί να
αυξομειώνεται ανάλογα με την ποσότητα του φωτός που περνάει από αυτήν.
Συγκεκριμένα, όταν το φως είναι λιγοστό, η κόρη διαστέλλεται(μεγαλώνει) ώστε η
ποσότητα του φωτός να είναι επαρκής, ενώ όταν είναι πολύ, συστέλλεται, ώστε
να ρυθμίσει το φως και να προστατέψει το μάτι. Είναι λοιπόν αυτή η οποία
ρυθμίζει το πόσο φως θα περάσει στο εσωτερικό του ματιού.
αντίδραση της κόρης του ματιού στο φως
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ(Πάτα το Α)
ΚΛΙΚ
Μάτια έχουν και τα ζώα. Άλλα έχουν κανονικά όπως και οι άνθρωποι δύο, άλλα
όμως μπορεί να έχουν και παραπάνω από δύο(αράχνες, μύγες κλπ) ενώ άλλα
δεν έχουν και καθόλου(σκουλήκια) και αντιλαμβάνονται το φως από κύτταρα που
έχουν στο σώμα τους.
Επίσης υπάρχουν ζώα που βγάζουν και δάκρυα, χωρίς όμως να κλαίνε αλλά για
διάφορους άλλους λόγους.
Τα μάτια του φιδιού καλύπτονται από μια λεπτή μεμβράνη που στην παραπάνω φωτογραφία έχει τραβηχτεί. Τα φίδια δε
βγάζουν δάκρυα

Οι θαλάσσιες χελώνες που φαίνεται σα να κλαίνε, στην πραγματικότητα βγάζουν από τα μάτια τους το αλάτι που έχει μπει
μέσα τους
ΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ
Είναι τα μάτια μας αξιόπιστα; Πρέπει να εμπιστευόμαστε πάντα όσα βλέπουμε; Οι
παρακάτω εικόνες θα σε μπερδέψουν. Αυτό για να καταλάβεις ότι δεν παίζει ρόλο
πώς είναι το περιβάλλον μας αλλά πώς το αντιλαμβανόμαστε!
Συγκεντρώσου στις παρακάτω εικόνες. Γυρίζουν όλα;;;

Πρόσεξε την παρακάτω εικόνα
1) Συγκεντρώσου και παρατήρησε για 30-45 δεύτερα τις 4 μικρές τελείες στο
κέντρο.
2) Μετά κοίταξε σ’ έναν τοίχο κοντά σου (ή σε μια επίπεδη επιφάνεια ίδιου
χρώματος άσχετα το τι είναι, αρκεί να είναι επίπεδη..)
3) Θα δεις σε λίγο να εμφανίζεται μια εικόνα
4) Ανοιγόκλεισε τα μάτια σου, εστίασε στο κέντρο και μια φιγούρα θα εμφανιστεί.
5) Τι βλέπεις ??..ή μάλλον ΠΟΙΟΝ βλέπεις??

Δες και την παρακάτω παρουσίαση ΚΛΙΚ
Και μια διαφορετική, συγκινητική ιστορία ΚΛΙΚ
ΤΟ ΜΑΤΙ ΜΑΣ(2)
Το μάτι έχει τη μορφή μιας μικρής μπάλας που ονομάζεται βολβός και μπορεί να
περιστρέφεται μέσα στην κόγχη εύκολα με τη βοήθεια έξι μυών.
Τα βασικά μέρη του ματιού είναι:

• ο σκληρός χιτώνας: είναι το άσπρο μέρος και καλύπτει το μεγαλύτερο
μέρος του ματιού.Έχει πολλά αιμοφόρα αγγεία και μεταφέρουν αίμα στο μάτι
• ο κερατοειδής χιτώνας: είναι διαφανής, πάνω από το σκληρό χιτώνα και
προστατεύει το φακό
• η ίριδα: δηλαδή το χρωματιστό μέρος του ματιού, βρίσκεται πίσω από τον
κερατοειδή και λειτουργεί όπως το διάφραγμα της φωτογραφικής μηχανής. Στο
κέντρο της βρίσκεται η κόρη
• η κόρη: από εδώ μπαίνει το φως στο εσωτερικό του ματιού. Μεγαλώνει ή
μικραίνει ανάλογα με την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στο εσωτερικό του
ματιού.
• ο κρυσταλλοειδής φακός: είναι άχρωμος διάφανος και συγκλίνων φακός।
Μέσα από αυτόν περνά το φως. Μπορεί και αλλάζει σχήμα ανάλογα με το αν το
αντικείμενο που εστιάζουμε βρίσκεται κοντά ή μακριά.

