1. Շրջակա միջավայր

3. Շրջակա միջավայր «Շրջակա միջավայր» — ընդհանուր հասկացություն, որը կոնկրետ ընտրված տարածքում բնութագրում է բնական պայմանները և տվյալ տարածքի էկոլոգիական վիճակը: Որպես կանոն, այս տերմինի կիրառումը վերաբերում է երկիր մոլորակի մակերևույթի բնական պայմանների նկարագրմանը, նրա լոկալ և գլոբալ էկոհամակարգերի վիճակին` ներառելով անկենդան բնությունը և նրա ներգործությունը մարդու հետ: Բարենպաստ շրջակա միջավայրը միջավայր է, որի որակը ապահովում է բնական էկոհամակարգերի, բնության և բնաանտրոպոգեն օբյեկտների կայուն գործառնությունը: Շրջակա միջավայրի պահպանության ոլորտի նորմատիվները (հետագայում նաև բնապահպանական նորմատիվներ) շրջակա միջավայրի որակի և նրա վրա թույլատրելի ազդեցության սահմանված նորմատիվներ են, որոնց պահպանումը ապահովում է բնական էկոլոգիական համակարգի կայուն գործունեությունը և պահպանում է կենսաբանական բազմազանությունը: Այսպիսով, բարենպաստ շրջակա միջավայր ունենալու իրավունքը ապահովվում է բնապահպանական նորմատիվների համակարգով, իսկ այդ իրավունքի պահպանման չափանիշը շրջակա միջավայրի որակի և նրա վրա ազդեցությունների համապատասխանությունն է բնապահպանական նորմատիվներին:

4. 163 երկրների էկոլոգիական վարկանիշի համաձայն, որ կազմել են ԱՄՆ փորձագետները, Հայաստանն զբաղեցնում է 76-րդ տեղը: ԱՄՆ փորձագետները հաշվի են առել ջրի, օդի վիճակը, ինչպես նաև շրջակա միջավայրի պահպանության պետական քաղաքականությունը: Մասնագետների կարծիքով, պարզվել է, որ էկոլոգիական իրավիճակը Հայաստանում փոքր-ինչ ավելի բարվոք է, քան Ադրբեջանուն (84-րդ տեղ), և մի քիչ ավելի վատ, քան Վրաստանում (59-րդ տեղ): ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱՐՁԵԼ Է ԲԻԶՆԵՍԻ ԵՎ ՓՈՂԻ ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔԻ ԶՈՀ

5. «Իրավիճակը Հայաստանում այնպիսին է, որ երկրին հնարավորություն չի ընձեռում ավելի բարձր տեղ զբաղեցնել վարկանիշների ցուցակում , հանրապետությունում առկա է հողի և ջրապաշարների աղտոտման ինտենսիվ գործընթաց: Այդ ֆոնի վրա, երկրում չեն գործում բնական պաշարների վերականգնման մեխանիզմները, ինչը կարող է հանգեցնել էկոլոգիական աղետի: «Դժբախտաբար, հանրապետությունում մոռանում են էկոլոգիայի մասին, երբ խոսք է գնում բիզնեսի և փողերի հետևից ընկնելու մասին»

6. Էկոլոգների շրջանում առավել մտահոգույթուն է հարուցում Հայաստանի ջրային պաշարների վիճակը. գետերն աղտոտվում են արդյունաբերական թափոններով, փոքր ՀԷԿ-երը կառուցվում են մի շարք նորմերի խախտումներով: Պակաս մտահոգիչ չէ նաև Սևանին առնչվող իրավիճակը, որը հայտնվել է մի շարք ընկերությունների ուշադրության կենտրոնում, որոնք ցանկանում են արտադրություն սկսել լճի հարևանությամբ: Ընդ որում, ՀՀ բնապահպանության նախարարությունը թուլացրել է իր դիրքերը և, գործնականում, ոչ մի ազդեցություն չունի գործընթացների վրա:

8. ԲՆԱԿԱՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՄԱՐԴԱԾԻՆ ԱՂՏՈՏՈՒՄԸ Երկիր մոլորակի աշխարհագրական թաղանթը և, մասնավորապես, կենսոլորտը, ինչպես հայտնի է մեզ, միակ նպաստավոր միջավայրն է, որտեղ ծագել և զարգանում է մարդկությունը: Բայց հենց մարդկությունն է, որ իր գործունեությամբ խախտում է այդ հավասարակշռությունը, աղտոտում է միջավայրը, դարձնում պակաս նպաստավոր, իսկ աոանձին դեպքերում էլ՝ աննպաստ և ուղղակիո­րեն մարդկանց կյանքի համար վտանգավոր:

