ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)

GERRA ZIBILA
(1936-39)
GERRA ZIBILA
(1936-39)(1936-39) (1936-39)
EGILEA: Mentxu Gandarias Ipiña

Espainiako II.Errepublika (1931-1939)
•1936ko otsailerako hauteskundeetarako deialdia egin zen.
•Hauteskunde legeak koalizioak egitea onartzen zuen
•Bi bloke nagusitu ziren. Polarizazioa oso nabarmena zen bizitza politikoan
• Eskuina: Bloke Nazionala
•Ezkerra: Fronte Popularra
CEDA Alderdi Komunista

Alderdi ezberdinetako buruzagi nagusiak

•Fronte Popularrak (errepublikarrak+sozialistak+komunistak) gehiengoa lortu zuen

Hauteskunde-emaitzak 1931 eta 1936 artean

•Manuel Azañak gobernua osatu zuen sozialista eta
komunistarik gabe, errepublikarrekin.
•Kongresuak Alcalá Zamorak konstituzioak emandako
ahalmenak (6 urteko agintaldian gorteak bitan desegiteko
eskubidea) gainditu zituelakoan, presidentziatik baztertu
eta Manuel Azaña presidente hautatu zuen.
•Gobernu burua Santiago Casares Quiroga izan zen.
•Azañak Largo Caballero nahiago zuen baina honek
ezetza eman zion kargua onartzeak alderdi
sozialistaren banaketa sor baitzezakeen.

•Eskuinak estatu-kolpea prestatzen zegoela entzuten zen etengabe. Errepublikak
Mola jenerala Iruñera bidali zuen nolabait Madriletik urruntzeko (akats handia).
•Ordena publikoan arazo ugari zeuden (elizen kontrako
erasoak, grebak, sozialista eta anarkisten arteko
enfrentamenduak, Goardia Zibilaren kontrakoak,…) .
•Iraultzatik oso gertuko egoera sortu zen .
•Tentsioa eta indarkeriaren erabilpena gorantza zihoazen
Mola jenerala Iruñera bidali zuen nolabait Madriletik urruntzeko (akats handia).
•Franco eta Goded jeneralek Kanariar eta Balear uharteetan lasai jardun
zuten azpilanean.
“Casus Belli”:
• Erasorako Guardiako Castillo tenientea (sozialista eta UMRAko kidea) hil zuten
falangista batzuek. Mendeku gisa José Calvo Sotelo eskuin parlamentarioko
buruzagia erahil zuten Castilloren kideek.
•1936ko uztailean altxamentu militarra hasi zen

Gerra Zibila (1936-1939)
GERRA ZIBILAREN KAUSAK
BARNE-ERAGILEAK NAZIOARTEKO ERAGILEAK

BARNE-ERAGILEAK
• Espainiako egoera sozio-ekonomikoa:
− Nekazaritza tradizionalean oinarrituriko ekonomia. Lurjabetzaren desoreka
− Biurteko erreformistan egoera aldatzeko buruturiko legedia eta
burgesiaren/nekazari pobreen haserraldia.
− Industriaren prozesu berantiarra eta lehia eza.
− 1929ko krisi ekonomikoaren ondorioak:
Esportazioen galera.
Langabeziaren gorakada. Etorkinen itzulera.
Gizarteko diferentziak handitzea
− Langileen iraultza eskakizuna eta gobernuari sindikatu erradikalek egindako
etengabeko presioa.
etengabeko presioa.
• Politika laikoa eta gizartean zabalduriko antiklerikalismoa. Elizarekiko harreman
korapilatsuak eta tentsioz beterikoak.
• Nazionalismoen aldarrikapenak, eskualde autonomikoak sortzeko eskubidea eta
horren kontrako jarrera Ejertzitoan eta sektore eskuindarrean.
• ArmadakEspainiako politikan era zuzenean esku hartzeko tradizioa.
• 1934ko Urriko Iraultzaren osteko polarizazio politikoa.
• Alderdi politiko/sindikalisten jarrera erradikalak (
• Kale mailako desordenak eta indarkeriaren gorakada.

NAZIOARTEKO ERAGILEAK
• 1929ko krisiaren ondorio sozio-ekonomikoak:
− Langabeziaren gorakada
− Erdi mailako klasearen desagerpena
− Etsipena eta estatuaren babes eza
• 1929ko krisiaren ondorio politikoak:
− Gobernuen ezintasunak herritarren haserraldia
eta mesfidantza eragin zuen.
− Demokraziaren, alderdi tradizionalen eta
− Demokraziaren, alderdi tradizionalen eta
sistema parlamentarioaren kontrako argudioak
areagotu ziren.
− Muturreko erantzunen gorakada:
Eskuinean: faxistak eta naziak (Italian eta
Alemanian)
Ezkerrean: komunistak (SESB, III.Internat)
− Europak komunismoaren hedapenari zion
beldurra.
− Frantziako Fronte Popularraren eredua eta
horren garaipena

•Interbentzionismo militarraren tradizio luzea bizitza politikoan.
•Enfrentamendua Ejertzitoan:
•UME (Unión Militar Española). Karreradun ofizialak, Azañaren
erreforma militarren kontrakoak. Mola, Goded, Franco, Galarza, …
•UMRA (Unión Militar Republicana Antifascista). Nuñez de Prado,
Asensio Torrado, Pérez Parrás.
AZPIJOKO MILITARRA
Asensio Torrado, Pérez Parrás.
• Martxoan: ofizialen bilera Molaren zuzendaritzapean.
•Altxamenduaren aldeko laguntza zibila:
•CEDA alderdiko erradikalenak
•Falangistak
•Bloke Nazionala (karlistak eta alfontsotarrak)

AZPIJOKO MILITARRA
Franco Kanarietako goarnizioko kideekin,
altxamendua hasi baino aste batzuk lehenago
Emilio Mola Vidal

ALTXAMENDUAREN HASIERA
1936ko UZTAILAK 17
•Marokon, Errepublikaren kontrako altxamendu militarra hasi zen.
•Franco Kanarietatik irten eta Marokora abiatu zen tropa afrikarren
agintaritza eskuratzera
Yagüe Ceutan Francoren etorreraren berri ematen

ALTXAMENDUAREN BIDEA

Las Palmaseko Manifestoa
•Altxamenduaren izenean, Francok•Altxamenduaren izenean, Francok
sinaturiko dokumentu publikoa.
•Tenerifen idatzia eta Melillan argitaratua.