• ο αμφιβληστροειδής χιτώνας: βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού,
αποτελείται από πάρα πολλά οπτικά κύτταρα που είναι ευαίσθητα στο φως και σε
αυτόν σχηματίζονται τα είδωλα των αντικειμένων που βλέπουμε αλλά
ανεστραμμένα
• το υαλώδες σώμα: αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του ματιού και είναι
διάφανο υγρό που βρίσκεται πίσω από το φακό(υπάρχει και το υδατώδες υγρό
που βρίσκεται ανάμεσα στο φακό και τον κερατοειδή)
• το οπτικό νεύρο: μεταφέρει τα οπτικά ερεθίσματα από το μάτι στον
εγκέφαλο για επεξεργασία

ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΑ
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
ΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΜΕ
Τα μάτια μας λειτουργούν όπως περίπου και η φωτογραφική μηχανή:
Η οπή της φωτογραφικής μηχανής αντιστοιχεί με την κόρη του ματιού μας,
οφακός που διαθέτει μια φωτογραφική μηχανή αντιστοιχεί με τονκρυσταλλοειδή
φακό του ματιού και το φωτογραφικό φιλμ με τοναμφιβληστροειδή χιτώνα.
Απλά το φωτογραφικό φιλμ είναι επίπεδο ενώ ο αμφιβληστροειδής χιτώνας
καμπύλος. Και όπως σχηματίζονται ανεστραμμένα τα είδωλα στο φιλμ έτσι
σχηματίζονται και στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Πιο αναλυτικά, οι ακτίνες περνούν από την κόρη του ματιού, πέφτουν στον

κρυσταλλοειδή φακό, ο οποίος όπως είπαμε μπορεί να αλλάζει σχήμα ώστε να
εστιάζει καλύτερα το φως. Όταν το αντικείμενο βρίσκεται κοντά στο μάτι μας
αυτός γίνεται πιο παχύς ενώ όσο απομακρύνεται, λεπταίνει. Ο φακός είναι
συγκεντρωτικός και έτσι προσαρμόζεται ώστε το αντικείμενο να σχηματιστεί στη
σωστή θέση δηλαδή ανεστραμμένο και μικρότερο πάνω στον αμφιβληστροειδή
χιτώνα
ΚΛΙΚ
ΚΛΙΚ
Αλλά τότε γιατί δεν τα βλέπουμε όλα ανάποδα και μικρά;
Η εξήγηση οφείλεται στο όργανο που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος και τον κάνει να
διαφέρει από τα άλλα έμβια όντα, τον εγκέφαλο.
Συγκεκριμένα από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα, που αποτελείται από

εκατομμύρια κύτταρα ευαίσθητα στο φως, το οπτικό σήμα μετατρέπεται σε
ηλεκτρικό και διοχετεύεται μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο. Εκεί, τα
ηλεκτρικά σήματα αποκωδικοποιούνται και αναγνωρίζονται ως εικόνες
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ
Είπαμε παραπάνω ότι ο κρυσταλλοειδής φακός του ματιού μας μπορεί και
αλλάζει σχήμα, ανάλογα με το πού βρίσκεται το αντικείμενο ώστε να εστιάζει
καλύτερα. Επίσης ότι συγκεντρώνει τις ακτίνες και σχηματίζεται το είδωλο στη
σωστή θέση, δηλαδή στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Αυτό όμως δε συμβαίνει
πάντα, λόγω κάποιων παθήσεων του ματιού. Σε αυτές τις περιπτώσεις το
πρόβλημα διορθώνεται με τη χρήση κατάλληλων φακών επαφής ή γυαλιών. Πιο
αναλυτικά, όσοι έχουν μυωπία, το είδωλο σχηματίζεται μπροστά από τον
αμφιβληστροειδή χιτώνα και βλέπουν έτσι θολά τα αντικείμενα που είναι μακριά
τους. Η μυωπία διορθώνεται μεαποκλίνοντες φακούς.
Αντίθετα, όσοι έχουν πρεσβυωπία, το είδωλο σχηματίζεται πίσω από τον
αμφιβληστροειδή χιτώνα και βλέπουν έτσι θολά τα αντικείμενα που είναι κοντά
τους. Εμφανίζεται συνήθως σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα που, λόγω ηλικίας ο
κερατοειδής χιτώνας έχασε την ελαστικότητά του και δε μπορεί να κατευθύνει
σωστά τις ακτίνες. Η πρεσβυωπία διορθώνεται με συγκλίνοντες φακούς.

Μια τρίτη πάθηση είναι ο αστιγματισμός. Αυτός παρουσιάζεται, όταν ο
κερατοειδής χιτώνας, αντί να είναι απόλυτα ομαλός είναι ακανόνιστος, οπότε οι
ακτίνες μπαίνουν ακανόνιστα στο μάτι και βλέπουμε θολά.
Ο γραπτός λόγος είναι βασικό μέσο επικοινωνίας. Έτσι λοιπόν ακόμα και
άνθρωποι που στερούνται όρασης έχουν βρει τόπο για να μπορούν να γράφουν
και να διαβάζουν. Αυτό το πετυχαίνουν με την αφή. "Διαβάζουν" δηλαδή,
ακουμπώντας το δάχτυλό τους πάνω σε ανάγλυφα γράμματα. Η γραφή αυτή
ονομάζεται σύστημα Μπράιγ και είναι το σύστημα γραφής των τυφλών.
Το όνομά του οφείλεται στον εφευρέτη του, Λουδοβίκο Μπράιγ (γαλλ. Louis
Braille).

