2. Etyka jest gałęzią filozofii. Przedmiotem jej dociekań jest badanie zarówno moralnych,
jak i niemoralnych zachowań w celu wyrobienia sobie uzasadnionych sądów oraz
wypracowania odpowiednich rekomendacji.
Etyka nie jest identyczna z jej przedmiotem, tzn. moralnymi oczekiwaniami i
konwencjonalnymi osądami zachowań moralnych.
Etyka stanowi normatywne dociekanie, a nie czysto opisową naukę. Opisy są
materiałem, na podstawie którego można przedstawić oparty na mocnych podwalinach
osąd etyczny, nie są jednak głównym zadaniem etyki.
Podstawowe pojęcia
3. Lobby (ang. przedsionek, kuluary) to pozaparlamentarna grupa, wywierająca polityczne
naciski na przedstawicieli partii lub ugrupowań w parlamencie, celem uzyskania
określonych korzyści - np. decyzji, uregulowań itp.
Nazwa pochodzi od angielskiego określenia kuluarów, w których często odbywają się
nieoficjalne rozmowy, sprzyjające prowadzeniu lobbingu.
Mobbing to termin wywodzący się z języka angielskiego od wyrazu "mob" co oznacza
tłum, natłok, banda oraz napastowanie i obleganie. Oznacza prześladowanie
podwładnego lub współpracownika w miejscu pracy. Terminu mobbing w odniesieniu
do zachowań występujących w grupach społecznych użył jako pierwszy szwedzki
naukowiec Peter-Paul Heinemann.
Mobbing zazwyczaj ma na celu lub skutkuje: poniżeniem, ośmieszeniem, zaniżeniem
samooceny lub wyeliminowaniem albo odizolowaniem pracownika od
współpracowników.
Podstawowe pojęcia
4. Korupcja (łac. corruptio - zepsucie) to nadużycie stanowiska publicznego w celu
uzyskania prywatnych korzyści. Korupcja może w praktyce powstawać niezależnie od
formy rządów. Poziom korupcji może być bardzo różny, od drobnych przypadków
wykorzystania wpływu lub faworyzowania w celu wyświadczenia lub oddania
przysługi, przez zinstytucjonalizowane łapówkarstwo aż do skrajnej postaci –
kleptokracji (rządów złodziei), gdzie porzucone zostają nawet zewnętrzne pozory
uczciwości.
Z korupcją można się spotkać zarówno w biurach polityków jak i urzędników. Często
związana jest ona z handlem narkotykami, prostytucją, praniem pieniędzy, ale się do
nich nie ogranicza. Żeby zrozumieć problem i znaleźć skuteczne środki zaradcze
konieczne jest w trakcie analizy rozdzielenie przestępczości i korupcji.
Podstawowe pojęcia
5. Etyka w biznesie
Sprostanie wymaganiom wizji oraz konkurencji narzuca przedsiębiorcom konieczność
prowadzenia biznesu zgodnie z czterema zasadami:
1) przedsiębiorczości,
2) gospodarności,
3) rentowności,
4) rachunku ekonomicznego.
Wizja przedsiębiorstwa jest opisem wizerunku przedsiębiorstwa w odległej przyszłości,
przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Jest to koncepcja pewnego
modelu organizacji w przyszłości.
Prowadzenie działalności gospodarczej w warunkach wolnej konkurencji to ciągła
rywalizacja z innymi przedsiębiorstwami o najlepszą pozycję na rynku.
6. Zasada przedsiębiorczości oznacza gotowość do podejmowania i twórczego
rozwiązywania problemów, umiejętność wykorzystywania pojawiających się nowych
możliwości i elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków.
Przedsiębiorczość przejawia się w „ekspansywności, przez którą należy rozumieć
stawianie sobie ambitnych zadań, których realizacja prowadzi w krótkim czasie do
szybkiego rozwoju i znacznej poprawy sytuacji. Ekspansywność to silne dążenie do
dorównywania najlepszym firmom w świecie.
Etyka w biznesie
Zasada gospodarności, czyli racjonalnego działania głosi, że zawsze mamy do wyboru
dwie możliwości zapewniające optymalne użycie środków i wykluczenie ich
marnotrawstwa:
• maksymalizacja stopnia realizacji celu przy danych nakładach, albo
• minimalizacja nakładu środków dla osiągnięcia zamierzonego celu.
