Giza eskubideen urraketa larrien multzo zabalegia izaten jarraitzen du gaur egun, oraindik, genero-indarkeriak. 23 Azaroa 2010 Berria

1. Zuzendaria:
MartxeloOtamendi
Zuzendariordea:
EnekoitzTelleria
Edizioarduraduna:
LurdesHuizi
Argitaratzailea:
EuskalEditoreaSM
Publizitatea:IragarriSM
Legegordailua:
SS-0662/03
Batzordeparekidea:
0712I84059
Egoitzanagusia:
MartinUgaldekulturparkea.
GudarienEtorbidea,z/g.
20140Andoain.
Telefonoa:
(0034)943-304030
Faxa:(0034)943-300943
Webgunea:
www.berria.info
Postaelektronikoa:
berria@berria.info
Publizitatea:
publi@iragarri.net
Harpidetzasaila:
(0034) 943-304345
Date:23/11/2010
Exemplaire:2.305
Editeur:EuskalEditoreas.l.
Directeurdepublication:
MartxeloOtamendi
Comissionparitaire:
0712I84059
DelegationLabourd:
Lisses3,64100-Baiona.
Tel.:(0033)559256220.
Fax:(0033)559254303.
E-mail:lapurdi@berria.info
ORDEZKARITZAK
Araba:BizentaMogel,6.
Postakodea:01008
Gasteiz.Telefonoa:
945-150452. Erredakzioko
faxa:945-148307.
Postaelektronikoa:
araba@berria.info.
Bizkaia:Uribitartekalea,18,
3.C.Postakodea:48001
Bilbo.Telefonoa:
94-4352600. Erredakzioko
faxa:94-4234975.
Postaelektronikoa:
bizkaia@berria.info.
Lapurdi:Lisses,3.Posta
kodea:64100Baiona.
Telefonoa:559-256220.
Faxa:559-254303.
Postaelektronikoa:
lapurdi@berria.info.
Nafarroa:IratxekoMonaste-
rioa,45,13.Postakodea:
31011Iru ea.Telefonoa:
948-366622.
Publizitatea:948-366623.
Postaelektronikoa:
nafarroa@berria.info.
berria
Anti
G
ozogeundentelebistarenepelean,
egunarijoatenuzteabesteasmorik
gabe.Edozeinlekudaederra,euririkegi-
tenezduenean.Euriaegitenduenean,
putzuakagertzendiraedonon,orbelak
buxatuegitendituerretenak,jendea
arropalodienazpianbakartzenda,
aterkipeanbabestendaberearra-
zakoengandik,oinetakoeiurikez
sartzeadukezkabakar,eziristea
galtzerdiakbustitaetaoinakizoz-
tutaetxera.Euriaegitendue-
nean,editatugabekomun-
duanbizidelaohartzenda
bat,zeruagrisadela,gri-
sakdirelaetxebizitzak,gri-
sakerrepideak,grisak
arropak,grisakgogoak.Telebistak,or-
dea,betieditatzendituirudiak.Horre-
gatikgustatzenzaigu.
Gozogeundentelebistarenepelean,
iragarkiakasmatzerajokatzen,opilak
janez.Hariketatelesailekopertsonaia
batekgaldetuzuenarte:zereginbehar-
konuke,alabentzakodenborahartu,
auzolaneanarituzbehartsueilagundu
etaneureburuarekinbakeanegon,ala
gorrotodudanlanbathartueta
dirumordoairabazi?Kalteegin
zidan,ezinegonakhartuninduen.
Betiibilidutgalderabueltaka:
nolaegitendiobateksistemari
iskin?Zenbaturrundubehar
du,norajoan,zeriheldu,
nolabizi?
Aldeederkigeunden
telebistarenepelean,jan
etajan.
Jira
XabierGantzarain
Postan ere
L
aneannengoela,Angelukopostako
langilebatbereburuazbesteegiten
saiatuzelajakiteakhoztuninduen.
2009an77kolegeksuizidatzealortuzu-
telabadakitaltaetaenpresapribatizatu
berriarenegoerapsikosozialalarriade-
la.Suhiltzaileekzutensalbatuhega-
tsetikjauztearzegoena.Orduberdi-
neanbitokiezberdinetanbehar
zuen,horrelakoakzirenmanuak.
Postangertatudirasuizidioak,
urruntasunagatik,familiadesegi-
turatzeengatik,laneko
baldintzaeskasengatik,
adibidezParisealdeko
centredetrideituetan,
bainalehen,gaurbezala
funtsean,gaiatabuda.Hierarkiakpro-
bintzietarikzetozenakaberegisatrata-
tzenzituenbeti.Estresabidezkoma-
nagmentospetsuakbehialakojende-
kudeaketasalbaiarensegidahartzen
du:laidoak,umiliazioak,plakardizatze-
ak,zirikamoraloldeakorainlangilegoa
murriztekoerabiltzendira,aitzinakota-
sunsoberadutenfuntzionarioakkan-
poratzekobereziki.Turnoverhandiagoa
lehiatzenduteburuzagiekalaina.