Ο Λουί είχε τυφλωθεί πολύ μικρός και δεν ήταν ευχαριστημένος γιατί το σύστημα
ανάγνωσης που χρησιμοποιούσαν οι τυφλοί ήταν δύσχρηστο με χοντρούς
χαρακτήρες. Έτσι βάλθηκε να δημιουργήσει ένα καινούριο ειδικό αλφάβητο για
τυφλούς. Του πήρε πέντε χρόνια αλλά στο τέλος τα κατάφερε.
Αυτό το αλφάβητο που έφτιαξε ο Μπράιγ ήταν μια αντικατάσταση του
γραμματικού αλφάβητου με ανάγλυφες στιγμές, που με διάφορους συνδυασμούς
αποδίδουν ένα κείμενο. Ο τυφλός μπορεί μ’ αυτό το σύστημα να διαβάζει
ψηλαφώντας τις στιγμές με το δάχτυλο, δηλαδή έχουμε ανάγνωση με την αφή.
Το σύστημα Μπράιγ έχει έξι ανάγλυφες κουκκίδες σαν το κεφαλάκι μιας
καρφίτσας. Είναι τοποθετημένες ανά τρεις και μ’ αυτές γίνονται 63 συνδυασμοί,
που αντιστοιχούν στα γράμματα και τους αριθμούς. Η γραφή Μπράιγ διαβάζεται
από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω, όπως ακριβώς και η
γραφή των «βλεπόντων».
ΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΜΕ - ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΚΛΙΚ
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης

Φυσικά ΣΤ΄ Δημοτικού Φροντιστήριο "Η Ευθεία της Γνώσης"
http://www.eytheia.blogspot.com/ Αγγέλης Αλέξανδρος

Ο εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης
Φως

Το φως είναι μια ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που είναι
ορατή από τον άνθρωπο. Επομένως αποτελεί και το αίτιο της
όρασης, της πιο σημαντικής ίσως αίσθησης που έχει ο
άνθρωπος.
Συμπεριφέρεται άλλοτε ως κύμα και άλλοτε ως δέσμη
σωματιδίων που ονομάζονται φωτόνια.
Τι είναι το φως

Όταν το φως συναντήσει μια στιλπνή και λεία επιφάνεια
ανακλάται, δηλαδή αλλάζει κατεύθυνση. Το φαινόμενο
ονομάζεται ανάκλαση του φωτός.
Όταν συναντά μια ανώμαλη και τραχιά επιφάνεια διαχέεται. Το
φαινόμενο αυτό ονομάζεται διάχυση του φωτός.
Ανάκλαση και διάχυση του φωτός

Όταν το φως πέσει σε ένα
διαφανές σώμα, τότε αλλάζει
κατεύθυνση. Το φαινόμενο
ονομάζεται διάθλαση του φωτός.
Οφείλεται στο γεγονός πως όταν
το φως περνά από ένα διαφανές
σώμα σε ένα άλλο, τότε αλλάζει η
ταχύτητά του, πράγμα που το
αναγκάζει να αλλάξει την πορεία
του. Ένα μέρος του φωτός
διαθλάται και ένα μέρος
ανακλάται.
Διάθλαση του φωτός

Στο φαινόμενο της διάθλασης
οφείλεται το γεγονός πως όταν
βλέπουμε ένα αντικείμενο στο νερό
νομίζουμε πως είναι ψηλότερα από ότι
είναι στην πραγματικότητα. Έτσι
κοιτάζοντας μια πισίνα νομίζουμε πως
είναι πιο ρηχή απ’ ότι στην
πραγματικότητα.
Για τον ίδιο λόγο το καλαμάκι στο
ποτήρι φαίνεται σα να είναι σπασμένο.
Επίσης τα ψάρια που βρίσκονται στη
θάλασσα φαίνονται να είναι ψηλότερα
από τη θέση που πραγματικά
βρίσκονται.

Λόγω της διάθλασης βλέπουμε τον
Ήλιο σε λάθος θέση. Το φως του
Ήλιου περνά από την ατμόσφαιρα
πριν φτάσει σε μας. Τα ανώτερα
στρώματα της ατμόσφαιρας είναι
αραιότερα από τα κατώτερα. Έτσι το
φως παθαίνει διαδοχικές διαθλάσεις
και εμείς βλέπουμε τον Ήλιο
ψηλότερα από ότι είναι στην
πραγματικότητα. Έτσι ο Ήλιος
φαίνεται στον ορίζοντα το πρωί πριν
ακόμη ανατείλει και φαίνεται ακόμη
και μετά τη δύση του το βράδυ.
Ουσιαστικά η μέρα μεγαλώνει λόγω
της ατμοσφαιρικής διάθλασης.

Το φαινόμενο της διάθλασης ο
άνθρωπος το εκμεταλλεύεται για να
κατασκευάσει φακούς που βελτιώνουν
την όραση.
Οι φακοί χρησιμοποιούνται σε πολλά
οπτικά όργανα όπως γυαλιά όρασης,
τηλεσκόπια, μικροσκόπια, κιάλια,
φωτογραφικές μηχανές, κ.ά.
Χρησιμοποιούμε μεγεθυντικούς φακούς
για να δούμε μικρά αντικείμενα, όπως
μικρά γράμματα.
Οι φακοί κατασκευάζονται κυρίως από
κρύσταλλο, αλλά υπάρχουν και άλλοι
φτιαγμένοι από πλαστικό.