7. Zasada rentowności sprowadza się do konieczności uzyskania w przedsiębiorstwie
nadwyżki przychodów nad kosztami, czyli osiągnięcia zamierzonego zysku ze sprzedaży
produktów w danym okresie czasu. Przestrzeganie tej zasady wymaga prowadzenia
odpowiedniej ewidencji i kontroli majątku, przychodów, kosztów oraz wielkości ich
wpływu na poziom rentowności
Zasada rachunku ekonomicznego zobowiązuje przedsiębiorstwo do prowadzenia
rachunku optymalizacyjnego poprzedzającego podjęcie każdej decyzji. Celem rachunku
ekonomicznego jest porównanie przewidywanych skutków ekonomicznych różnych
alternatyw danej decyzji oraz wskazanie rozwiązania optymalnego z punktu widzenia
misji i celów przedsiębiorstwa. Rachunek ekonomiczny jest niezastąpionym narzędziem
zarządzania, umożliwiającym dokonanie optymalnego wyboru i podejmowania
racjonalnych decyzji.
Etyka w biznesie
8. Kreatywna rachunkowość
W rozumieniu negatywnym „kreatywna rachunkowość” to taka manipulacja danymi
pochodzącymi z rachunkowości, która wykorzystuje luki w zasadach rachunkowości i
prawie oraz wyborze takich metod pomiaru i sposobu prezentacji informacji w
sprawozdaniu finansowym, które skłaniają ich użytkowników do oczekiwanych zachowań
w podejmowaniu decyzji na podstawie tych informacji.
Kreatywna rachunkowość jest to kreatywność jako naturalny, zgodny z prawem,
element twórczy wykorzystywany przez jednostkę sporządzającą sprawozdania
finansowe wspierający decyzje co do sposobu liczenia, który najlepiej spełnia wymogi
wynikające z dążenia do ujmowania w sprawozdaniach finansowych wiarygodnych
informacji.
Abusus oznacza czyn oszukańczy, oszustwo lub zwyczaj korupcyjny jak również
niewłaściwe wykorzystanie lub traktowanie.
9. 2) zastosowania takich technik aby dokonany pomiar był zgodny z interesem
producenta informacji oraz unikania skutków regulacji, które obowiązują w
rachunkowości,
3) uwzględnienia w sprawozdaniach finansowych takich pozycji, które nie podlegały
wcześniej regulacjom, co niesie ze sobą zmiany w stosowanych praktykach pomiaru,
4) działań, które związane są z oszustwami np. nie ujmowanie w sprawozdaniach
niektórych pozycji, prezentowanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym.
Kreatywna rachunkowość
Rachunkowość kreatywna może dotyczyć czterech grup zjawisk:
1) kreatywności, która jest pojmowana jako element twórczy wykorzystywany przy
tworzeniu sprawozdań finansowych. Szczególnie uwzględniane jest to przy
podejmowaniu decyzji co do wyboru sposobu liczenia, który pozwoli ująć w
sprawozdaniu informacje jak najbardziej wiarygodne,
10. Cele kreatywnej rachunkowości
Podstawowymi celami kreatywnej rachunkowości są:
• zmniejszanie strat lub zwiększanie zysku,
• manipulowanie wskaźnikami, które są używane podczas analizy finansowej,
• przekonanie innych o swojej wiarygodności np. partnerów handlowych,
pożyczkodawców, kredytodawców,
• ukrywanie ryzyka finansowego,
• sterowanie osiągnięciami menedżerów aby możliwe było osiąganie premii za wyniki,
• unikanie negatywnych skutków które mogą wyniknąć z przeprowadzonej bezpośrednio
lub pośrednio kontroli przez akcjonariuszy,
• umożliwienie uzyskania kapitału, który w innym sposób byłby niedostępny.
Kreatywna rachunkowość
11. Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej
grupy zawodowej (np. nauczycieli). W tym sensie etyka zawodowa jest etyką
normatywną, starającą się opisać wzór osobowy pedagoga, cele etyczne zawodu, normy
postępowania w praktyce pedagogicznej i typowe konflikty etyczne mogące się pojawić
w praktyce zawodowej.
Etyką zawodową nazywamy spisane normy odpowiadające na pytanie, jak ze względów
moralnych przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak nie powinni postępować.
Etyka zawodowa występuje w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy,
przysięgi, ślubowania) oraz norm formułowanych jako indywidualne propozycje, luźne
lub stanowiące uporządkowany zespół postulatów.
