1. H.EL308
Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ óãñðàëòèéí íèéòëýã çàð÷èì
Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéã èõýíõ òîõèîëäîëä áîãèíî õóãàöààíä õèéæ ã¿éöýòãýõ øààðäëàãà
òóëãàðäàã. Èéìä óãñðàëòàä èðæ áàéãàà òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä íü ïàñïîðòûí ºãºãäë¿¿ä áîëîí õ¿ëýýæ
àâñàí òóõàé àêò áàðèìòàé, ¿éë÷èëãýýíä îðæ ÷àíàð íü øàëãàãäñàí áàéõ ¸ñòîé.
Óãñðàëòûí ¿åä óðüä÷èëàí òºëºâëºñýí àæëûí ãðàôèê, òåõíîëîãèéí êàðòûí äàãóó àæëûã çîõèîí
áàéãóóëíà. Ýíý ¿åä öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí àþóëã¿é àæèëëàãààíû á¿õ ä¿ðýì æóðìûã
ìºðäëºãº áîëãîæ àæèëëàíà. ÏÓÝ, ÏÒÝ è ÏÒÁ.
Òºðºë á¿ðèéí Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ¿¿äèéí óãñðàëòûí àæèë íü ººðèéí îíöëîãóóäòàé áîëîâ÷
çàðèì íèéòëýã ¿íäýñëýë áàéíà. ¯¿íä:
– èæèë ôàçûí øèí, ö.ò.ò-¿¿äèéí áîëîí êàáåëèéí ¿ç¿¿ð¿¿ä íýã ºíãèéí áóäãààð òýìäýãëýñýí
áàéíà. 3 ôàçûí õýëõýýíä À ôàç øàð,  íîãîîí, Ñ óëààí ºí㺺ð; øóóä ãàçàðäóóëñàí íåéòðàëü
ºíãºã¿é, òóñãààðëàãäñàí íåéòðàëü öàãààí ºíãºòýé áàéíà. Íýã ôàçûí õýëõýýíä õóâüñàõ ã¿éäëèéí
îðîîìîãèéí ýõëýëä õîëáîãäñîí äàìæóóëàã÷ øàð ºí㺺ð òºãñãºëä õîëáîãäñîí íü óëààí ºíãºòýé
áàéíà. Òîãòìîë ã¿éäëèéí õýëõýýíä íýìýõ òóéëûí óòàñ óëààí, ñºðºã òóéëûí óòàñ õºõ, íåéòðàëü
óòàñ íü öàãààí ºí㺺ð òýìäýãëýíý.
– òàñëóóðóóä áîëîí òðàíñôîðìàòîðóóä ÿ÷åéêàä ñóóõäàà êîðèäîð, õààëãà òàëààñàà ìàñëûí
ò¿âøèíã õÿíàõ áîëîìæòîé áàéõ øààðäëàãàòàé þì. ̺í ìàñëûã õÿëáàð íýìýõ áîëîìæòîé áàéíà.
Ìàñëî þ¿ëýõ õîîëîéä áºãëººíººñ ãàäíà õàìãààëàõ òàã áàéíà.
– Òàñëóóðóóä íü óäèðäàõ õýëõýýã ñàëãàõ çîðèóëàëòòàé, õààëãàí òàëäàà áýõëýãäñýí, ñàëäàã
ðàçü¸ìòàé áàéíà.
– Òàñëóóð áîëîí ñàëãóóðûí ã¿éäýë äàìæóóëàõ õýñýãò îéð îðøèõ õºòë¿¿ðèéã òðîññ áóþó ãèíæýýð
õèéæ áîëîõã¿é. Õàòóó ñàâààãààð õèéõ áºãººä äýãýý áîëîí ñêîáîîð çààâàë íýìæ áýõëýíý.
– Øèí áîëîí äàìæóóëàã÷èä ¿¿ñýõ àþóëòàé ìåõàíèê õ¿÷äýë áîëîí äîðãèî íü òóñãààðëàã÷èä
äàìæèõã¿é áàéâàë çîõèîíî. Ýñðýã òîõèîëäîëä òóñãàé ñààðìàãæóóëàã÷ õýðýãëýíý.
– Øèíèéã öàõèëãààí àïïàðàòûí êîíòàêòàä õîëáîõäîî öàéðäñàí áîëò, çóçààí øàéáòàé õýðýãëýíý.
– Õºäºë㺺íòýé ¿ðýëäýõ ìåõàíèçìóóäûã óãñðàõûí ºìíº áåíçèí ñïèðòýýð óãààõ áà õóóðàé
àë÷óóðààð àð÷èæ òîñîîð (âàçåëèí, ñîëèäîë) òîñëîíî. Ãàäàà ÷èéãòýé îð÷èíä áàéõ áîëò, øàéáèéã
ãðàôèòààð òîñëîíî. Áóäàãã¿é õýñã¿¿äèéã ìºí òîñîëíî.
– Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéã áýõëýõýä áîëò íü ãàéêàà äàãàæ ýðãýõã¿é áàéâàë çîõèíî. Òóñãàé
õîíîãò ñóóëãàõ áóþó òýýãë¿¿ð ãàãíàõ ãýõ ìýò àðãà õýìæýý àâàõ íü ç¿éòýé.
– Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí õààëò õàøèëòûã 20õ20 ìì-ûí òºìºð òîð àøèãëàí õèéíý.
Õààëãàíû ðàì íü äîòîãøîî îíãîéõã¿é òýýãë¿¿ðòýé áàéíà. Õóâààðèëàõ òºõººðºìæ íü õî¸ð òèéø
ãàðöòàé áàéíà.
– Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí ñýëáýã, ýä àíãèóäûã õóóðàé áàéðàíä õàäãàëíà. Òýäãýýðèéí
òóñãààðëàã÷èä òîîñ áóóëãàõã¿é áàéâàë çîõèíî. Èíãýõèéí òóëä ïàðàïèí áóþó ìàñëî øèíãýýñýí
öààñààð îðîîíî. Ìàñëîíä àæèëëàõ ýä àíãèóäûã öýâýð õóóðàé ìàñëîíä õàäãàëíà. ̺í ìàñëûí
ñóâàã, ñàâíóóäûã öýâýð õóóðàé ìàñëààð, õýâèéí õýìæýýíä õ¿ðòýë ä¿¿ðãýæ õàäãàëíà.
– Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ áîëîí ò¿¿íéè ýä àíãèóäûã òýýâýðëýõ, ºðãºæ áóóëãàõàä õÿëáàð
áîëãîõ ìºí öàã àãààðûí íºõö뺺ñ áîëîí ýâäðýë ãýìòëýýñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð òºðºë á¿ðèéí
õàéðöàã ñàâàíä õèéäýã. À÷ààã ºðãºæ áóóëãàõ, òýýâýðëýõ ¿åä õàéðöàã äýýðõ áè÷èãëýë, çóðàãò
àíõààðàë òàâèõ íü ç¿éòýé. Ìàéíà, âèðà, áîñîî, õýâòýý, íîðîõ, ýìçýã
– Òîñîí òàñëóóðûã ìàñëîã¿éãýýð çàëãààòàé íü áîñîî áàéðëàëààð òýýâýðëýíý.
– Òðàíñôîðìàòîðûã øóóä áóþó ìåòàëë ëèñò, ÷àðãàí äýýð ÷èðæ òýýâýðëýõèéã õîðèãëîíî.
Öàõèëãààí ìàøèíóóäûã îíöëîãò íü òîõèðóóëæ õàéðöàãëàíà.
– Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéã ºðãºæ áóóëãàõäàà òóðøèæ øàëãàñàí ñòðîï áîëîí áóñàä
õýðýãñýë àøèãëàíà. ªðãºõ òîíîã òºõººðºìæèéí ìàññûã òîäîðõîéëîõ íü ç¿éòýé. Äýãýýíýýñ óíæèõ
ñòðîïíû áîëîí áîñîî òýíõëýãèéí õîîðîíäîõ ºíöºã 45 ãðàäóñààñ õýòðýõã¿é áàéíà. À÷ààã ºðãºæ
áóóëãàõ ¿åä ñóìàí äîîð çîãñîõ, à÷ààã ãàðààð ÷èãë¿¿ëýõ, òîãòîîõûã õîðèãëîíî.
Áóóðóóëàõ äýä ñòàíöûí ìîíòàæ
1

2. H.EL308
Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí óãñðàëò õýðõýí çºâ õèéãäñýíýýñ öàõèëãààí òºõººðºìæèéí
àæëûí íàéäâàð, àþëã¿é áàéäàë áîëîí àøèãëàëòûí íºõöºë øàëòãààëíà. Óãñðàëòûí àæëûã ýõëýõýýñ
ºìíº:
- áýëòãýë àæëûã õàíãàíà
- àæèë çîõèîí áàéãóóëàõ òºëºâëºãºº ãàðãàíà
- òåõíèêèéí áè÷èã áàðèìò òîíîã òºõººðºìæ, áàãàæ, ìåõàíèçì õýðýãñë¿¿äèéã áýëäýíý
- ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èíòýé áàéíà.
Õóâààðèëàõ òºõººðºìæèéí ìîíòàæ
Õààëãà íü ãàäàãøàà áóþó ººð áàéãóóëàìæèéí ÷èãëýëä îíãîéíî. Äîòîãøîî îíãîéæ áîëîõã¿é. Äîòîð
òàëààëàñàà ò¿ëõ¿¿ðã¿éãýýð îíãîéõ, ººðºº öîîæëîãääîã ò¿ãæýýòýé áàéíà. Õî¸ð ººð õ¿÷äýëòýé
õóâààðèëàõ áàéãóóëàìæèéí õààëãà íü íàì õ¿÷äýëòýé òàë ðóóãàà îíãîéíî. Õóâààðèëàõ
òºõººðºìæèéí äîòîîä îòñåêèéí õààëãà íü õî¸ð òàë óðóóãàà ÷ºëººòýé (ò¿ãæýýã¿é) îíãîéíî.
Õààëò, õàøèëòûã ò¿ëõ¿¿ð áàãàæã¿éãýýð îíãîéëãîõ áîëîìæã¿é áàéäëààð õèéíý.
4 ì-ýýñ ºíäºð ìîäòîé ãàçàðò òë õóâààðèëàõ òºõººðºìæ áàéãóóëàõäàà ìîä óíàæ öàõèëãààí òîíîã
òºõººðºìæèéã ãýìòýýõýýñ ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýã àâíà.
Êàáåëèéí ñóâãèéã ¿ë øàòàõ õàâòàíãààð òàãëàíà. Àâòî ìàøèí õºíäëºí ãàð÷ áîëîõ ãàçàðò áàãàíà
çîîæ òýìäýã òàâèíà. Õóâààðèëàõ òºõººðºìæèéí äîòîðõè òåìïåðàòóð +40 0-ààñ äîîø, îð÷íû
òåìïåðàòóðààñ 150-ààñ èë¿¿ã¿é áàéíà.
Èë êàìåðòàé õóâààðèëàõ òºõººðºìæèä öàãò áàéãóóëàìæ äîòîðõ àãààðûã 5-6 äàõèí ñýëãýõ ÷àäàëòàé
ñîðîõ ñýíñýýð òîíîãëîõ áºãººä õºäºëã¿¿ðèéã ãàäíà áàéðëóóëíà.
Áàéíãûí æèæ¿¿ð áàéõ òîõèîëäîëä çºâõºí ò¿¿íèéã áàéðëàõ ãàçàðò õàëààëò ºãíº.
Òîíîã òºõººðºìæèéí áàéäëûã èëýðõèéëýõ á¿õ çààã÷óóäûã õ¿÷äýë òàñëàõã¿éãýýð, êîðèäîð òàëààñ
õÿëáàð àæèãëàæ áîëîõîîð áàéíà. Ìàñëûí ò¿âøèí, çààã÷èéí õÿçãààðààñ õýòðýõã¿é áàéíà.
ßìàð÷ òîõèîëäîë Â ôàç äóíäàà (íîãîîí) áàéíà. À ôàç áîñîî øèí¿¿äèéí äýýä òàëä, õýâòýý áóþó
ãóðâàëæèí øèí¿¿äèéí õàìãèéí öààä òàëä, ñàëáàðëàñàí øèíèé ç¿¿í òàëä (êîðèäîð òàëààñ õàðàõ
àõóë) áàéíà.
Èë õóâààðèëàõ òºõººðºìæèä õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðò õàìãèéí îéð À ôàç áàéðëàíà. Õ¿÷íèé
òðàíñôîðìàòîð ëóó ÎÐÓ òàëààñ õàðàõàä ñàëáàð øèí¿¿äèéí ç¿¿í òàëä À ôàç áàéðëàíà. Óÿí
òºãñãºë¿¿äýä òóñãààðëàã÷èéí àðìàòóðûã áóäàõ áàéäëààð òýìäýãëýãýý õèéíý.
Êàìåðèéí õààëãà, äîòîð õàíàíä, òðàíñôîðìàòîð, èë òºõººðºìæ, õîëáîëòûí äýðãýä, ÊÐÓ ¿¿ðíèé
í¿¿ð, àðûí õààëò, äîòîð íü äèñïå÷åðèéí íýãäñýí äóãààð, çîðèóëàëò á¿õèé áè÷èãëýë õèéíý.
Õóâààðèëàõ òºõººðºìæèéí õààëãàíä àíõààðóóëàõ õóóäàñ ºëãºíº.
Èçîëÿòîð
Óãñðàõûí ºìíº ñàéòàð øàëãàíà. Áàãà çýðãèéí ãýìòëèéã çàñâàðëàí òóñãààðëàã÷èéí ñýðãýýæ áîëíî.
Òîñîíä àæèëëàõ çîðèóëàëòòàé òóñãààðëàã÷ ýä àíãèéã òîñîíä õàäãàëàõ íü ç¿éòýé.
Õýò ÷èéã àâñàí ýä àíãèéã (äèýëýåêòðèê àëäàãäëûí ºíöºã 10-12% õ¿ðòýë) õàòààíà. Âàêóóì êàìåð
õýðýãëýæ áîëíî. Ýíý íü 6-8ìì çóçààí ãàí õàíàòàé, àñáåñò, øèëýí õºâºí㺺ð äóëààëñàí êàìåð þì.
Ò¿¿íèé ãàäóóð îðîîìîã îðîîíî (6-10 ìì2 îãòëîëòîé, àñáåñòàí òóñãààðëàã÷òàé äàìæóóëàã÷ààð 200
îð÷èì îðîîäîñ). Õàëààõ ¿åä 220 Â, äàðàà íü òåìïåðàòóð áàðèõ ¿åä 127  –îîð òýæýýæ áîëíî. 4
ì3/öàã á¿òýýëòýé âàêóóì íàñîñ àøèãëàíà. Òóñãààðëàã÷èéã âàêóóì êàìåðò äàðààõ áàéäëààð õàòààíà.
à. 60îÑ õ¿ðòýë ààæìààð õàëààíà. (4-6 ö);
á. 65îÑ õ¿ðòýë õàëààæ âàêóóìûã 350-400 ìì.ìó.á áîëãîíî. (2-4 ö);
â. äýýðõ áàéäàëä 2-4 ö òîãòâîðòîé áàðèíà;
ã. 70îÑ õ¿ðòýë ààæìààð õàëààíà. (2-3 ö);
ä. 75îÑ õ¿ðòýë õàëààæ âàêóóìûã 600 ìì.ìó.á áîëãîíî. (2-3 ö);
å. äýýðõ áàéäàëä 10-30 ö òîãòâîðòîé áàðèíà;
æ. 60-70îÑ õ¿ðòýë õàëààñàí õóóðàé àãààð ºãºõ (èõ ÷èéãòýé äåòàëüä);
ç. Îð÷íèé òåìïåðàòóðààñ 5-10îÑ èë¿¿ õ¿ðòýë õºðãºõ (5-7 ö)
Ëàêòàé äåòàëèéã ëàêäàí, øèíãýýíý.
2