Φακό μπορούμε να φτιάξουμε και
με μια σταγόνα νερού. Κάνουμε μια
τρύπα σε ένα χαρτόνι και βάζουμε
μέσα της μια σταγόνα νερού. Αν
κοιτάξουμε μέσα από τη σταγόνα
θα δούμε πως ότι κοιτάζουμε
μεγεθύνεται.
Οι φακοί ανάλογα με τον τρόπο
που εκτρέπουν τις ακτίνες μιας
δέσμης φωτός διακρίνονται σε
συγκλίνοντες και αποκλίνοντες.

Οι συγκλίνοντες φακοί είναι
παχύτεροι στο μέσον και
λεπτότεροι στα άκρα τους.
Οι φωτεινές ακτίνες που
περνούν από μέσα τους
συγκλίνουν, δηλαδή
πλησιάζουν και
συγκεντρώνονται σε ένα
σημείο.
Τους χρησιμοποιούμε για να
παρατηρήσουμε καλύτερα
μικρά αντικείμενα.
Συγκλίνοντες φακοί

Οι αποκλίνοντες φακοί είναι
παχύτεροι στα άκρα και
λεπτότεροι στη μέση.
Όταν οι ακτίνες μιας δέσμης
φωτός περάσουν από μέσα τους,
αποκλίνουν, δηλαδή
απομακρύνονται μεταξύ τους.
Χρησιμοποιούνται για να
διορθώσουν προβλήματα
μυωπίας. Επίσης υπάρχουν στο
σκόπευτρο της φωτογραφικής
μηχανής.
Αποκλίνοντες φακοί

Το λευκό φως αναλύεται σε επτά χρώματα : κόκκινο, πορτοκαλί,
κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο, μπλε, μοβ. Το φαινόμενο αυτό λέγεται
ανάλυση του λευκού φωτός.
Το λευκό φως είναι δηλαδή μια σύνθεση πολλών ακτινοβολιών με
διαφορετικά χρώματα.
Στη φύση παρατηρούμε την ανάλυση αυτή μετά τη βροχή. Το
λευκό φως περνά μέσα από τα σταγονίδια της βροχής και
αναλύεται σχηματίζοντας το ουράνιο τόξο.
Φως και χρώματα

Για να αναλύσουμε το λευκό
φως χρησιμοποιούμε διαφανή
σώματα που λέγονται
πρίσματα.
Η ανάλυση βέβαια
επιτυγχάνεται με οποιοδήποτε
διαφανές σώμα όπως
κρύσταλλα, σταγόνες νερού ή
και απλό γυαλί.

Την ανάλυση του λευκού φωτός
παρατήρησε πρώτος ο Ισαάκ Νεύτων
το 1666. Παρατήρηση πως το λευκό
φως αναλύεται σε επτά χρώματα τα
οποία δε μπορούν να αναλυθούν
περισσότερο. Μάλιστα αν
συνδυάσουμε τα επτά αυτά χρώματα
προκύπτει και πάλι το λευκό φως.
Αυτό μπορεί να γίνει αν
χρησιμοποιήσουμε το δίσκο του
Νεύτωνα. Πρόκειται για ένα δίσκο με
επτά χρώματα. Αν τον γυρίσουμε
αρκετά γρήγορα, βλέπουμε μόνο
λευκό χρώμα.

Αν αναμείξουμε τις ακτινοβολίες
που προκύπτουν από την ανάλυση
του λευκού φωτός παίρνουμε και
πάλι λευκό φως. Η διαδικασία
αυτή λέγεται σύνθεση του λευκού
φωτός.
Τα βασικά χρώματα που υπάρχουν
είναι το κόκκινο, το πράσινο και το
μπλε. Αν αναμείξουμε τις τρεις
αυτές ακτινοβολίες παίρνουμε
λευκό φως.
Προσοχή! Μιλάμε για
ακτινοβολίες (δέσμες φωτός) και
όχι για μπογιές.

Το φως όταν συναντήσει ένα υλικό σώμα
όπως έχουμε δει αλλάζει κατεύθυνση.
Εκτός από την κατεύθυνση όμως αλλάζει
και η συχνότητα της ακτινοβολίας του
φωτός. Τη συχνότητα του φωτός εμείς την
αντιλαμβανόμαστε ως χρώμα.
Όταν το φως πέσει πάνω σε ένα
αδιαφανές σώμα, ένα μέρος του
ανακλάται και ένα μέρος απορροφάται
από το σώμα.
Έτσι το χρώμα με το οποίο τα βλέπουμε
εξαρτάται από το χρώμα της
ακτινοβολίας που πέφτει πάνω τους και
από το χρώμα της ακτινοβολίας που
απορροφούν.

Όταν ένα σώμα, στο οποίο πέφτει
λευκό φως, εμφανίζεται λευκό,
σημαίνει πως δεν απορροφά
καθόλου ακτινοβολία. Αν
εμφανίζεται με ένα άλλο χρώμα,
παράδειγμα κόκκινο, αυτό σημαίνει
πως απορροφά όλες τις άλλες
ακτινοβολίες και ανακλά την
κόκκινη. Το ίδιο συμβαίνει και όλα
τα υπόλοιπα χρώματα.
Όταν εμφανίζεται μαύρο, τότε
απορροφά όλες τις ακτινοβολίες
και δεν ανακλά καμία.

