Lezing van Lector Inge Oskam over Duurzaam Ontwerpen Inge Oskam Is lector aan de Hogeschool , Amsterdam, Engineeringweek 2010

1. DUURZAAM ONTWERPEN van producten & diensten Inge Oskam Lector Technisch Innoveren & Ondernemen Hogeschool van Amsterdam, domein Techniek

2. Evolutie van ECO-design Cradle to Cradle Hoe pak je het aan? en heel veel voorbeelden en links

3. de evolutie van ECO-design

4. Evolutie van Eco-design Selecteren van materialen en productie- technieken met een lage milieubelasting en het voorkomen van afval Kijken naar de gehele productlevenscyclus Kijken naar andere manieren om de functie te vervullen Op strategisch niveau kijken naar nieuwe producten, diensten en bijbehorende infrastructuren Productverbetering Productverbetering Functie-innovatie Functie-innovatie Systeeminnovatie Systeeminnovatie Productinnovatie Productinnovatie 1990 2010

5. I. Productverbeteringen Selecteren van materialen en productietechnieken met een lage milieubelasting én voorkomen van afval door het op onderdelen verbeteren van een product gebruiken van milieuvriendelijke of recyclebare materialen schonere productietechnieken uitbannen van slechte toevoegingen (denk aan brandvertragers, drijfgassen in spuitbussen) gebruiken van verbindingen die eenvoudig los te halen zijn t.b.v. terugwinnen materialen bij end-of-life 1990 2010

6. Product/dienst: Ahrend 220 bureaustoelOrganisatie: Ahrend (Zwanenburg) “De stoel is een echt eco-design en voldoet aan de hoogste eisen ten aanzien van milieu en recyclebaarheid” bron: www.ahrend.nl

7. II. Productinnovaties Kijken naar de gehele productlevenscyclus; dus ook naar het gebruik! verminderen energieverbruik (standbykiller) verminderen transportvolume en -gewicht verlengen van de levensduur nadenken over de end-of-life 1990 2010

8. Product/dienst: Stofzuiger zonder stofzuigerzakOrganisatie: Dyson (GB) “Waarom Root Cyclone™ technologie geen zuigkracht verliest. Dyson technologie vertrouwt niet op een zak. In plaats daarvan draait de lucht heel snel rond, zo snel dat het stof en vuil uit de luchtstroom wordt geslingerd. Het doorzichtig stofreservoir vangt dit stof en vuil op. Een Dyson stofzuiger verliest geen zuigkracht.” bron: www.dyson.nl

9. III. Functie-innovatie Kijken naar andere manieren om de functie te vervullen: door het product te vervangen door een dienst of door een product-dienstcombinatie. Achterliggende idee: diensten zijn minder materiaalintensief dan tastbare producten! 1990 2010

10. Product/dienst: Deelauto abonnementOrganisatie: Greenwheels (Rotterdam) “Door de overstap op Greenwheels kiezen mensen hun vervoermiddel bewuster en maken gemiddeld 30% minder autokilometers. Het gebruik van fiets, bus en trein stijgt met 5% tot 20%. Iedere abonnee spaart zo jaarlijks 1180 tot 2038 kg CO²-equivalenten.” vanaf dit jaar met de Peugeot iOnelectriccar! bron: www.greenwheels.nl

11. IV. Systeeminnovatie Op strategisch niveau kijken naar nieuwe producten, diensten en bijbehorende infrastructuren 1990 2010

12. Product/dienst: Fietsautomaat voor OV-fietsOrganisatie:Bikedispenser (Amsterdam) De Bikedispenser, ontwikkeld door Springtime en Post&Dekker, is een compacte fietsautomaat met ruimte voor 30 tot 60 'leenfietsen‘. De eerste exemplaren van deze onbemande stallingen zijn in 2007 in gebruik genomen op de NS-stationsNijmegen-Lent en Arnhem-Zuid. bron: www.bikedispenser.com

13. Product/dienst: MASDAR cityOrganisatie: MASDAR initiative (Abu Dhabi) “A SiliconValleyforrenewableenergy and sustainabletechnology: research, development, testing & implementation” Aim: facilitatingtechnologicalbreakthroughsfor a sustainablefuture high density city: 640ha with 47,500 persons PV power plant; zero carbon emission; zero waste urban transport byfoot, bicylceordriverless taxi bron: www.masdarcity.ae