3. H.EL308
Òóëãóóð èçëÿòîðèéí ãàäàðãóóãèéí äåôôåêò 3 ñì2-ààñ èõã¿é áàéâàë çîõèíî. Öóóðàëòòàé áîë
õýðýãëýõã¿é. Õîðìîéí õàãàðàëò íü 60ìì-ýýñ áîãèíî, 10 ìì-ýýñ ã¿í áèø áîë õýðýãëýæ áîëíî. Èéì
õàãàðàëòûã 2 äàõèí ãëèôòàëûí ëàê ò¿ðõýí 50îÑ-ä õàòààíà. Ãàãíóóðûí áààñòàé èçîëÿòîðûã áðàêëàõ
áóþó íàì õ¿÷äýëä õýðýãëýæ áîëíî.
Ôëàíåö, èäýâõèòýé õýñã¿¿ä õîëõèæ ñóëàðñàí áàéõ ¸ñã¿é. Èçîëÿòîðèéí ãàäààä õýìæýý
ñòàíäàðòûíõààñ äàðààõ áàéäëààð çºðæ áîëíî: ªíäðººðºº 1.5 ìì, òàãíû íàëóó 1.5 ìì, òàã ôëàíåö
õî¸ðûí òýíõëýãèéí çºð¿¿ 1.5 ìì, òýíõëýãèéí ºíöãèéí çºð¿¿ 2 0-ààñ èõã¿é.
Ïðîõîäíûé èçîëÿòîðèéí ñ¿ìáýíèé îãòëîë 10%-èàñ èõýýð áàãàññàí òîõèîëäîëä ñ¿ìáèéã ñîëèíî.
Ñ¿ìáý õîëõèã¿é áàéíà. Õýâòýý òýíõëýãò 30 õ¿ðòýë ãðàäóñûí íàëóóãààð óãñàð÷ áîëíî. Öàí
öîõèóëàõã¿é òóëä áàéãóóëàìæèä îðñîí èçîëÿòîðûã 50-80ìì øèëýí õºâºí, àñáåñòèéí ¿ðòýñýýð
õó÷íà.
Õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîð
Õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí êîíòàêò íàéäâàðòàé, ìàñëî õàíãàëòòàé õýìæýýíä áàéíà. Óãñðàõ
òðàíñôîðìàòîðûí ç¿ðõýâ÷èéã ñóãàëæ ðåâèç õèéíý. Ìàñëûí ò¿âøèíã çààã÷ààð øàëãàíà.
Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä (íîðì) òóñãààðëàã÷èéã õàòààíà. Õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîðûí
òºãñãºë¿¿ä õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûíõòàé èæèë, ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûíõ Ë1 – Ë2, È1 – È2
òýìäýãëýãäýíý. ÿéäýë, õ¿÷äýë õýìæèõýä õýìæ¿¿ðèéí áàãàæèéã õîëáîõ òóéë íºëººã¿é. Õàðèí
÷àäàë áîëîí ýíåðãè õýìæèõ ¿åä áàãàæèéí îðîîìãèéí ýõëýëèéã õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí
ýõëýëä õîëáîõ øààðäëàãàòàé. Îðîîìãèéí ýõëýëèéã çàðèì òîõèîëäîëä îäîîð òýìäýãëýñýí íü áèé.
ÿéäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí ìàñëî á¿õ õýìæýýíýýñ 10% õ¿ðýõã¿éãýýð ãîîæñîí òîõèîëäîëä íýìæ
áîëíî. ¯¿íýýñ èë¿¿ õýìæýýãýýð äóíäàðàõàä òðàíñôîðìàòîðûã õàòààíà. ÿéäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí
ìàñëûí ò¿âøèíã (ìàñëîòàé òîõèîëäîëä) òàãèéã àâ÷ ãóóëèí öýâýð øóïýýð ¿çíý. 10 êÂ-èéí ã¿éäëèéí
òðàíñôîðìàòîðûã àëü íýã îðîîìãèéã áîãèíî õîëáîí ã¿éäëèéã õýâèéí õýìæýýíýýñ 20%-èàñ
èõýñãýõã¿éãýýð 15-18 öàã õàòààíà. 35 ê áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø õ¿÷äýëòýé ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûã
âàêóóì êàìåðò õàòààíà. 70îÑ àãààðò, 600 ìì.ìó.á âàêóóìä 8-10 öàã õàòààíà. Òóñãààðëàëûí
ýñýðã¿¿öýë 3-4 öàãèéí òóðøèä ººð÷ëºãäºõã¿é òîõèîëäîëä õàòààëò äóóññàíä òîîöíî.
Õóóðàé ñàëãóóð
Õóóðàé ñàëãóóðûí òóéëóóäûí êîíòàêòóóä çýðýã çàëãàãäâàë çîõèíî. 35 êÂ-èéíõ 3ìì, 110 êÂ-èéíõ
10ìì çºð¿¿òýé áàéæ áîëíî. Êîíòàêòûã øòàíãíû õîëáîõ ìóôò áîëîí ÿâàëòûã ººð÷ëºí òîõèðóóëíà.
̺í çàëãàãäàõ ¿åäýý õóòãà íü ¿ë õºäëºõ êîíòàêíû óðóóëä òóëæ öîõèõã¿é áàéíà. ¯¿íèéã õÿçãààðëàõ
ï¿ðø áîëîí òóëãóóð øàéáíû òóñëàìæòàéãààð òîõèðóóëíà. Á¿ðýí çàëãàãäàõäàà õóòãà òóëàõã¿é, 3-
5ìì ñóë çàé ¿ëäýíý. Õºòë¿¿ðèéí ñóë ÿâàëò íü 5 0-ààñ èõã¿é áàéíà. Õóóðàé ñàëãóóðûí áëîê êîíòàêò
íü çàëãàõ ¿åä ¿íäñýí êîíòàêò øºðãºëöºõ ìº÷èä, ñàëãàõ ¿åä ñàëààä á¿ðýí ÿâàëòûíõàà 75% õ¿ðñýí
íºõöºëä àæèëëàõààð òîõèðóóëíà.
Õóóðàé ñàëãóóðûí êîíòàêòûí õýñãèéã ñàëãàõàä øààðäëàãàòàé õ¿÷ íü 10 êãñ (400 À õ¿ðòýë), 20 êãñ
(600 À õ¿ðòýë), 40 êãñ (2000 À õ¿ðòýë), 80 êãñ (3000 À-ààñ äýýø)-ààñ áàãàã¿é áàéíà. Ýíý õ¿÷ íü
ï¿ðøíèé êîíòàêòûã õàâ÷èõ õ¿÷íèé 30-35%-òàé òýíö¿¿ þì. Ï¿ðøèéã õýò ÷àíãàëæ áîëîõã¿é áºãººä
õàìãèéí èõýýð ÷àíãàëàõàä îðîîäñóóäûí õîîðîíä 0,5 ìì çàé ¿ëäýýíý. Êîíòàêò çàëãàãäàõàä èñýëèéí
äàâõàðãà àðèëæ áàéõààð òîõèðóóëàõ íü õÿëáàð áàéäàã. Öýãýí êîíòàêòòàé õóóðàé ñàëãóóðûí õóâüä
êîíòàêò íýã øóãàìàíä áàéðëààã¿é 3-ààñ äîîøã¿é öýãýýð õ¿ðñýí áàéíà. 0,05õ10 ìì-èéí øóï
çàëãààòàé êîíòàêòóóäûí õîîðîíä 6 ìì-ýýñ èë¿¿ã¿é îðæ áîëíî.
Êîíòàêòûí ãàäàðãóóãààñ èñýëäñýí äàâõðàãûã íü àðèëãàõàä æèæèã øèðõýãòýé õóóðàé, ç¿ëã¿¿ð
àøèãëàíà. Êîíòàêòóóäûã òîõèðóóëñàíû äàðàà òîãòìîë ã¿éäëýýð êîíòàêòûí ýñýðã¿¿öëèéã øàëãàíà.
600 À-ä 200 ìêÎì èõã¿é, 1000 À-ä 120 ìêÎì, 1500 À-ä 50 ìêÎì –îîñ èõã¿é áàéíà.
Îòäåëèòåëü, êîðîòêîçàìûêàòåëü
Õóóðàé ñàëãóóðûí àäèëààð óãñðàëò õèéãäýíý. Õºòë¿¿ðò èë¿¿ òîõèðãîî øààðäàãäàíà.
Õýñã¿¿äèéí õºäëºõ õóãàöàà äîîðõ õýìæýýíýýñ õýòðýõã¿é áàéíà.
3

4. H.EL308
Èìïóëüñ ºãñºíººñ õîéø õóãàöàà, ñ
Õýâèéí õ¿÷äýë
Ê.Ç-í êîíòàêò çàëãàãäàõ ÎÄ-í êîíòàêò ñàëàõ
35 0,4 0,5
110 0,4 0,7
150 0,5 0,9
220 0,5 1,0
À÷ààëëûí ñàëãóóð
Çàëãààòàé áàéðëàëä õóòãà ÿã áîñîî áàéðëàëä áàéíà. Õóòãà äóòóó îðîõã¿éãýýð òîõèðóóëíà.
Õºø¿¿ðýã áîëîí ãîë íü õóòãà á¿ðýí îðîõîîð õàíãàëòòàé ýðãýõ áîëîëöîîòîé áàéíà. Òîõèðóóëãà
õèéñíèé äàðàà à÷ààëàëûí ñàëãóóðò òîñîëãîî õèéíý. 25-ààñ äîîøã¿é óäàà çàëãàæ ñàëãàæ ¿çíý. Ýíý
¿åä ÿìàð íýã ãàöàà ãàðàõã¿é áàéõ ¸ñòîé.
Ãàë õàìãààëàã÷èéí çààã÷èéã õàðàõàä õÿëáàð áàéõààð, äîîð íü õèéíý. Ãàë õàìãààëàã÷èéã óãñðàõäàà
äàðààõ íºõöºëèéã àíõààðíà:
õàéëàõ õýñýã á¿õèé õîîëîé áèò¿¿ìæëýëòýé áàéõ;
êîíòàêòóóä íü 1 õàâòãàéä 1 òýíõëýãò áàéðëàõ;
êîíòàêòûã çîðèóëàëòûí çýñ ãàðãàëãààãààð äàìæóóëàõ.
Òîñîí òàñëóóðûí ìîíòàæ
Äàðààõ ¿íäñýí íºõöëèéã ìºðäºíº.
1. 20 ê õ¿ðòýë õýâèéí õ¿÷äýëòýé òàñëóóðûã óäààí õóãàöààãààð õàäãàëàõ ¿åä, á¿õ òºðëèéí
òàñëóóðûã óãñàð÷, òóðøñàíû äàðàà õóóðàé, öýâýð ìàñëî õèéíý.
2. Òàñëóóðûí õºòë¿¿ðèéã òàñëóóðûã ôóíäàìåíòýä ñóóëãàæ, êîíòàêòóóäûã òîõèðóóëàí, ìàñëààð
ä¿¿ðãýí, ìåõàíèçìóóäûã òîñîëñîíû äàðàà àæèëëóóëæ øàëãàíà. Ôóíäàìåíò áîëîí àíêåðèéí áîëòûã
öóòãàñíààñ õîéø 15 – 25 õîíîã áîëíî.
3. Õèéí ÿíäàíã áàéðëóóëàõäàà ò¿¿íýýñ öàöàãäàõ ìàñëî, õàëóóí õèé îéð îð÷èìä áàéðëàõ òîíîã
òºõººðºìæ¿¿äèéã îíîõã¿é áàéõààð òîîöíî. ßíäàíã íóãàëàõ, óðò, çàâîäûí õèéö ººð÷ëºõèéã
çºâøººðºõã¿é.
4. Òàñëóóðûã îëîí äàõèí øàëãàæ ¿ç¿ýõ íü ç¿éòýé. Ãàð õºòë¿¿ðòýé òàñëóóðûã 20-èîñ äîîøã¿é óäàà
øàëãàíà. Øàëãàõ ¿åä ÿìàð íýã ãàöàà, çºðºº áîëîí ñóëðàëò áàéæ áîëîõã¿é. Çàâñàðûí ÿìàð÷
áàéðëàëààñ ñàëãààòàé áàéðëàë ðóó øóóä øèëæäýã áàéíà.
5. Áîãèíî õîëáîîíû ã¿éäëèéã òàñëàõ ¿åä äåôîðìàöèéã áàãàñãàõ çîðèëãîîð ºëãºæ áýõýëäýã
òàñëóóðûí áýõýëãýýíèé áîëòíû òîëãîéä òóñãàé øàéáà (ï¿ðø) õèéíý.
Òàñëóóðûí ìåõàíèê õàðàêòåðèñòèê íü çàâîäûí ïàñïîðòûí ºãºãäëèéí õýìæýýíä áàéíà. Æèøýý
íü ÂÌÏ-10 òàñëóóðûí õóâüä õºäºë㺺íò õýñãèéí øèëæèëò 240-245 ìì, êîíòàêòûí îðîõ ã¿í 55-63
ìì, òóõàéí íýã ôàçûí ñàëàõ áà çàëãàãäàõ ¿åèéí çºð¿¿ (õîëõèî) 5 ìì-ýýñ èë¿¿ã¿é áàéíà.
Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä õºäºë㺺íòýé êîíòàêòûí õóðäûã õýìæèæ áîëíî. Õóðä ìºí çàâîäûí
¿ç¿¿ëýëòòýé èæèë áàéíà. ÂÌÏ-10 òàñëóóðûí õóâüä êîíòàêòûí çàëãàãäàõ õóãàöàà èìïóëüñ ºãñºíººñ
õîéø 0,3 ñ, ñàëàõ õóãàöàà 0,1 ñ áàéíà.
Óãñðàëòûí ¿åä òîñîí òàñëóóðûí êîíòàêòûã òîõèðóóëíà. Ñîéçîí êîíòàêòàíä 0.05 õ 10ìì-ûí
øóáûã çàâñàð õèéæ ¿çíý. Èéì øóá 4 ìì-ýýñ èë¿¿ã¿é îðíî. Êîíòàêòûã äàðàõ õ¿÷ íü 6-18 êãñ áàéíà.
Íóì óíòðààõ êîíòàêòûíõ 6-8 êãñ áàéíà. Êîíòàêòûã ººðèéã íü õºäºëãºõ òºäèéã¿é èçîëÿòîðûã
õºäºëãºí òîõèðãîî õèéæ áîëíî.
Ðîçåòêàí êîíòàêòûí õóâüä ñóãàëàõàä øààðäàãäàõ õ¿÷ ¿åäñýí êîíòàêòàä 8-25 êã, òóñëàõ
êîíòàêòàä 8 êãñ áàéíà. Öýãýí, øóãàìàí, òîðöîâ êîíòàêòóóäûí õóâüä äàðàõ õ¿÷ íü 35-50 êã áàéíà.
Òîõèðãîî õèéãäñýí òàñëóóðûí êîíòàêòûí ýñýðã¿¿öýë çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ áàãà áàéíà.
Æèøýý íü: ÂÌÏ-10/630 òàñëóóðûí õóâüä 55 ìêÎì, ÌÃ-10/500 òàñëóóðûí õóâüä 15 ìêÎì.
Òàñëóóðò ìàñëî õèéõäýý îð÷íû òåìïåðàòóðààñ 5-100 õàëààíà. 10 êÂ-îîñ äýýø õ¿÷äýëòýé
òàñëóóðò õóóðàé öàã àãààðòàé ¿åä òîñíû ø¿¿ð, öåíòðåôóã àøèãëàí ìàñëî õèéõ íü ç¿éòýé.
4