Duelagutxifuntzionariogo-
rrotatuonlizentziatzekode-
kretuapasatudajournaloffi-
cieldelakoan.Ezinezkohiru
proposameneiezezkoaeman
etaedonorkanporatua
date,indemnizaziorikga-
be.
Batzukaditzenditut
ontsamehexihuxtuka.
Bira
ItxaroBorda
Harian›Iritzia
4 berria 2010ekoazaroaren23a,asteartea
Ardura ala axolagabekeria?
G
izaeskubideenurra-
ketalarrienmultzo
zabalegiaizatenja-
rraitzendugaur
egun,oraindik,ge-
nero-indarkeriak.Aregehiago,bali-
tekemundu-mailannahizgurein-
gurunerikhurbilenetanegitendi-
renurraketarikzabalenetako,ezku-
tuenetakoetazigorgabeetakobat
izatea.Eragoztenzailadengaitza
da,polifazetikoaizateazgain,bere
sustrailuzeakgizarte-,kultura,eko-
nomia-etapolitika-egituretansa-
kontzendituelako.Egiturahorien
arteanondokoakbezalakofenome-
noakbabestuetasustatzendituzte:
emakumeeneskubidezibil,politiko,
sozialetakulturalen-gizonezkoekin
parekatuz-legezkoetaegiazkouka-
zioa,emakumeensalerosketa,sexu-
indarkeriabikotearenbaitanetaho-
rretatikkanpo,berezikizaurgarri
etasinbolikoadenkasua,hots,ema-
kumeensexu-atalenmozketa,jazar-
penaetaabarluze,luzeegia.
Baina,jardezagunarreta,orain-
goz,bikotekideakedobikotekide
ohiakeragindakoindarkerian.Osa-
sunarenMundukoErakundearen
txostenenarabera,bikotekideen
edobikotekideohieneskuhiltzendi-
ramunduaneraildakoemakumeen
%70.Honakohauda16eta44urtebi-
tartekoemakumeenheriotza-eta
minusbaliotasun-arrazoinagusia.
Guregizarte-inguruanerekezkaga-
rriadaegoera.EuskadinzeinNafa-
rroanplazaratuberridirenzifrekar-
giuztendutetratutxarrakzigorga-
betasun-mailaaltuekinjasatendi-
tuztenemakumeakdaudelaeta,ba-
kar-bakarrikosokasularrietanedo
urteaskoiraganondorenbainoez
direlaezagutzenhoriek.Emakume-
enaurkakoindarkeriagehienaez-
kutatutamantentzendaeta,duela
gutxiarte,jendarteanonartzeaere
galaraztenzen.
Segurtasun-indarrekatxilotuta-
koemakumeakbortxatuizanaren
osokasularriakdokumentatubadi-
raere,genero-indarkeriaesparru
pribatuangertatzenda,etaberaz,jo-
kabide-ereduhonetanarretajar-
tzenduguguztiok,Estatuekere
erantzukizunabadutelaahaztuz.
Zentzuhonetanosoargiadanazio-
artekozuzenbidea.NazioBatuen
ErakundekoBatzarNagusiak
1993anonartuzuenEmakumearen
aurkakoIndarkeriaDesagerrarazte-
koAldarrikapeneanzeraeskatzen
dieEstatuei,«bidezkoardurazjoka
dezatela,emakumearenaurkakoin-
darkeria-ekintzaguztiakprebenitu,
ikertueta,Estatukolegeriarenara-
bera,zigortzeko,ekintzakEstatuak
burututakoakzeinpartikularrek
gauzatutakoakizanda».Beraz,bi-
dezkoardurarenkontzeptunagu-
sia,Estatubatekemakumearen
aurkakoindarkeriarenkontraegite-
koduenbetebeharraeraginkortasu-
nezbeteduenalaezezartzekoirizpi-
detzaterabildaiteke.Ezdanahikoa
emakumeeneskubideeiburuzko
itunugarisinatuizana,Beijingo
Protokoloakesaterako,edolegeak
onartuizana,Estatuak,gainera,in-
darkeriaeraginkortasunezetaefi-
kaziazgalaraztekoahalduenguztia
eginbehardu,etaarretaberezia,
erasotzailearenaurkaegitenohide-
nabainoharatagojoangodenpre-
bentzio-ekintzarieskainiz.