14. Product: PRT: PersonalRapid Transit system Bedrijf: 2getthere (Utrecht) “A PRT system consists of a number of small automated vehicles (seating 2 to 6 passengers) combining the desirable aspects of the private car (private travel at any desired time) with the social advantages of public transport (no congestion and parking issues).” bron: www.2getthere.eu

15. Product/dienst: Duurzame stal- en veehouderijsystemenOrganisatie: AnimalScience Group, Wageningen UR Twee ontwerpen voor een maatschappelijk gewenste leghennenhouderij bron: www.duurzameveehouderij.wur.nl filmpje: http://www.duurzameveehouderij.wur.nl/NL/projecten/houdenvanhennen/ontwerpenhvh/

16. Cradle to Cradle

17. Cradle to Cradle “Cradle to Cradle is een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen.De kern van Cradle to Cradle ligt in het concept; afval is voedsel. Alle gebruikte materialen zouden na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Hierbij zou geen kwaliteitsverlies mogen zijn en alle restproducten moeten hergebruikt kunnen worden of milieuneutraal zijn. Deze kringloop is dan compleet.... en afval is voedsel.” C2C prototocol voor het ontwerpen van producten is: Gebruik van veilige materialen Makkelijk uit elkaar te halen Materialen her te gebruiken Meer informatie: www.cradletocradle.nlwww.duurzaamheid.nl/c2c VPRO documentaire Tegenlicht: http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/30458986/

18. Product/dienst: C2C bureaustoelOrganisatie: Herman Miller (VS) ChairMirra = de eerste stoel die volledig volgens het C2C principe is ontworpen voor 42% gemaakt van gerecycled materiaal alle materialen oké (geen PVC, geen schuimen) eenvoudig te demonteren (alle materialen zijn tot op moleculair niveau te scheiden) 96% recyclable bron: www.mymiller.nl

19. Product/dienst: C2C concept carOrganisatie: Ford Motor Company (VS) Ford model U: verbrandingsmotor op waterstof veel onderdelen uit biomaterialen auto kan meegroeien met de behoeften van de eigenaar bron: … bron: www.vpro.nl

20. Cradle to Cradle Dankzij William McDonough en Michael Braungart aandacht voor duurzaam ontwerpen enorm toegenomen toenemend besef: met ‘milieu’ kun je ook geld verdienen Maar … energieaspecten zijn onderbelicht! in de productiefase in de gebruiksfase voor het transport t.b.v. verspreiden voor de logistiek voor het sluiten van de kringloop

21. Hoe pak je het aan?

22. EcoDesign strategieënwiel ontstaan afdanken ontwikkel nieuw concept @ 1 7 selecteer low-impact materialen optimaliseer de end-of-life gebruiken minimaliseer het materiaal-gebruik optimaliseer de levensduur 6 2 optimaliseer productietechnieken reduceer de impact tijdens gebruik verspreiden 3 5 optimaliseer het distributiesysteem 4

23. 1. Selecteer low-impact materialen @ 1 7 Gebruik biologisch afbreekbare materialen Gebruik hernieuwbare materialen (bamboe) Gebruik gerecycleerde materialen Gebruik materialen die recyclebaar zijn Elimineer toxische stoffen en oppervlaktetechnieken (lood, chroom, verf, etc.) 6 2 3 5 4

24. Product/dienst: Ultrasilencer GreenOrganisatie: Electrolux “The greenest vac on the market is black” voor 55% gemaakt van gerecycled kunststof 33% zuiniger dan de standaard stofzuiger van 2000Watt bron: newsroom.electrolux.com

25. Product/dienst: Tassen van gerecycled materiaalOrganisatie: Ideal&Co / Ragbag Ragbag-producten worden gemaakt van gerecyclede plastic zakken die worden verzameld door ‘ragpickers’ in de sloppenwijken van New Delhi. De plastic zakken worden gewassen, gedroogd en gescheiden op kleur. Vervolgens worden ze machinaal geperst om er dikkere sheets van te maken. De sheets worden verwerkt tot uiteenlopende producten, zoals tassen, agenda's en portemonnees. ,,De kracht van het product ligt in de combinatie van gerecycled materiaal en maatschappelijk verantwoorde productie.’’ bron: www.ragbag.eu

26. Product/dienst: Producten gemaakt van afvalOrganisatie: Diverse ontwerpers meer voorbeelden? zie www.superuse.orgwww.studiohergebruik.nlwww.morethanhip.nl

27. 2. Minimaliseer het materiaalgebruik @ 1 7 Gebruik zo weinig mogelijk materiaal Reduceer het transportvolume 6 2 3 5 4

