Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida

Liburuen xarma

3

Eskola antzerkirako gida

Proiektuaren arduraduna: EIE (Euskal Idazleen Elkartea).
Liburu honen koordinatzailea: Yolanda Arrieta.
Egileak: Yolanda Arrieta, Antton Irusta, Iñaki Friera.
Diseinua eta maketazioa: K3 Inprimategia.
Marrazkiak: Idoia Beratarbide.

Hezkuntza eta Unibertsitate eta ikerketa Sailak onetsia:
2004-07-22

© EIE
ISBN: 84-609-1895-5
L.G.: SS-1008/04
Inprimatzailea: K3 Inprimategia
Amillaga, 1 - 6. pabiloia. 20570 Bergara

EIE argitaletxea
Zurriola 14, 1.ezk.
20002 DONOSTIA
Tel: 943 276999-Faxa: 943 277288
e-mail: eie@eie.euskalnet.net
http://www.idazleak.org

Eragotzita dago, legeak ezarritako salbuespenetan izan ezik, obra onen edo-
zein berregintza, komunikazio publiko edo moldaketa, aurrez jabetza intelek-
tualaren titularren baimena eskuratzen ez bada. Eskubide horien urraketa ja-
betza intelektualaren aurkako delitutzat har daiteke (Kode Penaleko 270 eta
hurrengo artikuluak). CEDRO erakundeak (www.cedro.org) babesten ditu ai-
patu eskubide horiek.

AURKIBIDEA

0. Sarrera ...................................9

1. Oinarrizko hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. Haur Hezkuntza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3. Lehen Hezkuntza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
4. Bigarren Hezkuntza eta Batxilerra . . . 71

6. Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Eskola antzerkirako gida 7

Sarrera

Gida honen helburua ez da liburu baten bidez
Antzerkia nola egiten den irakastea. Liburuez gain,
ekimena bera da erremintarik aproposena antzerkia
egiten ikasteko. Beraz, zein da gida honen helbu-
rua? Eskola antzerkia lantzeko joko eta proposa-
men batzuk eskaintzea irakasleari, batez ere ahoz-
kotasunari eta testugintzari garrantzia emanez.
Hasteko, oinarrizko hiztegi bat osatu dugu
ikasle-irakasleak kode komun batean aritu daite-
zen. Gainontzean, ariketa mordo bat prestatu dugu
lanari ekiteko. Adin-tarteka antolatu ditugu baliabi-
deok, baina adinean aurrera egin ahala aurreko pro-
posamenak adin-tarte berrian txertatzeko aukera
ere eman nahi izan dugu.
Izanak izan, jolastea da helburu nagusia. Ne-
kez irakatsiko dugu ezer lana zailduta. Kurtso bu-
kaerarako ikuskizun bikain bat prestatzea bezain
garrantzitsua da bidean egiten duguna. Ez da derri-
gorrezkoa eszenografia konplikatuak eta testu luze
eta zailak erabiltzea. Aitzitik, antzerkigintzan haste-
ko ez da gauza handirik behar; gogoa, ilusioa, leku
bat eta lanean hasteko irizpide batzuk, besterik ez.
Gainera, pittinka joaten bagara ez gara hainbeste

8 Liburuen xarma

nekatuko bidean. Sketch txikiak, binakako eszena-
txoak, gertuko baliabideak, irudimena eta talde la-
na dira erremintarik merkeenak eta egokienak an-
tzerkian hasteko.
Eta merezi du.
Fathia el Assal antzerkigile egiptoarrak Na-
zioarteko Antzerki Egunean zioenez, Antzerkia arte
guztien aita da. Gure iritzian, Antzerkia arte guz-
tien Aita eta Ama da, arte guztiak biltzen baititu
bere baitan: poesia, musika, pintura, dantza, eskul-
tura, arkitektura... Eta ez hori bakarrik, gizakien ar-
teko harremanak aztertzeaz gain, taldekideen arte-
ko lan komuna bultzatzen du. Norberaren lotsak
uxatzeko aukera paregabea da, eta hurkoaren le-
kuan jartzen laguntzen digu rol desberdinak joka-
tzen ditugunean. Irudimenari leiho handi bat ireki-
tzen dio, gainera, eta pertsonaren baliabide ugari
azalarazten ditu, hara nola, ahotsa, gorputz espre-
sioa, keinuak, memoria, belarria, erritmoa... Zalan-
tzarik gabe, balizko munduak amesten eta eraiki-
tzen laguntzen digu.
Horregatik guztiagatik merezi du Antzerkia
idazteak, Antzerkia irakurtzeak, Antzerkia sortze-
ak, Antzerkia ikusteak, Antzerkia ikasteak, Antzer-
kia irakasteak, Antzerkia egiteak...
Hitz batean, Antzerkiaz gozatzeak.


1. Oinarrizko hiztegia

• Aktorea: pertsonaiari bizia ematen dion
pertsona.
• Akzioa: eszenan ikusten diren transforma-
zio fisiologiko eta psikologiko guztien multzoa.
• Antagonista: protagonistak nahi duenaren
aurka dagoen pertsonaia.
• Denbora dramatikoa: antzezpenak edo
ikuskizunak irauten duena denbora.
• Dramatizazioa: jokalariak eta ikusleak elka-
rren rolak trukatuz toki eta une konkretuetan akzio
bat agertzen dute jolasean, antzerkiaren elemen-
tuak erabiliz baina antzerkiak eskatzen duen
amaiera ar-tistikorik bilatu gabe, ikuslea jokoaren
partaide bihurtuz eta ez, antzerkian bezala, ikuski-
zunaren helburu.
• Dramaturgia: antzerki obra bat antolatzeko
teknika; testu bat antzerki bihurtzeko antolaketa.
• Egoera: eszena bakoitza gertatu aurretik
ematen den pertsonaien arteko situazioa.
• Ekitaldia: testua denboraren eta akzioaren
arabera egituratzeko erabiltzen den zati nagusi ba-
koitza.

12 Liburuen xarma

• Espazio dramatikoa: istorioaren tokia, ikus-
leak irudimenez osatzen duena.
• Espazio eszenikoa: antzezpena egiten den
tokia.
• Eszena: tokiaren, pertsonaien edo akzioen
arabera egituratzen den ekitaldi bakoitzeko zatia.
• Eszenatokia: eszena antzezteko tokia.
• Eszenografia: antzerki bat eszenifikatzeko
erabiltzen diren dekoratu, altzairu eta tresnek osa-
tzen duten multzoa.
• Fikziozko denbora: antzezten den istorioa-
rena, alegia, gertaeren iraupena.
• Garaia: istorioa kokatzen deneko unea.
• Karakterizazioa: pertsonaiak eszenan ager-
tzen dituen akzio, keinu, hizkera eta berari buruzko
informazioa, ikuslearentzat pertsonaia hori sinesga-
rri bihurtzen duena.
• Konfliktoa: bi indar kontrajarrien ondorioz
gertatzen da. A-k gauza bat nahi du eta B ateratzen
zaio bidera, aurka.
• Pertsonaia: akzioa martxan jartzen duena,
pertsonaia bat bere ekintzek osatzen baitute.
• Protagonista: konfliktoaren edo akzioaren
erdi-erdian dagoen pertsonaia nagusia. Zerbait lor-
tu nahi duena.


2. Haur hezkuntza

• Helburuak •

Adin txikiko haurrak joko dramatikotik oso
hurbil bizi dira. Konturatu gabe erabiltzen dute egu-
neroko jolasean, aita-amaka, dendaka edota pirataka
dabiltzanean. Beraz, berezko joera natural hori apro-
betxatuko dugu antzerkiaren erritoetara hurbiltzeko.
Horixe izango da adin hauetako helburu nagusia.
Helburu estetikoez gain, jolasteko xedez sor-
tutako dekorazio olerkiek aukera paregabea eskain-
tzen digute horretarako. Laburrak dira buruz ikas-
teko eta, esaera eta hitz joko berriak erakusteaz
gain, antzerkiaren oinarrizko elementu asko jorra-
tzen laguntzen digute: hara nola, norbera eta beste-
ak, publikoa, espazio eszeniko eta dramatikoa,
erritmoa, memoria...
Anjel Lertxundiren Aizak eta aizan elkarrekin
dantzan liburua aproposa dugu antzerki lanetan
hasteko. Poema gehienak berez dramatikoak diren
arren, hamar hautatu ditugu guk. Ondoren, haur
txikienekin erabiltzeko moduan antolatu ditugu,
errazenetik zailagora elkar josi eta dramaturgia bat

16 Liburuen xarma

osatuko dugu. Pausoz pauso zehaztu dugu bidea,
bide hori osatzeko erabili dugun poema bakoitza
zergatik eta nola aprobetxatu azalduz.
Poemei darien kutsu tradizionala atsegin ez
dutenek, berriz, pertsonaien rolak alda ditzakete,
nesken paperak mutilei eta mutilenak neskei ema-
nez, edo biak konbinatuz: antzerkia egitea jolas egi-
tea da.
Noski, lan-proposamen bat baino ez da. Eta,
proposamen bat baino ez denez, hara hemen gau-
zatzeko bide bat.

• Lan egiteko prozedura •

Gunea:

- Gelan ez baduzue antzerkia lantzeko toki
berezirik, txoko bat egin horretarako.
- Bereizi eszenatokia eta ikusleak egoteko to-
kia.
- Mozorrotzeko arropak kutxa batean sartu:
sonbreiruak, txapelak, zapi handiak, kolorezko te-
lak, haurrek etxetik ekar ditzaketen arropa zaha-
rrak...


• Poemak ikasteko bidea:

- Ikasle guztiek ikasiko dituzte poema guz-
tiak, egunero horretarako tartetxo bat hartuz. Poesia
lantzeko gida liburuan hainbat ariketa datoz poesia
lantzeko. Dena den, hona hemen adibide batzuk:

1) Irakasleak poema ozenki irakurri, bi ahots
erabiliz.
2) Gela bi taldetan banatu. Talde bakoitza per-
tsonaia bat da.
3) Hiruzpalau aldiz errepikatu pertsonaia ba-
koitzaren esaldia, harik eta talde bien artean nola-
baiteko erritmoa lortu arte.
4) Saio bakoitzean osagai berri bat eskaini
errepikapenok egiteko: mozorrotzea, batzuk etzan-
da eta besteak zutik, eserita, aulkien gainean zutik
edo etzanda...
5) Behin poema ikasi ondoren, eszenatokia era-
bili errezitatzeko. Hasieran, talde biak, osorik atera-
ko dira. Gero, apurka-apurka, talde txikiagotan, lau-
naka, hirunaka, eta azkenean, binaka bukatuko da.

18 Liburuen xarma

6) Saioa hasteko “bat, bi, hiru” edo antzerako
lelo bat erabili. Bukaeran, txalotu.
7) Saioa egin ondoren hobetu beharrekoa ai-
patu, hurrengo taldeak esandakoa kontuan har de-
zan poema errepikatzeko.
8) Poema berri bat lantzen hasten zaretenean
aurretik ikasitakoari ere tartea egin, zaharra eta be-
rria elkarren jarraian errepikatuz.
9) Poemak buruz ikasi ahala poema bakoitza
zein bikotek antzeztuko duen aukeratu, bakoitzak
bere “papera” bakarrik egin dezan, besteenari adi
eta norberaren txandaren zain.
10) Pertsonaia bakarlarien testua ikasteko,
aguazilarena gure kasuan, prozedura berbera erabil
daiteke, baina talde bitan izan beharrean talde ba-
karrean arituko gara.