5. H.EL308
Íîðñîí, äèýëåêòðèê àëäàãäëûí ºíöºã íü çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ áóóðñàí, 20-110 êÂ-èéí
òîñã¿é óäààí õàäãàëñàí áîëîí øèíýýð èðñýí, òîñ õèéñíýýñ 24 öàãèéí äàðàà òîñíû öàõèëãààí
òóñãààðëàõ ÷àäâàð ìóóäàõàä òàñëóóðûã õàòààíà.
Òåìïåðàòóð –25îÑ-ýýñ áóóð÷ áîëîõ îð÷èíä áàéðëàõ òàñëóóðûí õºòë¿¿ð, àãðåãàòûí øêàôûã
öàõèëãààí õàëààãóóðààð òîíîãëîíî. Òîñ ìºí òîõèðîñîí áàéõ íü äàìæèãã¿é.
Àãààðûí òàñëóóðûí ìîíòàæ
Äýýðõ íºõöë¿¿ä àäèë. ͺºö êîìïðåññîðòîé áàéíà. Êîìïðåññîðûí òºõººðºìæ íü õî¸ð öàãèéí
àãààðûí çàðöóóëàëò áîëîí àëäàãëûã 30 ìèíóòûí äîòîð íºõºõ ÷àäàëòàé áàéíà.
Êîìïðåññîðûí òºõººðºìæèéí áàëëîí íü êîìïðåññîð àæèëëààã¿é ¿åä íýãýí çýðýã àæèëëàæ áîëîõ
á¿õ òàñëóóðûí çàðöóóëàõ àãààðûã á¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõààð áàãòààìæòàé áàéíà. áàëëîí äàõ àãààûí
äàðàëòûí õýìæýý ïàñïîðòûí õýìæýýíýýñ áàãà áàéæ áîëîõã¿é. Äàðàëòûã õýâèéí õýìæýýíä áàðèõ
àâòîìàò òºõººðºìæ õýðýãëýíý.
Ðåäóêòîðûí áîëîí äàìæóóëàõ õàâõëàãàíóóäûí äàìæóóëàõ ÷àäàð íü õèéí ñàâíû íººöèéã õàìãèéí
èõýýð õîðîãäñîíû äàðàà 3-5 ìèíóòàä íºõºõ áîëîìæòîé áàéíà.
Àãààðèéí ñèñòåìèéí áàãòààìæ áîëîí áèò¿¿ìæëýë íü êîìïðåññîðûã 30 ìèíóòààñ áàãàã¿é àìðàõ
áîëîëöîî îëãîõîîð áàéíà.
Òàñëóóðò ºãñºí àãààðûí õàðüöàíãóé ÷èéã òóõàéí òåìïåðàòóð äàõ ÷èéãøèë 5 %-èàñ èõã¿é áàéâàë
çîõèíî. Øàõñàí àãààðûã õàòààõ çîðèëãîîð òåðìîäèíàìèê àðãà (àãààðûí äàðàëòûã îãöîì áóóðóóëàõ)
áîëîí ÷èéã øèíãýýã÷ õýðýãëýíý. ßëãàðñàí øèíãýíèéã öóãëóóëæ þ¿ëýõ áà øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä
õºëäºëòººñ ñýðãèéëæ õàëààãóóð òàâèíà.
Òàñëóóð áîëîí áóñàä öàõèëãààí àïïàðàòàíä ºãºõ àãààð íü ìåõàíèê õîëüöíîîñ ñàëñàí áàéíà. ¯¿íèé
òóëä êîìïðåññîðûí ºìíº ø¿¿ð òàâèíà. Òàñëóóð õ¿ðòýë çýâýðäýãã¿é äîòîîä á¿ðõ¿¿ëòýé õîîëîé,
õóóðàé ñàëãóóðò æèðèéí ãàí õîîëîé õýðýãëýíý.
Ñèñòåìèéí àãààðûí äàðàëò çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ áàãàñàõ ¿åä äóðûí ñàëãàëò, çàëãàëòûã
õîðèãëîõ áëîêèðîâêà áàéíà. Ãýõäýý ýõýëñýí ¿éëäëèéã äóóñãàõ áîëîëöîîòîé áàéíà. Óã
áëîêèðîâêàã¿é àãààðûí òàñëóóðûã àøèãëàõûã ¿ë çºâøººðíº.
Ðåàêòîðûí ìîíòàæ
Òîñîí ä¿¿ðãýëòòýé ðåàêòîðûí óãñðàëòàä õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí àäèë øààðäëàãà òàâèãäàíà.
Áåòîí ðåàêòîðûí õóâüä áåòîí áîëîí òóëãóóð èçîëÿòîð öóóðàëòã¿é, áýõýëãýý áîîëò ãàíõàëòã¿é,
îðîîìãèéí ëàêàí á¿ðõ¿¿ë á¿òýí, îðîîäîñ äåôôîðìàöèä îðîîã¿é, îðîîìîã áà áýõýëãýýíèé áîëòíû
õîîðîíäûí ýñýðã¿¿öýë 6 êÂ-òîä 50 ìÎì, 10 êÂ-òîä 100 ìÎì-îîñ áàãàã¿é áàéíà. Îðîîìîãèéí ëàêàí
á¿ðõ¿¿ëèéí 25%-ààñ èõ õóóðñàí áóþó òóñãààðëàã÷èéí ýñýðã¿¿öýë íü çàâîäûí òóõàéí òåìïåðàòóðò
õýìæñýí ¿ç¿¿ëýëòýýñ îãöîì áóóðñàí òîõèîëäîëä ðåàêòîðûã øèíýýð áåòîíäîæ ëàêäàæ õàòààíà.
Õàòààñíû äàðàà 100-110îÑ-ä ýñýðã¿¿öýë 6 êÂ-òîä 6 ìÎì, 10 êÂ-òîä 10 ìÎì-îîñ áàãàã¿é, 15-20îÑ-ä
150-200 ìÎì-îîñ áàãàã¿é áàéíà.
Áåòîíûã öóòãàñíààñ 48 öàãèéí äàðàà õýâèéã àâàõ áà 25-30 õîíîãèéí äàðàà áàò áºõ íü ã¿éöýõýä
õàòààíà. Áåòîí íü öåìåíò, ýëñ, õàéðãà 1:1:1 õàðüöààòàé.
Ñòàòèê êîíäåíñàòîð
Ñ¿ëæýýíèé ÷àäëûí êîýôôèöèåíòèéã äýýøë¿¿ëäýã. Èçîëÿòîð öóóðàëòòàé, áàê öºìºð÷ õîíõîéñîí,
òàãã¿é, òîñ 5%-èàñ èõýýð ãîîæñîí òîõèîëäîëä óãñðàëòûí øààðäëàãà õàíãàõã¿é þì. Òîñíû ãîîæñîí
ýñýõèéã òîãøèõ áóþó æèãíýõ çàìààð òîäîðõîéëæ áîëíî. Òîñûã íýìýõ, ñîëèõ, äýýæ àâàõûã ¿ë
çºâøººðíº. Áàãòààìæ íü 10%-èàñ èõýý𠺺ð÷ëºãäâºë ãîëîãäîë áîëíî. Ïàéçã¿é òîõèîëäîëä òóðøèæ
øàëãàñíû äàðàà òàâüæ áîëíî. Êîíäåíñàòîðûã õóóðàé áàéðàíä áîñîî áàéðëàëòàé 35îÑ-ààñ èë¿¿ã¿é
òåìïåðàòóðò õàäãàëíà.
Öýíýã øàâõàã÷
5

6. H.EL308
Àòìîñôåðèéí áîëîí êîììóòàöèéí õýò õ¿÷ëýýñ õàìãààëíà. Á¿õ âåíòèëèéí öýíýã øàâõàã÷èéã áîñîî
áàéðëàëä óãñàðíà. 3-10ê öýíýã øàâõàã÷èéã äýä ñòàíö äîòîð òóñãàé òàâèóð áóþó êðîíøòåéíä
áàéðëóóëíà. Ìºí ººðèéí çîðèóëàëòûí äýãýýñíýýñ ºëãºæ áîëíî. 20-35 êÂ-ûí öýíýã øàâõàã÷èéã
áèò¿¿ äýä ñòàíöèä õààëò õàøèëò á¿õèé êàìåðò áàéðëóóëíà. Èë íºõöºëä áåòîíîí øîíä 2,5 ì-ààñ
áàãàã¿é ºíäºðò õàøèëò á¿õèé ìåòàëë êàìåðò áàéðëóóëíà. Äàìæóóëàã÷ óòàñíû ç¿ãýýñ öýíýã
øàìæóóëàã÷èä ¿éë÷ëýã÷ õ¿÷ 30 êã (3-10êÂ), 20êã (35êÂ)-ààñ èõã¿é áàéíà. Öýíýã øàâõàã÷èéí
ãàçàðäóóëãà íü õàìãèéí äºò çàìààð äýä ñòàíöûí ãàçàðäóóëãûí õ¿ðýýíä õîëáîãäîíî.
ßíäàíò öýíýã øàâõàã÷ òóðãèõäàà áèå áèåíèéãýý áîëîí áóñàä àïïàðàòûí òóñãààðëàã÷, ìåòàëë
õèéöèéã îíîõã¿é áàéõààð óãñàðíà. Òóðãèõ á¿ñ 110ê 3,5õ2,2, 35 ê 1,8õ1,6 õýìæýýòýé áàéíà.
Öýíýã øàâõàã÷ äîòîð ÷èéã õóðèìòëóóëàõã¿éí ¿¿äíýýñ îíãîðõîé òàëûí áàãàäàà 10-15î óíæóóëíà.
Áýõýëãýýã áèò¿¿ òàëä íü õî¸ð õîìóòààð õèéíý. Áýõýëñíèé äàðàà ÷è÷èð÷ äîðãèõã¿é áàéíà. Ãàäààä
î÷íû çàâñàðûí ýëåêòðîäûã 10ìì áàãàã¿é äèàìåòðòýé òºìºð óòñààð õèéíý. Óã î÷íû çàâñàðò óñ
îðîõã¿é áàéëãàíà.
Ãàçàðäóóëàã÷
Õóâüñàõ áîëîí òîãòìîë ã¿éäýëä 500 Â-îîñ äýýø, ºíäºð áîëîí îíöãîé àþóëòàé áàéðàíä áîëîí
çàäãàé áàéãóóëàìæèä õóâüñàõ ã¿éäýëä 42 Â, òîãòìîë ã¿éäýëä 110Â-ñ èõ, òýñðýõ àþóëòàé îð÷èíä
á¿õ õ¿÷äýëä ãàçàðäóóëãà õýðãëýíý.
Ãàçàðäóóëãûã öàõèëãààí ìàøèí, òðàíñôîðìàòîð öàõèëãààí àïïàðàòóóäûí èõ áèå õºòë¿¿ð,
õýìæèõ õýðýãñëèéí õî¸ðäóãààð îðîîìîã, õóâèàðëàõ øèò, øêàôûí êàðêàñ, õóâèàðëàõ òºõººðºìæèéí
ìåòàëë õèéö, êàáåëèéí ìåòàëë õèéö, ìóôòíû êîðïóñ, äàìæóóëàõ õîîëîé ñóâàãò çàéëøã¿é
õýðýãëýíý.
Ãàçàðäóóëãûí ýñýðã¿¿öýë 4Îìîîñ èõã¿é áàéíà. Òîíîã òºõººðºìæèéã öóâóóëàí ãàçàðäóóëæ
áîëîõã¿é. ¯íäñýí áîëîí ãàãíàãäñàí áîëòîîð õîëáîëò õèéíý.
Ãàçàðäóóëàã÷èéí çîðèóëàëòààð:
- Ãàëûí áîëîí òýñðýõ àþóëòàé õèé øèíãýíèé äàìæóóëàõ, çýâðýëòýýñ õàìãààëàõ
á¿ðõ¿¿ë á¿õèé õîîëîéíóóäààñ áóñàä ãàçàð äîîðõè äàìæóóëàõ ìåòàëë õîîëîéíóóä;
- Ãàçàð äîîðõè êàáåëèéí òóãàëãàí á¿ðýýñ;
- Òºìºð áåòîí áàéãóóëàìæèéí àðìàòóð (ãàçàðò õîëáîîòîé áóëàãäñàí)
- Àÿíãà çàéëóóëàã÷ òðîññòîé õîëáîîòîé ºíäºð õ¿÷äýëèéí øóãàìûí òóëãóóð çýðãèéã
àøèãëàæ áîëíî.
Ýäãýýðèéã ãàçàðäóóëàõ ìàãèñòðàëòàé 2-îîñ èë¿¿ã¿é äàìæóóëàã÷àà𠺺𠺺ð ãàçàðò õîëáîíî. Íýã
àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí ýñýðã¿¿öýë 25 Îì áàéæ áîëíî.
Ãàçàðäóóëàã÷èéí çîðèóëàëòààð ãàí õèéö¿¿äèéã áîñîî áîëîí õýâòýý áàéðëóóëæ õýðýãëýíý.
Ïðóòîê íü 6 ìì-ñ áàãàã¿é äèàìåòðòýé, óãîëüíèê 4ìì-ñ áàãàã¿é çóçààíòàé, òýãø ºíöºãò òºìºð
áîë 4ìì-ñ çóçààí, òàëáàé íü 48 ìì2-ààñ èõ, 3,5ìì-ñ áàãàã¿é çóçààí õàíàòàé òðóáà òºìð¿¿äèéã
àøèãëàíà. Çýâðýëò èõòýé ãàçàðò çýñ áîëîí öàéðäñàí ýëåêòðîä õýðýãëýíý. Ãàçàðäóóëàã÷ íü
áóäàãã¿é áàéíà.
Õºíãºíöàãààíààð ãàçàðäóóëãûí ýëåêòðîä õèéäýãã¿é. Õºíãºíöàãààíûã ãàçàðäóóëãûí óòàñíû
çîðèóëàëòààð àøèãëàíà. Çýñ 4 ìì2, õºíãºíöàãààí 6ìì2-ààñ áàãàã¿é îãòëîëòîé áàéíà. Ãýõäýý çýñ 25
ìì2, õºíãºíöàãààí 35 ìì2 êâàäðàò, òºìºð 120ìì2-ààñ èõ îãòëîëòîé ãàçàðäóóëãûí óòàñ õýðýãëýõ
øààðäëàãàã¿é. Ãàçàðäóóëãûí ã¿éäýë áàãàòàé ñ¿ëæýýíèé õóâüä ãàçàðäóóëãûí óòàñ íü ôàçûí óòàñíû
îãòëîëûí 1/3-ýýñ áàãàã¿é áàéõààð ñîíãîëò õèéæ áîëíî.
Ãàçàðäóóëãûí óòàñíû çîðèóëàëòààð êàáåëèéí íîëèéí óòàñ, áàðèëãà, òîíîã òºõººðºìæèéí ìåòàëë
õèéö, êàáåëèéí õºíãºí öàãààí á¿ðýýñ, èë äàìæóóëàõ õîîëîéã àøèãëàíà.
Ãàçàðäóóëæ áàéãàà ýëåìåíò á¿ð òóñäàà ãàçàðäóóëãûí õýëõýýíä õîëáîãäîíî. Öóâóóëæ õîëáîõã¿é.
Òºâëºðñºí õàëààëòûí áîëîí öýâýð áîõèð óñíû øóãàìûã ãàçàðäóóëãûí çîðèóëàëòààð àøèãëàõã¿é.
6