Για να κατασκευάσουμε μια απλή φωτογραφική μηχανή παίρνουμε ένα
παραλληλόγραμμο κουτί από χοντρό χαρτόνι.
Στο κέντρο μίας από τις μικρές έδρες κάνουμε μια μικρή τρύπα.
Στην απέναντι έδρα δημιουργούμε ένα μεγαλύτερο άνοιγμα.
Στο κέντρο του κουτιού παράλληλα με τις μικρές έδρες βάζουμε ένα
ρυζόχαρτο το οποίο αποτελεί το πέτασμα, πάνω στο οποίο θα προβληθεί
το είδωλο του αντικειμένου που θα «φωτογραφίσουμε».
Φροντίζουμε, ώστε το μόνο φως μέσα στο κουτί, να έρχεται από τις δύο
τρύπες που ανοίξαμε.
Μια απλή φωτογραφική μηχανή

Από το μεγάλο άνοιγμα που
δημιουργήσαμε, κοιτάζουμε προς ένα
αντικείμενο. Θα δούμε το είδωλο του
αντικειμένου να σχηματίζεται πάνω το
ρυζόχαρτο και να φαίνεται ανάποδα.
Ο λόγος που εμφανίζεται ανάποδα
είναι η ευθύγραμμη διάδοση του φωτός.
Οι ακτίνες που ξεκινούν από το πάνω
μέρος του αντικειμένου φτάνουν στο
κάτω μέρος του ρυζόχαρτου και
αντίστροφα, όπως φαίνεται στη
διπλανή εικόνα.

Το πόσο καθαρά εμφανίζεται το είδωλο εξαρτάται από το
μέγεθος της τρύπας που έχουμε φτιάξει. Όσο μεγαλύτερη
είναι η τρύπα, το αντικείμενο εμφανίζεται φωτεινότερο,
αλλά ταυτόχρονα και πιο θολό. Όσο μικρότερη η τρύπα, το
αντικείμενο είναι πιο σκοτεινό, αλλά και πιο καθαρό.

Στις φωτογραφικές μηχανές τη δουλειά
της τρύπας την κάνει το διάφραγμα.
Ανάλογα με το φως του αντικειμένου που
φωτογραφίζουμε ρυθμίζουμε το μέγεθος
της τρύπας, αλλά και το χρόνο που
παραμένει ανοιχτό.
Όσο περισσότερο φως υπάρχει, τόσο
μικρότερο το διάφραγμα και τόσο
μικρότερος ο χρόνος που θα παραμείνει
ανοιχτό.
Στις φωτογραφικές μηχανές βελτιώνουμε
την εικόνα χρησιμοποιώντας συγκλίνοντες
φακούς.

Η πολυτιμότερη αίσθηση που έχουμε είναι η όραση. Το όργανο της
όρασης είναι το μάτι.
Τα μάτια μας είναι πολύπλοκα όργανα και στη λειτουργία τους
μοιάζουν με τη φωτογραφική μηχανή.
Τα μάτια μας βρίσκονται στο κέντρο του προσώπου
προστατευμένα μέσα σε κοιλότητες των οστών που ονομάζονται
κόγχες.
Το μάτι μας

Το μάτι μας διαθέτει κάποιους μηχανισμούς προστασίας:
Τα φρύδια: Βρίσκονται πάνω από τα μάτια μας και εμποδίζουν τον
ιδρώτα και άλλα υγρά να φτάσουν στα μάτια μας.
Τα βλέφαρα: Υπάρχει το πάνω και κάτω βλέφαρο. Ανοιγοκλείνουν
ανακλαστικά για να προστατέψουν τα μάτια μας από οτιδήποτε τα
πλησιάσει. Επίσης κλείνουν όταν υπάρχει πολύ έντονο φως και
όταν πρέπει να υγρανθούν τα μάτια μας.

Τα δάκρυα: εκκρίνονται από τους δακρυγόνους αδένες και
κρατούν τα μάτια μας υγρά, ενώ απομακρύνουν μικρόβια και
ακαθαρσίες.
Οι βλεφαρίδες: είναι τρίχες που βρίσκονται πάνω στα βλέφαρα.
Προστατεύουν τα μάτια μας από σκόνες και ακαθαρσίες.

Έχουμε δύο μάτια ώστε να:
 αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τη
θέση των αντικειμένων γύρω μας.
Με το ένα μάτι βλέπουμε τον
κόσμο δισδιάστατα. Χρειαζόμαστε
και τα δύο μάτια μας για να
αντιληφθούμε τον κόσμο
τρισδιάστατα.
Αυτό το καταλαβαίνουμε
καλύτερα αν προσπαθήσουμε να
βάλουμε μια τελεία μέσα σε έναν
κύκλο με το ένα μας μάτι κλειστό.
Θα δούμε πως είναι πολύ πιο
εύκολο με τα δύο μας μάτια.