• Aholku batzuk •

1) Eskura duzuena erabili; aulki bat autoa,
etxea edota beste edozer izan daiteke.


2) Ekintza da garrantzitsua, eta ez eszenogra-
fia konplikatua edo jantzi perfektuak erabiltzea.
3) Akzioaren erritmoari eusteko saiatu eszena
aldaketak azkar egiten.
4) Antzerkia talde lana da eta osotasunak ema-
ten dio kolorea ikuskizunari. Beraz, oso garrantzi-
tsua da aktore guztiek elkarri entzutea.
5) Zenbait unetan kaos txiki baten erdian zau-
detela irudituko zaizue. Ez etsi, segi aurrera. An-
tzerkia talde lana izateaz gain, pertsonek pertsone-
kin egin beharreko lana da; lan kaotiko bezain abe-
rasgarria, beraz.
6) Ez kezkatu gurasoen aurreko emanaldiare-
kin. Gozatu uneaz eta ahalegindu umorez eta ilu-
sioz lan egiten.
7) Zatiek egiten dute osotasuna. Zatika lan
egin, zati eta une bakoitzarekin ahal adina disfruta-
tuz.

20 Liburuen xarma

• Zenbait poema jostari
antzerkia egiteko
proposamen gisa •

Dramaturgia bat osatzeko bidea.

1- ALKATE ONAREN BANDOA poemare-
kin has daiteke ikuskizuna.
Bando batek giroa prestatzen laguntzen di-
gu, eta publikoa isilarazten du era jolasgarriz.
Guk poemari bukaera aldatu diogu, azken lerroa
kendu, eta Hastera goaz! Beraz, ixo! erantsi dugu.
Bandoak herriko plazan jo ohi dira. Plaza
egiteko ez dugu gauza handirik behar, mahai ba-
naka batzuk, besterik ez, ondorengo eszenogra-
fiak antolatzeko erabiliko ditugunak, hain zuzen.
Kasu honetan, leiho bat eta balkoi bat.
• Egoera: Aguazilak, ikusleak isilarazteko,
alkatearen bandoa jotzen du.
• Pertsonaiak: Aguazila.

Eszenatokiaren atzean, eskuinaldean, mahai txiki
bi elkarren ondoan, edo mahai handi bat, balkoia balitz


bezala; gainean, plastikozko lorontziak eta loreak. Esze-
natokiaren ezkerraldean beste mahai bi elkarren ondoan,
edo mahai handi bat, eta hor ere, gainean, lorontziak eta
loreak.
Txapela buruan eta bastoia eskuan sartzen da agua-
zila eszenatoki erdira. Turuta jotzen du eta publikoari be-
giratzen dio, zuzen-zuzen. Paper handi bat zabaldu, eta
oihuka esaten du:

- Aguazila:
Herritar maiteak:
alkate Jaunaren ordenaz aditzera ematen da,
oiloak txiza egin bitartean,
atso arrak umeak egin arte,
eta gatzari harra egin artio,
nik esandakoa egingo dela hemen!
Eta nik hauxe diot:
Hastera goaz! Beraz, ixo!

Aguazilak tutua jotzen du berriro ere, eta papera
bildu ondoren, eszenatokiaren atzeko aldera doa, lurrean
dagoen eguzkia hartu, eta zintzilikatu egiten du. On-
doren, eszenatokitik irteten da.

22 Liburuen xarma

2- BADATOR POSTARIA poemarekin ja-
rraituko dugu.
Postaria pertsonaia erakargarria da istorio bat
hasteko, beti dakarrelako berriren bat. Bizikletan
datorrela adierazteko, bizikleta manilar solte bati
edo makila bati helduta etor daiteke, edota makila
luze bat hanka artean duela.
• Egoera: postariak karta bat ematen dio Ma-
riari. Postaria oso atsegina da bezero guztiekin,
baina Mariak uste du berarekin bakarrik dela, eta,
horregatik, Maria hura etortzeko zain-zain egoten
da egunero.
• Pertsonaiak: postaria eta Maria.

Eszenatokiaren eskuinaldean mahai txiki bi elka-
rren ondoan, edo mahai handi bat, leihoa balitz bezala.
Gainean, plastikozko lorontziak. Mahaien atzean etxeko
andrea, buruan ruloak, eta amantala jantzita duela. Lo-
reei ura botatzen ari delako itxurak egiten.
Ezkerretik postaria dator, “bizikletan”, txapela bu-
ruan, eta sorbaldan, trabes, maleta handi bat duela. “Bal-
koi”aren aurrealdean geratzen da, eta atzamarrez txirri-
na joko balu bezala egiten du.


- Postaria: Tirrin, tirrin! Postaria!
- Maria: Zer dakarzu berria?
- Postaria: Postala eta gutuna, nire maite ku-
ttuna.
- Maria: Postalak zer dio?
- Postaria: Zure izebak adio.
- Maria: Gutunak zer esan?
- Postaria: Neska zintzoa izan!

Postariak eskutitza eman eta alde egiten du Ma-
riaren aurretik, eszenatokiaren eskuinaldean ezkutatuz.

3- MARIA GOIKOA poema ederki txertatu
daiteke hemen.
Bi “Maria” behar ditugu, ordea. “Behekoa”
aurreko poemakoa izango da. “Goikoa” ezkerral-
deko mahai gainean jarriko dugu, hots, bere “bal-
koian”.
• Egoera: Maria B eta Maria G beti elkarre-
kin, baina beti haserre: aspertuta daude beti etxe-
an bakar-bakarrik egoten.
• Pertsonaiak: Maria G (oikoa) eta Maria B
(ehekoa).

24 Liburuen xarma

Ezkerraldean, beste mahai bi elkarren ondoan, edo
mahai handi bat, lorontzi eta loreekin. Gainean, tente, Ma-
ria Goikoa, buruan painelua, eta mantalez jantzita duela,
trapuari hautsak kentzen. Eskuinaldean dagoen Mariak
deitzen dio.

- Maria B: Maria Goikoa!
- Maria G: Zer dun, behekoa?
- Maria B: Goazan iturrira!
- Maria G: Ez zeukanat betarik!
- Maria B: Zer dun, bada?
- Maria G: Senarra etorri.
- Maria B: Zer ekarri?
- Maria G: Zapata eta galtzerdi.
- Maria B: Hire senarra eta nire senarra hase-
rretu egin omen ditun.
- Maria G: Zeren gainean?
- Maria B: Azaburu baten gainean.
- Maria G: Hireak ditun kulpak, txuri, gorri
eta kikirriki!

Haserre, Maria B-k alde egiten du. Maria G.
mahaitik jaitsi, eta ezkutatu egiten da.


4- KANPAIEN HIZKUNTZAN poema.
Kanpaiak edozein herritan entzuten dira eta
denboraren joana adierazteko aukera erreala be-
zain poetikoa dira. Ikuskizunean tarteka-tarteka
txertatuz gero, modu ederraz adieraziko dute den-
boraren etenik gabeko joana.
Era berean, paperak banatzeko orduan solte
dauden aktoreei papera emateko bidea eskaintzen
digute. Bi, lau, sei, zortzi edo hamar lagunek egin
dezakete kanpaiena, bi taldetan banatuta.
Nola jantzi? Paketeak egiteko, paper marroi
zati bati, erdian, burua ateratzeko zuloa egin, eta
nahikoa da kanpai itxura hartzeko. Kanpai-fami-
lia biak bereizteko, buruan kolorezko txano bana
eraman dezakete aktoreek; A taldekoek kolore ba-
tekoa, eta B taldekoek beste kolore batekoa.
Binaka, elkarri helduta, “vals” bat dantza-
tzen atera daitezke eszenatokira, bikote bakoitzak
bere testua kantatuz. A) kanpaiak ezkerretik eskui-
nerantz, eta B) kanpaiak eskuinetik ezkerrerantz,
txandaka.
• Egoera: bi kanpai-familia, kanpaiak nork
hobeto jo, elkarren lehian.
• Pertsonaiak: A kanpaiak (bi, lau, sei edo
zortzi) eta B kanpaiak (bi, lau, sei edo zortzi).

26 Liburuen xarma

Kanpaiak binaka datoz, paperezko zakuz jantzita,
dantzan eta kantari, eta eszenatokia zeharkatzen dute es-
kuinetik ezkerrera eta ezkerretik eskuinera, txandaka, ba-
tak besteari erantzuten.

A) Tilin-talan! Tilin-talan!
Ogia nahi dut jan, ogia nahi dut jan.
B) Tan-talantan! Tan-talantan,
ebakita jan, ebakita jan.
A) Tilin-tintilin! Tilin-tintilin!
Beti miserin, beti miserin.
B) Tilin-tantilin! Tilin-tantilin!
Hi beti habil berdin!

5- ADITU, IZASKUN poema.
Poemak berak ematen digu egoera eta per-
tsonaien berri.
• Egoera: bi neska mutil bila.
• Pertsonaiak: Izaskun eta Elisa.

Izaskun eta Elisa azokara datoz barazkiak saltzera,
baserritar jantzita. Bakoitzak otzara handi bat dakar eta
plazaren erdi-erdian geratzen dira. Belaunikatu eta otza-
rako gauzak jartzen dituzte lurrean, salgai. Inor ez dator
erostera, eta aspertuta daude.


Elisa: Aditu, Izaskun, zenbat urte ditun?
Izaskun: Hogeita hamasei!
Elisa: Nik adina baditun! Morroi edo zaldun, au-
kera dezagun. Baldin oraingo txandan ezkontzen
ez bagara, gure bizi guztian neskazahar gaitun!

Bi mutil datoz, haserre. Neska biak mutilei begira
geratzen dira.

6- LISKARRA poema.
Bi mutil haserre, borrokan hasteko prest,
izan daitezke poema honetako protagonistak.
Plazan daude; Izaskunek eta Elisak ikusten dituz-
te. Borro-kan hastear daudenean, neskak bakeak
egiten saia-tzen dira, eta azkenean, hainbeste
desio duten mu-til-lagun bana topatzen dute.
• Egoera: Bi mutil haserre eta bi neska bake-
ak egiteko prest.
• Pertsonaiak: A mutila, B mutila, Izaskun
eta Elisa.

A eta B elkarri muturka hastear daude, batak bes-
teari paparretik helduta.

28 Liburuen xarma

A) Jotzen bahaut hortzetan,
jarriko haut bertsotan.
B) Jotzen bahaut bekainean,
jarriko haut kakainean.
A) Jotzen bahaut muturrean,
eraitsiko haut lurrean.
B) Jotzen bahaut kopetan,
erantsiko haut paretan.

Azken bertsoa bota eta borrokan hasten dira. Izas-
kunek eta Elisak dena ikusi dute eta korrika datoz muti-
longana. Izaskunek A mutilari tira atzetik, eta beste ho-
rrenbeste Elisak B mutilari. Sokatiran hasten dira, eta az-
kenean, hankaz gora jausten dira, batzuk alde batera eta
besteak bestera, eta neskak mutilen azpian. Konturatzean,
mutilak azkar-azkar jaiki, eta bakoitzak bere neskari es-
kua ematen dio altxatzen laguntzeko. Azkenean, besotik
helduta alde egiten dute, bikote batak eskuinalderantz eta
besteak ezkerralderantz.