7. H.EL308
Ãàçàðäóóëàõ õ¿ðýýã áàéãóóëàìæèéí ôóíäàìåíòààñ 2 – 3 ì, èë õóâààðèëàõ òºõººðºìæèéí
õàøààíààñ 1 ì-ýýñ õîë áàéðëóóëíà. Ãàçàðäóóëãûí ìàãèñòðàëü øèíèéã 0,5-0,6 ì ã¿íä áóëíà. Êàáåëü
øóãàìä äàãóó òîõèîëäîëä 300-350 ìì-ýýñ, õºíäëºí òîõèîëäîëä 100 ìì-ýýñ çàéòàé áàéíà.
ãàçàðäóóëãûí øèíèéã ºðãºíººñ õî¸ð äàõèí èõýýð çºð¿¿ëæ ãàãíàæ õîëáîíî.
Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ÷èéãòýé õºðñºíä áîëîí óñíû ýðýãò ãàçàðäóóëãûã õèéíý.
Ò¿¿íèéã õóüààðèëàõ òºõººðºìæèéí ãàçàðäóóëãûí õ¿ðýýòýé 2-3 òðàññààð õîëáîíî.
Øèíèé ìîíòàæ
Øèíèé ìàòåðèàë
Øèíèéã çýñ, òºìºð, õºíãºíöàãààíààð ãîë òºëºâ õèéíý.
Øèíèéã èõýâ÷ëýí èõ ã¿éäýëòýé ¿åä õýðýãëýíý. ªíäºð õ¿÷äýëèéí àïïàðàòàä õýðýãëýíý.
Çýñ øèíèéã èë õóâààðèëàõ òºõººðºìæèä, èõ ÷àäëûí õºäºëã¿¿ð ãåíåðàòîðò, 200À–ààñ èõ ã¿éäýëòýé
àêêóìëÿòîðûí áàòåðåéä, ãàäíà òàâèãäàõ øèíýí äàìæóóëãà, 200À-ààñ èõ ã¿éäýëòýé êðàíû òðîëëåéä,
÷èéãòýé òýñðýõ àþóëòàé íºõöºëä, õºäºë㺺íò òºõººðºìæ, ÷è÷èðãýý äîðãèîòîé ìåõàíèçìä
õýðýãëýíý.
Õºíãºíöàãààí øèíèéã 35ê áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø õ¿÷äýëòýé äàëä õóâààðèëàõ áàéãóóëàìæ, 10êÂ
õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé 200À-ààñ èõ ã¿éäýëòýé õóâààðèëàõ áàéãóóëàìæ, ýëåêòðîëèçèéí âàíí áà çóóõíû
øèí, áàéãóóëàìæ äîòîðõ øèíýí äàìæóóëãàä àøèãëàíà.
Ãàí øèíèéã 10ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé 200À õ¿ðòýë ã¿éäýëòýé èë äàëä õóâààðèëàõ òºõººðºæèä, 200À
õ¿ðòýëõ ã¿éäýëòýé àêêóìóëÿòîðûí áàòåðåéä, äîòîð øèíýíä õóâüñàõ ã¿éäýëä 200À õ¿ðòýë, á¿õ
òîãòìîë ã¿éäýëä, êðàíû òðîëëåéä àøèãëàíà.
Øèí õàòóó áà 纺ëºí õèéöòýé áàéíà. Õàòóó øèí íü äàðààõ ãýìòýëòýé òîõèîëäîæ áîëíî. ¯¿íä:
1.Õîíõîéæ äàðàãäñàíààñ áîëæ òàëáàé íü áàãàñàõ. Çýñ øèíä 1%, õºíãºíöàãààíä 1,5%-èàñ èõã¿é
áàéõàä àøèãëàõûã çºâøººðíº. Õîíõîðõîéí õýìæýý çýñýíä 0,5õ 5ìì, õºíãºíöàãààíä 0,15õ 5ìì
èõã¿é áàéíà. Äåôåêò áàãà çýðýã ¿åä õàâòãàé ÿëòàñ òàâèõ çàìààð òàëáàéã èõýñãýõ, èõ ¿åä
ãýìòýëòýé õýñãèéã òàéðíà.
Ãýìòñýí õýñýãò õàâòãàé õóóäàñ òàâüæ áîîíî. Èõ ãýìòýëòýé ¿åä òàñäààä çºð¿¿ëæ áîîíî.
2. Ãóëçàéëò. Ýíý íü äàãóó áîëîí æèø¿¿ áàéæ áîëíî. 1 ìåòðò 1 ìì ãóëçàéëòûã çºâøººðíº.
Øèíèéã õàâòàí äýýð äàðæ òýãøèëíý.
3. Øèíýíä øëàê, öóòãóóðûí áðàêò áàéõ. Ãýìòýëòýé õýñãèéã òàéðíà.
4. Ìåòàëë õýâðýãøèõ, ¿åëýí õóóðàõ, äàãóó áà õºíäëºí öóóðàõ òîõèîëäîë áàéæ áîëíî. ¯¿íèéã
øèíýý ò¿¿íèé çóçààíòàé òýíö¿¿ ðàäèóñòàé 180 î íóãàëæ ¿çíý. Øèíýíä ÿìàð íýã öóóðàëò, ãýìòýë
ãàðàõ ó÷èðã¿é. Ýñðýã òîõèîëäîëä øèíèéã ãîëíî.
Ǻºëºí øèíèé õóâüä äàðààõ ãýìòýë¿¿ä òîõèîëäîæ áîëîõ þì.
1.Óòàñíóóä òàñàðñàí áàéõ. Íèéò óòàñíû 1/10-ñ èë¿¿ã¿é íü òàñàðñàí òîõèîëäîëä áàíäàæ îðîîæ
õýðýãëýæ áîëíî. Ìîíòàæëàõàä óã çàñâàðòàé õýñãèéã ãîãöîî áóþó óíæèõ öýãò òààðóóëàõ íü ç¿éòýé.
2. Ýð÷ëýýñ áóðóó. Óòñûã áàðàíáàíä îðîîõ ÷èãýýñ õàðàõàä ýð÷ëýýñíèé ÷èã (ãàäíà) áàðóóí òèéø áàéõ
ó÷èðòàé ãýíý?
3. Çàíãèëàà ãîãöîî çàæëàà ãàðàõ. Òàñàëíà.
4.Ýðãýëòèéí ýñðýã ìóøãèõ. Ãýìòýëòýé õýñãèéã òàñàëíà.
Øèíèéã áàéðëóóëàõ áýõëýõ
Îëîí øèí çýðýãö¿¿ëæ òàâèõàä áàò áýõèéã áîëîí õºðãºëòèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð æèéðãýâ÷
õýðýãëýíý. Æèéðãýâ÷íèé çóçààíûã áîãèíî õîëáîîíû ã¿éäëèéí áàò áýõèéí òîîöîîãîîð òîäîðõîéëíî.
7

8. H.EL308
Äàí øèíèéã áîëò áîëîí ñêîáà àøèãëàí áýõýëíý.
Äàâõàð øèíèéã áîñîîãîîð áîëîí õýâòýýãýýð áàéðëóóëíà. Õýâòýýãýýð áàéðëóóëñàí íü áàò áýõèéí
õóâüä ë¿¿. 1500À õ¿ðòýë ã¿éäýëòýé øèíèéã öàõèëãààí êàðòîí æèéðãýâ÷ àøèãëàí òºìðººð, ò¿¿íýýñ
äýýø ã¿éäýëä ñîðîíçîí áóñ ìàòåðèàë õýðýãëýí áýõýëíý.
Øèíèéã èçîëÿòîðûí òîëãîéä áýõëýõýä áîëòíû ¿ç¿¿ð äîòîãøîî òóëàõã¿é áàéíà. Øèí õàëààä
õºíäëºí òýíõëýãèéí äàãóó õºäëºõ áîëîìæòîé áàéõààð áýõýëíý. Ìºí ººð ººð ôóíäàìåíòýä ñóóæ
áàéãàà øèíèé õóâüä ôóíäàìåíòèéí çºð¿¿ãýýñ òóëãóóð èçîëÿòîðò ¿¿ñýõ óÿí õàðèìõàéí
äèôôîðìàöèéí õ¿÷èéã àðèëãàõ øààðäëàãàòàé. Ýíý çîðèëãîîð äàðààõ àðãóóäûã õýðýãëýíý.
à.Äàí áîëîí äàâõàð øèíèéã äàãóó õºäºë㺺íòýé áàéõààð áýõëýõ;
á.Øèíèéã ¿ç¿¿ð, òºãñãºëä íü òóñãàé áàéäëààð íóãàëæ ãóëçàéëãàõ;
â.20-30 ì óðò øèíä êîìïåíñàòîð (ñààðìàãæóóëàã÷) õýðýãëýõ. Åð íü 25-30ìì-í ººð÷ëºëòºíä íýã
êîìïåíñàòîð òàâüäàã áàéíà.
Øèíèé ñóíàëòûí õýìæýýã äàðààõ òîìü¸îãîîð îëîõ òîäîðõîé.
L  L1  2   1 
ýíä:   äàìæóóëàã÷èéí øóãàìàí òýëýëòèéí êîýôôèöèåíò; çýñýä 0.042, õºíãºíöàãààí 0.04.
 1  óãñðàëòûí ¿åèéí òåìïåðàòóð
 2  àøèãëàëòûí ¿åèéí òåìïåðàòóð
0,2-0,5ìì çóçààíòàé ãîë òºëºâ çýñ çàðèì òîõèîëäîëä õºíãºíöàãààí õóóäàñóóäûã
êîìïåíñàòîð õèéõýä àøèãëàíà. Êîíïåíñàòîðûí õî¸ð ¿ç¿¿ðèéã áàãöàëæ ãàãíàíà. ªðãºí íü
øèíèéõòýé àäèë, íèéò òàëáàé íü øèíèéõýý òàëáàéãààñ áàãàã¿é áàéíà.
Ìîíòàæíû ¿åä øèíèéã íóãàëàõ, ãóëçàéëãàõ ðàäèóñ íü 5.1-ð õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëñýí õýìæýýíýýñ
áàãàã¿é áàéíà.
Øèíèéã ºðãºí òàëààð íü õ¿éòíýýð íü íóãàëíà. Áîñîî òàëààð íóãàëàõàä õºíãºí öàãààíûã 250ÎÑ,
çýñèéã 350ÎÑ, ãàíã 600ÎÑ õ¿ðòýë õàëààíà.
Òóëãóóð èçîëÿòîð áîëîí ýõíèé íóãàðàëò õ¿ðòýë çàé íü 100 ìì-ýýñ áàãàã¿é, òóëãóóð
èçîëÿòîðóóäûí òýíõëýã õîîðîíäûí çàéíû 0,25-ààñ èõã¿é áàéíà. Íóãàëààñíû ýõëýëýýñ ýõíèé
õîëáîîñ õ¿ðòýëõ õàìãèéí áàãà çàé 50 ìì.
5.1-ð õ¿ñíýãò
Øèíèé õýìæýý, (AxB; Äîòîîä ðàäèóñ (min)
d), ìì Õýëáýð Çýñ Õºíãºíöàãààí Òºìºð
áîñîî õýâòýý - 1,5À 0,5À
50x5
2Â 2Â 2Â
áîñîî õýâòýý 1,5À 2À 1À
100x10
2Â 2,5Â 2Â
16 õ¿ðòýë - 50 70 50
30 õ¿ðòýë - 100 150 100
Øèíèéã õîëáîõ
Õºíãºí öàãààí áîëîí ò¿¿íèé õàéëøèí øèíèéã ººð õîîðîíä íü áîëîí öàõèëãààí àïïàðàòûí
ãàðãàëãààíä áîëò áîëîí õàâ÷ààðààð õîëáîíî. ¯ë ñàëàõ õîëáîîñò ãàãíóóð õýðýãëýíý. ªºð òºðëèéí
ìåòàëëóóäûí êîíòàêò íü ãàëüâàíèê õîëáîî ¿¿ñãýõã¿é áàéõ íü ÷óõàë.
8

