2. Guión
• 1. A orixe da filosofía
– O coñecemento mitolóxico
– O paso do mito ao logos
• 2. Especificidade do saber filosófico
– Que é a filosofía?
– Filosofía e ciencia
– Filosofía e relixión
– As ramas da filosofía
• 3. A filosofía e a súa historia
– Grandes periodos da historia da filosofía
– As mulleres na historia da filosofía
• 4. Sentido e necesidade da filosofía
– O escándalo da filosofía (críticas)
– Vixencia da actitude filosófica
4. Introdución
• Case todas as culturas comparten este desexo. Non
obstante, a busca dun saber racional, sistemático e crítico
da filosofía (= filosofía) deuse nun lugar e momento
concreto:
– En Xonia (colonia grega de Asia Menor)
– No século VI a.C.
• Nese momento prodúcese o abandono dunha explicación
mitolóxica da realidade e se substitúe por unha explicación
propiamente filosófica.
– A palabra filosofía provén do grego e
significa literalmente “amigo ou
amante (filos) da sabedoría (sofía)”
= desexo de coñecer
= paso do mito ao
logos
5.
6.
7. • Na mesma época (VI a.C.) xurde
en Oriente a denominada
Filosofía oriental
– China: Confucio (551-479 a.C.),
chegou a ter máis de trescentos
seguidores e fundou a Escola dos
letrados
– India: as Upaninshads son unhas
composicións filosóficas escritas
en sánscrito cara ao 500 a. C.
• Upa- ni-sad = alumno sentado fronte
(ao mestre)
Confucio
Upaninshad
… PERO NON SON PROPIAMENTE FILOSOFÍA;
SON EXPLICACIÓNS MÁIS CERCANAS AO MITO
8. 1.1. O coñecemento mitolóxico
• Os mitos constitúen un dos primeiros intentos de ser
humano de explicar o mundo que lle rodea: a natureza e
tamén el mesmo.
• Mythos = discurso, narración
• Aparecen en case todas as culturas
Moais, illa de
Pascua
Ganesha, deus
hindú
Cupido e psique,
deuses da mitoloxía
grega
10. 1.1. O coñecemento mitolóxico
TRAZOS dos mitos:
• Recorren a personaxes lexendarios. Personifican e divinizan ás
forzas da natureza Ex. Eolos, deus do vento.
• Son relatos imaxinativos que dan por suposto que o mundo é un
caos (non ordenado), e consecuentemente non hai leis precisas e
comprobables).
• O autor é sempre anónimo e colectivo.
• Posúen carácter tradicional e acrítico. Transmitíanse oralmente
dunha xeración a outra.
11. 1.2. O paso do mito ao logos
• A filosofía xorde como un tipo de coñecemento distinto
e oposto ao mitolóxico, arredor do século VI a.C. en
Mileto (Xonia, Asia menor).
• A filosofía (o saber do logos) xurdiu de forma lenta e
gradual evolucionando a partir dos mitos gregos.
• Logos = razón
• Filosofía = aparición dun pensamento racional e reflexivo.
Ordenado, rexido por leis fixasCaótico e caprichosoConcepción do
mundo
• Racional
• Baseada en causas naturais (leis)
• Crítica
• Irracional
• Baseada en deuses e heroes
• Tradicional
Tipo de explicación
LOGOSMITO
13. 2.1. Que é a filosofía?
• É unha cuestión problemática,
que se pode responder de
variados modos. En calquera
caso, hai certas características
propias da actividade filosófica:
– É racional (argumenta
loxicamente)
– É sistemática (coñecementos
ordenados e coherentes)
– É crítica (o coñecemento debe ser
revisado e, se hai razóns para iso,
debe rexeitarse)
14. 2.2. Filosofía e ciencia
• Durante moitos séculos non se distinguiu entre filosofía
e ciencia. Ambas:
– Son racionais e sistemáticas
– Comparten o mesmo obxecto de estudo
• Pero, a partir do XVI a ciencia moderna comeza a
separarse.