Uztailaren 18ko
Mundu Obrero
egunkariaren orri
nagusia •Gil Robles (CEDA)
•Francisco Franco

MOLA
SANJURJO
(VII-20)
GODED
Goardia Zibila eta Erasorako Goardia
Generalitat-en alde
Uztailak19/20, Mola Iruñarrek goratua
uztailaren 18an, altxamendua penintsulara pasa zen
FRANCO
GODED
Altxamendua Sevillan
QUEIPO DE LLANO

•Ejertzitoa zatiturik geratu zen, ofizial asko Errepublikaren alde agertu zen.
3 egun pasa ostean, alde bietako indarrak nahiko orekaturik zeuden.
Gobernuak ez zuen altxamenduaren luzapena aurreikusi eta ez zuen jakin
hasierako abantaila aprobetxatzen.
•Casares Quiroga saiatu zen arazoa konpontzen herritarren artean armak
banatu gabe baina ezintasunaren aurrean, dimititu egin zuen. Martinez
Barriok altxamendua geldiarazteko egindako saiakerak porrot egin zuenez,
honek ere dimititu zuen. Azkenean, uztailaren 19an, gobernu berria osatu
zen José Giralen kontrolpean.
IRAULTZA izan zen•Gobernu errepublikarraren arazo larriena IRAULTZA izan zen.
• Altxamenduaz batera, indar politiko batzuek iraultza soziala hasi zuten.
Batzar iraultzaileak probintzia guztietan sortu ziren eta gobernu zentralari
ezinezko egin zitzaion egoera kontrolatzea. Zatiketa politikoak ahuldu zuen
erantzun errepublikarra.
•Aginte bateratua ez zen egon ekintza militarrak koordinatzeko.
•Milizietan disziplina eta prestakuntza falta handiak izan ziren.
•Jabetzaren kolektibizazioa sortu zen hainbat probintziatan (lursailak eta
industriak).

1936ko uztaila
ESPAINIA BI ZATITAN BANATUA

INDARREN BANAKETA
ERREPUBLIKARRAK NAZIONALAK
BANAKETA
GEOGRAFIKOA
(gaur egungo
erkidegoak eta
probintziak)
EKONOMIA ETA
DEMOGRAFIA
BALIABIDEAK
ESPAINIA
BARRUKO
LAGUNTZAK
(alderdiak,
armada, ….)
ATZERRIKO
LAGUNTZAK
PROTAGONISTA
NAGUSIAK

ERREPUBLIKARRAK NAZIONALAK
BANAKETA
GEOGRAFIKOA
(gaur egungo
erkidegoak eta
probintziak)
• Asturias ia osorik
• Kantabria
• Bizkaia eta Gipuzkoa
• Katalunia
• Valentzia
• Murtzia
• Gaztela-Mantxa
• Extremadurako
hegoaldea
• Andaluziako zati bat
• Madril
• Marokoko protektoratua
• Kanariar irlak eta Balearrak (Menorka ez)
• Galizia
• Gaztela-Leon
• Aragoi zati bat
• Extremadurako iparraldea
• Andaluziako zati bat (Guadalquivirren ibarra)
• Asturiaseko Oviedo hiria
• Araba eta Nafarroa
• Zonaldeak geografikoki bi zatitan banatuta
• Hiri handienak
EKONOMIA ETA
DEMOGRAFIA
BALIABIDEAK
• Kataluniako lantegiak
• Mediterraneoko nekazaritza modernoa
• Andaluziako eta Asturiaseko meategiak
• Iparraldeko burdin eta altzairugintza
• Saguntoko siderometalurgia
• Espainiako Bankuaren urre erreserbak
• Populazio gune garrantzitsuenak (industrializatuenak)
• Barnealdeko nekazal probintzia nagusiak
(Gaztela-Leon)
• Galiziako azienda
• Leongo ikatza
• Populazio gutxiko zonaldeak,(otsaileko
hauteskundeetan eskuinak irabazitako
probintziak, neurri handi batean).• Populazio gune garrantzitsuenak (industrializatuenak) probintziak, neurri handi batean).
ESPAINIA
BARRUKO
LAGUNTZAK
(alderdiak,
armada, ….)
• Alderdi sozialista eta errepublikarrak
• PCE
• Langile mugimendua (CNT, FAI, UGT)
• Kataluniako eta euskal nazionalistak
• Itsas Armada eta Aire Armada, ia osorik
• Goardia Zibileko eta Armadako kide gehienak
• Milizia anarkistak
• Falange Española , JONS, Comunión
Tradicionalista eta milizia karlistak
(erreketeak), ultramonarkikoak.
• CEDA, Lliga (atal bat)
• Marokoko Armada, Graduazio altuko ofizialak
• Eliza katolikoa
• Lurjabeak, goi-burgesia
ATZERRIKO
LAGUNTZAK
1936an, Espainiako Gerran Parte ez Hartzeko Batzordea: europarrek gatazka militarrean parte ez hartzeko hitza
hartu zuten.
• Brigada Internatzionalak (mundo osoko bolondresak)
• SESB (aholkularitza militarra, armamentua), Mexiko
(materiala eta elikagaiak), Frantzia
• Alemania (Condor Legioa-aire indarra-) eta Italia
(Corpo di Truppe-lehorrekoa-). Tropak eta
armamentua.
• Portugal (mugen kontrola, soldaduak)
PROTAGONISTA
NAGUSIAK
• Azaña, Casares Quiroga, Mtnez Barrio, Giral, Largo
Caballero, Negrín
• Rojo, Miaja, Pozas, Durruti, Líster, Mera
• Gil Robles, Suñer
• Sanjurjo, Mola, Franco, Queipo de Llano,
Varela, Goded

1936ko uztaila

•Armen bidez demokrazia, faxismoa eta komunismoa
aurrez aurre.
•Londresen, Espainiako Gerran Parte Ez Hartzeko
Batzordea eratu zen gatazka 2.Mundu Gerra ezBatzordea eratu zen gatazka 2.Mundu Gerra ez
bihurtzeko helburuaz. Ez zuen eraginkortasunik izan.