9. H.EL308
Õ¿éòýí ãàãíóóðààð áîëîí öîõèæ õîëáîõã¿é.
Õîëáîõûí ºìíº ìåõàíèê áîëîâñðóóëàëò õèéæ á¿ðíý (ëóæåíèå).
Õàòóó øèíèéã áîëòíû òóñëàìæòàéãààð íàêëàäêà òàâüæ áýõýëæ áîëíî. 60 ìì õ¿ðòýë ºðãºí øèíýíä
ãàí, ò¿¿íýýñ ºðãºí øèíèéã ñîðîíçîí áóñ ìàòåðèàë (øèðýì, ãóóëü) àøèãëàíà.
Õºíãºíöàãààí áîëîí çýñ øèíèéã òîãòìîë ã¿éäëèéí àïïàðàòààð òóõàéí ìàòåðèàëààð õèéñýí áýëäýö
àøèãëàí æèæèã øèðõýãòýé ãðàôèòàí ýëåêòðîäîîð ãàãíàíà. Çýñ øèíèéã õóâüñàõ ã¿éäëèéí
àïïàðàòààð ãàãíàæ áîëíî.
Øèíèéã öàõèëãààí àïïàðàòûí êîíòàêòàä áýõëýõýä òóñãàé ãàéê àøèãëàõ, øóóä çºð¿¿ëæ áîîõ,
çàâñðûí çýñ øèí àøèãëàõ, õàâ÷óóð àøèãëàõ, õàâ÷óóð àøèãëàí 2 òàëààñ íü äàâõàðëàæ áîîõ
àðãóóäûã õýðýãëýíý. Ǻºëºí øèíèéã áàéíãà õàâ÷óóð àøèãëàí áýõýëíý.
Ǻºëºí øèíèéã õàâ÷ààð áîëîí ïðåññèéí òóñëàìæòàéãààð õîëáîíî.
Äàðààõ ãýìòýëòýé õàâ÷ààðûã ¿ë õýðýãëýíý. ¿¿íä:
- èõ áèå, ãàéêà, ùàéáà öóóðñàí;
- õàâ÷ààðûí ìåòàëë õóó÷èð÷, ºãºðøñºí;
- äóðûí áàéäëààð õîíõîéñîí;
- ìåòàëë ¿åëýí ñºðäèéñºí;
- öóòãóóðûí øëàêòàé;
- öàéðàí á¿ðýýñ æèãä áóñ, ýëýãäñýí.
Êàáåëü øóãàìûí óãñðàëò
Óãñðàëòûí ºìíº êàáåëèéí ìåõàíèê áîëîí òåõíîëîãèéí äåôåêòèéã øàëãàíà. Äàðààõ äåôåêò¿¿ä
òîõèîëäîæ áîëîõ þì.
1. Ãàí á¿ðýýñ íü ã¿íçãèé õîíõîéæ ¿ð÷èéñýí áàéõ. Ãýìòýëòýé õýñãèéã òàñäàíà.
2. Ãàí á¿ðýýñ íü 10ì-ò 3-5 óäàà ñºðäèéñºí òîõèîëäîëä ãàçàðò áóëæ õýðýãëýõã¿é. Èéì
êàáåëèéã ñóâàã áóþó òóííåëüä õýâòýý áàéäàëä õ¿÷äýë áóóðóóëàí õýðýãëýæ áîëíî.
3. Êàáåëèéí òóãàëãàí á¿ðýýñèéã îðîîñîí öààñàí á¿ðýýñ á¿õ óðòûí òóðøèä öîîð÷
ãýìòñýí áîë ò¿¿íèéã çºâõºí õóóðàé áàéð, òóííåëýíä àøèãëàíà..
4. Êàáåëèéí òóãàëãàí á¿ðýýñ óÿí õàòàí ÷àíàð ìóó. Òóãàëãàí á¿ðýýñíýýñ öàãèðàã îãòëîí
àâ÷ êîíóñàíä óãëàõàä äèàìåòðýýñýý 1,5 äàõèí ñóíàõ ó÷èðòàé.
5. Òóãàëãàí á¿ðýýñíèé áàãà çýðýã (0,20,3 ìì ã¿íòýé) õîíõîð õîðòîíã ãàãíàæ
çàñâàðëàíà.
6. Òóãàëãàí á¿ðýýñ öîîð÷ óðàãäàí, ÷èéã äîòîãø îðîõ íºõöºë á¿ðäýõ. Èéì òîõèîëäîëä 1
ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí êàáåëèéã ãàãíààä àøèãëàæ áîëíî. 10 ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí êàáåëèéí
ãýìòýëòýé õýñãèéã òàñäàíà. Òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öëèéã õýìæèí öîîðñîí ãàçðààñ 2 òèéø
÷èéãòýé õýñãèéã òàñäàíà (õî¸ð òèéø 11,5 ì îð÷èì áàéäàã).
7. Êàáåëèéí á¿ñë¿¿ð áîëîí ôàçûí òóñãààðëàã÷ øààðäëàãàòàé õýìæýýíýýñ íèìãýðñýí.
Êàáåëèéã õ¿÷äýë áóóðóóëæ õýðýãëýíý.
8. Ãàí ëåíòíèé ¿å¿¿äèéí 3-ààñ èë¿¿ çàâñàð çýðýãöýõ òîõèîëäîëä õ¿÷äýë áóóðóóëàí
õýðýãëýíý.
9. Öààñàí ëåíòíèé öóóðàëò 50 ìì-ýýñ èë¿¿ã¿é áàéíà. Öààñàí ëåíò ìóóäàæ ºìõºðñºí
òîõèîëäîëä (300 óäàà íóãàëàõ) õ¿÷äýë áóóðóóëàí õýðýãëýíý.
10. Á¿ðýýñ êðèñòàëæñàí òîõèîëäîëä ºíäºð õ¿÷äýëä õýðýãëýõã¿é.
11. Òóñãààðëàã÷ ºãºðøñºí. Ãàðààð äàðàõàä õîíõîéõ òîõèîëäîëä õ¿÷äýë áóóðóóëíà.
Ëàáîðàòîðèéí òóðøèëòàä áàðàáàí á¿ðýýñ 1ì-ýýñ áàãàã¿é óðòòàé êàáåëü òàñäàæ òóðøèíà.
Êàáåëèéã òàâèõ
¯éëäâýðèéí ãàçàðò êàáåëèéã òðàíøåé (ãàçàðò), òóííåëü áîëîí áëîê, ñóâàãò (òàã ñºõºãäºíº)
òàâèíà. Òðàíøåéä òàâèõ íü ýäèéí çàñãèéí õóâüä õÿìä. 1 òðàíøåéä 6 õ¿ðòýë êàáåëü, ìºíõèéí
õºëä¿¿ñòýé ãàçàðò 4 õ¿ðòýë êàáåëü íººöòýéãýýð òàâèíà. Õîîðîíäûí çàé íü 100-300 ìì áàéíà. ̺í
ìóôò òàâèãäàíà.
9

10. H.EL308
Êàáåëü îëîí (20-îîñ îëîí) áîëîí òðàíøåéíä òàâèõ áîëîìæã¿é òîõèîëäîëä òóííåëüä òàâèíà. Êàáåëü
100-ãààñ îëîí òîõèîëäîëä õ¿÷íèé áîëîí êîíòðîëüíûé êàáåëèéã òóñ òóñàä òóííåëüä òàâèõ íü
ç¿éòýé.
Çàì äîîãóóð, çàé áàãòàé, óñ óðñàõ áîëîìæòîé çýðýã ãàçàðò êàáåëèéã áëîêò òàâèíà.
Áàéãóóëàìæèéí äîòîð êàáåëèéã èëýýð ýñâýë øàëíû õºíäèé, õàíûí òàâèóð, äýýâðèéí õó÷èëò áîëîí
ìàøèí òºõººðºìæèéí ôóíäàìåíò äîòîð, òðóáàãààð ÿâóóëæ áîëíî.
1 ôàçûí êàáåëèéã áàéðëóóëàõäàà òðàíñïîçèöè õèéõ õýðýãòýé.
Êàáåëèéí ìåòàëë á¿ðýýñèéã çýâðýëòýýñ ñýðãèéëæ èëæðýõ îðãàíèê áîäèñ, ¿íñ, äàâñ á¿õèé õºðñºíä
òàâèõã¿é.
Èõ õýìæýýíèé õóâüñàõ ã¿éäýëòýé øèíýýñ 1 ìåòðýýñ õîë çàéä êàáåëèéã òàâèíà.
Áàéíãûí äîðãèî, ÷è÷èðãýýòýé ãàçàðò êàáåëüä òóñãàé óÿí áýõýëãýý õýðýãëýíý.
Êàáåëèéí ìóðóéëòûí äîòîîä ðàäèóñ íü ò¿¿íèé ººðèéí äèàìåòðýýñ äîîðõè õýìæýýãýýð äàõèí èõ
áàéíà.
25 - õ¿÷íèé 1 æèëòýé øèíãýýëòòýé öààñàí òóñãààðëàã÷òàé õàð òóãàëãàí á¿ðýýñòýé õóÿãëàñàí áîëîí
õóÿãëààã¿é ìºí áàãà, äóíä äàðàëòûí ìàñëîí ä¿¿ðãýëòòýé êàáåëü
15 - õ¿÷íèé îëîí æèëòýé øèíãýýëòòýé öààñàí òóñãààðëàã÷òàé õºíãºíöàãààí áîëîí õàð òóãàëãàí
á¿ðýýñòýé õóÿãëàñàí áîëîí õóÿãëààã¿é ìºí êîíòðîëüíûé øèíãýýëòòýé öààñàí òóñãààðëàã÷òàé
õºíãºíöàãààí áîëîí õàð òóãàëãàí á¿ðýýñòýé õóÿãëàñàí áîëîí õóÿãëààã¿é êàáåëü
10 - õ¿÷íèé áîëîí êîíòðîëüíûé ðåçèí òóñãààðëàã÷òàé õàð òóãàëãà áîëîí ïîëèõëîðâèíèë á¿ðýýñòýé
õóÿãëàñàí êàáåëü
6 - äýýðõòýé àäèë áîëîâ÷ õóÿãëààã¿é êàáåëü.
Êàáåëèéã çàäàëæ ¿ç¿¿ðëýõäýý æèëèéã ò¿¿íèé äèàìåòðò 10 (öààñàí òóñãààðëàã÷), 3 (ðåçèí
òóñãààðëàã÷) äàõèí íóãàëíà.
Êàáåëèéã òàâèõäàà 1-3%-í íººöòýé òàâèíà. ͺºöèéã îðîîæ òàâüæ áîëîõã¿é, ìîãîé ìàÿãààð òàâèíà.
Êàáåëèéã áîñîî áîëîí 45Î-ààñ èë¿¿ íàëóóä òàâèõàä ºíäðèéí çºâøººðºãäñºí çºð¿¿ ãýæ áàéíà.
Ðåçèí òóñãààðëàã÷òàé êàáåëüä çàâñðûí áýõýëãýý õèéñýí òîõèîëäîëä ºíäðèéí õÿçãààð ¿ã¿é.
Êàáåëü øóãàì á¿ð ººðèéí íîìåðòîé áàéíà. Øóãàì íü çýðýãöýý êàáåëèóäààñ òîãòîõ òîõèîëäîëä
äóãààðò ¿ñýã íýìíý.
Ãàçàð äîîõ êàáåëü øóãàìûã ïëàí çóðàãò ã¿í, ¿íäñýí áàéãóóëàìæ õ¿ðòýëõ çàéòàé òýìäýãëýíý. Óã
øóãàìûí øóëóóí õýñýãò 100 ì á¿ðò ìºí ýðãýëò, îãòëîëöîë, ìóôò, îðîëò á¿ðèéí äýýð òàíèõ òýìäýã
òàâèíà.
Òóííåëü, õàíààð òàâüñàí êàáåëèéí øóëóóí 20ì á¿ðò ìºí õàíà òààç íýâòðýõ, ñóâàãò îðîõ ãàðàõàä
áèðê ç¿¿íý. Áèðêýí äýýð êàáåëèéí íîìåð, õ¿÷äýë, çîðèóëàëò, îãòëîë áàéíà.
Êàáåëèéí òóííåëü, ñóâàã äîòîð òåõíîëîãèéí áîëîí õºðñíèé óñ îðîõã¿éí òóëä òóííåëèéí øàë
0.1%00 èõ íàëóóòàé áàéíà. Õºðñíèé óñíû ò¿âøèíãýýñ ºíäºð òîõèîëäîëä 10-15 ñì ø¿¿ð¿¿ëýõ
äýâñãýðòýé øàë õýðýãëýæ áîëíî.
Êàáåëèéí áàéãóóëàìæ íü ãàë óíòðààõ áîëîí ãàëûí äîõèîëëîîð òîíîãëîãäîíî.
1000 õ¿ðòýë, 1000Â-îîñ ºíäºð õ¿÷äýëòýé áîëîí êîíòðîëüíûé êàáåëèóä òóñ òóñäàà òàâèóðò
áàéðëàíà. Õ¿÷íèé êàáåëü äýýð íü áàéðëàíà. Òóííåëü, ñóâàãò ìóôò áàéðëóóëàõ çîõèìæã¿é.
Êàáåë, òàâèõàä ãàí, øèðýì, êåðàìèê (øààçàí), àñáåñò, öåìåíòýí õîîëîé õýðýãëýæ áîëíî. Öåìýíòýí
õîîëîéä òóãàëãàí á¿ðýýñòýé êàáåëèéã õóóðàé íºõöºëä, áåòîíîîñ õºíäèéð¿¿ëæ òàâèíà. Ãàçðûí
ãàäàðãààñ õîîëîéí äýýä öýã õ¿ðòýë õàìãèéí áàãà çàé 0,7 ì-ýýñ áàãàã¿é áàéíà. Òðóáàíû äèàìåòð íü
êàáåëèéí äèàìåòðýýñ 1,5 äàõèí èõ áàéíà.
Êàáåëèéí òðàíøåéíû ã¿í 0,7ì áàéíà. Áàðèëãàä 5ì îéð îðóóëãà áîëîí áóñàä ãàçàð äîîðõè
áàéãóóëàìæòàé çºðºõ ¿åä ìåõàíèê õàìãààëàëò õèéæ äýýðõýýñ áàãà ã¿íä áóëæ áîëíî. Áàðèëãà äàãàæ
ÿâàõ êàáåëü 0,6ì õîë áàéíà. Íýã òðàíøåéíä áàéðëàõ êàáåëèéí õîîðîíäûí çàé íü 10ê 100ìì 10-
35ê 250ìì, 110-220ê 500 ìì áàéíà.
Êàáåëü øóãàìààñ ãàçàð äîîðõè çýðýãöýý äàìæóóëàõ õîîëîé øóãàì, òºìºð çàì, øîí õ¿ðòýë 2ì-ýýñ
äýýø çàéòàé áàéíà. Çàì õºíäëºí ãàðàõàä 1ì ã¿í, çàìààñ 2 òèéø 1ì èë¿¿ áëîê ýñâýë òðóáà õýðýãëýíý.
Õºíäëºí çºðºõ êàáåëü, õîîëîé øóãàìààñ 0,5 ì, ãàëä òýñâýðòýé õîîëîé äîòîðõ êàáåëü øóãàìààñ 0,25
ì çàé õýðýãòýé.
Íýã òðàíøåéí äàõü êàáåëèóäûí ìóôòíû õîîðîíäîõ çàé 2ì-ýýñ áàãàã¿é áàéíà.
10