• As ciencias experimentais formulan as súas leis e
teorías en linguaxe matemática e han de ser
comprobables experimentalmente.
15. 2.3. Filosofía e relixión
• A relación entra ambas
variou bastante ao logo da
historia. En calquera caso
hai coincidencias e
diferenzas entre elas:
• SEMELLANZAS:
– Posúen intereses similares: o
sentido da existencia, a
transcendencia do ser
humano, a existencia de
Deus
- Pretenden ensinarnos a levar
unha vida boa, e para iso
nos dan normas ou
preceptos.
16. 2.3. Filosofía e relixión
• DIFERENZAS:
– A filosofía é un tipo de saber
racional e crítico, que implica
con frecuencia incertidume e
dúbida.
- A relixión é unha forma de saber
que se basea na fe e
caracterízase pola crenza en
verdades reveladas por Deus.
17. 2.4. As ramas da filosofía
• A filosofía pretende ocuparse de toda a
realidade. Mais, como isto é tan amplo, ao
longo do tempo foi especializándose e
dividíndose en distintas ramas:
◙ Metafísica: Estuda a realidade e as propiedades
de todo o que é ou existe.
◙ Lóxica: Ocúpase dos razoamentos expresados
lingüisticamente. Estuda a súa estrutura, forma e
corrección para chegar á certeza da súa validez.
18. 2.4. As ramas da filosofía
◙ Epistemoloxía: reflexiona sobre as orixes, a validez e
os límites do coñecemento.
◙ Ética: Estuda os códigos morais e analiza as
normas, a súa fundamentación, validez e
universalidade.
◙ Estética: analiza a natureza da beleza e das
creacións artísticas.
◙ Política: Ocúpase dos aspectos comunitarios do ser
humano (orixe social, formas de goberno, poder…)
◙ Antropoloxía: analiza aos seres humanos desde
distintas perspectivas como a biolóxica, a social, a
humanista ou a cultural.
◙ Filosofía de… linguaxe, cultura, dereito, mente,
ciencia, tecnoloxía, educación etc.
20. 3.1. Grandes periodos da historia
da filosofía
• a) FILOSOFÍA ANTIGA (s. VI a. C. - V d. C.)
- Presocráticos (Tales, Pitágoras, Parménides). Explican
a natureza (o cosmos) de forma racional
- Sócrates. Trata sobre o ser humano e a ética. Vive na
época de máximo esplendor de Atenas
- Só sei que non sei nada
- Platón. Escribe numerosos diálogos
don gran profundidade filosófica. É
coñecido sobre todo pola súa Teoría
das Ideas.
21. a) FILOSOFÍA ANTIGA (s. VI a. C. - V d. C.)
- Aristóteles. A súa teoría é realista ou empirista fronte ao
idealismo de Platón
- Epicureísmo e estoicismo. A súa
preocupación é de tipo ético ou
moral. Para os estoicos a vida
debe consistir na
imperturbabilidade ou
serenidade ante a dor; para os
epicúreos, en alcanzar a
felicidade a través da vida
sinxela e pracenteira.
Aristóteles
22. A escola de Atenas, de Rafael
Apolo,
deus da
razón
Minerva, deusa
da sabedoría
23. A escola de Atenas, de Rafael
Sócrates
Epicuro
Pitágoras Heráclito
Sócrates
Epicuro
Platón
Aristóteles
Euclides
Pitágoras Heráclito
Sócrates
Epicuro
Hipatia
Parménides
24. 1: Zenón de Citio o Zenón de Elea – 2: Epicuro – 3: Federico II Gonzaga – 4: Boecio o Anaximandro o Empédocles –
5: Averroes – 6: Pitágoras – 7: Alcibíades o Alejandro Magno – 8: Antístenes o Jenofonte – 9: Hipatia (pintada como
Margherita o el joven Francesco Maria della Rovere) – 10: Esquines o Jenofonte – 11: Parménides – 12: Sócrates
– 13: Heráclito (pintado como Miguel Ángel) – 14: Platón sosteniendo el Timeo (pintado como
Leonardo da Vinci) – 15: Aristóteles sosteniendo la Ética – 16: Diógenes de Sinope – 17: Plotino? –
18: Euclides o Arquímedes junto a un grupo de estudiantes (pintado como Bramante) – 19: Estrabón
o Zoroastro? – 20: Claudio Ptolomeo – R: Apeles como Rafael – 21: Protógenes como El Sodoma
25. b) FILOSOFÍA MEDIEVAL (s. V- XV)
• Santo Agostiño de Hipona (s. V. d. C.): supedita a fe á razón
• San Tomé de Aquino (s. XIII): intenta harmonizar fe e razón. Para el,
fe e razón son distintas, aínda que compatibles e ás veces
complementarias.