GeneroIndarkeriarenaurkaOso-
osokoBabesaEmatekoNeurrieibu-
ruzkoLegeOrganikoa(1/2004LO),
Espainianemakumeenaurkakoin-
darkeriarierakundeenaldetik
emanbeharrekoerantzunahobe-
tzearenaldekoaurrerapausoga-
rrantzitsutzatjodaiteke. Halaere,
indarreansartuzenetikiaseiurte
iraganondoren,ezdiraegibihurtu
legehonekbermatutakoeskubide
garrantzitsuak.Legeaezdaerabat
beteetaezdubeharbezalakoeragin-
kortasunikizan,besteakbeste,fi-
nantzazio-bideurriengatik,etagiza
eskubideenbetetzekoestandarrak
ezagutzenezdituenikuspegibate-
tikjokatzeagatik,etabaita,bizirik
ateradirenemakumeenetaberen
erakundeenpartaidetzarekineza-
rritakoneurrienebaluaziorikegin
ezdelakoere.
LegeIntegraleangutxiengaratu
dena,orohar,prebentzioareneta
hezkuntzareningurukoguztiaiza-
teakadieraztenduEstatuaknazio-
artekozuzenbideakexijitzendion
bidezkotasunezjokatzenezduela,
esparruhorieningurukoneurriak
abstraktuanaurreikusi,bainaze-
haztuedogaratuezdirelako.Bete-
tzekejarraitzendu,halaber,behar
bezalakoprestakuntzadutenprofe-
sionalekemandakoosasun-arreta
egokiaizatekobizirikirtendiren
emakumeekduteneskubidearen
gauzatzeeraginkorrak.Laguntza
integralekobaliabideakeskuratze-
kooztopoakdaudeoraindikere,eta
berezikiarrisku-arazogehigarriak
dituztenemakumeentzat(droga-
menpekotasunak,alkoholismoa,
gaixotasunmentalak,...).Emaku-
mearenaurkakoindarkerianespe-
zializatutakoepaitegiakezartzeak
ezditujustiziaraheltzekoeragozpe-
nakebatzi.Indarkeriazehatzaepai-
tzenjarraitzenda,ohikoazigorrik
gabegelditzendela,etajarritakosa-
laketeniaerdiabeharbezalakoiker-
ketarikgabeartxibatzendira.Zigor-
prozedurarajotzekoeskatzenzaie
biktimei,frogakberaiekbilduoste-
an,etabestedelituetanezdahorre-
lakorikgertatzen.
Gureinguruangarrantziberezia
duenbesteauzibatbiktimenbabe-
sarenada.Ezdabetiegibihurtzen,
sarritan,arriskuandaudenemaku-
meakbabestekoaginduaukatzen
delako,etaonartzendenean,zailta-
sunakizatendiraerasotzaileekbete-
tzendutelabermatzeko,beharadi-
napolizia-agenteezdagoelako.Gai-
nera,berezikikezkagarriada,bikti-
mekhonelakodelituekikosentikor-
tasunhandiedotxikiagoaduten
epaileetafiskalekintopoegiteko
zorteaizatearenedoezizatearen
araberaematendendesberdintasu-
na.
Gureingurunehurbileneankez-
kagarriada,orobat,BotereJudizia-
larenKontseiluNagusiarenbera-
renzifrenarabera,EuskalAutono-
miaErkidegokoepaitegietaneska-
tutakobabes-aginduen%40ukatu
egitendirela,Estatukobatezbeste-
kokopurua%30ekoadenean.Beha-
rrezkoalitzatekehorihorrelaizatea
eragitendutenfaktoreakaztertzea
eta,halabadagokio,beharbezalako
neurrizuzentzaileakezartzea.
GizaEskubideenaldekoArgituz
Elkartearenustetan,urraketaber-
berarenaurrean,eskubideberbe-
rakezarribehardira.Etaeskubide
berberezarigarenean,nazioarteko
zuzenbidearenaraberakoegi,justi-
ziaetaordainenesparrukoeskubide
berberezhitzegitendugu.Tamalez,
eskubidehoriekjustiziaraeramate-
koetaindarreandagoenlege-espa-
rruarenetaepaitegienjokaeraren
bitartezpraktikanaplikatzekoor-
duan,errealitatedramatikohone-
tanosozabaldutaegonarren,bere-
zikilazgarriadenarazobatdago:
baliabideekonomikorikeza.Gauza
beradirapaperezkolegeaketa
ahuntzarengauerdikoeztula,hiri-
tarreiegitenzaizkienkeinuakbaino
ez,etagainera,baliabidematerialik
etagizabaliabiderikgabeegitenba-
dira,frustraziohandiagoaeragiten
duteetalegearenaurreandenok
berdinizatehoripapereangelditzen
da. Kausahandiensustapensinbo-
likoaklege-proiektuakezezik,
egiazkobultzadaerebehardu,etale-
gearenxededenarloaseriotasunez
hartzendelafrogatzeko,lehentasu-
naizanbeharduaurrekontuetan
etazorroztasunezebaluatubehar
da.Horida«bidezkoardurak»eska-
tzenduenahainbesteemakumeren
bizitzaarriskuandagoenean.
BerthaGaztelumendi
AndresKrakenberger
Argituz-eko ordezkariak