9. Աղտոտում է կոչվում բնական միջավայրի այնպիսի փոփոխությունը, որը հանգեցնում է երկրահամակարգի էկոլոգիական հավասարակշռության խախտմանը և կենդանի օրգանիզմների, այդ թվում՝ մարդկանց գոյության պայմանների վատթարացմանը: Բնական միջավայրի աղտոտումը կարող է լինել ինչպես բնածին, այնպես էլ մարդածին: Բնական միջավայրի ներկայիս վատթարացման գլխավոր և առավել վտանգավոր պատճառը մարդածին աղտոտումն է և կապված է մարդու ար­տադրական գործունեության բացասական հետևանքների հետ:

12. Ֆիզիկական է կոչվում այն աղտոտումը, որի հետևանքով փոփոխվում են միջավայրի ֆիզիկական ցուցանիշները, օրինակ` ջերմությունը, խոնավությունը, լուսավորվածությունը, աղմուկի մակարդակը, ռադիոակտիվ ճառագայթումը, էլեկտրամագնիսականությունը։

13. Քիմիական աղտոտման դեպքում տեղի է ունենում միջավայրի քիմիական հատկանիշների փոփոխություն: Միջավայր են թափանցում այնպիսի քիմիական նյութեր, որոնք չեն «մարսվում» բնության կողմից և մյուս նյութերի հետ քիմիա­կան ռեակցիայի մեջ մտնելով՝ միջավայրը վտանգավոր են դարձնում կենդանի օրգանիզմների համար։

14. Կենսաբանական աղտոտում կոչվում են բնական միջավայրի այն փոփոխությունները, երբ միջավայր են թափանցում և բազմանում մարդու համար ոչ ցանկալի կենդանի օրգանիզմներում:

16. Օրգանիզմները կարող են մարդու առողջության համար ուղղակի վտանգ ծառայել կամ էլ փոխել կենսահամակեցությունների զարգացման ընթացքը անբարենպաստ ուղղությամբ և ի վերջո հանգեցնել բնական պայմանների ընդհանուր վատթարացման։ Բնական միջավայրի ֆիզիկական աղտոտման հետևանքները անզեն աչքի համար մեծ մասամբ տեսանելի են և հաղթահարելի։

17. Բնական միջավայրը ավելի բարդ և միանգամից դժվար նկատելի վտփոխություններ է կրում քիմիական ու կենսաբանական աղտոտման ժամանակ: Դրա հետևանքների վերացումը ավելի դժվարին բնապահպանական խնդիր է: Բնական միջավայրն աղտոտող նյութերը հաշվվում են և իրենց բնույթով ու ծագմամբ շատ բազմազան են: Բազմազան է նաև դրանց բացասական ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա: Բնական միջավայրի աղտոտում թույլ չտալու և աղտոտված միջավայրը մաքրելու համար անհրաժեշտ է ծանոթ լինել դրանցից գոնե գլխավորներին:

18. Բնական միջավայրն աղտոտող նյութերը Բնական միջավայրն աղտոտող նյութերը հաշվվում են և իրենց բնույթով ու ծագմամբ շատ բազ­մազան են։ Բազմազան է նաև դրանց բացասական ազդեցությունը մարդու օր­գանիզմի վրա։ Բնական միջավայրի աղտոտում թույլ չտալու և աղտոտված միջավայրը մաքրելու համար անհրաժեշտ է ծանոթ լինել դրանցից գոնե գլխավորներին։ Ինչպես աղտոտման տեսակները, որի մասին ասվեց վերևում, այնպես էլ աղտոտող նյութերը ըստ ծագման բաժանվում են երկու խմբի՝ բնական և արհեստական։ Բնական ծագման աղտոտող նյութերը տարածվում են հրաբխային գոր­ծունեության, հողի և լեռնապարների լվացման ու տեղատարման, անտառային հրդեհների, ծովի ալեկոծության ու ալեբախության, բույսերի ու մանրէների քայ­քայման և այլ, բնական երևույթների հետևանքով։ Արհեստական ծագման (մարդածին) նյութերը գոյանում են հանածո վառե­լիքի, արդյունաբերական ու կենցաղային թափոնների ցրման-տարածման, ինչ­պես նաև այրման հետևանքով։ Մեծ չափով այդպիսի նյութեր են առաջանում ներ­քին այրման շարժիչներում, ջերմաէլեկտրակայաններում, հնոցներում ու արդյու­նաբերական վառարաններում էներգակիրների այրումից, դրանց կենցաղային նպատակներով օգտագործելիս։ Մարդածին աղտոտող նյութերում մեծ բաժին ունեն քիմիական արդյունաբերության ու ատոմային էներգետիկայի թափոնները, ատոմային զենքի վարձարկումների հետևանքով գոյացած նյութերը։

20. Þðæ²Î² ØÆæ²ì²ÚðÆ ä²Ðä²ÜàôÂÚ²Ü Î²è²ì²ðØ²Ü Î²èàôòì²ÌøÀ ºì Բ²Ô²¸ð²Ø²êºðÀ