 έχουμε καλύτερο οπτικό πεδίο. Μπορούμε να αντιληφθούμε
περισσότερα πράγματα χωρίς να χρειάζεται να γυρίζουμε το
κεφάλι μας προς το μέρος ενός αντικειμένου που βρίσκεται στα
δεξιά ή αριστερά μας.
Αν ανοίξουμε τις παλάμες μας κοντά στο πρόσωπό μας, όπως στις
εικόνες, και τις τραβήξουμε σιγά σιγά θα παρατηρήσουμε πως με το
ένα μάτι κλειστό, δε βλέπουμε και τις δύο παλάμες, ενώ με τα δύο
μάτια μας, μπορούμε να τις δούμε.

Το χρωματιστό μέρος του ματιού μας
ονομάζεται ίριδα. Στο κέντρο της υπάρχει
μια μικρή τρύπα που ονομάζεται κόρη.
Στον άνθρωπο είναι στρόγγυλη, ενώ σε
άλλα ζώα έχει σχισμοειδές σχήμα
(μακρόστενο όπως της γάτας).
Αν καθίσουμε σε ένα δωμάτιο με λίγο φως
και κοιταχτούμε σε έναν καθρέφτη θα
δούμε την κόρη του ματιού μας να
μεγαλώνει. Αν ανοίξουμε το φως θα δούμε
πως η κόρη του ματιού μας θα αρχίσει να
μικραίνει.
Η ίριδα κάνει αυτήν ακριβώς τη δουλειά.
Μικραίνει και μεγαλώνει την κόρη,
ανάλογα με το φωτισμό του
περιβάλλοντος χώρου.

Φυσικά, μάτια δεν έχουν μόνο οι
άνθρωποι, αλλά και τα άλλα ζώα.
Κάποια έχουν περισσότερα από δύο
όπως οι αράχνες, που έχουν οκτώ.
Οι μύγες έχουν δύο μάτια, τα οποία
όμως αποτελούνται από 4.000
μικρότερα μάτια. Τα σκουλήκια δεν
έχουν καθόλου μάτια, αλλά
αντιλαμβάνονται το φως με τη
βοήθεια άλλων κυττάρων.
Μάτια μύγας
Μάτια αράχνης

Το μάτι μας έχει το σχήμα ενός
στρογγυλού βολβού (μπάλα) και
το τοίχωμά του αποτελείται από
τρεις χιτώνες (στρώματα). Ο
εξωτερικός λέγεται σκληρός
χιτώνας, ο δεύτερος χοριοειδής
και ο εσωτερικός
αμφιβληστροειδής. Το μπροστινό
τμήμα του σκληρού χιτώνα είναι
διαφανές και λέγεται κερατοειδής
χιτώνας.
Ο βολβός του ματιού μπορεί να
περιστρέφεται μέσα στην κόγχη
με τη βοήθεια έξι μυών.
Ο βολβός του ματιού και οι μύες που
τον κινούν

Ο σκληρός χιτώνας είναι το άσπρο του ματιού. Έχει πολλά
αγγεία που μεταφέρουν αίμα στο μάτι.
Ο κερατοειδής είναι διαφανής και προστατεύει το φακό.
Η ίριδα είναι το χρωματιστό τμήμα του ματιού και
ανοιγοκλείνει την κόρη που βρίσκεται στο κέντρο της.
Ο κρυσταλλοειδής φακός είναι άχρωμος, διαφανής και
συγκλίνων φακός. Μέσα από
αυτόν περνά το φως για να
εισέλθει στο εσωτερικό του
ματιού. Αλλάζει σχήμα
ανάλογα με την απόσταση
του αντικειμένου στο οποίο
εστιάζουμε.

Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού.
Έχει πολλά οπτικά κύτταρα που είναι φωτοευαίσθητα. Πάνω του
σχηματίζονται τα είδωλα των αντικειμένων που βλέπουμε.
Το υαλώδες σώμα αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του ματιού. Είναι
ένα διάφανο υγρό που βρίσκεται στο εσωτερικό του ματιού μας.
Το οπτικό νεύρο μεταφέρει τα οπτικά ερεθίσματα από τον οφθαλμό
στον εγκέφαλο, όπου μετατρέπονται στις εικόνες που βλέπουμε.

Το μάτι μας λειτουργεί όπως η φωτογραφική μηχανή.
Πώς βλέπουμε
Φιλμ Αμφιβληστροειδής
Διάφραγμα
Άνοιγμα μηχανής
Φακός μηχανής
Μαύρη επίστρωση
Ίριδα
Κόρη
Κρυσταλλοειδής φακός
Χοριοειδής

Όπως στο φιλμ της μηχανής το
είδωλο εμφανίζεται
αντεστραμμένο έτσι γίνεται και
στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Οι ακτίνες περνούν από την
κόρη και συνεχίζουν μέσα από
τον κρυσταλλοειδή φακό. Αυτός
εστιάζει το είδωλο πάνω στον
αμφιβληστροειδή. Όταν ένα
αντικείμενο είναι μακριά, τότε
λεπταίνει, ενώ όταν είναι κοντά
μας τότε γίνεται πιο παχύς.
.