7- EMADAZU GILTZA poema.
Testuari erreparatuz gero, pirata eta printze-
sa datozkigu burura. Misterio kutsua ere nabari
zaio. Herriko plaza batek ez du, ordea, misterio
handirik. Eta, gainera, zer egiten du pirata batek
herriko plazan?
Arazoa konpontzeko, ezkerreko mahaipetik
aterako genituzke pertsonaia biak eszenatokira, leku
ezkutu batetik datozela adieraziz. Berdin dio zer le-
kutatik irteten diren; misterioa da garrantzia duena.
Pertsonaien arropak: printzesak kamisoi lu-
ze bat soinean eta koroa buruan; piratak zapia bu-
ruan, begi bat partxez estalita, eta ezpata handi bat
gerrian.
• Egoera: Piratak printzesaren familiak dau-
kan altxorraren giltza lortu nahi du, baina printze-
sarekin maiteminduta dagoenez, modu onean egin
nahi du, neskari minik eman gabe.
• Pertsonaiak: pirata eta printzesa.

Pirata ateratzen da ezkerreko mahai azpitik; ondo-
ren, printzesa, atzetik, tatarrez. Eszenatoki erdi-erdian
geratzen dira, lurrean eserita. Alde batetik bestera begi-
ratzen du piratak.

30 Liburuen xarma

Pirata: Emadazu giltza.
Printzesa: Giltza zertarako?
Pirata: Kutxa tzarra zabaltzeko.
Printzesa: Zabaldu, zertarako?
Pirata: Paper zaharrak bilatzeko.
Printzesa: Paperak zertarako?
Pirata: Itsas mapa bat bilatzeko.
Printzesa: Mapa bat zertarako?
Pirata: Altxorraren bila joateko eta handik zu-
ri, ene maite, urre-zilarrak ekartzeko.

Eztul bat entzuten da eta korrika alde egiten du
piratak neskari eskutik tiraka. Eskuinaldeko mahaipean
ezkutatzen dira.

8- DAMA POLITA poema.
Kalean, postaria eta beste andre bat, besotik
helduta, paseoan dabiltza. Dama oso dotorea da,
soineko luzez eta abanikoz apainduta dago, baina
sudur luze-luzea dauka.
Horregatik moldatu dugu testua eta, “begi
politak dauzkazu”esan beharrean “sudur polita
daukazu” esango dugu.
• Egoera: postariak dama aberats bat nahi du;
damak, berriz, sudur polita duela entzun nahi du.
• Pertsonaiak: dama bat eta postaria.


Postariak eztul egiten du. Dama aberatsa besotik
helduta dakar. Damak pailazo sudurra du.

Postaria: Dama polita, nor maite duzu?
Dama: Zeu, etxera eramaten banauzu.
Postaria: Dama polita, nor maiteko duzu?
Dama: Esaten didana: sudur polita daukazu.

9- IZEN GORABEHERAK poema.
Poema hau zazpigarren poemako egoerare-
kin lotu dugu. Egoerak hala eskatzen duenez, “ai-
taren izena” “amaren izena”z ordezkatu dugu.
• Egoera: piratak nahi du printzesak bera
maitatzea, baina printzesak ez du piratarik gura.
• Pertsonaiak: pirata eta printzesa.

Eskuinaldeko mahaipean daude pirata eta printzesa.

Pirata: Zein da zure izena?
Printzesa: Nire amaren bera.
Pirata: Zein da zure amaren izena?
Printzesa: Nire izen bera.
Pirata: Zein da amaren eta zure izena?
Printzesa: Bion izena. Aio!

32 Liburuen xarma

Printzesak ihes egiten du. Piratak ez daki zer egin.
Azkenean, printzesari joaten uzten dio beste aldetik ezkuta-
tuz, buru-makur.

Berriz KANPAIEN HIZKUNTZAN poema.
Denboraren joana, berriro ere.
• Pertsonaiak: A kanpaiak eta B kanpaiak.

A) Tilin-talan! Tilin-talan!
B) Tan-talantan! Tan-talantan,
A) Tilin-tintilin! Tilin-tintilin!
B) Tilin-tantilin! Tilin-tantilin!


10- AMONA AIZUNA poema.
• Egoera: Txano Gorritxo amonaren etxera doa
merienda eramatera. Izugarrizko pixagalea dauka,
baina atea itxita dago eta ezin da etxean sartu. Ba-
rruan otsoa dago, berak itxi du atea amona lasai-la-
sai jateko. Otsoak tripa betea du eta logale da amo-
na jan berri duelako. Lo egin nahi du, beraz. Txa-
no Gorritxok, ordea, barrura sartu nahi du pixa
lasai egin, eta ondoren, amonari merienda ema-
teko.
• Pertsonaiak: Txano Gorritxo eta otsoa.

Eskuineko mahai gainean etzanda otsoa kamisoi
zuri luze batekin, zurrustaka. Ezkerretik, Txano gorritxo
sartzen da, kapa gorri batez jantzia eta otzara bat eskuan.
Publikoa aurrez aurre duela geratzen da zutik, gorantz
begira.

34 Liburuen xarma

Txano gorritxo: (oihuka) Amona, amona, ireki
atea!
Otsoa: (logale da) Ezin dut: gaixorik nago ohean.
Txano gorritxo: (inguruetara begira pixari eu-
tsi ezinik) Zer egin behar dut nik?
Otsoa: (lo egin nahi du) Sartu zaitez, bada, lei-
hotik.
Txano gorritxo: Oso altu dago: ez naiz iristen.
Otsoa: Saia zaitez katazulotik.
Txano gorritxo: Oso estua da: ez naiz kabitzen.
Otsoa: (nazka-nazka eginda, oihuka) Zoaz etorrita-
ko bidetik.
Txano gorritxo: Oso ahots zakarra duzu.
Otsoa: Zuk zakartu didazu.
Txano gorritxo: Jenio ozpindua duzu.
Otsoa: Zuk ozpindu didazu.
Txano gorritxo: Nire amona ez zara zu.
Otsoa: Ez bazoaz, jango zaitut!
Txano gorritxo: Datorrela agudo aguazila!


Txano Gorritxok alde egiten du pixari ezin eutsi-
rik. Otsoak ere ospa, aguazilaren beldur. Mahaitik jaiste-
an aguazilarekin estropezu egin, erori, eta lau hankan
alde egiten du, korrika. Aguazilak txilibitua jotzen du.
Ondoren, publikoarengana hurbiltzen da. Txilibitua gor-
de eta turuta jotzen du. Papera zabaldu eta ozenki ira-
kurtzen hasten da, publikoari begira.

AGUAZILARI deitzen dio Txano Gorritxok. Hala,
hasierako pertsonaiak itxiko du ikuskizuna.
Oraingoan aguazilak ez du zertan berriz
poema errepikatu, agur txiki batekin nahikoa da.

Aguazila: Herritar maiteak:
mila esker etorri zareten guztioi
eta nahi duzuen arte!

Aguazila ezkutatu eta parte hartu duten guztiekin
batera aterako da berriro eszenatokira. Eskutik helduta
ikusleengana hurbilduko dira guztiak, buruak makurtuz.

36 Liburuen xarma

Aurretik esan bezala, dramaturgia proposa-
men hau ez da derrigor osorik egin beharrekoa.
Zatika osatu denez, zatika aprobetxatu daiteke,
zatiak antzezleen adinaren arabera aukeratuz.
Izanak izan eta hautatzen diren poemak
hautatzen direla, kanpaiek eman dezakete bukae-
ra, edo, bestela, aguazilaren agurrak.


3. Lehen hezkuntza

• Helburuak •

Adin-tarte handia dago sei urtetik hamabira,
baina esan daiteke haurrak fikzioa eta errealitatea
bereizten hasten direla sei edo zazpi urterekin eta,
ondoren, errealitate horretan beraien burua koka-
tzen hasten direla. Modu askotara egiten dute, bai-
na batez ere imitaziora jotzea da ohikoena, be-
raiengandik hurbilen daudenen jokabideak froga-
tuz, bai gurasoena bai irakasle edota telebistako
pertsonaiena.
Honela bada, adin-tarte honetan, imitatzeko
joera horrekin jolastu eta jokatuko dugu. Inprobi-
sazioa izango da gure tresna.
Hala ere, horrek ez du esan nahi haur hez-
kuntzarako proposatutako eszenatxoak baztertu
behar ditugunik. Aitzitik, lehen hezkuntzako txikie-
nek antzezteko aproposak eta gomendagarriak iza-
teaz gain, handixeagoek testu berriak sortzeko ait-
zakia paregabea dira.

40 Liburuen xarma


Ariketak zehaztu ahala azalduko dugu nola
lan egin.


1) Patxada hartu inprobisazioak egiteko or-
duan. Akzio bakoi-tzari behar beste denbora eskai-
ni.
2) Nahi adina konbinaketa egin daiteke arike-
ten bidez sortutako eszenen artean. Beraz, lan-talde
bakoitzak erabakiko du zenbat eta zeintzuk hauta-
tu bai lanerako bai ikuskizun posible bat antolatze-
ko orduan.
3) Garrantzitsua da sorkuntza-prozesuan
zehar lan-banaketak egitea. Prozesuak berak esan-
go digu zer behar dugun: gidoilari nagusia(k), zu-
zendaria(k), eszenografia arduraduna(k), aktoreak,
musika arduraduna(k). Zaila izan arren, kide guz-
tiak elkarren mende egotea lortu behar da.


4) Ikusle paperari aktore paperari adina ga-
rrantzi eman. Ikusle gisa gaudenean adi jarraituko
dugu lagunen lana. Horretarako, irakasleak etenik
gabe bultzatuko du elkarrizketa eta kritika onura-
garria. “Gaizki” eta “ondo” bezalako hitzak bazter-
tu eta komentario lagungarriak egitera bideratuko
ditu ikasleak, hara nola:
- Aktoreek NOLA islatu dute egoera?
- PERTSONAIA sinesgarriak iruditu al zaizki-
zu? Zer gustatu zaizu eta zer ez? Pertsonaia bakoi-
tzaren hizkera, jantziak, keinuak eta mugitzeko era
bat zetozen? Zer gehituko edo kenduko zenuke?
- Aktoreek elkar entzuten al zuten?
- Zer baliabide erabili dute egoerako TOKIA
agertzeko?
- Zeren bidez adierazi dute NOIZ ematen den
egoera hori?
- Aktoreek nola erabili dute eszenatokia? Hu-
tsuneak utzi dituzte ala orekatsu mugitu dira?
- Erabili duten tresneria egokia al zen? Zer
kendu, ordezkatu edo gehituko zenuke?

42 Liburuen xarma

• Zenbait ariketa
eta dramaturgia bide •

1- ALKATE ONAREN BANDOA poema:

Herritar maiteak:
alkate Jaunaren ordenaz aditzera ematen da,
oiloak txiza egin bitartean,
atso arrak umeak egin arte,
eta gatzari harra egin artio,
nik esandakoa egingo dela hemen!
Eta nik hauxe diot:
Hastera goaz! Beraz, ixo!

• Egoera: Aguazilak ikusleak isilarazteko al-
katearen bandoa jotzen du.
• Pertsonaiak: Aguazila.