Etyka zawodowa
12. Etyka zawodowa
Kodeks (z łac.) to akt prawny, zawierający zbiór przepisów regulujących daną dziedzinę
stosunków społecznych. Kodeks etyczny jest utrwalonym na piśmie zespołem działań,
których przestrzegania wymaga się od członków korporacji czy pracowników i norm
postępowania (nakazów i zakazów) oraz wartości, standardów i zasad, jakimi się
kierują.
Etyka zawodowa jest zbiorem norm stanowiących konkretyzację ogólnych norm
moralnych, określających szczegółowe ich konsekwencje dla typowych sytuacji, w jakich
znaleźć się mogą osoby wykonujące dany zawód.
Etyka zawodowa z założenia może stawiać swoim adresatom wyższe wymagania
moralne, niż te, które są wyznaczone przez normy etyki ogólnej.
13. Kodeks etyczny a prawo
Generalną zasadą, jaką kierują się twórcy wszystkich
kodeksów etyki zawodowej, jest niesprzeczność
zawartych w nich norm etycznych z normami
obowiązującego prawa, które ma wobec tych kodeksów
charakter nadrzędny.
Postępowanie obywateli państwa objęte jest
działaniem norm prawnych, natomiast specyfika
wykonywanego zawodu może być uregulowana
odrębnymi zestawami norm, czyli kodeksami
zawodowymi. Te ostatnie obejmują w szczególności te
działania, które nie zostały wyraźnie ujęte przez prawo,
czyli stanowią tzw. „luki prawne”.
Etyka zawodowa
14. Kodeks zawodowy może zawierać postanowienia,
dotyczące działania nie tylko zawodowego, ale także
„poza służbą”. Punktem wyjścia i założeniem, jakie stoi u
podstaw formułowania zasad etyki zawodowej
niektórych zawodów – także w stosunku do
postępowania nie związanego z pełnieniem służby – jest
to, że profesjonalistą jest się przez dwadzieścia cztery
godziny na dobę, nie zaś jedynie w okresie wykonywania
zajęć zawodowych.
Etyka zawodowa
Kodeks zawodowy może zawierać postanowienia obejmujące nie tylko osoby aktualnie
aktywne zawodowo, ale także w stanie spoczynku oraz kandydatów do zawodu
(stażystów).
15. Na przestrzeni wieków moralność ludzi ulegała zmianie, oraz ulegało zmianie
zapatrywanie na to, co wchodzi w zakres pojęcia moralności. Wiele czynów i zachowań,
które kiedyś uważano za nieetyczne, dzisiaj uznaje się za moralne lub są wręcz bez
znaczenia.
Tradycje etyki zawodowej, przynajmniej w odniesieniu do niektórych zawodów, sięgają
epoki starożytnej. Ale współcześnie problematyka etyki zawodowej uległa znacznemu
poszerzeniu i uzyskała ogromną rangę społeczną. Problematyka ta dotyczy już nie tylko
grup zawodowych tradycyjnie uchodzących za wyróżnione, lecz wszystkich grup
zawodowych o szerszym znaczeniu społecznym, w tym również nowo tworzących się.
Etyka zawodowa
16. Jedną z grup reguł etyki zawodowej stanowią reguły dotyczące stosunków wewnątrz
grupy zawodowej, określające zachowanie się względem siebie jej przedstawicieli.
Zasady moralne dotyczące tych stosunków mają znaczenie tak dla danej grupy, dla jej
sprawnego funkcjonowania, jak i dla poszczególnych jednostek tworzących tę grupę. W
grę wchodzi tu m.in. solidarność zawodowa i wzajemna pomoc.
Znaczenie tych zasad regulujących głównie współżycie w obrębie grupy zawodowej (a
ściślej środowiska pracy) ujawnia się w mniejszym lub większym zakresie w każdej
grupie zawodowej, w każdej bowiem istnieją jakieś formy wzajemnych zależności, choć
w odniesieniu do niektórych zawodów odgrywają one szczególnie doniosłą rolę.
Funkcje etyki zawodowej
17. Etyki zawodowe nie kształtują się w sposób autonomiczny jedynie w granicach
poszczególnych grup zawodowych i w izolacji od całokształtu warunków społeczno-
ustrojowych oraz panującej w danym społeczeństwie (lub w obrębie klasy społecznej)
moralności.
Etyka zawodowa to przede wszystkim zastosowanie ogólnych dyrektyw moralnych,
występujących w danym społeczeństwie, do konkretnych sytuacji zawodowych, to
konkretyzacja moralności ogólnospołecznej.