28. Product/dienst: Suikerstick i.p.v. suikerzakjeOrganisatie: onbekend 40% materiaalbesparing, bij dezelfde inhoud

29. 3. Optimaliseer productietechnieken @ 1 7 Zorg voor een duurzaam productieproces vermijd toxische toevoegingen (CFC’s, verf, e.d.) selecteer productietechnieken met een lage emissie (dus bij voorkeur geen lassen en solderen) Reduceer energiegebruik tijdens productie en maak gebruik van duurzame energiebronnen Elimineer productieafval of hergebruik het 6 2 3 5 4

30. 4. Optimaliseer het distributiesysteem @ 1 7 Ontwikkel een verpakking met lage impact: maak de verpakking zo klein en licht mogelijk gebruik herbruikbare materialen zorg voor een retour systeem of ander 2e gebruik Ontwikkel efficiënt logistieksysteem minimaliseer de transportafstanden optimaliseren vrachten en routes Gebruik energie-efficiënte transportmiddelen: liever zee- dan luchtvracht liever trein of schip dan vrachtwagen 6 2 3 5 4

31. Product/dienst: Transportbox voor luchtvrachtOrganisatie: Cargobox “the CARGOBOX, a lightweight, durable, collapsible conveyance unit” inklapbaar tot 1/7 van origineel volume waardoor minder opslag- en transportvolume bij leeg transport bron: cargobox.info

32. diverse voorbeelden Jardin tuinmeubelen i.s.m. Flex/InnovationLab:andere manier van verpakken van tuintafels 77% besparing op transportvolume besparing van 15,4 miljoen volumekilometers in NL en 37,3 miljoen in buitenland Emons Cargo: 2Win trailer 54 i.p.v. 33 europallets (64% meer volume) aerodynamischer IKEA: Op locatie vervaardigen en gedemonteerd vervoeren Kampioen compact verpakken (wat meubels betreft) bron: O2 magazine

33. 5. Minimaliseer de impact tijdens gebruik @ 1 7 Minimaliseer het energieverbruik geen over-engineering, standaardpower-down als een product verplaatst wordt: maak het lichter! als een product verwarmd wordt: isoleer het goed! Maak gebruik van duurzame energiebronnen wind, zon, brandstofcel, humanpowered, oplaadbare batterijen i.p.v. wegwerp Minimaliseer het gebruik van consumables/disposables minimaliseer gebruik van vloeistoffen, filters, papier, etc. gebruik consumables die hergebruikt kunnen worden 6 2 3 5 4

34. Product/dienst: LightblossomOrganisatie: Philips ‘Light Blossom' is een intelligente lantaarnpaal waarvan de kop overdag als een bloem open staat om zonne-energie op te vangen. De kop kan bovendien draaien om windenergie te verzamelen. 's Avonds gaat de kop dicht en wordt een lichtbron met LEDs die feller schijnt als er mensen in de buurt zijn en zijn licht veel gerichter afgeeft dan de traditionele straatverlichting. Overtollige opgevangen energie wordt afgeleid naar het elektriciteitsnet. bron: www.ecodesign.be

35. Product/dienst: LCD-klok op waterenergieOrganisatie: onbekend bron: www.gimmeconcepts.nl bron: www.eco-logisch.nl

36. Product/dienst: TowingKiteOrganisatie: Skysails (Hamburg) bron: www.skysails.info …

37. 6. Optimaliseer de levensduur @ 1 7 Zorg voor een levensduur die past bij je product bij voorkeur een lange levensduur of bioafbreekbaar als het kort gebruikt wordt Zorg dat het product betrouwbaar is en eenvoudig onderhouden en gerepareerd kan worden Maak het product modulair zodat het eenvoudiger is te upgraden Zorg ervoor dat de gebruiker het product niet kwijt wil 6 2 3 5 4

38. Product/dienst: Océ Business ServiceOrganisatie: Océ (Venlo) Geen verkoop van printers maar ontzorgen van de klant met dienstverlening voor documenten. De klant betaalt kopie. Océ installeert, onderhoud, vervangt. Uitdaging voor R&D bij ontwikkeling van apparaten: maximaliseren betrouwbaarheid minimaliseren energiegebruik per afdruk minimaliseren van emissies van ozon, stof en toner minimaliseren van foutieve en onnodige afdrukken maximaliseren hergebruik van materialen vereenvoudigen onderhoud en service verlengen lange levensduur Goed voor Océ, goed voor de klant en goed voor het milieu bron: www.oce.nl/duurzaamheid