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa batekin ha-
siko gara: “STOP!” jokoa.
Gela okupatu eta hutsuneak bete behar dira. Es-
pazio osoa beteko dugu; horretarako, adi egon behar


da, eta hutsunea non dagoen hara joan, beti ere, etenik
gabe, geratu gabe, harik eta irakasleak STOP! esan ar-
te. Orduan, irmo, geratuko gara, zirkinik ere egin ga-
be, irakasleak AVANTI! esan arte. Ondoren, berriro
ere espazioa okupatzen saiatuko gara.
Hiru abiadura erabiliko ditugu mugitzeko:
irakasleak BAT esatean, normal ibiliko gara; BI
esaten, motel; HIRU esatean, oso arin, Txarloten
antzera.
2) Berotu ondoren, lurrean eseri eta egoeraren
berri emango du irakasleak. Ondoren, adibide ida-
tzia irakurriko du, ozenki eta behar den intentzioz,
pare bat aldiz.
3) Hiru edo lau laguneko taldetan banatuko
dira ikasleak.
4) Bost minutu emango zaio talde bakoitzari
egoera presta dezan, mozorroak jantzi eta behar di-
tuzten tresnak hartzeko. Gelan dagoen materialare-
kin konpondu beharko dute, eta aguazilarena bakar
batek egin behar duenez, besteentzako pertsonaia
berriak sortu beharko dituzte.
5) Prestaketen ondoren, talde bakoitzak bere
inprobisazioa egingo du. Bukatu ondoren, ikusleek
txaloak jo eta konpondu beharrekoa komentatuko

44 Liburuen xarma

dute irakaslearen gidaritzarekin: pertsonaiaren itxu-
ra, mezua emateko modua, non kokaturik zegoen...
6) Inprobisazioak ez du oso luzea izan behar.
Eredu gisa erabili den testua interpretatzeko adina
denbora.
7) Talde guztien inprobisazio-saioen ondoren,
talde bakoitzak bere testua idatziko du. Horreta-
rako, kontuan hartuko du taldeari inprobisazio
bidez atera zaiona, besteei atera zaiena eta irakasle-
ak emandako adibide idatzia. Poema gisa egin
dezakete, edo elkarrizketa askeen bidez. Adin des-
berdinak gorabehera, ez da komeni denbora gehie-
gi ematea honetarako, aspertu eta kontzentrazioa
gal ez dezaten.
8) Talde bakoitzak bere testua irakurriko du,
ozenki, paper bakoitzari dagokion intentzioa ema-
nez.
9) Talde bat aukeratuko dugu. Kontuan izan-
go ditugu: inprobisazio-saioa, idatzi duten testua
eta pertsonaien itxura. Helburua ez da norgehiago-
ka aritzea, baizik eta paperak eta lanak banatzen
hastea, hori ere antzerkigintzaren zati bat baita.


2- BADATOR POSTARIA poema:

Tirrin, tirrin! Postaria!
Zer dakarzu berria?
Postala eta gutuna, nire maite kuttuna.
Postalak zer dio?
Zure izebak adio.
Gutunak zer esan?
Neska zintzoa izan!

• Egoera: postariak karta bat ematen dio Ma-
riari. Postaria oso atsegina da bezero guztiekin bai-
na Mariak uste du berarekin bakarrik dela, eta ho-
rregatik, Maria hura etortzeko zain-zain egoten da
egunero.
• Pertsonaiak: postaria eta Maria.

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “PUNTU
FIJORANTZ!” JOKOA.
Espazioa betetzen hasiko gara, gelan hara eta
hona mugituz, atzeraka, aurreraka edo alboetara
ibiliz, baina begiek aginduko digute norantz abiatu.
Begien pareko puntu bat aukeratu eta harantz joan-
go gara, bertara iristean beste bat hautatuko dugu

46 Liburuen xarma

eta harantz abiatuko gara. Ezin dugu laguna jo eta
ezin dugu inorekin txoke egin.
Hiru abiaduratan mugituko gara: BAT, nor-
mal; BI, motel; HIRU, arin-arin.
2) Lurrean eseri.
3) Poema arbelean edo orri handi batean ida-
tzita jarriko da, ikasle guztiek irakurtzeko moduan.
4) Haur bakoitzari zenbaki bana eman. Bakoi-
tiek postariaren testua irakurriko dute. Bikoitiek,
Mariarena.
5) Bizpahiru aldiz irakurri testua, harik eta
erritmoa lortu arte.
6) Binaka jar daitezela, berdin dio neska eta
mutil, bi mutil edo bi neska. Komeni da, tarteka-tar-
teka, neskek mutilen papera eta mutilek neskena ere
egitea.
7) Bikote bakoitzari egoera aurkeztu: “Posta-
riak karta bat ematen dio Mariari. Postaria oso atse-
gina da bezero guztiekin, baina Mariak uste du be-
rarekin bakarrik dela, eta horregatik Maria hura
etortzeko zain-zain egoten da egunero”.
8) Hamar minutu dituzte egoera prestatzeko,
mozorroak jantzi eta behar duten tresneria bilatze-


ko. Egoera non gertatzen den agertu behar dute
eszenatokian, gelan dagoen materiala bakarrik era-
biliz.
9) Inprobisazio-saio bakoitzaren ondoren, txa-
loak jo eta beharrezko komentarioak egingo dira ira-
kaslearen gidaritzapean. Aktoreek egoera nola islatu
duten izango da komentarioen ardatza. Irizpide
hauek erabiliko dira: pertsonaien itxura eta jokabi-
dea, egoera non gertatzen den adierazteko baliabide-
ak, tresneriaren egokitasuna, eszenatokiaren erabil-
pena.
10) Bikote bakoitzak bere testua idatziko du,
entzundakoa eta ikusitakoa kontuan hartuz eta adi-
bide idatzia aurrean dela.
11) Bikote bakoitzak bere testua irakurriko du
gelakideen aurrean, ozenki, paperak bereiziz.
12) Bikote bat aukeratuko dute ikasleek, au-
rreko eszenarako aukeratu gabea.

13) Aurreko taldearen lana bigarren honekin
lotzen saiatuko gara. Horretarako kontuan izango
dugu:
- Nondik atera dira aurrenekoak eszena-
tokira? Nondik ezkutatu dira?

48 Liburuen xarma

- Nondik aterako da hurrengo bikotea?
Nondik ezkutatuko da?
- Non gertatzen da aurreneko eszena eta
non gertatzen da hurrengoa?
- Zer material behar da lehen eszenarako
eta zer materiak behar da hurrengorako? Zer apro-
betxa daiteke? Zer sartu behar da? Nola eta nork
sartuko du behar den material berri hori? Nola “jus-
tifikatuko” du sarrera hori?
- Ikusleen arreta galdu gabe, ikuskizunak
nolabaiteko erritmoa izatea nahi badugu, eszena
guztiak bata bestearen atzetik lotu behar dira, mo-
du arin eta azkarrez.
14) Zuzendari bat/ bi hautatu, aurreko lotu-
ren ardura izan dezan/dezaten.


3- MARIA GOIKOA poema:

Maria Goikoa!
Zer dun, behekoa?
Goazan iturrira!
Ez zeukanat betarik!
Zer dun, bada?
Senarra etorri.
Zer ekarri?
Zapata eta galtzerdi.
Hire senarra eta nire senarra
haserretu egin omen ditun.
Zeren gainean?
Azaburu baten gainean.
Hireak ditun kulpak, txuri, gorri eta kikirriki!

• Egoera: Maria B eta Maria G beti elkarre-
kin, baina beti haserre: aspertuta daude beti etxe-
an bakar-bakarrik egoten.
• Pertsonaiak: Maria G (oikoa) eta Maria B
(ehekoa).

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “LAGUNA
IMITATZEN”.

50 Liburuen xarma

Oinez ibiltzen hasiko gara, bata bestearen atze-
tik, denok biribilean. Gure aurreko norbait imita-
tzen hasiko gara, ezin da esan nor den, eta haren
pauso, mugimendu eta keinu guztiak imitatuko di-
tugu, gero eta handiagoak eta nabarmenagoak egi-
nez. Helburua da, konturatu gabe, talde guztiak, ba-
tera, gauza bera egiten bukatzea.
2) Lurrean eseri.
3) Poema jostaria denek irakurtzeko moduan
jarri, arbelean edo paper handi batean idatzirik.
4) A) eta B) txartelak banatuko ditugu. A) du-
tenek Maria Behekoaren testuak esango dituzte.
B) dutenek, berriz, Maria Goikoarenak.
5) Hiruzpalau bider irakurriko ditugu tes-
tuok, harik eta poemaren erritmora egin arte.
6) Binaka elkartuko dira ikasleak, A) eta B),
berdin dio, neska ala mutil. Bost minutu emango
dizkiegu egoera prestatzeko, mozorro, tresna eta
guzti. Inprobisazio bidez agertu beharko dituzten
hiru gauza: NON gertatzen da egoera, NOIZ ger-
tatzen da, ZER gertatzen zaie pertsonaiei.
7) Txandaka, bikote bakoitzak bere egoera an-
tzeztuko du inprobisazio bidez. Bikote bakoitzaren


ondoren, ikusitakoa aztertuko da aipatu hiru ezau-
garriak kontuan hartuz.

8) Bikote bakoitzak bere testua idatziko du. Ho-
rretarako, bere inprobisazioa, gelakideenak eta aurre-
an duen adibide idatzia izango ditu gidari.

9) Bikote bakoitzak bere testua irakurriko du
gelakideen aurrean, pertsonaien izaerei eta egoera-
ri arreta jarriz.

10) Bikote bat aukeratuko dugu. Bikote horrek
sortutako eszena eta aurretik ditugun beste biak lo-
tzen saiatuko gara, lehen eman ditugun aholkuak
gogoan direla.

11) Bikote bakoitzak bere testua idatzi arren,
komeni da taldean gidoilari nagusi bi hautatzea:
material ugari eta konponketa asko izaten da sor-
kuntza-prozesuan, eszena guztiak bata bestearekin
lotzeko orduan, eta ondo etortzen da norbaitek hori
kontrolatzea.

12) Idazleekin batera komeni da, baita ere,
sortzen ari garena bideoz grabatzea eta, noizean
behin, aztertzeko beta hartzea, aipatzen ari garen
irizpideen harira.

52 Liburuen xarma

4- KANPAIEN HIZKUNTZAN poema:

Tilin-talan! Tilin-talan!
Tan-talantan! Tan-talantan,
Tilin-tintilin! Tilin-tintilin!
Tilin-tantilin! Tilin-tantilin!

• Pertsonaiak: A kanpaiak (bi, lau, sei edo
zortzi) eta B kanpaiak (bi, lau, sei edo zortzi)

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “KAIXO,
LAGUN!”.
Gela okupatuz eta hutsuneak betez hasiko ga-
ra oinez.
Irakasleak TXALO BAT jotzean, ondoan da-
goenari begietara begiratu eta Nor zara? Nondik za-
toz? Zertan ari zara? galdetu eta berarekin hitz egin-
go dugu, berriz txaloa entzun arte.


Orduan, oinez ibiltzen jarraituko dugu, hutsu-
neak betetzen.
Irakasleak BI TXALO jotzean, laguna agurtu-
ko dugu, aspaldian ikusi ez bagenu bezala. Besar-
katu, eskua eman eta Aspaldiko! Zer moduz? eta an-
tzerakoak esango dizkiogu, harik eta irakasleak be-
rriz txalo bat jo arte.
Irakasleak HIRU TXALO jotzean lagunarekin
dantzan hasiko gara, berriz txaloa entzun arte.

2) Lurrean eseri.

3) Bi taldetan banatuko ditugu ikasleak. Er-
diek a) kanpaiarena egingo dute eta beste erdiek b)
kanpaiarena.

4) Testua denek ikusteko moduan jarri, eta bi
edo hiru bider irakurriko dute, kanpai bakoitzari
bere ahotsa emanez.

5) Kanpai bikote bakoitzak bere fitxa pertso-
nala egingo du: nor naiz, non jaio nintzen, zer atse-
gin dut, zer gorroto dut, zer izan nahiko nuke... Ja-
kina, kanpai bakoitzak bi ahots baina bihotz baka-
rra du. Kanpai bakoitzak gelakideen aurrean bere
burua aurkezteko modu bitxi bat prestatuko du.