11. H.EL308
00-ààñ áàãà òåìïåðàòóðò õºðñºí êàáåëèéã õàëààæ òàâèíà. Äóëààí áàéðàíä, õó÷èæ õàëóó àãààðààð
áîëîí ã¿éäëýýð õàëààæ áîëíî. ÿéäëýýð õàëààõàä òóñãàé òðàíñôîðìàòîð àøèãëàíà. 10 ê õ¿ðòýë
õ¿÷äýëòýé ãóðâàí ôàçûí êàáåëèéã õàëààõàä øààðäëàãàòàé õóãàöàà, ã¿éäëèéã 6.1-ð õ¿ñíýãòýä
¿ç¿¿ëýâ.
6.1-ð õ¿ñíýãò
Ǻâøººðºãäºõ
Øààðäëàãàòàé
(300 ì óðò
Êàáåëèéí
õ¿÷äýë, Â
Õàëàõ õóãàöàà, ìèí (çààñàí îð÷íû
êàáåëüä)
ã¿éäýë
îãòëîë
òåìïåðàòóðò, ÎÑ)
0 – 10 – 20
3õ10 76 69 60 75 95
3õ16 102 58 60 75 95
3õ25 130 48 70 90 105
3õ35 160 42 75 95 110
3õ50 190 34 90 110 135
3õ70 230 30 100 120 150
3õ95 285 27 100 125 150
3õ120 330 25 110 140 170
3õ150 375 23 125 150 185
3õ185 425 17 135 165 210
3õ240 490 16 150 190 235
Õàëààõ ¿åä ã¿éäëèéã òîêêëåùýýð õýìæèíý. Êàáåëü ãàäíà òàëäàà 25 0 (35 êÂ), 350 (6 êÂ), 400 (äî 6
êÂ)–ààñ õýòð¿¿ëýõã¿é õàëààíà.
ªíäºð õ¿÷äýëèéí êàáåëèéí ãðóïïûí õîîðîíä íóìàíä òýñâýðòýé õàìàð õèéíý.
Êàáåëèéí ìóôò óãñðàõ
3-20 êÂ-ûí òóãàëãà áà õºãºíöàãààí á¿ðýýñòýé êàáåëüä òóãàëãàí, ãóóëèí, çýñ ìóôò, 35 êÂ-ä ãóóëèí
áîëîí çýñ ìóôò õýðýãëýíý. 1000  õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí òóãàëãà, õºíãºíöàãààí á¿ðýýñòýé êàáåëèéã
äàëä òàâèõàä øèðýì, èë òàâèõàä òóãàëãàí ìóôò õýðýãëýíý.
ªíäðèéí çºð¿¿ èõòýé ¿åä ñòîïîðûí (ãàöäàã) ìóôò õýðýãëýíý.
1000 äýýø õ¿÷äýëòýé ðåçèíýí êàáåëèéã õàëóóí âóëüêàíèçàöè õèéæ ÷èéãíýýñ õàìãààëàõ ëàê ò¿ðõýí
õîëáîíî.
35 ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé íýã êì óðò êàáåëü øóãàìä 6 õ¿ðòýë ìóôò òàâüæ áîëäîã. Òóñãàé çºâøººðºë
àâáàë 8 õ¿ðòýë ìóôò õýðýãëýæ áîëíî.
Êàáåëèéã ¿ç¿¿ðëýõýä “òóãàëãàí áýýëèé”, “þ¿ë¿¿ð” (çºâõºí áîñîî áàéðëàëä) õýðýãëýæ áîëíî.
Ýäãýýð íü õàíãàëòòàé áèò¿¿ìæëýëòýé òóë áîðîî öàñíààñ õàìãààëíà. Òóñãààðëàõ ëåíò àøèãëàí
¿ç¿¿ðëýõèéã 1-ð çýðãèéí õýðýãëýã÷èäýä çºâøººðäºãã¿é. Áåíçèí, õ¿÷èëä ºðòºìòãèé. Ýïîêñèäûí
öàâóóãààð êàáåëûí ìóôò õèéæ áîëîõ áîëîâ÷ äàðàà íü çàäàðäàãã¿é òàëòàé.
ÊÃÝ ìàðêèéí êàáåëèéã ¿ç¿¿ðëýõäýý á¿ñë¿¿ð òóñãààðëàã÷èéã 0.6-0.8 ì îð÷èì øàëáàëíà. Äîòîð òàëä
áàéãàà æèëíû òóñãààðëàã÷èéí õàð ðåçèíýí á¿ðýýñèéã 15-20 ñì îð÷èì øàëáàëíà (óã á¿ðýýñ íü
÷èéãíýýñ õàìãààëàõ çîðèóëàëòòàé áºãººä äàìæóóëàõ ÷àíàðòàé). Êàáåëèéí ¿ç¿¿ðèéã öàõèëãààí
11

12. H.EL308
àïïàðàòûí êîíòàêò, ìóôòàä áîëòîîð õîëáîíî. Ýöýñò íü áåíçèí, ñïèðòýðýýð öýâýðëýýä äàðàà íü ÏÕÂ
ëåíòýýð îðîîíî.
Êàáåëèéí ìóôòèéã äàðààõ åðºíõèé äàðààëûí äàãóó óãñàðíà:
1. Êàáåëèéí á¿ðýýñèéã àâíà. Ìåãàîìåòðýýð òóñãààðëàëûã øàëãàíà.
2. Æèëíû òóñãààðëàã÷èéã àâíà. Ôàç òîõèðóóëíà. Ôàç òîõèðóóëàõäàà êàáåëèéí æèëèéã
ñîëáèõã¿é, øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä àëñààñ êàáåëèéã ýðã¿¿ëíý.
3. Êàáåëèéí æèë¿¿äèéã õîëáîíî. Çýñ æèëèéã òóãàëãààð (ÏÎÑ-30) ãàãíàíà. Æèëèéí
òóñãààðëàã÷èéã ãýìòýýõã¿éí òóëä 1.5 ìèíóòààñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð ãàãíàíà.
4. Êàáåëèéí òóãàëãàí á¿ðýýñèéã ìóôòíû òóãàëãàí á¿ðýýñýíä ãàãíàíà. ¯ðãýëæëýõ
õóãàöàà 2-3 ìèí.
5. Êàáåëèéí ìóôòûã 120-140îÑ õàëóóí ìàñëî õèéíý. Ýíý íü ÷èéã, áîõèðäëûã àðèëãàíà.
Ìóôò íü äîîðîî ìàñëî ãàðäàã (æèæèã) í¿õòýé, äýýðýý ìàñëî õèéõ áîëîí àìüñãàëûí í¿õòýé.
Äîîä õ¿éñýýð õººñã¿é öýâýð ìàñëî ãàðòàë õèéíý. Øóóä ¿¿íèé äàðàà äîîä í¿õèéã áºãëºæ
ìàñëààð ä¿¿ðãýíý. 1,5-2 öàãèéí äàðàà ìàñëûã àñãàí äàõèí øèíý õàëóóí ìàñëîîð ä¿¿ðãýíý.
Èíãýæ 2-3 äàõèíà. Êàáåëèéã 2-4 öàãèéí äàðàà àøèãëàæ áîëíî.
6. Ìóôòíû êîðïóñûã ãàçàðäóóëíà.
Òóãàëãàí áîëîí õºíãºíöàãààíûã õîîðîíä íü ãàãíàõäàà Cu 36%, Zn 40%, Êd 24% íàéðëàãàòàé
ìàòåðèàë õýðýãëýíý.
Êàáåëèéí çýñ æèëèéã õîîðîíä íü õîíãèîíä, àïïàðàòûí ¿ç¿¿ðò íàêîíå÷íèêò òóãàëãààð ãàãíàæ
õîëáîíî. Çýñ áà õºíãºíöàãààí æèëèéã ïðåññëýæ õîëáîíî. ̺í õ¿éòýí ãàãíóóðààð õîëáîæ áîëîõ íü.
Õºíãºí öàãààí æèëèéã õîîðîíä íü òóñãàé õýâýíä öóòãàæ õîëáîäîã áàéíà. ̺í õèéí ãàãíóóð
àøèãëàí õîëáîíî.
Êàáåëü øóãàìûí àøèãëàëò. Êàáåëü øóãàìûã àøèãëàëòàíä õ¿ëýýí àâàõàä äàðààõ áàéäëààð øàëãàíà.
1. Æèë á¿ðýí á¿òýí áîëîí ôàçûí äàðààëàë çºâ áîëîõûã ìåãàîìåòðýýð øàëãàíà.
2. Øóëóóòãàñàí áîëîí ºíäºð õ¿÷äýëýýð øàëãàíà. Ýíý ¿åä òóñãààðëàëò íü íýâò
öîõèãäîõã¿é, àëäàãäëûí ã¿éäýë òîãòâîðòîé õýìæýýíä õ¿ðñíýýñ õîéø îãöîì ººð÷ëºëò,
íèðãýëýã àæèãëàãäàõã¿é áàéíà. 1êÂ-ûí êàáåëèéã 2.5êÂ-ûí òîãòìîë õ¿÷äýëýýð 1 ìèíóòûí
òóðø, 10êÂ-ûí öààñàí òóñãààðëàã÷òàé êàáåëèéã 6Uíîì-ð 10 ìèíóò øàëãàíà. Ðåçèíýí
òóñãààðëàã÷òàé êàáåëèéã 2Uíîì-ð 5ìèíóò øàëãàíà. Êåíîòðîí, ãàçîòðîí õýðãëýíý. 2500 Â-èéí
ìåãîììåòð ºðãºí õýðýãëýãäýíý.
3. Ãàçàðäóóëãûí ýñýðã¿¿öýë õýìæèíý.
Êàáåëü øóãàìûã àøèãëàëòàä îðóóëàõäàà à÷ààëëûí õàìãèéí èõ óòãûã òîäîðõîéëíî. Ýíý óòãà íü
õºðºõ íºõöºë õàìãèéí ìóó øóãàìûí õýñãýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Èéì õýñýãò òóñãàé õóâààðèéí äàãóó
òåìïåðàòóðûí õýìæèëò õèéíý.
Öààñàí òóñãààðëàã÷òàé êàáåëèéí æèëíèé òåìïåðàòóð äàðààõ õýìæýýíýýñ õýòðýõã¿é áàéõ ó÷èðòàé:
3ê +80îÑ, 6ê +65îÑ, 10ê +60îÑ, 35ê +50îÑ.
Êàáåëèéí áàéãóóëàìæèéí àãààðæóóëàëòûã ñèñòåìòýé øàëãàæ áàéíà. Çóíû óëèðàëä äîòîðõ
òåìïåðàòóð îð÷íû òåìïåðàòóðààñ 10îÑ-ýýñ ¿ë õýòð¿¿ëíý.
15 æèëýýñ óäààí õóãàöààãààð àøèãëàëòàíä áàéãàà êàáåëü øóãàìûí çºâøººðºãäºõ à÷ààëëûã 10%-
èàð áóóðóóëíà.
Æèëíû òåìïåðàòóðûã äîîðõè òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.
2
i 2 nρÊ èç I K èç 0
t æèë = t ãàä + + 6,32 ; Ñ
100s 100 100
ýíä: tãàä - ãàäíà á¿ðýýñíèé òåìïåðàòóð; I - à÷ààëëûí ã¿éäýë, À; n - æèëíèé òîî;  -æèëíèé
ìàòåðèàëûí õóâèéí ýñýðã¿¿öýë (50îÑ-ò), Îììì2/ì; s - æèëíèé õºíäëºí îãòëîë, ìì2; Êèç -
òóñãààðëàëûí áîëîí õàìãààëàëòûí ¿åèéí íèéò äóëààíû ýñýðã¿¿öýë (õ¿ñíýãòýýñ òîäîðõîéëíî). 6êÂ-
ûí êàáåëüä òóñãààðëàëûí ¿åèéí ýñýðã¿¿öýë Ẻðºíõèé æèëòýé ¿åä 109(10ìì 2) 45 (240ìì2),
õàìãààëàëòûí ¿åèéí ýñýðã¿¿öýë 30(10ìì2) 15 (240ìì2) áàéõ æèøýòýé [3.òàá 36-15].
Òåìïåðàòóðûã êàáåëèéí ãàäíà á¿ðýýñýíä áíõíëñýí òåðìîïàðûí òóñëàìæòàé õýìæèíý. Òåìïåðàòóð
çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ áàãà òîõèîëäîëä à÷ààëëûã äàðààõ áàéäëààð íýìýãä¿¿ëæ áîëíî.
12