• Guillerme de Occam (s. XIV)
- Unha das cuestións máis debatidas foi a relación entre razón e fe
- Foi unha época moi relixiosa; conflúen múltiples culturas e relixións
(grecorromana, árabe, xudía e cristiá
26. c) FILOSOFÍA MODERNA (s. XV – XVIII)
• Humanismo, revolución científica
• Descartes: racionalismo (a razón é a única fonte de coñecemento)
• Penso, logo existo
• Hume: empirismo (a experiencia é a primordial fonte de
coñecemento)
-A preocupación fundamental é polo tema do coñecemento
(epistemoloxía)
Descartes Hume
27. d) FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA
Século XIX :
• Marx: materialismo histórico
• Nietzsche: crítica da cultura
occidental.
- Diversidade de correntes e tendencias.
-En xeral, caracterízase polo talante crítico e actitude de denuncia e
sospeita.
K. Marx
F. Nietzsche
28. d) FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA
Século XX:
• Ortega y Gasset: perspectivismo
• Eu son eu e a miña
circunstancia
• Sartre: existencialismo
• Simone de Beauvoir: o segundo sexo
• Non se nace muller; chégase a
selo
J. Ortega y
Gasset
S. de Beauvoir
29. 3.2. As mulleres na filosofía
• Antigüidade
– Hipatia de Alexandría.
Matemática, astrónoma, filósofa
neoplatónica. Morreu asasinada
por defender as súas ideas.
30.
31. 3.2. As mulleres na filosofía
• Idade Media
– Hildegarda de Bingen
• Idade Moderna
– Cristina de Pizán, Olympe de Gouges,
Mary Wollstonecraft
M.
32. 3.2. As mulleres na filosofía
• Contemporánea
– Simone Weil
– Edith Stein
– Hannah Arendt
– Simone de Beauvoir
– María Zambrano
M. Zambrano
H. Arendt
S. Weil (1909-
1943)
34. 4.1. O escándalo da filosofía
(críticas)
As críticas máis fortes que se teñen feito á filosofía son polos
seguintes motivos:
Pola falta de acordo entre as diversas teorías. Non parece haber
progreso significativo entre os autores, nin se chega a resultados positivos
como na ciencia.
Polo seu carácter residual (só é o
que vai quedando sen se converter en
ciencia...).
Pola futilidade dos seus problemas,
os problemas filosóficos son acusados
de ser pasatempos carentes de
importancia.
Polo seu hermetismo; emprega unha
terminoloxía moi especializada e
ocúpase de cuestións irresolubles.
35. 4.2. Vixencia da actitude filosófica
(valor e actualidade)
As razóns para xustificar o seu sentido proveñen das funcións
que cumpre:
É problematizadora. O valor da filosofía non reside nas
resposta que proporciona, senón, sobre todo, nas preguntas que
formula.
É universalista e interdisciplinaria. Trata de
abarcar toda a realidade.
É crítica. Cuestiona todo, sen dar nada por
suposto.
É clarificadora. Axuda a desfacer problemas
creados por unha comprensión deficiente da
nosa linguaxe.
É práctica. Aínda que é abstracta, a súa
función é orientarnos na vida.