54 Liburuen xarma

6) Kanpai bakoitzak bere burua aurkeztuko
du gelakideen aurrean.
7) Gero, ikasleak launaka elkartuko dira: a)
kanpai bi, eta b) kanpai bi.
8) Goiko poema jostarian agertzen den egoera
prestatuko du laukote bakoitzak.
9) Talde bakoitzak bere egoera aurkeztuko du
inprobisazio bidez gelakideen aurrean.
10) Jasotako aholkuak kontuan harturik talde
bakoitzak bere testua idatziko du.
11) Testu bakoitza gelakideen aurrean iraku-
rriko da.

5- ADITU, IZASKUN poema:

Aditu, Izaskun, zenbat urte ditun?
Hogeita hamasei!
Nik adina baditun! Morroi edo zaldun, auke-
ra dezagun. Baldin oraingo txandan ezkontzen ez
bagara, gure bizi guztian neskazahar gaitun!

• Egoera: bi neska, mutil bila.
• Pertsonaiak: Izaskun eta Elisa.


1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “ZUBIAK”
Lurrean lau oinean ibiltzen hasiko gara. Nor-
baitengana iristean haren besoen azpitik, edo han-
kekin edo gorputzarekin egindako ZUBI batetik pa-
sako gara. Hurrengoan, guk gauza bera egingo du-
gu, beste bat pasa dadin. Gauza da etenik gabe ibil-
tzea, batean zubipetik pasatuz eta bestean zubi bihur-
tuz. Ahal denik zubirik txikienak egingo ditugu, iga-
robidea estutuz.
Helburua da elkarrekin ondo pasatzea, lotsak
albora utziz.
2) Lurrean eseri.
3) Aurreko poemekin erakutsi dugun bidea
jarraitu daiteke poema honekin ere.
4) Eszenen arteko loturetan musika pixka bat
sar daiteke.

56 Liburuen xarma

6- LISKARRA poema:

Jotzen bahaut hortzetan,
jarriko haut bertsotan.
Jotzen bahaut bekainean,
jarriko haut kakainean.
Jotzen bahaut muturrean,
eraitsiko haut lurrean.
Jotzen bahaut kopetan,
erantsiko haut paretan.

• Egoera: Bi mutil haserre eta bi neska bake-
ak egiteko prest.
• Pertsonaiak: A mutila, B mutila, bi neska.

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “TXUPA-
TXUS!”
Korrika hasiko gara gelan, elkarrekin txoke
egin gabe. Bat geratuko da. Hark ukitzen duen hura
geratuko da. Aitzitik, aurretik TXUPA-TXUS!, esan
eta beso zabalik geratzen bada, libratu egingo da,
baina ezingo du korrika egin, harik eta norbaitek,
atzetik aurrera, bere azpitik pasatuz libratu arte.
2) Lurrean eseri.


3) Beti bezala, bi taldetan zatituko dugu tes-
tua, bi ahots edo pertsonaiaren arabera. Ikasleek
poemako bi ahotsak bereiztuz irakurriko dute, hiru
edo lau bider.

4) Ondoren, launaka bilduta, bi egoera presta-
tu beharko dituzte. Poeman datorrena, eta egoera
hori sortu duena, hau da, aurrekoa.

5) Laukote bakoitzak bere bi egoerak aurkez-
tuko ditu inprobisazio bidez, bata bestearen atzetik,
jarraian.

6) Bi aukera ditugu:
a. Egoerak idatzi eta talde bat aukeratu,
gero bi egoera berriak aurreko eszenekin lotzeko:
lehenengo egoera aurreneko eszena biren artean tar-
teka daiteke; bigarrena, berriz, beste bi edo hiru es-
zenen ondoren.
b. Talde bakoitzak sortutako bi eszena-
txoekin sketch bana egin, alegia, gai berberaren bi,
hiru eta lau bertsio egin. Guztiak idatzi eta bata
bestearen atzetik antzezteko loturak bilatu, aurre-
ko ariketetan erakutsi ditugun irizpideak kontuan
hartuz.

58 Liburuen xarma

7- EMADAZU GILTZA poema:

Emadazu giltza.
Giltza zertarako?
Kutxa tzarra zabaltzeko.
Zabaldu, zertarako?
Paper zaharrak bilatzeko.
Paperak zertarako?
Itsas mapa bat bilatzeko.
Mapa bat zertarako?
Altxorraren bila joateko eta handik zuri, ene
maite, urre-zilarrak ekartzeko.

• Egoera: Printzesaren familiak daukan al-
txorraren giltza lortu nahi du, baina printzesare-
kin maiteminduta dagoenez, modu onez egin nahi
du, neskari minik eman gabe.
• Pertsonaiak: Pirata eta printzesa.

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “OINEZ
BAINA KORRIKA ERE BAI”.
Gelan oinez hasiko gara irakaslearen agin-
duari jarraituz.
Irakasleak AZKAR esatean, pausoa arintzen
hasiko gara.


OSO AZKAR entzutean, gehiago arinduko
dugu pausoa.
AZKAR-AZKAR denean, erabat azkar mugi-
tuko gara.
Ariketa honen moldaera bat: ariketa bera, bai-
na tokian geldi gaudela, inora joan gabe.
2) Lurrean eseri.
3) Poema honekin erraz hurbil gaitezke joko
dramatikoaren elementu nagusietara:
a. Protagonista: konfliktoaren edo akzioa-
ren erdi-erdian dagoen pertsonaia nagusia; zerbait
lortu nahi duena. Nor da? Pirata. Zer nahi du? Prin-
tzesak giltza ematea.
b. Antagonista: protagonistak nahi due-
naren aurka dagoen pertsonaia. Nor da? Printzesa.
Eta zer ukatzen dio piratari? Altxorraren giltza. An-
tagonistak ezin du itxia izan eta “ez” hutsez eran-
tzun. Adibidez, poematxo honetan galderak egiten
dizkio piratari, zuzenean ezetz esan beharrean.
c. Konfliktoa: bi indar kontrajarrien on-
dorioz gertatzen da. A-k gauza bat nahi du eta B
ateratzen zaio bidera, aurka.
4) Azalpenak eman ondoren, ikasleak bikote-
ka elkartuko dira egoera prestatzeko: NON gerta-
tzen da egoera? NOIZ? Zertan ari dira pertsonaiak?

60 Liburuen xarma

Oso garrantzitsua da aktoreek zeregin bat izatea es-
ku artean: orraztu, azkazalak garbitu, josi, erratza
pasatu, hautsa kendu, arropak tolestu, loreak bildu,
zorriak kendu, bazkaria prestatu, ogitartekoa jan...
Era honetara, ez dira beti esan behar dutenaren zain
egongo.
5) Egoerak aurkeztu inprobisazio bidez.
6) Bikote bakoitzak bere egoera idatzi.
7) Bederatzigarren poemarekin lotu.
8) Hemen ere bi aukera ditugu, beste askoren
artean:
a) Bi egoerak (7. eta 9. poemak) bata bes-
tearekin lotu eta gai berari buruzko hainbat sketch
egin.
b) Bi egoerok aurretik dauzkagun esze-
nen artean tartekatu, behar diren loturak eginez.


8- DAMA POLITA poema:

Dama polita, nor maite duzu?
Zeu, etxera eramaten banauzu.
Dama polita, nor maiteko duzu?
Esaten didana: sudur polita daukazu.

• Egoera: postariak (edo beste edonor izan
daiteke) dama aberats bat nahi du; damak, berriz,
sudur polita duela entzutea.
• Pertsonaiak: dama bat eta postaria (edo
beste edonor).

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “GLOBO-
AK APURTZEN”.
Haurrak gelan sakabanatuko dira, batak bes-
tea molestatu gabe. Irakasleak globo mordo bat bo-
tako du airera, eta ikasleak globo horiek lurra jo bai-
no lehen leherrarazten saiatuko dira, eskuak izan
ezik, gorputzeko beste edozein atal erabiliz.
Tamaina desberdinetako globo asko erabiliko
ditugu; batzuk oso puztuak, beste batzuk gutxiago.

2) Lurrean eseri.

62 Liburuen xarma

3) Gela bitan banatu eta testua irakurriko du-
gu, ohi bezala, erritmoz egin arte.
4) Ondoren, ikasleak binaka elkartuko dira.
5) Poemak agertzen duenaz gain, beste bi ego-
era emango ditugu inprobisazio saioak prestatzeko:
a. postaria etxean, damarekin elkartu bai-
no bost minutu aurretik.
b. dama etxean, postariarekin elkartu bai-
no bost minutu aurretik.
6) Hiru inprobisazioak bata bestearen atzetik
egingo dira.
7) Inprobisazioak egitean eta ikustean kon-
tuan hartu beharrekoak:
- bakarkakoak: NON nago pertsonaia?
ZERTAN? NORA noa? ZER lortu nahi du?
- binakakoak: ZER esan eta NOLA esan,
nik nahi dudana lortzeko?
8) Testuak idatzi.
9) Aurretik dugunarekin lotu edo hainbat
sketch antolatu, eszena batetik besterako loturak
musika bidez eginez.


9- IZEN GORABEHERAK poema.

Zein da zure izena?
Nire amaren bera.
Zein da zure amaren izena?
Nire izen bera.
Zein da amaren eta zure izena?
Bion izena. Aio!

• Egoera: piratak nahi du printzesak bera
maitatzea, baina printzesak ez du piratarik gura.
• Pertsonaiak: Pirata eta printzesa.

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “SALTO-
KA-SALTOKA”.
Lau ilaratan jarriko gara, aurrera begira.
“Bat, bi eta hiru!” esatean, saltoka hasiko ga-
ra, BAT, BI, HIRU.... hamaseiraino kontatuz. 16ga-
rrenera iristean, buelta erdi emango dugu eskuinal-
dera eta zortziraino kontatuko dugu.
...8 eta buelta erdi eskuinaldera. Berriz hasiko
gara lauraino zenbatuz.
...4 eta buelta erdi eskuinera. Berriz hasi, bi-
raino arte.

64 Liburuen xarma

...2 eta buelta erdi eskuinera.
...1 eta buelta erdi ezkerraldera.
Berriz sekuentzia osoa errepikatuko dugu, ez-
kerralderantz: 16 / 8/ 4/ 2/ 1.
Helburua: Guztiek batera bi sekuentzia osoak
egitea.
2) Lurrean eseri.
3) Testua bi edo hiru aldiz irakurriko dugu,
ahotsak bereiztuz.
4) Zazpigarren poemako egoera berbera era-
biliko dugu. Arreta jarriko diogu beraren harira
egin dugun azterketa dramatikoari.
5) Egoera berbera izango da, baina tokia eta
denbora aldatuta, alegia, beste egun eta beste leku
batean.
6) Inprobisazioa egin.
7) Testua idatzi.


10- AMONA AIZUNA poema.

Amona, amona, ireki atea!
Ezin dut: gaixorik nago ohean.
Zer egin behar dut nik?
Sartu zaitez, bada, leihotik.
Oso altu dago: ez naiz iristen.
Saia zaitez katazulotik.
Oso estua da: ez naiz kabitzen.
Zoaz etorritako bidetik.
Oso ahots zakarra duzu.
Zuk zakartu didazu.
Jenio ozpindua duzu.
Zuk ozpindu didazu.
Nire amona ez zara zu.
Ez bazoaz, jango zaitut!