13. H.EL308
t çºâ t îð÷ èí
I çºâ = I .
t æèë t îð÷ èí
Àøèãëàëòûí ¿åä êàáåëü øóãàìûí áàéäàëä çààâðûí äàãóó ¿çëýã õèéõ áºãººä áàéãàëèéí îíöãîé
¿çýãäëèéí äàðàà áàéíãà ¿çëýã õèéíý.
Êàáåëü øóãàìûí ãýìòëèéí õýëáýð áîëîí áàéðøëûã òîãòîîõ
Æèë òàñàðñàí ýñâýë ãàçàðäñàí õýñãèéã øàëãàíà. Õàìãèéí õÿëáàð àðãà íü ìåãàîììåòðýýð
õýìæèõ. Ìåãàîììåòðýýð èë ãýìòýë èëýðíý. Õàðèí ºíãºö ãýìòýë èëðýõã¿é. Òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öýë
20 êÎì-îîñ äîîø ¿åä àþóëòàé ãýæ ¿çíý. (õ¿÷äýë íü 380Â)
Ìåãàîììåòðýýð õýìæèæ áîëîõã¿é ¿åä ºíäºð õ¿÷äýëýýð øàòààíà. Õ¿÷äýë ºã÷ 5-20 ìèíóò
çàëãàíà. Õóóðàé íºõöºëä ýñýðã¿¿öýë íü 100 Îì áîëòëîî áóóðíà. ªºðººð õýëáýë ðåçèíåí á¿ðýýñ íü
øàòíà.
– Èìïóëüñèéí àðãà. Äàìæóóëàã÷ äîòîð öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîí òàðõàõ ¿çýãäëèéã àøèãëàíà.
160 ì/ìêñ
– Èíäóêöèéí àðãà. Øóãàìàíä 800-1000Ãö-òýé õ¿÷äýë ºãíº. Øóãàìàí äýýðýý ñîðîíçîí êàòóøêà
áàðèàä ÿâíà. Õàìãèéí ºðãºí òàðõñàí àðãà áºãººä ãýìòëèéí áàéðøèë òîäîðõîéëíî.
– ÿ¿ðèéí àðãà. (Ìóððåé). Ýíý àðãûã êàáåëèéí íýã æèë á¿òýí ¿ëäñýí ¿åä õýðýãëýõ áºãººä ò¿¿íèé
òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öýë áóñàä æèëýýñ 500 äàõèí ºíäºð ìºí ãýìòñýí êàáåëüòàé çýðýãöýý ò¿¿íòýé
èæèë îãòëîëòîé ãýìòýëã¿é êàáåëü ÿâæ áàéõàä õýðýãëýæ áîëíî. Ãýìòñýí êàáåëèéí òóñãààðëàëûí
õýìæýý 5 êÎì ¿åä 100-120 Â, 1 êÎì ¿åä 25  îð÷èì, 0,1êÎì ¿åä 4-6 õ¿÷äýë ºãíº. Ýíý àðãà íü
íàðèéâ÷ëàë ìóóòàé.
– Áàãòààìæèéí àðãà. Äàðààõ òîìú¸ã
õýðýãëýíý.
L
L
R1
G
l1 l2
l1 l2
R2
U C1 C2 C2
C1 C2
l1 = L ; l2 = L
C C
Òàñàðñàí õýñãèéí èäýâõèòýé ýñýðã¿¿öýë èõ (ãàçàðò õ¿ðýýã¿é) ¿åä øóãàìûí áàãòààìæèéã òîãòìîë
ã¿éäëèéí ã¿¿ð àøèãëàí îëíî. Ýõëýýä Ê1 ò¿ëõ¿¿ðèéã à áàéðëàëä çàëãàíà.Ãàëüâàíîìåòð íü ýò
ºíö㺺ð õàçàéíà. Ê1 ò¿ëõ¿¿ðèéã á áàéðëàëä òàâèàä Ê2 ò¿ëõ¿¿ðèéã çàëãàõàä ãàëüâàíîìåòð õ
ºíö㺺ð õàçàéíà.
αx
Cx = Cý
α
Ãýìòñýí ãàçðûí èäýâõèòýé ýñýðã¿¿öýë
èõ áèø ¿åä /5-100 êÎì/ îð÷èì G õóâüñàõ
ã¿éäëèéí ã¿¿ð àøèãëàæ Ê1 à Ê2 áàãòààìæèéã
õýìæèíý. Ãýìòñýí õýñèéí à ýñýðã¿¿öýë 5
êÎì –îîñ áàãà ¿åä ýíý àðãûí ÑÝ ÑÕ íàðèéâ÷ëàë
îãöîì áóóðíà.
– Àêóñòèê àðãà. Ìàø á áîãèíî çàéä
á
ãýìòñýí õýñãèéã èëð¿¿ëíý. Èìïóëüñ ºãíº. Ãýìòñýí õýñýãò î÷ õàðâàëò ÿâàãäàíà. òóñãàé ºíäºð
ìýäðýìæòýé áàãàæààð ñîíñîíî
– Áàëëàñòèê ãàëüâàíîìåòð. Ýñýðã¿¿öýë õýìæèíý.
13

14. H.EL308
– Èíäóêöèéí àðãààð êàáåëü øóãàì õààíà áàéãààã òîäîðõîéëæ áîëäîã. ¯¿íèé òóëä íýã æèëèéã
ãàçàðäóóëæ, íºãºº æèëèéã ãåíåðàòîðò õîëáîíî. Êàòóøêèéí ñîðîíçîí òýíõëýãèéã 90 0 áóþó
áîñîîãîîð íü áàéðëóóëààä õàéõàä êàáåëü øóãàì äýýð ÷èìýýã¿é áîëîõ áóþó äóó õàìãèéí á¿äýã
áîëäîã áàéíà. ÿíèéã îëîõäîî 450-ààð õàçàéëãàíà. Ìóôòûã îëîõäîî 3 æèëýíä 800-1000Ãö õ¿÷äýë
ºãºõºä ìóôòýí äýýð î÷îîä äóó íü ÷àíãàðíà. Ó÷èð íü ìóôòýí äýýð æèëèéí õîîðîíäûí çàé èõýñíý.
Êàáåëü øóãàìàíä çàñâàð õèéõäýý õ¿÷äýëèéã ñàëãàæ õî¸ð òàëààñ íü ãàçàðäóóëñàí áàéíà.
Ýêñêàâàòîðûí óÿí êàáåëèéã òóñãàé äèýëåêòðèê áýýëèéòýé, õ¿÷äýëòýé ¿åä 纺æ áîëíî. Êàáåëü 纺õ
¿åä ìóôò íü çààâàë õîìóò, òàãòàé áàéíà. Êàáåëèéí òðàíøåéã óõàõ ¿åä 0.4 ì-ýýñ äîîø õ¿ðçýýð óõàõ
áºãººä õºëäñºí ¿åä ãýñãýýæ áàéãààä õ¿ðçýýð óõíà. /Ëîîìîîð óõàõã¿é/
Àãààðûí øóãàìûí ìîíòàæ
Ìàíàé íºõöºëä óóðõàéí äîòîîä øóãàì 6 ê õ¿÷äýëòýé áàéãàà. Àõóéí øóãàì 1 ê õ¿ðòýë
õ¿÷äýëòýé. Ýäãýýð øóãàìóóä íü ÏÓÝ-ãèéí øàðäëãûã õàíãàõ ¸ñòîé.
Ñóóðèí ãàçàð õàìãààëàëòûí á¿ñèéí õÿçãààð õ¿ðòýëõ çàé íü àãààðûí øóãàìûí çàõûí óòàñíààñ 20 êÂ
õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé øóãàìä 10 ì, 35 êÂ-ä 15 ì, 110 êÂ-ä 20 ì, 220 êÂ-ä 25 ì áàéíà. Õàìãààëàëòûí
á¿ñýä ãàçàð øîðîîíû áîëîí áàðèëãûí àæèë õèéõ, ìàòåðèàë õóðààõ, ìàøèí ìåõàíèçìûí çîãñîîë
áàéãóóëàõ áîëîí óã øóãàìûã ýçýìøèã÷ áàéãóóëëàãûí çºâøººðºëã¿éãýýð îâîð èõòýé òåõíèê
àøèãëàí ãàçàð òàðèàëàíãèéí àæèë ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.
1 ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé àãààðûí øóãàìûí òóëãóóð íü òºðºë á¿ðèéí êàáåëü áîëîí õîîëîé øóãàìààñ
1ì, ãàëûí êðàíò, ãàçàð äîîðõ ñóâàã ñ¿ëæýýíèé õóäàã, óñíû äàëàíãààñ 2ì, áåíçèí êëîíêîîñ 5ì,
çàñìàë çàìûí õàøëàãààñ 1,5ì –ýýñ áàãàã¿é çàéä áàéðëàíà.
Àãààðûí øóãàìûí óòàñíû õàìãèéí äîîä öýãýýñ ãàçàð õ¿ðòýëõ çàé íü 110 ê õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé
øóãàìä 6 ì áàéíà.
10 ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé øóãàìûí óòàñ íü ñàâëàëòûã òîîöîîä áàéøèí áàéãóóëàìæààñ õýâòýý ÷èãò
2ì-ýýñ, 110 ê õ¿ðòýõ íü 4ì-ýýñ èë¿¿ çàéòàé áàéíà. Ñóóðèí ãàçàð àãààðûí øóãàìûí óòàñíû äîîä
öýãýýñ ãàçàð õ¿ðòýëõ õàìãèéí áàãà çàé íü 6ì-ñ áàãàã¿é (1 ê õ¿ðòýë), 7ì-ñ áàãàã¿é (10 ê õ¿ðòýë)
áàéíà. Õî¸ð øóãàì çºðºõºä ºíäºð õ¿÷äýëòýé íü äýýã¿¿ð ãàðíà. Øóãàì çºðºõ ïðîë¸òîíä çàëãàà áàéõ
ó÷èðã¿é.
Óñíû ò¿âøèíãýýñ 3ì áàéõûã çºâøººðíº (10 êÂ). 50ì-ýýñ ºíäºð òóëãóóðàí äýýð ãýðýëò äîõèî
áàéðëóóëäàã áàéíà.
Àãààðûí øóãàìûí óòàñíààñ ìîä áóòíû ìº÷èð îðîé õ¿ðòýë 20 ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëä 2ì, 110 ê õ¿ðòýë
õ¿÷äýëä 3ì, 220 ê õ¿÷äýëä 4ì-ýýñ áàãàã¿é çàéòàé áàéíà.
Àãààðûí øóãàìûí òóëãóóðò ãàçðààñ 2,5-3ì ºíäºðò äóãààðûã, àøèãëàëòàíä îðñîí îí ñàð, àãààðûí
øóãàìûí äóãààðûã áè÷íý. ̺í çàìûí õî¸ð òàëä áîëîí ñóóðèí ãàçàðò íýã òóëãóóð àëãàñàí
àíõààðóóëàõ ïëàêàò ºëãºíº. 35 êÂ-îîñ äýýø õ¿÷äýëòýé øóãàìä òºãñãºëèéí áîëîí óòàñ ñîëèãäîæ
áàéãàà òóëãóóðò ôàçûã ºí㺺ð òýìäýãëýâýë çîõèíî.
Îâîð èõòýé à÷àà 纺âºðëºæ áîëîõ çàìûí õàæóóä áàéðëàõ òóëãóóðò îâîðûí õÿçãààðëàã÷ õýðýãëýõ íü
òîõèîëäîíî.
Õýýðèéí ò¿éìýðò ºðòºìòãèé ãàçàðò òóëãóóðûã òîéðóóëàí 2ì çàéä ºâñ áóòíààñ öýâýðëýí õàéðãààð
îâîîëíî. Ýñâýë òºìºð áåòîí ñóóðü õýðýãëýíý.
Óóðõàéí íºõöºëä ñóóðèí áîëîí ò¿ð àãààðûí øóãàìä õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã òóëãóóðûí
ìàòåðèàë íü ìîä (íàðñ, øèíýñ) áîëíî. Òóñãàé àíòèñåïòèê øèíãýõ ó÷èðòàé. ªâºë îãòîëñîí ìîäûã
øóóä õýðýãëýæ áîëíî. Äýýä äèàìåòð íü 160ìì-ýýñ áàãà¿é áàéíà. Øîíãèéí îðîéã óñíààñ õààõ íü
ç¿éòýé.
Ñóóðèí øóãàìûí òóëãóóðò èõýâ÷ëýí òºìºð áåòîí õºë áýõëýíý. Ýíý íü 3,25; 4,25 ì óðòòàé áàéäàã.
Çàìûí õàð áóþó áèòóì õýðýëýõ íü áèé. Ðåëüñ òºìºð ºðãºí àøèãëàäàã. Øîíãèéí ìîäûã ãàçàðò 1,5-2
ì-ò ã¿í ñóóëãàíà. Øîíãèéí íèéò óðò íü 11-12,5 ì áàéíà. Øîí õîîðîíäûí çàé 10 ê 50; 纺âðèéí
ò¿ð øóãàìä 70 ì õ¿ðòýë áàéíà. Øîí áîñãîñîõîä äàðààõ õàçàéëòûã çºâøººðíº.
8.1-ð õ¿ñíýãò
Àãààðûí øóãàìûí òóëãóóðûí çºâøººðºãäºõ õàçàéëò
14

15. H.EL308
Õàçàéëòûí õýëáýð Ìîä Òºìºð Áåòîí
Øóãàìûí äàãóó óòàñíû ÷èãò 1:100 1:200 1:500
Øóãàìààñ õàæóó òèéø õàçàéõ
100ìì 100ìì 100ìì
øèäýëò 200ì õ¿ðòýë
200ì-ýýñ èõ 200ìì 200ìì 200ìì
Òðàâåðñ õýâòýý øóãàìûí äàãóó 1:50 1:100 1:100
Òðàâåðñ õýâòýý øóãàìä õºíäëºí 50 50 50
6 ê øóãàìûí õî¸ð äýãýýíèé õîîðîíäîõ áîñîî çàé 50-70 ñì áàéíà. Àãààðûí øóãàìä õýðýãëýõ
óòàñíû îãòëîë äàðààõ õýìæýýíýýñ èõ áàéíà. ¯¿íä:
1ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëä À - 16ìì2 , ÀÑ - 10ìì2;
10ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëä À - 25ìì2 , ÀÑ - 16ìì2;
35ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëä ÀÑ - 35ìì2;
110ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëä ÀÑ - 70ìì2.
6êÂ-èéí øóãàìä ØÑ-6 ìàðêèéí òóñãààðëàã÷èéã ºðãºí õýðýãëýíý. Äýãýýíèé äèàìåòð 22ìì. 220Â-ûí
òóñãààðëàã÷èéí ñòàíäàðò äýãýýíèé äèàìåòð 14ìì áàéäàã. Çàðèì òîõèîëäîëä õî¸ð äàâõàð èçîëÿòîð
õýðýãëýíý. Àíêåð øîí äýýð õèéíý. ̺í á¿ä¿¿í óòàñòàé ¿åä (120ìì-ýýñ èõ) 2 èçîëÿòîð õýðýãëýíý.
20ê õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé øóãàìûã ñàðä íýã óäààãààñ äîîøã¿é óóðõàéí åðºíõèé öàõèëãààí÷èí
áàòàëñàí õóâààðûí äàãóó øàëãàíà. ¯çëýãèéí ¿åä:
– Óòàñ òàñàðñàí, ñºðäèéñºí, óòñàí äýýð õºíäëºíãèéí þì òîõîãäñîí;
– Èçîëÿòîð õàãàð÷ öóóðñàí, õàðëàñàí;
– Øîíãèéí õàçàéëò, ýëýãäýëò, òóñãààðëàã÷ óòàñíû áàéäàë;
– Ðàçðÿäíèê, øóãàìûí òºãñãºëèéí ìóôòíû áàéäàë;
– Ìåõàíèê áýõýëãýý, áîëò, òàâíû á¿ðýí á¿òýí áàéäàë;
– Ìîä áóòíû áàéäàë, øóãàìä íºëººëºõ áàðèëãà áàéãóóëàìæ áàðèãäàæ áàéãàà ýñýõèéã
øàëãàíà.
Øóãàìàíä ¿çëýã õèéæ òóñãàé äýâòýðò òýìäýãëýë õèéíý. Óòàñíû õîëáîëòûí áàéäëûã æèëä íýã óäàà
øàëãàíà. ÿéäýëòýé ¿åä íü õîëáîëòîí äýýðõè õ¿÷äýëèéã õýìæèíý. Ò¿¿íòýé èæèë óðòòàé ýð¿¿ë
óòñàí äýýð óíàõ õ¿÷äýëèéã õýìæèíý. Õ¿÷äýëèéí óíàëòûí çºð¿¿ 20%-èàñ èë¿¿ã¿é áàéâàë õîëáîëòûã
õýâèéí ãýæ ¿çäýã áàéíà. Õàðèí 2 äàõèí çºð¿¿òýé ¿åä àâààðûí áàéäàëòàé ãýæ òîîöîõ áºãººä øóóä
ñîëèõ øààðäëàãàòàé.
Ìîäíû èëæðýëòèéã 3-í æèëä íýã óäàà ãàäààä áàéäëààð áîëîí òîãøèõ çàìààð ¿çíý. Ìîäíû òºðºë,
òóëãóóð, äåòàëèéí òºð뺺ñ õàìààð÷ çºâøººðºãäºõ èëæðýëòèéã òîãòîîíî. Õàìãèéí èõ íàðñíû õóâüä
äèàìåðèéí 35% áàéíà.
Øóãàìàíä õèéñýí ¿çëýãèéí ¿ð ä¿íã ¿íäýñëýí øóãàìàíä òºëºâëºãººò çàñâàð õèéíý. Çàñàâðûí ¿åä:
- òðàññ öýâýðëýíý. 4ì-ýýñ ºíäºð ìîä áóòûã îãòîëíî;
- çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ èõýýð õàçàéñàí òóëãóóðûã òýãøèëíý;
- èçîëÿòîð öýâýðëýíý;
- óòàñíû îãòëîëûí 17% õ¿ðòýë òàñàðñàí òîõèîëäîëä áàíäàæ îðîîæ, ò¿¿íýýñ èë¿¿
òàñàðñàí òîõèîëäîëä òàñäàæ õàâ÷ààð õýðýãëýí õîëáîíî;
- óòàñíààñ òîõîãäñîí ýä ç¿éëñèéã öýâýðëýí øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä òàòàëòûã
òîõèðóóëíà;
- ãàçàðäóóëãà áîëîí ãàçàðäóóëãûí óòàñûã øàëãàíà;
- òºìºð òóëãóóðûã 5-10 æèëä 1 óäàà áóäíà;
- ìîäîí òóëãóóðò øèíãýýëò õèéíý;
- ìîäîí òóëãóóðûí õîëáîëò áîëòûã ÷àíãàëíà. Õîëáîëò ìóó òîõèîëäîëä óòå÷êèéí
ã¿éäëèéí óëìààñ î÷ ¿¿ñäýã áàéíà;
15