39. Product/dienst: Biologisch afbreekbare schoenOrganisatie: OAT shoes (Amsterdam) “OAT Shoes is a brand-new initiative in shoe design combining biodegradable materials and attractive style to produce sportive shoes that not only look good, but leave no mark on the environment when you throw them out. Bury them in garden, woods or compost and nature will gobble them right up!” OAT Shoes Grow bron: www.oatshoes.com

40. 7. Optimaliseer de ‘end-of-life’ @ 1 7 Maak het product zo dat je het kunt (refurbish/remanufacture bijv. in machineindustrie) Maak het product of de onderdelen herbruikbaar voor een 2e leven Maak het product of onderdelen recycleerbaar Maak het eenvoudig te demonteren om bovenstaande te vergemakkelijken (Design forDisassembly) 6 2 3 5 4

41. Product/dienst: Universele GSM-adapterOrganisatie: Apple, LG, Motorola, NEDC, Nokia, Qualcom, RIM (Blackberry), Samsung, Sony Ericsson, TexasInstr. Jaarlijks belanden wereldwijd zo’n 235 miljoen gsm’s op de afvalberg. Omdat de laders van nieuwe toestellen vaak niet passen worden ze meestal weggegooid. De 10 grootste fabrikanten ter wereld van gsm’s hebben zich bereid verklaard om vanaf 2010 alle nieuwe smartphones met een compatibele oplader uit te rusten. Ook zijn ze een stuk energie-efficienter dan hun voorgangers: het energieverbruik lig tot de helft lager. bron: www.ecodesign.be

42. Product/dienst: TassenbolOrganisatie: Ideal&Co (Amsterdam) “Onderzoek heeft uitgewezen dat door gebruik van de TassenBol, er tot 184 miljoen plastic tassen op jaarbasis hergebruikt kunnen worden. Dat scheelt ook nog eens 30 miljoen kilo CO2!” bron: www.tassenbol.nl

43. @ Ontwikkel nieuw concept @ 1 7 Ontwerp diensten in plaats van fysieke producten dematerialiseer Shared product use denk aan Greenwheels Functionele integratie denk aan telefoon/fax-apparaat beeldscherm tevens tv-scherm 6 2 3 5 re-think! 4

44. Product/dienst: Nietmachine zonder nietjesOrganisatie: onbekend De nietmachine zonder nietjes. Speciaal mechanisme haakt velletjes papier aan elkaar. Als iedere kantoormedewerker in Nederland een nietje per dag minder zou verbruiken scheelt dat al 23 ton metaal per jaar! bron: www.ecologisch.nl

45. Product/dienst: AircobedOrganisatie: Eveningbreeze (Delft) … bron: www.evening-breeze.com

46. Product/dienst: HRe-ketelOrganisatie: diverse CV-ketelfabrikanten De HRe-ketel is een kleine energiecentrale in huis. Net als de gewone HR-ketel maakt hij warmte en warm water. Maar tegelijkertijd ook elektriciteit. Op deze manier wordt het verbruikte gas veel efficiënter benut en is een fors hoger rendement mogelijk. Het hogere rendement is goed voor een besparing op de maandelijkse energienota en voor een aanzienlijke vermindering van de CO2-uitstoot. bron: www.duurzaamthuis.nl

47. Product/dienst: Energieleverende kasOrganisatie: Productschap Tuinbouw, Ministerie van LNV, LTO Glaskracht Nederland De glastuinbouw heeft als ambitie voor 2020: klimaatneutrale (nieuwbouw)kassen 48% minder C O 2 emissie leverancier van duurzame warmte en energie sterk verminderd gebruik fossiele energie bron: www.kasalsenergiebron.nl

48. Product/dienst: Nul-emissie racenOrganisatie: Formula zero (Rotterdam, Amsterdam) Formula Zero promoot nul emissie racen door competities, evenementen en het delen van innovatieve kennis. Motorsport heeft bewezen een erg effectieve manier te zijn om innovaties in de automobielsector te introduceren. Dit mechanisme wordt nu gebruikt om nul emissie technologie te introduceren in de mobiliteitsmarkt. bron: www.formulazero.nl filmpje: www.youtube.com/watch?v=yKklhA8aS9s

49. EcoDesign strategieënwiel ontwikkel nieuw concept @ selecteer low-impact materialen optimaliseer de end-of-life 1 7 minimaliseer het materiaal-gebruik optimaliseer de levensduur 6 2 optimaliseer productietechnieken reduceer de impact tijdens gebruik 3 5 optimaliseer het distributiesysteem 4

50. SUCCES!