Ο κρυσταλλοειδής φακός
είναι συγκλίνων και έτσι
στέλνει πάντα το είδωλο
ακριβώς πάνω στον
αμφιβληστροειδή.
Το είδωλο σχηματίζεται
μικρότερο από το κανονικό
και αντεστραμμένο.
Από εκεί και πέρα
αναλαμβάνει ο εγκέφαλος
να μας βοηθήσει να δούμε τα
αντικείμενα σωστά και όχι
αντεστραμμένα.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο
κρυσταλλοειδής φακός δε μπορεί να
κυρτώσει αρκετά ώστε να στείλει τα
είδωλα ακριβώς πάνω στον
αμφιβληστροειδή.
Σε όσους έχουν μυωπία, το είδωλο
σχηματίζεται πιο μπροστά από τον
αμφιβληστροειδή. Το πρόβλημα λύνεται
φορώντας αποκλίνοντες φακούς.
Σε όσους έχουν πρεσβυωπία, το είδωλο
σχηματίζεται πίσω και το πρόβλημα
λύνεται φορώντας συγκλίνοντες
φακούς.
Ο αστιγματισμός οφείλεται στο ότι ο
κερατοειδής δεν είναι ομαλός, οπότε
βλέπουμε θολά.

Η όραση είναι ίσως η σπουδαιότερη αίσθηση που έχουμε. Γι’ αυτό το
λόγο η υγιεινή των ματιών είναι απαραίτητη. Θα πρέπει λοιπόν να:
 Να διατηρούμε τα μάτια μας καθαρά
 Να αποφεύγουμε σκόνες και καπνούς
 Να μην τρίβουμε τα μάτια μας με τα χέρια μας, ούτε να πλησιάζουμε
σε αυτά επικίνδυνες ουσίες.
 Να τρώμε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α και φωσφόρο, όπως
λαχανικά, φρούτα και ψάρια
 Να αποφεύγουμε το δυνατό φως και να μην κοιτάζουμε τον ήλιο.
Καλό είναι να φοράμε γυαλιά ηλίου όταν είμαστε έξω.
 Να μην πλησιάζουμε πολύ την οθόνη της τηλεόρασης ή του
υπολογιστή
 Να κάνουμε συχνά διαλείμματα όταν ασχολούμαστε με τον
υπολογιστή

ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ
ΟΡΑΣΗΣ
Άγγελος Χαραλάμπους

Τα μέρη του ματιού
• Ο βολβός του ματιού κινείται από μύες
Βολβός

Ίριδα & κόρη
• Η ίριδα
•Η κόρη

• Η κόρη μεγαλώνει,
γιατί δέχεται λίγο
φως
• Η κόρη μικραίνει,
γιατί δέχεται πολύ
φως

Το εσωτερικό μάτι
ΟΠΤΙΚΟ
ΝΕΥΡΟ
ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΗΣ
ΧΙΤΩΝΑΣ
ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΕΙΔΗΣ
ΦΑΚΟΣ

Πώς βλέπουμε;
• Η εικόνα σχηματίζεται μικρότερη
και αντεστραμμένη

Προβλήματα όρασης
Μυωπία
(δε βλέπουμε καλά μακριά)
Υπερμετρωπία
(δε βλέπουμε καλά κοντά)

Διόρθωση μυωπίας
Μυωπία

Διόρθωση
υπερμετρωπίας
Υπερμετρωπία

ΛΑΓΟΣ : 50 χμ
ΧΕΛΩΝΑ: 65 χμ
/ σε 1 ώρα
/ σε 2.200 ώρες
Ηλίας Σαγιάννης

Ένας αθλητής των 100 μέτρων τρέχει με ταχύτητα
36 χμ/ώρα ή 10 μ/δευτ.

Ένα μικρό αυτοκίνητο τρέχει μέχρι…

Ένα αυτοκίνητο F1 τρέχει με

Τα κύματα του ήχου ταξιδεύουν με
1225 χμ/ώρα ή 340 μ/δευτ. (1 ΜΑΧ)

Ένα μαχητικό αεροσκάφος έχει ταχύτητα 2 ΜΑΧ δηλαδή
2.450 χμ/ώρα ή 680 μ/δευτ.

Ένας πύραυλος για να ξεφύγει από τη γήινη έλξη, πρέπει να έχει
ταχύτητα…
50.000χμ/ώρα ή 14 χμ/δευτ.

Η ταχύτητα του φωτός
είναι…
1.080.000.000 χμ/ώρα ή
300.000 χμ /δευτ.

Το φως του ήλιου για να
φτάσει στη Γη κάνει
περίπου 8 λεπτά.
Ένας πύραυλος θα διένυε
την ίδια απόσταση σε…
3.000 ώρες!
Το φως του Ήλιου για να
φτάσει στο κοντινότερο
άστρο πρέπει να ταξιδεύει
περίπου 4 χρόνια!
Ένας πύραυλος για να
φτάσει στο κοντινότερο
άστρο θα πρέπει να
ταξιδεύει…
90.000 χρόνια!!!

ΛΑΘΟΣ

ΣΩΣΤΟ
ΟΤΑΝ ΚΟΙΤΑΜΕ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ !!!