W systemach etyki zawodowej występujących w określonych warunkach ustrojowych
dominują bowiem poglądy odpowiadające charakterowi i potrzebom klas zajmujących w
danym społeczeństwie kluczowe pozycje ekonomiczno – polityczne.
Specyfika etyki zawodowej
18. Etyka gospodarcza
Etyka gospodarcza to dział etyki szczegółowej zajmujący się moralną oceną działań
gospodarczych człowieka (zarówno w aspekcie jednostkowym, jak i grupowym), a także
oceną warunkujących te działania struktur i instytucji gospodarczych.
Etyka gospodarcza jako uszczegółowienie etyki ogólnej nie może pozostawać w
sprzeczności z jej założeniami. Obie te dyscypliny mają ten sam przedmiot formalny
(jakość moralna ludzkich czynów ukazana w perspektywie najwyższych i ostatecznych
kryteriów dobra i zła), identyczną w zasadzie metodę i takie same źródła (przyrodzone
zdolności poznawcze człowieka i Objawienie). Różnica dotyczy jedynie stopnia ogólności
przedmiotu materialnego (etyka ogólna zajmuje się czynami ludzkimi jako takimi).
19. Do podstawowych zagadnień, którymi zajmuje się etyka gospodarcza, należy moralna
problematyka własności, pracy (w tym etyka zawodowa), wymiany (w tym etyka
kupiecka), podziału dochodu społecznego, oszczędzania i konsumpcji.
Za osobny dział etyki gospodarczej uważa się dziś etykę międzynarodowych stosunków
gospodarczych, a także refleksję etyczną nad problemem ochrony naturalnego
środowiska człowieka.
Etyka gospodarcza w stosunkach z klientami wymaga, by sprzedawane produkty lub
usługi spełniały wymogi bezpieczeństwa, były opatrzone informacją na temat ich cech,
sposobu użycia, a także by miały rozsądną cenę.
Etyka gospodarcza
20. Zachowanie etyczne
Za etyczne uznaje się takie postępowanie, które jest zgodne z obowiązującymi w danym
społeczeństwie:
• regułami moralnymi, opierającymi się na powszechnie akceptowanych wartościach
wynikających z tradycji i kultury,
• normami prawnymi o charakterze nakazów i zakazów, ustalającymi odpowiedzialność za
nieprzestrzeganie prawa.
Każdy człowiek powinien umieć rozpoznawać wartości etyczne i stosować je we wszystkich
obszarach swojej działalności – relacjach rodzinnych i towarzyskich, w szkole, na uczelni, w
pracy, działalności gospodarczej i życiu publicznym.
Pracownikowi etyka nakazuje lojalność wobec firmy, wypełnianie poleceń przełożonego i
uczciwość. Pracując w zespole, powinniśmy być koleżeńscy i pomocni, dbać o dobrą
atmosferę w grupie, nie rywalizować z innymi w nieuczciwy sposób, dążyć do sukcesu całej
grupy.
21. Zachowanie nieetyczne
Zachowanie nieetyczne jest sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi.
Nieetyczne stosowanie zasady przedsiębiorczości to na przykład wykorzystanie trudnej
sytuacji powodzian i sprzedaż im wody pitnej po zawyżonych cenach.
Nadużycia w ramach zasady gospodarności mogą polegać na nadmiernym
wykorzystywaniu czasu pracy pracowników lub wypłacaniu im niskiego wynagrodzenia.
Nieetyczne zachowanie w myśl zasady rentowności, to na przykład dążenie za wszelką
cenę do maksymalizacji zysku.
Nadużycia dotyczące zasady rachunku ekonomicznego mogą przejawiać się w nierzetelnej
rachunkowości, często nazywaną rachunkowością kreatywną (np. ukrywanie kosztów).
22. 1. P.M. Minus: Etyka w biznesie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998,
2. S. Surdykowskiej: Rachunkowość kreatywna a oszustwa księgowe, Wyższa Szkoła
Biznesu w Dąbkowej Górniczej, Dąbrowa Górnicza, 2005,
3. Gut P., Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych,
Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, 2006,
4. A.K. Koźmińskiego, W. Piotrkowskiego: Zarządzanie. Teoria i praktyka, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1998,
5. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002,
6. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do
liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon,
Gdynia 2009,
7. http://pl.wikipedia.org
8. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez
tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum
i technikum. WSiP 2009.
Literatura