• Egoera: Txano Gorritxo amonaren etxera doa
merienda eramatera. Izugarrizko pixagalea dauka,
baina atea itxita dago eta ezin da sartu. Barruan otsoa
dago, berak itxi du atea amona lasai-lasai jateko.
Otsoak tripa betea du eta logale da amona jan berri
duelako. Lo egin nahi du, beraz. Txano Gorritxok,
ordea, barrura sartu nahi du pixa lasai egin, eta on-
doren, amonari merienda emateko.
• Pertsonaiak: Txano Gorritxo eta otsoa.

66 Liburuen xarma

1) Berotzeko eta girotzeko ariketa: “JAIOTZA”.
Ikasle bakoitza bizi duen gauza bat izango da:
animalia, pertsona, landarea, sua, ura...
Jaio aurretiko postura bat aukeratuko du.
Gero, poli-poliki, postura horretatik abiatu eta
hazten hasiko da.
Bizitzan izango duen ohiko forma hartu arte
joango da hazten.
Ondoren, alderantzizko prozesua egingo du.
• Hitzik gabeko musika lasaia erabil dai-
teke.
• Guztiak batera aritu ondoren, launaka
errepika dezakete, gelakideen aurrean.
2) Lurrean eseri.
3) Poema honetan antzerkirako material ugari
dago. Ohi bezala, gela bitan banatuta irakurriko du-
gu poemako bi ahotsak bereiztuz, harik eta bi ahots
horien arteko irakurketa erritmikoa lortu arte.
4) Ikasleak binaka bilduko dira.
5) Lan egiteko aukerak:
a) Testua den bezala ikasi eta bukaera as-
matu.
b) Ikasleak binaka jarriko dira. Bikote ba-
koitzak bukaera bat prestatuko dio tes-


tuari. Idatzi eta gero testuari gehiturik
antzeztuko dute.
c) Testuko egoera eta bukaera bat presta-
tu inprobisazio bidez, gero gelakideen
aurrean aurkezteko.
d) Ikasleen erdiek lehen aukera eta beste
erdiek bigarrena landu dezakete. Sor-
tzen diren aukera guztiak bata besteare-
kin lot daitezke, gai bereko sketch des-
berdin gisa. Musikaz jantz daitezke es-
zena aldaketak.


4. Bigarren Hezkuntza
eta Batxilerra

• Helburuak •

Jakinaren gainean gaude adin tarte handia bil-
tzen dugula atal honetan. Hori dela eta, hemen ere,
aurreko ataletan bezala, errazetik zailagora eratu di-
tugu ariketak, adin-tarte eta maila desberdinak kon-
tuan hartuz. Zer helbururekin? Bat, gazte literatura-
ko hainbat pasarteri etekin dramatikoa bilatuz nera-
been ingurunera hurbiltzea. Eta bi, ohiko inprobisa-
zioez gain, testu azterketa eta interpretazioa lantzea.
Aurreko ataletan azaldu bezala, proposamen
batzuk baino ez dira, gero irakasle bakoitzak ikusi-
ko baitu zer hartu eta zer utzi, zer moldatu eta guz-
tia nola antolatu.


Ariketak zehaztu ahala azalduko dugu nola
lan egin.

70 Liburuen xarma


Aurreko ataletakoez gain, hara hemen beste
batzuk:
1) Inprobisatzeko orduan, ekintza edo akzio
bakoitza zehatz eta garbi adierazi behar da.
2) Pertsonaia baten ekintzek lotura logikoa
izan behar dute, pertsonaia horren izaera adieraz-
ten dute-eta.
3) Egoera guztiak toki eta une zehatz batean
kokatu behar ditugu, nahiz eta garai edo toki asma-
tu batean izan. Kontua ez da gauza errealak konta-
tzea, baizik eta asmatzen dugun guztia sinesgarri
bihurtzea.

• Zenbait poema jostari
antzerkia egiteko
proposamen gisa •

1. proposamena.-

A) Berotzeko ariketa.- “ POSTALAK”.


Lagun asko akzioan agertzen dituen lau edo
bost postal behar ditugu. Ikasleak launaka jarri eta
postal bat aukeratuko dute. Postal horri titulu bat
jarriko diote. Gero, postal hori irudikatu beharko
dute beraien gorputzak eta esku artean duten mate-
riala erabiliz. Bost minutu emango dira honetarako
eta ondoren, talde bakoitzak bere postala irudikatu-
ko du lagunen aurrean. “Bat, bi, hiru eta KLAK!”
edo antzerako zerbait erabil daiteke irudikatu
behar dutenak geldi gera daitezen. Gainontzeko tal-
dekideek titulu bat jarriko diote ikusitakoari eta on-
doren, titulu hori aktore-taldeak jarritakoarekin al-
deratuko da.
B) Antzerki obra bateko zatiari hasiera eta
bukaera asmatu.-

72 Liburuen xarma

Mutila 1: Baita zera ere! Ez ezazu txorakeria-
rik esan!
Detektibea: Egia dela, ba! Zinema-areto hone-
tan gertatzen dira.
Neska 1: Gertatu, zer?
Detektibea: Ba... tankera honetako istripuak.
Mutila 2: Zer? Antzezleak pantailatik erortzea?
Detektibea: Antzezleak ez, pertsonaiak.
Neska 2: Ez al da gauza bera?
Detektibea: Bai eta ez. Antzezleak pertsonak
dira, antzezten duten pertsonak; eta pertso-
naiak, berriz, antzezten dutena dira, itxura egi-
ten duten hura.
Mutila 1: Orduan zu zer zara, antzezlea edo
pertsonaia?
Detektibea: Ni pertsonaia naiz, detektibea.
Neska 1: Eta, orduan, zer gertatuko da orain?
Detektibea: Ba, ni bertan ez banago, akabo...,
ez dago filmik.
Neska 2: Eta ezin izango al dugu ikusi?
Detektibea: Ez.
Mutila 1: Ederki gaude!
......

Montxo Iturbide. Zine-antzerkiak. Elkar. 2003


1) Antzerki obra bateko testu zati bat hautatu
eta denen artean irakurriko dute, ozenki, pertso-
naiak bereiztuz.
2) Testua aztertuko dugu, ondorengo irizpide
hauei jarraituz:
• Pertsonaiak: mutila 1, mutila 2, detekti-
bea, neska 1, neska 2
• Egoera: detektibeak, nahi gabe, salto
egin du pantailatik zinema-aretora eta, orain, peli-
kulak ezin du jarraitu hura filmera itzuli arte.
• Non gertatzen da? zinema-areto batean.
• Noiz gertatzen da? ez da ageri, zehaz-
tu egin behar.
3) Bosnaka jarri eta, aipatutako irizpideok era-
biliz, egoera prestatuko dute egoeraren aurretikoa
eta ondorengoa (bukaera) erantsiz.
4) Ikusleek aktiboki jarraituko dituzte lagu-
nen inprobisazioak, behar diren kritikak eginez eta
aipatu irizpideez gidatuta.
5) Inprobisazio saio guztien ondoren, talde
bakoitzak bere hasiera eta bukaera idatziko dizkio
abiapuntu gisa erabilitako testuari.

74 Liburuen xarma

2. proposamena.-

A) Berotzeko ariketa.- “PERTSONAIAREN BILA”.
Hormaren alde banatan, zenbait objektu jarri-
ko ditugu: txapela, sonbreirua, bufanda, soka, bas-
toia... Ikasle bakoitzak bat hartuko du eta horrekin
pertsonaia bat sortuko du, hala nola, eskekoa, sal-
tzailea, zuhaitza, udaltzaina, agurea... Objektua har-
tzeaz bat pertsonaia bihurtuko da, harik eta objektua
utzi eta beste bat hartu arte. Objektu berria hartzean
pertsonaia berria bilakatuko da. Pertsonaia batekin
gustura sentitzen denean, beste pertsonaiekin harre-
manetan hasiko da.
B) Testu idatzia eszenifikatzen.-


J.J. zazpietan esnatu zen goiz hartan. Beti be-
zala. Garbitu eta bizarra egin zuen. Beti bezala. La-
ranja ura hartu zuen. Beti bezala. Eta gero janzten
hasi zen. Txukun eta arduraz jantzi ohi zen, bere
estiloari halako kutsu sport eta ozarra ematea ahaz-
tu gabe, banku bateko administrari bati zegokion
bezala. Oinetakoak ziren bere itxurari eransten zion
azken ukitua, eta goizero errepikatzen zuen errito
berbera; lan hankan jarri, eta bezperan ohepera bo-
tatako zapatak bilatu. Keinu aldagaitza horixe, za-
patak ohepera botatzearena. Dena den, horrek ez
zuen esan nahi bere janzkeraren alderdi hura zain-
tzen ez zuenik. Aitzitik, zapatak ohepean aurkitu
ondoren, garbitu eta lustrea ematen zien patxadaz,
beti ere Eulalia andrea gogoan zuela, sukurtsaleko
enplegatuetan beteranoena, xehetasunei gehien erre-
paratzen ziena, zirikatzaileena...

- Hara, Juan Jose, nola dituzun zapatak! -esan
zion behin-. Emaizkidazu eta berehala garbituko diz-
kizut, ezin sartuko zara zuzendariarengana piura
horrekin!

Mari Asun Landa. Krokodiloa ohe azpian. Alberdania, 2002.

76 Liburuen xarma

1) Hirunaka jarriko dira eta testua irakurriko
dute pare bat aldiz, beraien gisa.
2) Testua aztertuko dugu, guztion artean, ohiko
irizpideak erabiliz.
• Pertsonaiak: Juan Jose
• Egoera: Juan Josek jaikitzen denean egi-
ten duena, beti berdin.
• Non gertatzen da? Juan Joseren etxean
• Noiz gertatzen da? goizeko zazpietan,
astegunez.
3) Hirukote bakoitzak testu horren irakurketa
eszenifikatua antolatu beharko du. Guk hautatu du-
gun testuan ez da, berez, gauza handirik gertatzen.
Protagonistak oroitzen dituen hitz batzuk kenduta,
pertsona batek goizero egiten dituen akzioak baino
ez baitira ageri. Dena den, hurrengo orriko koadroa
la-gungarri gerta dakieke antolaketa lanetarako.
4) Inprobisatzen ari direnean, akzio guztiak
ahal denik garbien eta zehatzen egiten saiatu behar-
ko dute.
5) Ondo legoke inprobisazioa prestatzeko
egun bat uztea. Hartara, beharrezko objektuak lor-
tzeko denbora izango lukete edota, nahi izanez ge-
ro, testua grabatzeko astia.


6) Bultzatu ikasleak irudimena erabiltzera. Tes-
tuan protagonista bakarra ageri arren, bik edo hiruk
antzez dezakete, mugimenduak koordinatuz.
7) Testuak ez du bukaerarik; beraz, protago-
nistaren goizeroko akzioak itxiko dituen testu bat
asma daiteke.

78

Irakurtzeko Hotsak Aktoreak egingo duena Behar den materiala

Iratzargailuaren txirrina Iratzargailua
Liburuen xarma

J.J. zazpietan esnatu zen izan Ohetik jaiki, egunero bezala. Ohea (tolesgarri bat izan
goiz hartan. Beti bezala. daiteke)

Garbitu eta bizarra eginzuen. Komuneko bonba hotsa, Komunera joan, pixa edo kaka egin, bonbari
Beti bezala. iturriko uraren hotsa tira egin, aurpegia garbitu eta bizarra kendu
ispiluari begira. Dena oso automatikoki.
(mimikaz, espazioarekin jokatuz).

Laranja ura hartu zuen. Beti bezala Komunetik sukaldera joan. Laranja ura egin Laranjak eta laranja
eta edan. ura egiteko tresna.