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ

Φυσικά ΣΤ΄ Δημοτικού – Κριτήρια Αξιολόγησης & Διαγωνίσματα
Φως
306
Έκδοση taexeiola Τζιτζιλή Χριστίνα
1) Ποιο φαινόμενο ονομάζεται διάθλαση;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
2) Ποια είδη φακών υπάρχουν;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
1ο
Κριτήριο Αξιολόγησης:
Διάθλαση

Φως
307
3) Πού χρησιμοποιούνται οι φακοί στην καθημερινή ζωή ;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Πώς σχετίζονται οι φακοί με τη φακή, το όσπριο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)

Φως
308
5) Τι παρατηρείτε στο καλαμάκι; Πώς το εξηγείται;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)

Φως
309
6) Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Το φως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε είτε ως κύμα, ............................ ή
................................. κύμα, είτε ως σωματίδια που ονομάζουμε ....................... .
Ένα σύστημα φακών και .................. βοηθά στη μεγέθυνση των αντικειμένων.
(Μονάδα 1,5)

Φως
310
1) Πώς δημιουργείται το ουράνιο τόξο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
2) Με ποιον τρόπο μπορούμε να δημιουργήσουμε τα χρώματα;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
2ο
Χρώματα

Φως
311
3) α) Πότε βλέπουμε ένα αντικείμενο κόκκινο;
β) Πότε βλέπουμε ένα αντικείμενο μαύρο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Ποια είναι η σημασία των χρωμάτων στη φύση;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
5) Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Το φωτεινό κύμα ή τα φωτόνια, όταν αλληλεπιδρούν με τα σωματίδια ενός υλικού
σώματος, δεν αλλάζουν μόνο ........................ αλλά και ............................ . Ένα από

Φως
312
αυτά είναι η ............................. του φωτός, την οποία εμείς αντιλαμβανόμαστε ως
......................... .
(Μονάδες 2)

Φως
313
1) Τι είναι η ίριδα και τι η κόρη; Πότε αλλάζει η διάμετρος της κόρης;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
2) Ποιοι χιτώνες υπάρχουν στο μάτι; Ποια η λειτουργία του καθενός;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
3ο
Μάτι

Φως
314
3) Πώς μπορείτε να προστατεύετε τα μάτια σας;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Τι είναι το οπτικό νεύρο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
5) Ποιοι είναι οι “αγγελιαφόροι” πληροφορίας στο μάτι;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)

Φως
315
1) Πότε το φως ανακλάται, πότε διαχέεται και πότε διαθλάται;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
2) Να κάνεις την αντιστοίχιση.
α) κόρη 1) Εδώ σχηματίζεται το είδωλο των
αντικειμένων που παρατηρούμε.
β) κερατοειδής χιτώνας 2) Μεταφέρει το οπτικό ερέθισμα από το
μάτι στον εγκέφαλο.
γ) κρυσταλλοειδής φακός 3) Το χρωματιστό μέρος του ματιού.
δ) ίριδα 4) Πίσω από αυτό στο εσωτερικό του
ματιού υπάρχει ένα διάφανο ζελέ.
ε) αμφιβληστροειδής χιτώνας 5) Η διάμετρος αλλάζει ανάλογα με τη
1ο Επαναληπτικό Διαγώνισμα:
ΦΩΣ

Φως
316
φωτεινότητα.
στ) οπτικό νεύρο 6) Προστατεύει το φακό του ματιού.
(Μονάδα 1,5)
3) Να περιγράψετε τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα ενός αντικειμένου φτάνει
στο μάτι μας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Τι είναι το χρώμα; Πότε βλέπουμε ένα αντικείμενο πράσινο και πότε μαύρο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)

Φως
317
5) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Στους φακούς το φως ............................. . Ένας φακός μπορεί να είναι
.......................... ή ............................. .
Το φως του Ηλίου μπορεί να αναλυθεί σε φως διαφόρων χρωμάτων, όπως στο
........................................... . Η σύνθεση όλων των χρωμάτων δίνει ......................
χρώμα.
(Μονάδα 1,5)
6) Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με Σ αν είναι σωστές και Λ αν είναι
λανθασμένες και να δικαιολογήσετε την απάντηση σας.
1. Η κατασκευή και η χρήση του μικροσκοπίου προηγήθηκε του τηλεσκοπίου.
2. Για να παρατηρούμε καλύτερα μικρά αντικείμενα, χρησιμοποιούμε
αποκλίνοντες φακούς.
3. Στα τηλεσκόπια συνδυάζονται συγκλίνοντες και αποκλίνοντες φακοί.
4. Η βιταμίνη Α είναι σημαντική για την υγεία των ματιών μας.
(Μονάδες 2)

Φως
318
1) Να γράψεις σύντομα τη λειτουργία κάθε μέρους του ματιού.
α) Κόρη
β) Κερατοειδής χιτώνας
γ) Κρυσταλλοειδής φακός
δ) Ίριδα
(Μονάδες 2)
2ο Επαναληπτικό Διαγώνισμα:
ΦΩΣ

Φως
319
2) Πώς δημιουργείται το ουράνιο τόξο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1)
3) Να δώσετε τους ορισμούς των παρακάτω λέξεων.
Συγκλίνοντες φακοί: __________________________________________________
____________________________________________________________________
Αποκλίνοντες φακοί: __________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Γιατί χαρακτηρίζουμε τα φωτόνια ως “αγγελιαφόρους” πληροφορίας;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄

Similar a Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄ (20)

Más de Χρήστος Χαρμπής

Más de Χρήστος Χαρμπής (20)

Último

Último (20)

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 10ης ενότητας: ΄΄Φως ΄΄