DEMOKRAZIA
VS
FAXISMOAFAXISMOA

Italia, Alemania eta Portugal altxatutakoen alde
• unitate militarrak, baliabideak eta finantziazioa

Nazioarteko Brigadak Fronte
Popularraren alde
•Bolondresez osaturiko tropak

SESB eta Frantzia Fronte Popularraren alde
•Materiala, aholkularitza militarra
1937ko Madrilgo irudia

1936ko uztaila-iraila. Gerraren hasiera
•Zutabe militarrak alde bietan. Alderdi eta
sindikatuen arabera antolaturik.
•Hegoaldetik abiatu Extremadurarantz. Zona
nazional biak elkartzeko ahalegina.
•Madril hartzea altxatutakoen helburu nagusia
•Errepublikak hiriburuaren defentsa prestatzen du
•Gobernu errepublikarra Valentziara doa.
•Yagüe komandantea
•Badajozeko fusilamendu
masiboak: gerraren
errepresio basatia
•Gobernu errepublikarra Valentziara doa.

•Madrilen, herritarren miliziak sortu ziren hiriaren defentsarako
•Jeneralak: Miaja eta Rojo
•Hiriburuak setioa gainditu zuen (espero ez zenean). Dolores
Ibarruri “Pasionaria” komunistaren leloa ospetsu bihurtu zen.
•Nazioarteko Brigadek parte hartu zuten horretan.
Vicente Rojo

•Madrilen erresistentziaren aurrean, eta aurrez aurreko erasoa baztertuta, Franco
hiria inguratzea saiatu zen.
•A Coruñako errepidea moztea: porrota
•Jarama eta Guadalajarako batailak: porrota
•Hiru erasoaldiak gelditu zituzten errepublikarrek
•Egoeraren aurrean, Franco (Vigón jeneralak aholkaturik) Iparraldean tropak
kontzentratzea erabaki zuen.
Brihuega, Guadalajarako batailan,1937.
Guadalajarako bataila, 1937

•Atzerriko laguntzaren bila: Italia, Alemania,
SESB,…
•Armada berrien eraketa:
•Alde frankistan, zuzendaritza militarra
zorrotza zen eta antolaketa ordenatua
zuen.
•Alde errepublikarrean, ospe handiko
buruzagi eta ofizialekin batera (Pozas,
Llano de la Encomienda, Rojo Lluch,..)
FRONTEEN EGONKORTASUNA
Mola
Franco
Llano de la Encomienda, Rojo Lluch,..)
elkarte sindikalisteetatik iritsitako
buruzagi militarren garrantzia (Durruti,
Líster, Mera).
Líster
Durruti

FRONTEEN EGONKORTASUNA
•Etsaiaren zapalkuntza eta sarraskia.
•Atzealdeko exekuzioak
•Errepublikaren aldean “hautakorrak” izan ziren (apaizak, ugazabak,
politikariak, aristokratak): Izu Gorria
•Altxatutakoen aldean, ordea, masiboak ziren, estrategia atzealdea
etsairik gabe uztea zen. Izu Zuria
Primo de Rivera
Garcia Lorca

•Hegazkin alemaniarrek Bizkaiko herri
batzuk bonbardeatu zituzten.
• Otxandio, Durango, Gernika,…
•Ez ziren gune estrategikoak
•Helburu zibilak
•Hondamen maila oso handia
1937ko martxoa-urria. Iparraldeko Frontea
•Iparraldean, eraso nazionala ekialdetik mendebalderako norabidea.
1937ko urria
•Udan, Errepublikarren erasoaldiak Brunete eta
Belchiten iparra libratzeko. Alferrik.

Gerra Zibila (1936-1939) GERNIKA (1937ko apirila)

Guernica. Picasso

Gerra Zibila (1936-1939) “Bilboko Burdin Gerrikoa”
•Espainiako Gerra Zibilean, Eusko Jaurlaritzaren
aginduz Bilbo inguruan eraikitako gotorleku-
sistema. Lubaki, alanbrada, metrailadore,
behatoki eta bidexkaz osatuta zegoen.
•Plentzian hasi eta Bilbo inguratuz Muskizko San
Julian ingururaino iristen zen: Bilbotik 20 bat
kilometrora zegoen.
•Bilboren defentsaren oinarria izan nahi zuen;•Bilboren defentsaren oinarria izan nahi zuen;
baina, Francoren aldeko indarrek erraz hautsi
zuten Alejandro Goikoetxearen laguntzaz.
Hark Bilboko gerrikoa eta gotorlekuaren obrak
zuzendu zituen euskaldunentzat baina 1937an
frankisten bandora aldatu zen. Berak emandako
informazio eta planoei esker frankistek, Soltxaga
jeneral frankista buru zutela, Bilbo hartu ahal izan
zuten 1937ko ekainean.
.

Gerra Zibila (1936-1939) “Bilboko Burdin Gerrikoa”
.

Bilbo nazionalen esku gelditu zenean, José Antonio Agirre eta Eusko
Jaurlaritzak etengabeko leku aldaketa izan zuten (Santander, Valentzia,
Bartzelona). Gerra bukatutakoan, erbesterako bidea hartu zuten eusko
sailburuek.
Francok Bilbo erori bezain pronto (1937-06-23), Bizkaia eta
Gipuzkoako Kontzertu Ekonomikoak baliogabetu zituen
gerraren aitzakia erabilita. Arabakoak, ordea, onartu zituen

BIZKAIAN ETA GIPUZKOAN KONTZERTU EKONOMIKOAK
EZEZTATZEKO LEGE-DECRETUA. (1937-06-23)
Euskal herriko probintzietan ekonomia arloan indarrean dagoen sistema itunduak pribilegio
nabarmena du erregimen arruntari lotutako gainerako lurralde nazionalarekiko, (…).
Kontzertua mesedegarri izan zuten askok ahaztu egin zuten botere publikoak eman zien
zarrastelkeria eta, Gipuzkoan eta Bizkaian, armak hartu zituzten uztailaren 17an abiarazitako
Mugimendu Nazionalaren aurka eta traizioz erantzun zioten salbuespenezko
eskuzabaltasunari (...).
Gogoeta beraien arabera, Arabako probintzian gaur egun indarrean dagoen sistemak jarraitu
egin behar du (…)
(..) honako hau XEDATZEN DUT:
Lehen artikulua. Datorren uztailaren batetik aurrera, estatuko kontribuzio, errenta eta zerga
arrunt eta berezi guztien kudeaketa eta bilketa Gipuzkoa eta Bizkaia probintzietan egingo da,
indarrean dagoen erregimen erkidearen arabera (…). Beraz, indargabetuta geratuko da
lehen adierazitako datatik aurrera ekonomia arloan Aldundiekin itundutako eta gaur egun
indarrean zegoen erregimena.

Santoñako Ituna
Santoñako hitzarmena 1937ko abuztuaren 24an Espainiako Gerra Zibilaren
iparraldeko frontearen galeran Guriezon, Santoñatik gertu, Euzko Alderdi Jeltzaleko
eta Corpo Truppe Volontarieko buruzagiek sinatutako bake-hitzarmena izan zen
EAJko agintariek hitzarmena izenpetu zuten, Valentzian zegoen gobernu
errepublikarrak jakin barik. Hitzarmenaren arabera, Eusko Gudarosteak errenditu
eta Corpo Truppe Volontarie batailoiari armak eman behar zizkion. Italiarrek,
trukean, gudariei bizitza errespetatu behar zieten, Italiako armadaren menpean
gerra-preso izanik. Politikariak, funtzionarioak eta gura zuten ofizialak, berriz,gerra-preso izanik. Politikariak, funtzionarioak eta gura zuten ofizialak, berriz,
itsasoz atera zitezkeen.
Hitzarmena ez zen bete: Alde batetik, itsasontziak beranduegi ailegatu ziren hirira,
eta bestetik frankisten Agintari Gorenak indarra kendu zien italiarrei. Gudariak
berehala El Dueso presondegian sartu zituzten. Azaro inguruan, Gudarosteko
11.000 gudari gelditu ziren aske, 5.400 lan-batailoietan, 5.600 preso eta 510
heriotz-zigorrera kondenatuak.

Santoñako hitzarmenaren arrazoiak ez dira erabat ezagutzen:
•Bizkaia galdu ondoren, eusko gudariak errenditu ziren. Gehienen iritziz,
Eusko Gudarosteak ez zuen beharrik ikusten Euskal Herritik kanpo borrokan
jarraitzeko.
Eusko Jaurlaritzako agintari batzuek esan zuten Espainiako Gobernuak ez
ziela hegazkinik bidali Bilbo defendatzeko. Espainiarrek, berriz, Indalecio
Prieto orduko Defentsa Ministro eta Bilboko alkate ohiak hiria defenditzeko
Gerra Zibila (1936-1939) Santoñako Ituna
Prieto orduko Defentsa Ministro eta Bilboko alkate ohiak hiria defenditzeko
nahibeste baliabide eman zizkiela erantzun zuten. José Luis de la Granjaren
ustetan, Prietok lantegiok frankisten eskutan egon ez zitezen Ezkerraldeko
industriak leherrarazteko agindua eman zuenean, agindua ez zen EAJko
milizianoen gustukoa izan, eta orduan hasi omen ziren bien arteko tirabirak.
Azkean, bizkaitar industrialdeak ez ziren kaltetuak izan.
•Agintariek ez ezik, milizianoek ere arazoak izan zituzten haien artean.
Jeltzaleak kontserbadore eta katolikoak ziren; errepublikarrak, aldiz,
ezkerreko sozialistak, komunistak edo anarkistak. Nahiz eta brigada mistoak
sortzeko agindua izan, ez zen hartu-eman handirik alderdi desberdinen
artean

•Bizkaiko erresistentzia gaindituta mendebalderantz abiatu ziren nazionalak.
•Mola jenerala hegazkin istripu batean hil zen.
•Santander oso erraz hartu zuten.
•Asturiasek, geografi malkartsuaz baliatuz eta ezkertiar alderdien indarrei esker,
defentsa handia sortu zuen. Gijón izan zen erortzeko azken hiria.
•Konkista amaitu arren, gizon armatuen taldetxoek mendi inguruetan jarraitu
zuten erregimen garailearen kontrako ekintza militarrak burutzen (makiak).
•Handik aurrera, Asturiasko meatzak frankisten esku gelditu ziren.
•Errepublikarrek Brunete eta Belchiten buruturiko erasoaldiek ez zuten•Errepublikarrek Brunete eta Belchiten buruturiko erasoaldiek ez zuten
iparraldetik tropak urruntzeko balio izan.
Iparraldeko Frontea desagertu egin zen

•Iparraldeko Frontea erori ondoren,
Francok Mediterraneorantz mugitu
zituen tropak.
•Francoren helburua errepublikarren
indarren zatiketa geografikoa eragitea
zen.
•Errepublikarrek, ordea, Teruel
konkistatzera abiatu ziren 1937ko neguan.
1938ko abuztua
Mediterraneorako bidea 1937ko negua-1938)
konkistatzera abiatu ziren 1937ko neguan.
• Francoren tropek berreskuratu zuten
Teruel eta Mediterraneoraino heldu ziren,
lurralde errepublikarra bitan zatituta.
Prietoren dimisioa gobernuan
(defentsan).
•Francok ez zuen gerra amaitzeko
presarik izan. Juan Negrín-k ez zuen
errenditu nahi izan.

Tanke errepublikarrra
Mediterraneorako bidea 1937ko negua-1938)
Tanke errepublikarrra
Teruel, 1938ko urtarrila. Errepublikarrek,hirian sartutakoan, arerioari harturiko banderak daramatzate.

Gerra Zibila (1936-1939) Ebroko bataila (1938ko uztaila-azaroa)
•Valentzia mehatxupean zegoenez,
errepublikarrek etsaia ezustean
harrapatu nahi izan zuten, Ebron
erasoaldi azkarra eginez.
•Ebroko Gudua gerrako gudu luze eta
odoltsuena izan zen.odoltsuena izan zen.
•Bi ejertzitok elkar suntsitu zuten, harik eta
tropa errepublikar onenak hondatuta
geratu arte.
•Ebroren gudak gerraren norabidea
erabaki zuen

Gerra Zibila (1936-1939) Ebroko bataila (1938ko uztaila-azaroa)
Líster Ebroren frontean.1938.

Gerra Zibila (1936-1939) Kataluniaren erorketa (1939ko otsaila)
•1938ko urrian, Nazioarteko Brigadak joan
egin ziren.
•Francok ez zuen arazorik izan Katalunia
hartzeko.
•Girona 1939ko otsailean erori zenean,
Kataluniako Frontea desegin zen.
•Gobernu errepublikarrak nazionalek
populazioaren aurkako mendekurik ez izateko
ahaleginek huts egin zuten.
•Zibil eta militar ugarik Frantziako muga
gurutzatu zuen erbesterako bidean.
•Errepublikako presidentea zen Manuel
Azañak dimisioa aurkeztu zuen (jada
Frantzian zegoela)

Gerra Zibila (1936-1939) Nazioarteko Brigaden agurra (1938ko urrian)
Robert Cappa-ren argazki honetan Nazioarteko Brigaden agurra duguRobert Cappa-ren argazki honetan Nazioarteko Brigaden agurra dugu

Gerra Zibila (1936-1939) Nazioarteko Brigaden agurra (1938ko urrian)
Rojo, Negrín, eta Líster Nazioarteko Brigadei agurra egiten.

Gerra Zibila (1936-1939) Kataluniaren erorketa (1939ko otsaila)

Gerra Zibilaren bilakaera

Gerra Zibila (1936-1939) Gerraren bukaera (1939ko otsaila-apirila)
•Menorka errenditu zen.
•Alde errepublikarrean, Juan Negrínen gobernuaren izen ona galduta zegoen.
•Juan Negrín errendizioa sinatzearen kontra zegoen 2.Mundu Gerra hastear
zegoela, baldintza hobeak eta ohorezko bakea lortzeko asmotan itxarotea hobea
zelakoan. “Resistir es vencer”
•Bitartean, Franco jenerala Frantziak eta Britainia Handiak errekonozitu zuten.
•Martxoan, Casado koronela eta Julián Besteiro politikaria Francorekiko
elkarrizketak hasi zituzten gerrari amaiera emateko. Estatu-kolpea burutu zuten
Negrínen aurka. Gerrari eusteak kalteak besterik ez zekartzalakoan. Madrilen
errendizioa agindu zuten.
•Francok ez zuen inolako baldintzarik onartu, erabateko errendizioa eskatu zuen.
•Mediterraneo aldeko azken guneak erori ziren.
•Apirilaren 1ean gerraren amaiera iragarri zen, operazio militarrak bukatu ziren.

Segismundo Casado gerraren azken fasearen protagonista
izan zen berak zuzenduriko estatu-kolpeak Francorekiko
elkarrizketak eragin zituelako.

GERRA GARAIKO
BILAKAERA POLITIKOA
Emilio Mola
Federica
Montseny
Francisco Franco
Juan Negrín
Largo
Caballero
Dolores
Ibarruri

ALDE ERREPUBLIKARRA
Largo
Caballero Juan Negrín

Gerra Zibila (1936-1939) Errepublikaren aldeko bilakaera
•Gobernu aldaketa ugari:
•Santiago Casares Quirogaren gobernuak dimititu zuen altxamenduaren
lehenengo egunetan.
•Diego Martínez Barriok 2 eguneko agintea osatu zuen baina utzi zuen
altxamendua geldiarazteko ahalmen ezagatik eta herritarrei armak banatzeko
ezetzagatik.
•José Giral (Izquierda Republicana) izan zen hurrengo gobernuburua.
•1936ko irailean, Fco Largo Caballerori (PSOE) eman zion Azañak Gobernua•1936ko irailean, Fco Largo Caballerori (PSOE) eman zion Azañak Gobernua
osatzeko agindua (1936ko iraila-1937ko maiatza). Honek egoera zuzentzen
saiatu zen eta horretarako alderdi ezberdineko koalizioa sortu zuen:
•PSOE eta PCE, alderdi errepublikarrak, euskal abertzaleak eta
nazionalista kataluniarrak eta LAU MINISTRO ANARKISTA. (Joan
Peiró, Juan López, Joan Garcia Oliver eta Federica Montseny)
Federica
Montseny
Buenaventura
Durruti

Ministro anarkistak Largoren gobernuan

Francisco Largo Caballero
•Largoren politika ez zen izan espero
bezain iraultzailea.
•Ez zuen erraztu PSOE eta PCE
alderdien batasuna.
•Militarizazioa bultzatu zuen.

NEURRI SOZIALAK ETA AHALEGIN IRAULTZAILEAK
(gerra aurretik eta bitartean)
•Etxebizitzen alokairuen murrizketa.
•Altxamenduaren aldekoen industriak bahitu eta nazionalizatu zituzten.
•Nekazaritza-erreformaren jarraipena.
•Nekazal ustiapenen kolektibizazioa, nekazal sindikatuek burutua.
•Oinarrizko industrien (CAMPSA) eta trenbide-konpainien
nazionalizazioa.
•Estatuaren banku eta finantza-erakundeen kontrola.

•Gobernuak Valentziara ihes egin zuen Madril arriskuan baitzegoen.
•Miaja jeneralak zuzendutako DEFENTSA BATZORDEA izan zen
aginte organo gorena hirian.
Madrileko Defentsa Batzordea, Miajaren zuzendaritzapean.

Gerra Zibila (1936-1939) Largo Caballeroren gobernua
• Largo Caballerok errepublikarrei etengabe
leporaturiko antiklerikalismoak nazioarte
mailan min handia egiten ziela bazekien
(altxamendua legitimizatzeko Francoren
argudio nagusia Elizaren aldeko defentsa
izan zen beti).
•Atzerriko potentzien aldeko jarrera lortzeko
eta matxinaturiko militarren argudioa
desegiteko, gobernu espainiar hartan EAJ
alderdiaren parte hartze zuzena ezinbesteko
helburu bihurtu zen. EAJ alderdiaren pisu
katolikoak garrantzi handia zuen.
• Bestalde, iparraldeko frontearen
defentsan jeltzaleen konpromezua ere
derrigorrezkoa zen.
•Agirrek abertzaleen laguntza politikoa
baldintzatu zuen :
EUSKAL ESTATUTUAREN ONARPENA

Lehen xedapen iragankorra. Gerra zibilak eragindako ez ohiko baldintzek
1. art. Errepublikako Konstituzioaren eta Estatutu honen arabera, Arabak,
Gipuzkoak eta Bizkaiak eskualde autonomoa osatzen dute espainiar
estatuaren barruan eta “Euskal Herria” izena hartu du. Bere lurraldea
aipatutako probintziek gaur egun osatzen dutena izango da eta horiek, aldi
berean, modu autonomoan gobernatuko dira (…). Euskara, gaztelania bezala,
Euskal Herriko hizkuntza ofiziala izango da (…).
Euskal Autonomi Estatutua
Lehen xedapen iragankorra. Gerra zibilak eragindako ez ohiko baldintzek
irauten duten bitartean, Euskal Herrian behin-behineko Gobernuak aginduko
du Estatutu honetan xedatutako eskumen guztiekin. Behin-behineko Gobernu
horretako lehendakaria Estatutua promulgatu ondorengo zortzi egunen
barruan izendatuko dute euskal udalak osatzen dituzten eta euren botoa
askatasunez eman dezaketen herriak aukeratutako zinegotziek (…).
Behin-behineko Gobernuko lehendakariaren hautaketa Bizkaiko gobernadore
zibilak egiaztatuko du (…). Horrela hautatutako lehendakariak behin-behineko
Gobernuko kideak izendatuko ditu eta horiek ez dira bost baino gutxiago
izango (...)

Eusko Jaurlaritzaren jaiotza
•Euskal estatutua onartu bezain laster, urriaren
hasieran eta Gernikan bilduta, aske zeuden
udalerrietako ordezkariek (gehienak bizkaitarrak)
José Antonio Agirre (EAJ-PNV) lehendakari hautatu
zuten estatutuak zehaztu zuen prozedura betez.
•Lehen Eusko Jaurlaritzan, EAJ-ko sailburuez gain,
Fronte Popularrekoak ere egon ziren: jeltzaleak zein
abertzale ezkertiarrak, sozialistak, komunistak eta
Errepublikaren aldeko bilakaera
abertzale ezkertiarrak, sozialistak, komunistak eta
errepublikarrak batera aritu ziren.
•Euskal armada (Euzko Gudarozteak) sortzea izan
zen zeregin nagusienetariko bat.

•Gobernu errepublikarren arazo larriena zatiketa politiko-ideologikoa izan zen.
•Bi arazo izan ziren nagusi: iraultza eta ejertzitoaren osaketa.
•IRAULTZA:
•Komunistek lehentasuna gerra irabaztea zela defenditu zuten.
•Anarkistek, ordea, altxamenduak iraultza sortzeko baldintza egokiak eragin
zituela uste zuten. Gerra eta iraultza ezin ziren prozesu paraleloak izan; gerra
irabazteko lehenengo iraultza sortu beharra zegoen.
Andreu Nin
(POUM)
Dolores Ibarurri
komunista

Komunisten lehentasuna gerra irabaztea zen

Anarkisten ustetan, neurri iraultzaileak eta kolektibizatzearen aldekoak
hartu behar ziren herri-laguntza lortzeko gerra irabazteko asmotan.

KRISIA: 1937KO maiatzeko
BARTZELONAKO IRAULTZA
•Alderdi komunistak gero eta protagonismo handiagoa eskuratu zuen:
•Barruko diziplina
•Errusiako horniduren kontrola
•Gainerako indar errepublikarren arteko zatiketa
•PCEk batasuna bultzatu zuen etsai handiari era egokian erantzuteko.
• Katalunian sozialista eta komunistak elkartu ziren (PSUC):
BARTZELONAKO IRAULTZA
Nazionalista katalanak eta komunistak
VS
Anarkistak (CNT) eta POUMeko erradikalak
errepublikarren arteko zatiketa

• Katalunian gertatutakoa George Orwellen “Kataluniaren omenez” izeneko liburuan
agertzen da. Ken Loach-ek ere “Lur eta Askatasuna” pelikulan erabili zuen gai
berbera.

1937KO maiatzeko BARTZELONAKO IRAULTZA
Largo Caballeroren gobernuaren krisia
Largo Caballeroren dimisioa
Juan Negrín-en gobernua

Juan Negrín eta Indalecio Prieto

•Juan Negrín (PSOE) gobernuburu berria.
•Negrínek Valentziatik Bartzelonara eraman zuen gobernu zentrala. (1937-10-31).
Espainiako gobernuak Generalitateak eskuraturiko ahalmenak berreskuratu nahi
zituen gerrari begirako indarrak batzeko.
•Errepublikaren aldeko guztien batasuna sustatu nahi izan zuen. Gobernuaren
oinarria komunistak izan ziren. Hauek SESB-tik helduriko laguntzaren ardura
zuten eta horri esker presentzia handia lortu zuten.zuten eta horri esker presentzia handia lortu zuten.
•Iparraldeko Frontea eta Ebroko Guda galdu ostean, errepublikarren
itxaropenak hautsita zeuden.
•Gainera, nazioarte mailan, Hitlerren baldintzak onartu
zituzten europarrek Municheko Itunean eta errepublikarren
beldurra handitu zen Europaren arduragabekeria ikusita.

•Negrínek gerrari nola edo hala eustea ezinbestekoa zela uste zuen
garailearen aurrean baldintza hobeak lortzeko:“RESISTIR ESgarailearen aurrean baldintza hobeak lortzeko:“RESISTIR ES
VENCER” .
•Negrínen itxaropena Bigarren Mundu Gerra berehala hastea zen.
Honek desagertaraziko zituen alde frankistaren laguntza italiar eta
alemaniarrak eta ondorioz, altxatutakoek indarrak ahuldu ondoren errezago
onartuko zuten gerrari amaiera emateko akordioa.
•Bitartean, Negrínek 13 puntutan oinarrituriko testua prestatu zuen
Francorekin adosteko baina Franco ez zen ezertarako prest agertu,
erabateko errendizioa besterik ez zuen onartu.

1. La independencia de España
2. Liberarla de militares extranjeros invasores
3. República democrática con un gobierno de plena autoridad
4. Plebiscito para determinar la estructuración jurídica y social de la República
Española
5. Libertades regionales sin menoscabo de la unidad española
6. Conciencia ciudadana garantizada por el Estado
Negrínen 13 puntuak
6. Conciencia ciudadana garantizada por el Estado
7. Garantía de la propiedad legítima y protección al elemento productor
8. Democracia campesina y liquidación de la propiedad semifeudal
9. Legislación social que garantice los derechos del trabajador
10. 10. Mejoramiento cultural, físico y moral de la raza
11. Ejército al servicio de la Nación, estando libre de tendencias y partidos
12. Renuncia a la guerra como instrumento de política nacional
13. Amplia amnistía para los españoles que quieran reconstruir y engrandecer
España

•Negrínen mezua ez zuten errepublikar guztiek ondo ulertu. Banaketa
sortu zen gerrari eutsi nahi ziotenen eta gerra lehenbailehen bukatu
nahi zutenen artean:
•Ofizial militarrak (Casado), buruzagi sozialistak (Besteiro) eta
anarkisten artean ere, ezadostasunak zeuden (Cipriano Mera).
•1939ko martxoan, Casadok zuzenduriko estatu-kolpea sortu zen.
•Francok bakeaz eztabaidatzeari ezetza argia adierazi zien
Segismundo Casado gerraren azken fasearen
protagonista izan zen berak zuzenduriko estatu-
kolpeak Francorekiko elkarrizketak eragin zituelako.

ALTXATUTAKOEN ALDEA
Emilio Mola
Francisco Franco

Gerra Zibila (1936-1939) Altxatutakoen aldeko bilakaera
•Protagonismo militarra ukaezina zen arren, politikari nagusiak ere
bazeuden:
•Falange Española-n:
•José Antonio Primo de Rivera Alacant-en zegoen preso eta
handik gutxira epaitu eta fusilatu zuten.
•Ramón Serrano Suñer
•Raimundo Fernández Cuesta
•CEDAN:
•Gil Robles atzerrian egon zen.
•Monarkikoen artean:
Primo de
Rivera
Serrano
Suñer
•Monarkikoen artean:
• Manuel Fal Conde karlistak Portugalen egoteko beharra izan
zuen
•Alfontso XIII.aren semea zen Joanek ere atzerrian egon
behar izan zuen.
Gil Robles Joan
Borboitarra
Fal Conde

Altxamendua zuzendu behar zuen Sanjurjo jenerala gerra
hasieran hil zen hegazkin istripu batean (1936-VII-20).
•Uztailean, altxaturikoek Burgosen Defentsa Batzar Nazionala
sortu zuten. Berehala bandera gorri eta horia aukeratu zuten
(monarkiaren kolorea).
•1936ko urriaren 1ean, Francisco Franco zehaztu gabeko
Estatuburu eta jeneral gorena izendatu zuten.
Sanjurjo
Estatuburu eta jeneral gorena izendatu zuten.
•1937ko apirilean, dekretu baten bidez, Falange Española
Tradicionalista (FET) y de las JONS eratu zen (falangistak eta
karlistak) eta Franco alderdi bakarraren nazio-buruzagi bihurtu zen.
•1937ko ekainean, Emilio Mola, Francori itzala egin ziezaiokeen
militarra, hegazkin istripu batean hil zen
•1938ko urtarrilean, estatu berriko lehenengo Gobernua eratu zen.
Horretan tradizionalistak, falangistak eta batez ere, militarrak egon
ziren.
Franco
Mola

GERRA GARAIKO
POSTALA
Franco Gerra Zibileko
alde nazionaleko
agintari militarrezagintari militarrez
inguraturik dago:
-Queipo de Llano,
Aranda, Yagüe
-Mola, Varela eta
Millán Astray.

“(…) Gerra oso aurreratuta dagoela eta garaipena hortxe dugula kontuan hartuta,
bakearen eginkizun nagusiari heldu behar diogu, estatu berrian gure Nazio Iraultzaren
pentsamendua eta estiloa ezarrita. Pentsamendu eta diziplina komunarekin batuta,
espainol guztiek euren lekua hartu behar dute eginkizun handi honetan. Espainiaren
izenean eskatzen dudan batasuna (…) ez da indar-bilketa hutsa, ezta gobernu-
metaketa edo aldi baterako batasuna ere (…).
Hauxe xedatzen dut:
1.art. Falange Espainolak eta Erreketeek, euren oraingo zerbitzuekin eta elementuekin,
nire buruzagitzapean, nazio-erakunde politiko berria eratuko dute, eta horren izena,
oraingoz, Falange Española Tradicionalista y de las JONS izango da(…). Gainerako
erakunde eta alderdi politiko guztiak deseginda gelditzen dira (…).
2.art. Nazio-erakunde politiko berriko zuzendaritza-organoak Estatuburua,
idazkaritza edo Batzar Politikoa eta Nazio Batzordea izango dira (…).
3.art. Falange Espainolaren eta Erreketeen miliziak Nazio Milizia bakarrean bilduta
gelditzen dira (…)”.
Salamancan, 1937ko apirilaren 19a. Francisco Franco.
(1937ko apirilaren 20ko EAO)

•1936ko azaroan, errepublikarrek Falange Españolaren
sortzailea zen José Antonio Primo de Rivera fusilatu zuten.
•Ordezkoa (Manuel Hedilla) batasunaren kontra agertu zen eta
bera eta jarratzaileak kartzelan sartu zituzten.

•Era berean, 1937ko uztailean, gerra legitimizatzeko
Gomá kardinalak idatzitako gutuna argitaratu zen
non gerraren erlijio-izaera azaltzen zen. Gutuna
Espainiako 48 apezpikuk sinatu zuten kardinalaren
gidaritzapean.
•Altxamendua gerra bihurtu zenean, elizgizonak eta militante katolikoek zona
errepublikarrean jazarpen bereizi gabeak izan zituzten.

DEMOGRAFIKOAK SOZIO-POLITIKOAK
GERRA ZIBILAREN ONDORIOAK
EKONOMIKOAK KULTURALAK

•Espainiako galera demografikoak ikaragarriak izan ziren.
•Hildakoen kopuruak oso desberdinak dira informazio iturrien arabera
(300.000-600.000). Gerraren eragin zuzenaren barruan:
•Batailetan hilak edota desagertuak
•Alde bietako errepresioaren ondoriozko exekuzioak
•Bonbardaketek eragindako biktimak
•Gerra bukatutakoan fusilatuak
ONDORIO DEMOGRAFIKOAK
•Gerra bukatutakoan fusilatuak
•Gerrak berak sorturiko gabeziek erahilak (gosea, gaixotasunak)
•Baina gainera, hildakoei espetxeratuak edo kontzentrazio-esparruetan
(preso politikoak) sartutakoak gehitu behar bazaizkie, baita Frantziara edota
beste herrialde ezberdinetara erbesteratu zirenak ere , 1.000.000
pertsonako kopurura hel daiteke.

Errefuxiatuak metroan

Haur errefuxiatuak 1938ko apirilean
Haurren egoitzei buruzko kartelak

Erbesterako bidea

•Altxatutakoen (nazionalen) garaipena.
•II.Errepublikaren desagerpenaz batera gobernu errepublikarrak erbestera
joan behar izan zuen. Gobernu autonomikoak ere erbestera joan ziren.
•Instituzio eta legedia demokratikoen desagerpena. Konstituzio
errepublikarra, gorteak, aldundi eta alkatetzak, hauteskundeak, ….
•Autonomi eskualdeen desagerpena, zentralismo zorrotzaren ezarpena.
•Francisco Francoren aginte totalitarioa.
ONDORIO SOZIO-POLITIKOAK
•Francisco Francoren aginte totalitarioa.
•Alderdi politikoen eta lan sindikatuen debekua.
•Alderdi politiko bakarreko sistema: Falange Española Tradicionalista y de las
JONS.
•Errepresio politiko-ideologikoa. Espainiako banaketa: garaileak eta
garaituak. Erantzukizun Politikoen Legea (1939)
•Kontzentrazio eremuak eta kartzelak
•Exekuzioak
•Erbesteratuak
•Zentsura
•Lan publikoetako funtzionarioen garbiketa,….

FRANCOREN DIKTADURA

•Kanpo-harremanetarako, erregimen
frankistaren izaera diktatorialaren ondorioz,
Espainiak harremanak sendotu zituen
erregimen faxistekin.
•Nazioarteko isolamendua eragin zion
Espainiari Francoren diktadurak.

•Espainiako banaketa: garaileak eta garaituak.
•Errepresio politiko-ideologikoa. Erantzukizun Politikoen Legea (1939)
•Kontzentrazio eremuak eta kartzelak
•Exekuzioak
•Erbesteratuak
•Zentsura
•Lan publikoetako funtzionarioen garbiketa,….
•Errepublikaren legedia sozialaren deuseztapena:
•Ezkontza eta dibortzio zibilak
•Hezkuntza mistoa
•Emakumeen eskubide zibilak eta politikoak,….
•Eredu familiar tradizionala. Gizarte matxista eta sexista.

Erantzukizun Politikoen Legea (1939)
1.Artikulua:
“1934ko urriaren 1etik 1936ko uztailaren
18ra bitartean Espainia biktima bihurtuz
ordena subertsiboa eragiten edo areagotzen
ordena subertsiboa eragiten edo areagotzen
lagundu zuten (…) pertsonek erantzukizun
politikoa dute, bai eta data horietatik
aurrera ekintza zehatzen bidez edo jarrera
pasibo larriaren bidez Mugimendu
Nazionalari aurre egin dioten edo egiten
dioten pertsona guztiak ere”

Emakumearen paper tradizionala:
ama, andereño, erizaina,…

ONDORIO KULTURALAK
•Irakasleen erabateko kontrol ideologikoa
•Testu liburuen araztea
•Hezkuntza mistoaren desagerpena
•Erlijio-ordenen nagusitasuna hezkuntzan
•Erlijio katolikoaren derrigorrezko
irakaskuntzairakaskuntza

ONDORIO KULTURALAK
José Antonio Primo de Rivera
Cara al sol con la camisa nueva
que tú bordaste en rojo ayer,
me hallará la muerte si me lleva
y no te vuelvo a ver.
Formaré junto a mis compañeros
que hacen guardia sobre los luceros,
impasible el ademán,
y están presentes en nuestro afán.
España una!
España grande!
España libre!
Arriba España!
y están presentes en nuestro afán.
Si te dicen que caí,
me fui al puesto que tengo allí.
Volverán banderas victoriosas
al paso alegre de la paz
y traerán prendidas cinco rosas:
las flechas de mi haz.
Volverá a reír la primavera,
que por cielo, tierra y mar se espera.
Arriba escuadras a vencer
que en España empieza a amanecer.

ONDORIO KULTURALAK
•Zentsura gogorraren ezarpenak literatura eta arte-sormena suntsitu zuen.
•Abangoardia artistiko-literarioak Fronte Popularraren alde egin zuen, gehien bat.
•Intelektual eta artista ugari erbestera joan zen (ia 27ko belaunaldiko guztiak).
Manuel de Falla
musikaria
Antonio Machado
idazlea
Rafael Alberti
idazlea
Joan Miró
pintorea
Luis Buñuel
zinemagilea

ONDORIO EKONOMIKOAK
•Suntsiketa materiala: etxebizitzak, elizak, industriak, …. Hiri
batzuen kasu larriak: Gernika, Madril, Oviedo, …
• Azpiegituren hondamena, batez ere garraiobideak (errailak,
errepideak, portuak,…..)
•Ogasun Publikoaren defizita (urre eta zilarren erreserben•Ogasun Publikoaren defizita (urre eta zilarren erreserben
agorpenak)
•Alemania eta Italiarekiko zorrak.
•Populazio aktiboaren murrizketa (oso larria nekazal munduan)
•Inflazioaren igoera.
•Populazioaren bizi-mailaren jeitsiera.
•Gabezien ondoriozko goseak eta errazionamentua.

ONDORIO EKONOMIKOAK
Suntsitutako hiriak eta eraikinen hondamena

ONDORIO EKONOMIKOAK

ONDORIO EKONOMIKOAK
Madrilen mugaturiko
elikagaien kopuruak

GERRA ZIBILA
(1936-39)
GERRA ZIBILA
(1936-39)
EGILEA: Mentxu Gandarias Ipiña

ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Destacado

Destacado (20)

Similar a ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)

Similar a ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39) (20)

Más de Mentxu Gandarias

Más de Mentxu Gandarias (18)

ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)