Eta gero janzten hasi zen. Txukun eta Logelara joan eta arropak ohe gainean jarri, Trajea, galtzerdiak.
arduraz jantzi ohi zen, bere estiloari txukun. Janzten hasi, oso txukun eta ardura
halako kutsu sport eta ozarra ematea handiz. Tarteka-tarteka ispilura begiratuko
ahaztu gabe, banku bateko administrari balu bezala, gizon dotore eta serio
bati zegokion bezala. plantak egin.

Oinetakoak ziren bere itxurari eransten Lau hankan jarri eta ohepean zapatak bilatu.
zion azken ukitua, eta goizero
errepikatzen zuen errito berbera;
lau hankan jarri, eta bezperan ohepera

botatako zapatak bilatu.

Keinu aldagaitza horixe, zapatak Zapatak ohepetik atera. Ohean eseri, Betuna eta zepiloa
ohepera botatzearena. Dena den, betuna eta zepiloa hartu eta zapatak garbitu,
horrek ez zuen esan nahi bere zehatz-mehatz, irribarrez, tarteka, gorantz
janzkeraren alderdi hura zaintzen ez begiratuz, zerbait gogoratuko balu bezala.
zuenik. Aitzitik, zapatak ohepean
aurkitu ondoren, garbitu eta lustrea
ematen zien patxadaz, beti ere
Eulalia andrea gogoan zuela,
sukurtsaleko enplegatuetan
beteranoena, xehetasunei gehien
erreparatzen ziena, zirikatzaileena...

- Hara, Juan Jose, nola dituzun zapatak! Zapatak garbitzeari utzi. Eulaliaren hitzak
-esan zion behin-. Emaizkidazu errepikatu ozenki, haren ahotsa imitatuz:
eta berehala garbituko dizkizut, “Hara, Juan Jose, nola dituzun zapatak!”
ezin sartuko zara zuzendariarengana “Emaizkidazu eta berehala garbituko
piura horrekin! dizkizut, ezin sartuko zara
zuzendariarengana piura horrekin!”
(Eulaliaren hitzak
irakurlearekin batera ahoskatu ditzake)
Eskola antzerkirako gida
79

80 Liburuen xarma

3. proposamena.-

A) Berotzeko ariketa.- “INPROBISAZIOAK”.
Bikoteka:
1) “A” saltzailea eta “B” erosle zaila. Eroslea
bezero zaila izan arren, saltzaileak ez du bururik gal-
tzen eta hitz onez erantzuten du beti. Denbora eman
inprobisazioa prestatzeko eta egin ondoren, paperak
trukatu.
2) Amaiak mutilarekin oporretara joan nahi du.
Aitak ez dio uzten. Aitak arrazoiak emanez erantzun-
go dio alabari. Denbora eman prestatzeko eta ondo-
ren, paperak trukatu.
3) Pesimista/Optimista. Bi lagun, bi ahizpa, bi
anaia... Batak dena erraz ikusten du, edozer egiteko
prest dago bati. Besteak lehenengotan denari baietz
esan, baina gero arazoak ikusten hasten da. Optimis-
ta saiatuko da lagunaren arazo bakoitzari irtenbidea
topatzen eta pesimistak entzun egingo dio arazo be-
rri batekin hasi baino lehen. Paperak trukatu.

B) Testu idatzi bateko egoera antzeztu eta ja-
rraipena eman.-


Baina goiz hartan ezberdina izan zen oso. Za-
paten bila makurtu zenean, zerbait arraroa eta ezohi-
koa gertatu zen: eskuaz zerbait gogorra, oso latza
ukitu zuen, pinu baten azala bezain zimurtsua...
“Maleta bat ote?”, pentsatu zuen berehala. Eta segi-
dan txorakeria iruditu zitzaion aukera hura; izan ere,
berak ez zuen inoiz utzi maletarik ohepean. Bakarrik
bizi zen, eta ez zen orain hasiko bere oroimena za-
lantzan jartzen. Beraz, halakoetan ohi dena egin zuen:
ohepean begiratu zuen, besterik gabe.
Eta orduan, ikusi egin zuen.

Landa, Mari Asun. Krokodiloa ohe azpian. Alberdania, 2002

1) Testua irakurri, banaka.
2) Ohiko azterketa egin, denen artean, falta den
informazioa osatuz.
• Pertsonaiak: ez da ageri. 2. proposameneko
testuan Juan Jose dela ageri da.
• Egoera: zapaten bila makurtu denean zer-
bait arraroa eta ezohikoa gertatu da.
• Non gertatzen da? Juan Joseren logelan.
• Noiz gertatzen da? goizean.

82 Liburuen xarma

3) Baliteke ohepean krokodiloa barik, beste gau-
za bat egotea; hori ikasle bakoitzaren esku dago.
4) Banakako inprobisazioa. Bakoitzak testuko
egoera inprobisatuko du, bukaera bat emanez.
5) Ikaskideek inprobisazioak arretaz jarraitu-
ko dituzte, eta saio bukaera bakoitzean beraien kri-
tikak egingo dituzte, ohiko irizpideak erabiliz.

4. proposamena.-

A) Berotzeko ariketa.- “BUKAERAK BILATU
inprobisazio bidez”.
1) Zine aurrean ilara luzea dago eta gizon bat
kolatzen saiatzen da.
2) Etxean sartzerakoan, lapur batekin topo egi-
ten duzu.
3) Hegazkinean zoaz eta hegazkina beheraka
hasten da.
4) Hiru anaia-arreba telebista aurrean, bakoi-
tzak kate bat ikusi nahi.
5) Mozkorraldi baten ondoren, txantxetan ha-
si eta ia borrokan bukatu.


B) Testu idatzi batekin dramaturgia bat osatu
bukaera emanez.-

- Ez nekatu, Maider.
- Benetan esaten dizut. Ezustean gertatu zen.
Ez nuen nahi. Ez nuen espero. Baina gauza horiek...
- Ez nekatzeko. Aurreko batean Urkorekin egon
nintzen.
Zure aurpegia apur bat aldatu zen.
- Urko?
- Bai: Urko. Zurekin ibili zela esan zidan as-
paldi -eta oso zalea zinela ere esan zidan; eta pixka
bat sinetsita zeneukala. Baina hori ez nizun orduan
aipatu.
- Bai. Aste batzuez ibili ginen.
- Ba, harexekin egon naiz hitz egiten.
- Ezagutzen al zenuen?
- Parranda batean ezagutu nuen. Zure ingu-
ruan ere hitz egin genuen orduan.
- A, begira -serioago geratu zinen, zain bezala.
- Ez zintuen oso gaizki utzi.
- Hara. Eta? Zer esan diozu?
- Gertatutakoa aipatu diot. Gainetik.
- A. Eta? -urduritzen ari zinela garbi zegoen.
Zure aitzakia kolokan ikusi zenuen, izan ere.

84 Liburuen xarma

Ondo geratu nahi zenuen. Edo behintzat ez gaizkie-
gi. Alabaina, ezin izango zenuela ulertu zenuen.
- Mutil txima luze eta altu batekin zeundela
azaldu diot. Urkok ezagutzen zuen: Sebas - arnasarik
gabe geratu zinela iruditu zitzaidan une batez-. Behar-
ko ezagutu. Koadrilakoa zuen eta!
- Ez... Bueno...
- Aspalditik omen zabiltza Sebas horren atze-
tik. Urkok berak esan dit, berarekin ibili zinenean
ere, txima luze harekin irteteko ibili zinela uste zuela.
Tranpolin edo igarobide bezala erabili nahi izan ze-
nuela. Aipatu diot nola, berarekin zenbiltzala, Seba-
sengana jo zenuen. Baina hark ez omen zuen laguna
saldu nahi izan. Ipso facto moztu zenuen Urkorekin.
Gainontzekoak... gainontzekoak nik ondorioztatu
ditut.
- Beñat...

Fernando Morillo. Izar-malkoak. Aizkorri. 2002


1) Binaka, testua irakurri.
2) Testua aztertu ohiko irizpideen arabera:
• Pertsonaiak: Beñat, Maider.
• Egoera: Beñat eta Maider bikote ziren
Beñatek Maider beste mutil batekin -Sebasekin-
ikusi duen arte. Orduan jakin du Beñatek, Urkoren
bidez, Maiderrek erabili besterik ez duela egin, be-
netan gustuko duen Sebasi zeloak eman nahi ziz-
kiolako.
• Non gertatzen da? Ez da ageri. Zehaz-
tu egin behar.
• Noiz gertatzen da? Ez da ageri. Zehaz-
tu egin behar.
3) Bikote bakoitzak testuko egoera inprobi-
satuko du. Helburua da testuak islatzen duen ego-
erara hurbiltzea eta pertsonaien jokabideak bila-
tzea.
4) Inprobisazioaren bidez sortutako material
horrek dramaturgia osatzen lagunduko die, baina
testuko elkarrizketa eta gidoi arteko informazioak
asko erraztuko die bidea. Adibidez, testua ia aldatu
gabe antolatu dugu ondorengo dramaturgia. Pau-
soz pauso azalduko dugu nola.

86 Liburuen xarma

1. Testuan zehazki ageri ez denez, toki eta une
zehatz batean kokatu ditugu pertsonaiak: parkean,
gaueko hamarretan.

Parkeko aulki batean eserita, Maider eta Beñat.
Eztabaidan ari dira, eta Maiderrek hasperen eta zintz
egiten du muki-zapi batekin. Begiak lehortzen ditu, behin
eta berriz.

Beñat: Ez nekatu, Maider.
Maider: Benetan esaten dizut. Ezustean ger-
tatu zen. Ez nuen nahi. Ez nuen espero. Baina gauza
horiek...
Beñat: Ez nekatzeko. Aurreko batean Urkore-
kin egon nintzen.

2. “Zure aurpegia apur bat aldatu zen” esal-
dia akzio bihurtu behar dugu. Adib: Maider irmo ge-
ratzen da, begiak zabal-zabalik, Beñati begira.

Maider irmo geratzen da, begiak zabal-zabalik, Be-
ñati begira..


Maider: Urko?
Beñat: Bai: Urko. Zurekin ibili zela esan zidan
aspaldi.

3. “... eta oso zalea zinela ere esan zidan; eta
pixka bat sinetsita zeneukala. Baina hori ez ni-zun
orduan aipatu”.
Nola bihurtu akzio Beñaten pentsamendua?
Bi aukera ditugu. Bat, Beñatek publikoari adieraz-
tea pentsatzen duena, ahopeko komentario gisa. Bi,
Beñatek arnasa hartzea zerbait esatera balihoa be-
zala, baina azkenean isilik geratzea. Guk bigarrena
hautatu dugu.

Beñatek arnasa hartzen du zerbait esatera balihoa
bezala, baina azkenean isilik geratzen da.

Maider: Bai. Aste batzuez ibili ginen.
Beñat: Ba, harexekin egon naiz hitz egiten.
Maider: Ezagutzen al zenuen?
Beñat: Parranda batean ezagutu nuen. Zure
inguruan ere hitz egin genuen orduan.
Maider: A, begira.

88 Liburuen xarma

4. “Serioago geratu zinen, zain bezala”, dago-
en bezala utz dezakegu: Maiderren keinu adieraz-
kor bat adierazten du.

Maider serio geratzen da, zain bezala.

Beñat: Ez zintuen oso gaizki utzi.
Maider: Hara. Eta? Zer esan diozu?
Beñat: Gertatutakoa aipatu diot. Gainetik.
Maider: A. Eta?