16. H.EL308
- òýìäýã áîëîí àíõààðóóëàõ õóóäñûã ñýðãýýíý.
Çàñâàðûí áîëîí àâààðûí òàñðàëòûí äàðàà øóãàìûí ãýìòýë (ãàçàðäëàãà, òàñðàëò, áîãèíî
õîëáîëò)-èéã òîäîðõîéëîõîä èìïóëüñûí àðãà õýðýãëýíý. Øóãàìààð òàðàõ èìïóëüñ íü
ãýìòýëòýé õýñãýýñ áóöàæ îéäîã áàéíà. Èìïóëüñ òàðàõ õóðä ÀÑ-290000êì/ñ, çýñ – 295000êì/ñ,
õîëáîîíû ãàí – 230000êì/ñ, áèìåòàëë – 286000êì/ñ, êàáåëü – 160000êì/ñ áàéäàã.
Îñöèëëîãðàô àøèãëàíà. Óòàñ òàñàðñàí ¿åä ºãñºí èìïóëüñ áà áóöàæ èðýõ èìïóëüñûí
èæèë, áîãèíî õîëáîîòîé ¿åä ýñðýã ôàçòàé áàéíà. Õýìæèëòèéí ¿ð ä¿íä êîíäåíñàòîð
ñºðºãººð íºëººëäºã.
Òðàíñôîðìàòîðûí ìîíòàæ
Ýõëýýä ¿éë÷èëãýý õèéíý. Òðàíñôîðìàòîðûã òýýâýðëýæ àâ÷èðñíû äàðàà áàêíû áèò¿¿ìæëýëèéã
øàëãàíà. 1,5 êã/ñì2
Òðàíñôîðìàòîðûí áîîëòîí áýõýëãýý, îðîîìãèéí øààíòàã áîëîí ò¿ãæýý òóñãààðëàã÷ äýýðõ õîðòîí
öóóðàëò, ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷íèé ãàçàðäóóëãà, îðîëòûí êîíòàêòûí õîëáîëò, òóñãààðëàëòûí
ýñýðã¿¿öëèéã øàëãàíà. Òóñãààðëàëòûí ýñýðã¿¿öëèéã ìåãîììåòðýýð øàëãàíà. Òðàíñôîðìàòîðûí
áàêíû áèò¿¿æëýëèéã øàëãàíà. Àãàààðûí õºðãºëòòýé òðàíñôîðìàòîðûã òîäîðõîé õýìæýýíèé 0,33
äàðàëòòàé áîëãîíî. Âàêóìòàé òðàíñôîðìàòîð, èíåðòèéí õèéòýé òðàíñôîðìàòîð áàéíà.)
Òðàíñôîðìàòîðûã çºâõºí çîðèóëàëòûí äýãýýíýýñ íü ºðãºíº. Ç¿ðõýâ÷èéã ñóãàëñàí òîõèîëäîëä 24
öàãèéí äîòîð áóöààæ õèéâýë çîõèíî. Ç¿ðõýâ÷èéã ñóãàëñíû äàðàà õóóðàé ìàñëîîð óãààíà. Ïðîáíû
ãàë õàìãààëàã÷ûã øàëãàíà.
Òðàíñôîðìàòîðûã 3-í ¿å øàòòàé óãñàðíà
1 Äýýä ÿðìîã àâ÷ îðîîìãîî ñóóëãàõ
2 Ç¿ðõýâ÷èéã ñóóðèëóóëàõ
3 Òðàíñôîðìàòîðûã òàãëàõ , ìàñëîîð ä¿¿ðãýõ
Òðàíñôîðìàòîðûí òóñãààðëàëûã äàðààõ òîõèîëäîëä õàòààõ øààðäëãàòàé
1 òðàíñôîðìàòîð ìàñëîã¿é áàéñàí
2 òðàíñôîðìàòîðûí ìàáëûí öàõèëãààí äààõ ÷àäâàð ìóó(25êâ) (U=20êâ õ¿ðòýë ) (
U=35êâ õ¿ðòýë )
Îðîîìãèéí òóñãààðëàã÷ çààñàí õýìææýíýýñ 20%-ñ èë¿¿ ìóóäñàí áàéâàë òð-ûã õàòààíà .
Òð-ûã òóñãààðëàëûã õàòààõ àðãàä
1. ººðèéí áàêàíä èíäóêöûí àëäàãäëààð
2. âàêóìàí êàìåðò õàòààõ
3. òýã äàðààëàëûí ã¿éäýë àøèãëàí
4. ¿ëýýëãýæ
Õàòààëò äóóññàí áîëîõûã òîäîðõîéëîõäîî 80ÎÑ-ýýñ áàãàã¿é òåìïåðàòóðò 6 - 8 öàãèéí òóðø
áàéëãàõàä òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öëèéí õýìæýý òîãòâîðòîé ýñýõèéã õýìæèõ õýðýãòýé. Õàòààëò
ýõëýõ ¿åä òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öýë áóóðààä õýñýã õóãàöàà ºíãºðñíèé äàðàà ºñººä óäàëã¿é
òîãòâîðæèíî.
1.Òðàíñôîðìàòîðûí ìàñëûã ñóëëàíà. Ñàéí öýâýðëýíý. Òðàíñôîðìàòîðûí áàêûã øèëýí õºâºí
áîëîí àñáåñòàí öààñààð îðîîæ äóëààëààä õóâüñàõ ã¿éäëýýð òýæýýãäýõ îðîîìãîîð îðîîíî.
Òóñãààðëàã÷ã¿é òîõèîëäîëä 15-20ìì çóçààíòàé ìîäîí õýâ àøèãëàíà. Áàêàíä òåìïåðàòóð æèãä
áàéëãàõ çîðèëãîîð îðîîäñûí äèéëýíõ õýñãèéã (70 % îð÷èì) áàêûí ºíäºðèéí òàë õ¿ðòýë îðîîíî.
Õàòààõ îðîîìãèéí ÷àäëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.
P = 5 F (100 t î ð )10 3 , êÂò.
ýíä: F –áàêíû á¿ðýí ãàäàðãóó, ì2;
tîð - îð÷íû òåìïåðàòóð.
Äóëààëãàã¿é òîõèîëäîëä 5-í îðîíä 10-15 áàéíà.
Äàðàà íü ÷àäëûí õóâèéí çàðöóóëàëòûã òîäîðõîéëíî.
P
p  ;
F0
16

17. H.EL308
ýíä: F0-îðîîìîã ñóóñàí õýñãèéí òàëáàé, ì2.
Ýíý õóâèéí çàðöóóóëàëòààð 1  õ¿÷äýëä íîãäîõ óòàñíû óðò X-ã òîäîðõîéëíî. [4]-36.21, [5]-57.
Ýíäýýñ îðîîäñûí òîîã òîäîðõîéëíî.
XU

l
Îðîîäñûí òîîãîîð îðîîìãèéí ã¿éäëèéã òîäîðõîéëíî.
( Aw ) h 2
I  10 , À
w
Ýíä: U- îðîîìãèéí õ¿÷äýë, Â;
l – áàêíû ïåðèìåòð, ì;
h – îðîîìîã ñóóñàí áàêíû õýñãèéí ºíäºð, ì.
(Aw) õýìæèãäõ¿¿íèéã ìºí õ¿ñíýãòýýñ òîäîðõîéëíî. Ýöýñò îðîîìãèéí óòàñíû äèàìåòðèéã
òîäîðõîéëíî.
I
sï ð  , ìì2.

Δ - ã¿éäëèéí íÿãò, îéðîëöîîãîîð 3 À/ìì2 àâíà.
Îðîîìãèéã õýëõýýíä õîëáîõûí ºìíº áàêíû òîñûã ñàéòàð àðèëãàíà. Áàêíû õàíàíä èíäóêöûí ö.õ.õ
áîëîí õóéëàðñàí ã¿éäýë ¿¿ñ÷ õàëäàã.
Õàòààõ ¿åä òåìïåðàòóðûã 80-1000Ñ-ä áàðèíà. Îðîîìãèéã ¿å ¿å ñàëãàõ áóþó òðàíñôîðìàòîðûí
òàãíû äóëààëãûã àâàõ çàìààð òåìïåðàòóðûã òîõèðóóëíà. 30-90 öàã õàòààíà. 1–15 ÌÂò ÷àäàëòàé
òðàíñôîðìàòîðóóäàä õýðýëýäýã.
2. Âàêóì çóóõàíä õàòààõàä òðàíñôîðìàòîðûíûí èäýâõèòýé õýñãèéã ñóãàëæ àâààä òóñãàé âàêóóì-
êàìåðò õèéíý. Áîãèíî õîëáîîíû ã¿éäëýýð ýñâýë óóðààð 70-80ÎÑ áîëòîë õàëààíà. Äàðàà íü øêàôûã
òàãëàñíû äàðàà 150 ìì.ì.ó.áàãàíà áîëòîë âàêóì ¿¿ñãýí 3 öàã áàðèíà. Êàìåðûí òåìïåðàòóðûã 100 ÎÑ
õ¿ðãýæ 8-10 öàã áàéëãàíà. Ýíý ¿åäýý òðàíñôîðìàòîðûí ýñýðã¿¿öëèéã áàéíãà õýìæèæ áàéíà.
Òóñãààðëàëûí ýñýðã¿¿öëèéã 3 öàãûí òóðø òîãòâîðòîé áàéâàë õàíãàëòòàé ãýæ ¿çíý. Õàëààæ
äóóññàíû äàðàà òåìïåðàòóðûã 70-80ÎÑ õ¿ðãýíý. Èíãýýä òðàíñôîðìàòîðûã õóóðàé ìààñëîîð
ä¿¿ðãýíý.
3. Òýã äàðààëàëûí ã¿éäëýýð õàòààõûí òóëä ºíäºð õ¿÷äýëèéí îðîîìãèéã çàäãàé îðõèíî. Íàì
õ¿÷äýëèéí îðîîìãóóäûí ýõëýõ òºãñãºë¿¿äèéã õîëáîæöóâóóëààä õ¿÷äýë ºãíº. Ãàãíóóðûí
àïïàðàòàíä õîëáîæ ã¿éäëèéã õýìæèí òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìãèéí ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëæ
áîëíî. Àïïàðàòûí ãàðàëòûí õ¿÷äýë 36B îð÷èì áàéäàã (ïàñïîðò õàð). Óã ýñýðã¿¿öëýýðýý ºãºõ
õ¿÷äýëèéí õýìæýýã òîäîðõîéëæ áîëíî. Ýñâýë äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëæ áîëíî [4]. Îä
õîëáîëòîä
Pa 3  3,5U ôu ê
U 0  S0 z0  ; B.

I ôños 0 100
Ãóðâàëæèí
Pa z0
U 0  S0 z0  ; B.

ños 0
Ôàçûí õýâèéí ã¿éäýë, õ¿÷äýë; á.õ-íû õ¿÷äýë.
cos0 - õîîñîí ÿâàëòûí ÷àäëûí êîýôôèöèåíò 0,45 – 0,6 ;
Ð à - èäýâõèòýé àëäàãäàë, êÂò (2-3%).
Òðàíñôîðìàòîðûí ôàçûí îðîîìãóóäûí ñîðîíçîí óðñãàëóóä íü ÷èãëýëýýðýý áîëîí õýìæýýãýýðýý
íýã áàéíà. Èéìä òðàíñôîðìàòîðûí ìåòàëë õèéö, áàêàíä õóéëàðñàí ã¿éäýë ¿¿ñýæ õàëàëò ºãíº.
4.Òðàíñôîðìàòîðûã çàäëàõã¿é ìàñëûã þ¿ëíý. Òðàíñôîðìàòîðûã àìüñãàëàã÷èéíõ íü ýñðýã ÷èãò 7-
100 õàçàéëãàí áàéðëóóëíà. Áàê äîòîð õàëóóí àãààð ºãíº. Íýã ìèíóòàä òðàíñôîðìàòîðûí äîòîîä
ýçýëõ¿¿íýýñ 1,5 äàõèí èõ àãààð ºãíº. Ýíý òîõèîëäîëä õàëààãóðûí ÷àäëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð
òîäîðõîéëíî.
P  0,07QâCð(  2   1 ) , êÂò.
Qâ – àãààðûí óðñãàë (õýìæýý), ì3,ìèí;
17