5. “Urduritzen ari zinela garbi zegoen. Zure
aitzakia kolokan ikusi zenuen, izan ere. Ondo gera-
tu nahi zenuen. Edo behintzat ez gaizkiegi. Alabai-
na, ezin izango zenuela ulertu zenuen”.
Laburtuz, Maider urduri eta deseroso dago eta
egoera hori adierazteko akzioak bilatu behar ditugu,
hara nola, aulkitik altxa, prakak ondo jarri, azkazalak
jan, ilearekin ibili... Guk aurrena aukeratu dugu.

Maider urduri eta deseroso dagoenez, aulkitik al-
txatu eta atzera-aurrera hasten da.


Beñat: Mutil txima luze eta altu batekin zeun-
dela azaldu diot. Urkok ezagutzen zuen: Sebas.

6. “Arnasarik gabe geratu zinela iruditu zi-
tzaidan une batez”, dagoen moduan aprobetxa de-
zakegu, baina gure kasuan, hori indartzeko, Maider
berriz aulkian eseriko dugu.

Maider geldi geratzen da, arnasarik gabe, eta on-
doren berriro esertzen da, aulkian.

Beñat: Beharko ezagutu. Koadrilakoa zuen
eta!
Maider: Ez... Bueno...
Beñat: Aspalditik omen zabiltza Sebas horren
atzetik. Urkok berak esan dit, berarekin ibili zinene-
an ere, txima-luze harekin irteteko ibili zinela uste
zuela. Tranpolin edo igarobide bezala erabili nahi
izan zenuela. Aipatu diot nola, berarekin zenbiltzala,
Sebasengana jo zenuen. Baina hark ez omen zuen la-
guna saldu nahi izan. Ipso facto moztu zenuen Urko-
rekin. Gainontzekoak... gainontzekoak nik ondorioz-
tatu ditut.

90 Liburuen xarma

7. Testuan ez da etenik ageri, baina guk egin
egingo dugu, alegia, Beñatek aulkitik altxa eta ber-
tan utziko du Maider, bakar-bakarrik, zer esan ez
dakiela. Horrela bukatuko dugu eszena.

Beñatek aulkitik altxa eta alde egiten du. Maider
mutilari begira geratzen da, bakarrik, zer esan ez dakiela.

Maider: Beñat...
BUKAERA.


5) Testua mutilaren ikuspegitik idatzita dago
eta ondorioz, Maiderren jokabidea oso argia da, bai-
na ez horrenbeste, Beñatena.
Hain zuzen, inprobisazio bidez lan daiteke Be-
ñaten jokabidea.
Beste aukera bat da testua Maiderren ikuspe-
gitik lantzea eta antolatzea.

5. proposamena.-

A) Berotzeko ariketa.- “TXUTXUMUTXUKA”.
Binaka aterako dira eszenatokira. Demagun
biek bidaia berbera egin dutela. Bata hasiko da bi-
daia kontatzen, baina besteak ere kontatu egin nahi-
ko du, bere erara. Horregatik, lagunaren gainetik
hitz egingo du, hari hitza kenduz. Helburua da jen-
dearen arreta eskuratzea, nola edo hala.
B) Testu biluzi bat janzten.-

92 Liburuen xarma

A: Ezagutzen duzu nire koinatua?
B: Ez.
A: Ez, e. Ez duzu ezagutzen?
B: Ez.
A: Baietz uste nuen.
B: Ez.
A: Ez duzu inondik ere ezagutzen?
B: Ez.
A: Ez duzu sekula ere ikusi?
B: Ez.
A: Baina ez al zenekien koinatua neukala?
B: Ez.
A: Ezagutu nahi al duzu?
B: Ez.
A: Eta koinata?
B: Ez.
A: Zuk ez al duzu batere koinaturik?
B: Ez.
A: Koinatarik ere ez?
B: Ez.
A: Neba (anai)-arrebarik?
B: Ez.
A: Bikirik?
B: Ez.
A: Seme-alabarik?
B: Ez.
A: Orduan ez daukazu ezer?
B: Ez.
A: Etxerik ere ez?
B: Ez.


A: Dirurik ere ez?
B: Ez.
A: Dirurik ez baduzu, beste zerbait izango duzu...
B: Ez.
A: Ezetz esaten diozu beti edozeri?
B: Ez.
A: Orduan baietz ere esaten duzu...
B: Ez.
A: Ez zaude gustura demokraziarekin?
B: Ez.
A: Horrek esan nahi du lehen hobeto bizi zi-nela.
B: Ez.
A: Hori ere ez?
B: Ez.
A: Zerbait izango da...
B: Ez.
A: Ezezkor samarra zara, ezta?
B: Ez.
A: Ba ez zara guztiari bai esaten dioten horietakoa ere...
B: Ez.
A: Zu inuzentea zara.
B: Ez.
A: A, ez?
B: Ez.
A: Aditu, ez al da gehiegitxo, hainbeste “ez”?
B: Bai, noski.
A: A!

KARL, VALENTIN. Teatre de Cabaret. Institut del Teatre
de la Diputació de Barcelona. Edicions del Mall. Bartzelona, 1983.
13-14 or., in Dinamizar textos. Biblioteca de Recursos Didác-ticos
Alhambra. 1989.

94 Liburuen xarma

1) Binaka irakurri testua, pare bat aldiz.
2) Testua aztertu eta komentatu. Zer dauka?
Zer falta du? Testu biluzi bat da, testu minimo bat,
baina testu hori gauzatzeko hainbat elementu falta
dira. Ondorioz, bikote bakoitzak testuarekin bat da-
torren egoera bat pentsatuko du. Non eta noiz ger-
tatzen den zehaztuko du, pertsonaiak nolakoak di-
ren pentsatuz.
3) Lotura absurdoek ez dute balio. Testua, ego-
era eta pertsonaiak era natural batez lotu eta elkartu
behar dira.
4) Hamar minutu utziko ditugu bikote bakoi-
tzak bere proposamena presta dezan.
5) Inprobisazio saioak ikusteko orduan, ikas-
leek aktiboki parte hartzera bultzatuko ditugu. Hel-
burua da ikusitakoari buruzko iritzia emateaz gain,
ikusitako hori beraien proposamena aberasteko ba-
lio izatea.


Bibliografia
• Aldizkariak:
- ARTEZ. Revista de las artes escénicas. Arte eszenikoen
aldizkaria. ARTEZ BLAI. Kultur Elkartea. Elorrio (Bizkaia).
Hilerokoa.

• Euskal antzerkiaren Historia:
- 1960-1986. Historia del Teatro Vasco en Imágenes.
Euskal Antzerkiaren Historia Iruditan. ARTEZ BLAI. Kultur
Elkartea. Elorrio (Bizkaia), 2003.
www.artezblai.com/yorick.
(Tel. 946 583 082. / fax. 946 231 886)

• Herri antzerkia:

- Irizar, Inazio
Makalenaren herri antzerkia. Elkar. 1985.

• Teoria eta ariketak:

- Etxeberria, Guillermo.
Antzerkia eta dramatizazioa. 2001.
• Antzerki tailerrak:

- Carrillo Mateo, Evaristo & otros
Dinamizar textos. Biblioteca de Recursos Didác-
ticos Alhambra. Editorial Alhambra. Madril, 1987 (lehenen-
go argitalpena).

98 Liburuen xarma

- Motos, Tomás & Tejedo, Francisco
Prácticas de dramatización. Humanitas. Bartze-
lona, 1987.

- Mantovani, Alfredo & Morales, Rosa Inés
Juegos de expresión dramática. + de 200 propuestas
para expresarse y comunicar en la escuela. Ñaque. Ciudad
Real, 1999.

- Mantovani, Alfredo & Proexdra
El teatro, un juego más. Proexdra. Morón. Sevi-
lla, 1996.

• Hiztegia:

- Pavis, Patrice
Diccionario del teatro. Dramaturgia, estética, se-
miología. Paidós Comunicación. Bartzelona, 1990.

• Antzezlanak:

• Eskola antzerkian sortutako testuak:

- Zenbait eskola eta ikastola
Eskola Antzerkia. 1, 2, 3, 4, 5, 6. Euskara Zerbi-
tzua. Eusko Jaurlaritza. Gasteiz, 1989, 1992, 1995, 1996, 1998

- Zenbait eskola eta ikastola
Lenarriak IV. Nafarroako Gobernuak 1995-2000 ur-
teetan eskola antzerki eta literatur lehiaketetan saritutako lanak.


ANTZERKIA. Nafarroako Gobernua. Hezkuntza eta Kul-
tura Departamentua. Euskara Zerbitzua. Iruñea, 2001.

• Haur hezkuntza:

- Martinez, Mikel (Maskarada antzerki taldea)
www.teatroa.com

- Lertxundu, Anjel
Aizak eta aizan elkarrekin dantzan. Elkar. Donos-
tia, 2002.

• Lehen Hezkuntza:

- Genua, Enkarni
Zabaldu oihala! Erein. Donostia, 2001.

- Goenaga, Aizpea
Antzezten... teketen ten! Erein. Donostia, 1999.

- Iturbide, Montxo & zia, Begoña & Zubizarreta, Patxi
Antzerkilandia. Elkar. Donostia, 1992.

- KUKUBILTXO antzerki taldea
Kuxube. Txirrikiz. Ekidazu. Lehoiek ez dakite bibolina
jotzen. ARTEZ BLAI. Kultur Elkartea. Elorrio (Bizkaia), 2003.

- Lopez Gaseni, Manu
Andoni eta Maddalenen komediak. Pamiela. Iru-
ñea, 1994.

100 Liburuen xarma

- Martinez, Mikel (Maskarada antzerki taldea)
www.teatroa.com

- Txarterina, Aitor.
Zenbakiak ala eleak. Pedagogoak gogoan. Ekologi-
koa. ARTEZ BLAI. Kultur Elkartea. Elorrio (Bizkaia), 2003.

• Bigarren Hezkuntza:

- Arrieta Malaxetxebarria, Yolanda
Badago ala ez dago...? Aizkorri argitaletxea. Bil-
bo, 1998.

- Iturbide, Montxo & Zabaleta, Jon & Murua, Mitxel
Zine-antzerkiak. Elkar. Donostia, 2003.

• Batxilerra:

- Arrieta Malaxetxebarria, Yolanda
Lekurik bai...? ESKOLA ANTZERKIA 5. Eusko
Jaurlaritza. Hezkuntza saila. Gasteiz, 1993.
Noiz baina...! 1995. EGAN aldizkaria 1995-2.
Donostia, 1995.

- Cillero Goiriastuena, Javi
Uztailaren laua Renon. Kutxa. Donostia, 1999.

- Goenaga, Aizpea
Agur betiko. ARTEZ BLAI. Kultur Elkartea.
Elorrio (Bizkaia), 2004.


- Genua, Enkarni
Ostiralero afaria. Kutxa. Donostia, 2001.

- Losada, Garbiñe & Loza, Felipe
Sin vergüenzas. Lotsa gabe. (Gaztetxoentzat). AR-
TEZ BLAI. Kultur Elkartea. Elorrio (Bizkaia), 2001.

- Mendiguren Elizegi, Xabier
Ankerki. (Batxilerra). Elkar. Donostia, 1993.

- Telleria, Patxo
Kontenedore baten istorioak. Euskera sencilloaren
manifiestoa. ARTEZ BLAI. Kultur Elkartea. Elorrio (Biz-
kaia), 2003.

• Gauregungo antzerkiari buruzko informazioa:

www.artezblai.com
www.teatroa.com

Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida

Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida

Similar a Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida (20)

Más de DUNBOA

Más de DUNBOA (20)

Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida