MADEN-ENERJİ-
ÇEVRE
Üçgeni
Dr. Zeynep Elif Yıldızel
13 Ekim 2022
Women in Mining Webinar

Çevre
Maden Enerji
Sürdürülebilir
21.yy
medeniyeti

Enerji Nedir?
E = mc2
• E stands for "energy,"
• M denotes "mass"
• C is the speed of light.
Energy: cannot be created
or destroyed but can be
converted into different
forms.

Hangi Bardaktan Su İçmek İstersiniz?
• Hangi bardaktan su içmek daha çevreci bir davranış?
plastik bardak porselen kupa cam kupa

Sizce Cep Telefonunun Çevre Etkisi Nedir?
31 farklı maden
sadece bir cep
telefonu
içerisinde
kullanılmaktadır
• Cep telefonu kullanmak ne kadar karbon ayak izi üretir?

Hangi Enerji Üretim Şekli Daha Çevreci?
• Fosil Yakıtlar
• Kömür
• Petrol
• Doğal Gaz
• Güneş
• Rüzgar
• Jeotermal
• Hydro
• Nükleer
• Uranium
• Thorium
• Biomass
Uranium
Oil and Gas
Sun Wind
Geothermal Hydro

Dünya’da Enerjiye Erişim
• Dünyada 1.2 milyar insanın elektriğe ulaşımı yoktur.
• Bu insanların 625 milyon insanın Sahra Altı Afrika’sında ve 715 milyonu Asya da yaşamaktadır.
• Hindistan’ın %25 i, Afrika’nın %57 si, Güney Amerika’nın %5 ve Ortadoğu’nun %9 elektriğe erişimi olmayan
insanlardan oluşmaktadır
• 2030 yılında 1 milyar insanın elektriğe ulaşımı olmayacağı öngörülmektedir. Yani oranın %12 ye düşmesi tahmin
edilmektedir.

Elektriğe Erişimin Nüfus İçerisinde Oranı

Davos İklim Zirvesi
• Davos iklim zirvesine bu yıl 1500 özel jet iklim değişikliğini ve alınması gereken önlemleri
konuşmak üzere kanaat önderlerini taşıdı

Greenpeace- Resimdeki 7 Sorunu Bul
• Protesto ettiğin şeyden direk faydalanmamalısın çok « i r o n i k »
• Protesto ettiğin şeyi arkana aldığında protesto değil korumaya almış olursun

Petrolün Modern Dünyada Kullanımı
• Petrol sadece taşıma ve enerji üretiminde kullandığımız bir hammadde midir?
•Tires
•Gasoline
•Deodorant,
•parfume
•MP3 player
•Football
•Diapers
•Jet Fuel
•Artificial heart
•Aspirin
•Shampoo
•Synthetic fibres
•Lipstick

Ice House Green House (Buzul Çağı- Sera Çağı)
• İklim değişikliği tüm jeolojik zamanlar
boyunca olmuş, dünyanın döngülerinden
biridir.
• Jeolojik tarihçede birbiri ardına gelişen
buzul çağı-sera çağı döngüleri yer
almaktadır.
• Bunu etkileyen en önemli faktör
atmosferdeki CO2 konsantrasyonudur.
• Sera çağı döneminde dünya üzerinde hiç
buzul olmaz, ve atmosferde CO2, H2O ve
CH4 gazları konsantrasyonu yüksektir.
Deniz suyu sıcaklığı ekvatorda 28oC ve
kutuplarda 0oC’dır
• Buzul çağında ise CO2 buzullarda
hapsolur ve atmosferdeki CO2 oranı
düşer. Kutuplar buzullar ile kaplanır.
• Günümüzde buzul çağının sonlarına
doğru ilerliyoruz.
a b
a: Sera Çağı, günümüzden 50 milyon yıl önceki Dünya
b: Buzul Çağı, günümüzdeki Dünya
• Sizce CO2 en iyi depolayan rezervuar nedir?

Güncel Karbon Emisyonları
• 1750 de atmosferdeki CO2 konsantrasyonu 280 ppm’dir
• 2012’de atmosferdeki CO2 konsantrasyonu 393 ppm’dir
Source :NASA
Ölçüm olmayan zamanlar

Karbon Emisyonu En Çok Olan En Suçlu Olan Mıdır?
• Daha az karbon emisyonu olması
daha çevreci bir enerji üretim şekli
midir?
• 1MW (enerji atlası verileri ile 2021)
• GES 1.595.000 kWh/ yıl
• RES 2.850.000 kWh/yıl
• HES 1.750.000 kWh/yıl
• JES 6.415.000 kWh/yıl
• Kömür 5.300.000 kWh/yıl
• Doğal gaz 4.580.000 kWh/yıl
• Nükleer 7.300.000 kWh/yıl
• 1 varil petrol den 1700 kWh elektrik
üretilir

Birincil Enerji Tüketiminde Kaynak Dağılımı
• Türkiye birincil enerji tüketiminde
%7 yenilenebilir oranı ile dünya
ortalamasının üstündedir.
• Avrupa'da birincil enerji tüketiminde
yenilenebilir enerjinin payı %12 dir.

G20’nin Enerji Üretim Kaynakları 2019
• G 20’de görüldüğü üzere tüketilen enerjide petrolün ve kömürün payı hala yüksek.
• Petrol payı düşük olan Çin, Hindistan ve Güney Afrika’nın kömürü çok yüksek.
• Suudi Arabistan'ın ise sade petrol ve doğal gaz tüketimi mevcut.
• Rusya’nın da yenilenebilir enerji tüketimi hiç yok
https://www.youtube.com/watch?v=ms3iMRER8ck

1kWh Elektrik Üretmek Ne Kadara Mal Oluyor?
• 1MWh elektrik üretmek
• RES 38$
• JES 75$
• GES 36$
• Hydro 64$
• Biomass 114$ mal olmaktadır.
• Acaba ülkemizde rakamlar ne boyuttadır?

Hizmet Süresi Boyunca Bir Santral 1kWh için Ne Kadar CO2 Üretiyor
• Nükleer santralin CO2 üretimi
daha çok inşa edilirken oluşan
karbon emisyonudur.
• Elektrik üretiminde karbon
salınımı yapmaz
• Maliyet, sürdürülebilirlik,
karbon emisyonu ve teknoloji
açısından bakarsan yeşil
enerjide nükleer açık ara
öndedir.
• Sistemler hep en optimuma
kayar. Enerji konusunda ise
optimumu oluşturan maddeler
• Karbon ayak izi
• 1MW santral maliyeti
• 1MWh elektrik üretimi maliyeti
• Sürdürülebilirlik ve verimlilik
gCO2 / 1kWh

Günlük Hayatta Maruz Kaldığımız Radyasyon
• Ortalama yıllık radyasyon kişi başı 360 millirems
• 300 millirems doğal kaynaklardan gelmektedir;
• Başka birisi ile 8 saat yan yana yatma sonucu diğer kişinin vücudundaki radyoaktif potasyumdan = 2 milirem
• Kömür Santraline 50 mil yakınlıkta yaşamak= 0.3 millirems; kömürün içerisindeki toryum ve uranyum kömür
yakılınca atmosfere karışmaktadır
• Nükleer Santrala 50 mil yakınlıkta yaşamak=0.009 millirems
• Taş evde yaşamak= 7 millirems çünkü taşlarda doğal olarak bulunabilen radyoaktif izotoplar mevcuttur
• Dünyada yaşamak=200 millirems; güneş sistemindeki mevcut uranyumun doğal olarak yıkılması sonucu
oluşan radon gazı
• Radon gazı topraktan doğal olarak havaya karışır ve günlük olarak radyasyona maruz kalmamamıza neden
olur
• Sigara içmek =16.000 millirems; tütün yapraklarında havaya karışmış radon bulunmaktadır
• Porselen Diş veya = onlarca rem uranyum porselen dişe beyazlığını arttırmak için eklenir
• Uçak seyahati= 1millirem/ 1000 miles ; 30.000 feet de güneşten gelen radyona maruz kalmaktayız
• Merkez Tren İstasyonu NYC= 120 millirems çalışanlar çünkü; duvarları doğal granit uranyum içermektedir
• Brezilya Cevizi =? 1000 kat ortalama bir yiyecekten fazladır ve uranyum içeriği ile en fazla radyasyon içeren
doğal yiyecektir.
• ABD Kongre Binası Washington D.C.= ?? ; granit duvarları nedeni ile yüksek uranyum içermektedir.

Enerji Tüketimi
• Dünyanın enerjisini Çin ve Hindistan tüketir
görünmektedir ama bu niceliksel bir
tüketimdir. Yani nüfus fazla olduğu için çok
tüketimleri vardır.
• Oysaki kişi başı enerji tüketimine bakacak
olursak en fazla enerjiyi kişi başı Kanada ve
ABD tüketmektedir.
• Rusya Almanya ve Japonya ise ikinci sırada
yer almaktadır
• Ülkemiz ise en düşük fosil yakıtı
tüketmektedir. Nükleer enerjimiz olmadığını
hatırlarsak, aslında bizim fosil yakıt
tüketimimiz daha da aşağı inecektir nükleer
hayata geçtiği zaman.
• Uranyum ihtiyacı ise 1989 yılından itibaren
üretimin üzerine çıkmıştır. Yani üretim
miktarı tüketimi karşılamamaktadır. Buna
eklenen Nükleer santraller ve uranyum
madenciliği yetmezliği neden olmaktadır.
• Gelecekte nükleer enerji fosil yakıtların
yerini alacak e bu seferde uranyum
paylaşımı yada thoryum stratejik olacaktır.
Annual U Production and Requirements

Madencilik ile Üretilen Enerji Ham Maddeleri
• Aramacılık faaliyetleri ile yer altından üretilen stratejik enerji hammaddeleri: petrol, doğal gaz, uranyum,
jeotermal ve gelecekte toryum
• Coğrafik konuma bağlı olan enerji üretim ham maddeleri; güneş, rüzgar, su ve jeotermal

Petrol ve Doğal Gaz Üretimi Geliştirilmeyi Bekliyor
• Global oil production (oil, unconventional, liquids and others) is expected to reach to ~110 million bopd in 2040 (2017: 93
million bbl/d oil 2019:95 million bbl/d)
• 2021 was an other strange year that 90 million bbl/d produced but 94 million bbl/d consumed and increasing gap between
consumption and production since 2005
• Industry needs to continue to develop new frontiers
• Most of the crude oil production expected from new fields; “yet to be developed or found”
• This would increase the activity in negotiation of parties on rules / regimes before the technical activities
• The industry needs 1000 billion $ of investment for this supply to be in the market
Global Investment in Fossil Fuel Supply
WEIO,2014

Dünya’nın Sıcak Alanları
• Dünya üzerindeki önemli jeotermal enerji kaynakları mevcut alanlar.
• Japonya, Filipinler, Endonezya: dalma batma alanı(subduction)
• Yeni Zellanda, Italya: volkanik aktivite
• Kenya, Ethiyopya, Kızıldeniz: riftleşme
• Orta Amerika (Guetamala, Nikaragua vs), Kuzey ve Güney Amerika: dalama batma alanı (subduction)
• İzlanda: riftleşme (Atlantik Ortası Sırtı)
• Türkiye: açılma tektoniği
Yeni Zellanda
Japonya
Filipinler
Endonezya
Kuzey Amerika
Orta Amerika
Güney Amerika Ethiyopya
Kenya
Türkiye
İzlanda

Jeotermal Kurulu Güç
• 2021 yılında en fazla jeotermal kurulu güce sahip ülkeler sırasıyla:
1. ABD (3772 MW)
2. Endonezya
3. Filipinler
4. Türkiye
5. Yeni Zellanda
6. Meksika
7. İtalya
8. İzlanda
9. Kenya
10. Japonya
• Ancak Almanya birincil enerjide fosil yakıt tüketiminde %76 dir
(2021, BP)
• En fazla jeotermal kurulu güce sahip ABD kişi başı en fazla fosil
yakıt tüketen ülkedir. Fosil yakıt tüketimi toplam enerji
tüketiminde %82 dir.
• Jeotermal enerji fosil yakıtlardan sonra güvene bilebileceğimiz,
hem karbon emisyonu az olan hem de güçlü ve sürekli bir enerji
kaynağıdır. Ancak jeotermal su, doğası gereği bir sürü mineral su
buharı ile birlikte havaya karışmak ta ve yağmur ile birlikte yağıp
doğaya, ekinlere mahsullere zararlı olmaktadır.
• Anlaşılması gereken odur ki hiçbir enerji üretim şekli masum
değildir. Bu nedenle ülkelerin enerji ihtiyacı özenle planlanmış,
stratejik, çevreye duyarlı ve verimli bir enerji üretim karışımı
olmalıdır.

Türkiye’nin Kurlu Gücü ve Elektrik Üretimi
• Türkiye’de fosil yakıtlar %49,7 ile kurulu güç ile en fazla santralimizin olduğu yakıt türüdür.
• Elektrik üretimimizin %56 fosil yakıtlı santrallerden sağlanmaktadır.
• Jeotermal enerji hem kurulu güçte hem de elektrik üretiminde %1-%3 arasında çok düşük orandadır.
• Özellikle Batı bölgelerimizin jeotermal sular açısından verimli olduğunu düşünürsek bu oran çok azdır.
• Güneş ve Rüzgar santralleri yerine jeotermal enerjiye ağırlık verilmelidir. Çünkü güneş ve rüzgar talebin
arttığı dönemlerde değil de güneşin ışıdığı ve rüzgarın estiği zamanlarda üretim yaptıklarından,
sürdürülebilir ve güvenilir enerji kaynakları değildir.
• Jeotermal ise ihtiyaç zamanında elektrik üretebilme vasfı ile daha güvenilir ve sanayinin ihtiyaç duyduğu
sürdürülebilir bir enerji kaynağıdır.

Sürdürülebilirlik ve Stratejik Hammaddeler
• Enerjiye erişim stratejik bir noktada.
• Enerji güvenliği dünya unuttu ve Rusya’nın Ukrayna'yı işgali ile birlikte tekrar hatırladı.
• Enerji’nin çevreye olan etkisi enerji politikalarında önemli hasarlar yarattı.
• Karbon emisyonlarını sıfırlama ve iklim eylem planı ne kadar rasyonel bir yaklaşım
• İklim eylem planını hazırlayan ülkeler ve bu ülkelerin vatandaşları ne kadar sahici tutumlar
sergiliyorlar.
• Madencilik çok stratejik bir iş kolu, dolayısı ile HSE kurallarının ve iş sağlığı ve çevre kurallarının son
derece sıkı takibi yapılarak madencilik faaliyetleri yürütülmelidir.
• Enerji önümüzdeki süreçte lüks bir tüketim halini alabilir ve ekonomik göstergelerimize sıkça
duyacağımız «enerji yoksulluğu» kavramı girmiştir.
• Enerji denklemi, çevre ve madencilik bileşenleri ile verimli ve sürdürülebilir olacaktır.
• Enerji stratejik bir konudur ve stratejik hammaddeler olan fosil yakıtlar ve uranyum toryumdur.
Çünkü bu ham maddeler başka ülkelerde üretilip kendi ülkenizde kullanabilirsiniz. Ancak jeotermal,
rüzgar ve güneş ülkenin bulunduğu coğrafik konum ile ilgilidir ve başka ülkenin güneşini yada
rüzgarını alıp kendi tribününüzde enerjiye çeviremezseniz.
• Ayrıca güneş ve rüzgar doğaya bağlı bir enerji üretim metodudur. Ülkenin sanayisini yada
gelişmesini bu iki değişken enerji üretime aracına bağlayamazsınız. Ancak bunlar enerji üçgeninde
çevre kısmını göreceli olarak dengeleyici unsur oluşturmaktadır.

Kadının iş gücüne katılması II. Dünya Savaşı
sırasında, erkekler savaşa gittiği ve sanayide işgücü
eksikliği olduğu için, geçici olarak erkeklerin yerine
kadın istihdamı gerçekleşmiştir. Burada kilit nokta
savaş bitip erkekler işlerine geri döndüğünde,
kadınlar da evlerine geri dönecektirler.

Arama Sektörüne Kadınların Katkıları
• Stratejik bakış açısına sahip olmaları
• Daha konuşkan olmaları değişik sosyal ortamlara daha kolay adapte
olabiliyorlar
• Stres altında birden fazla işle uğraşabilmeleri
• Soyut problemlerin çözümünde daha yetkin olmaları
• Tüm olasılıkları aynı anda düşünebilme yetileri
• Uzun vadeli planlar yapabilme yetenekleri
• Bir hedefe odaklanıp, sıkılmadan sonucunu görene kadar devam
etmeleri
• Duygusal zekalarının daha gelişmiş olması
• Risk algı seviyeleri yüksek ve risk alma oranları azdır
• Başarı odaklı olmaları
• Gözlem yeteneklerinin gelişmiş olması
Toplumun %50 si kadınlardan oluştuğu için arama üretim
sektöründe kadınların var olmaması, bilgi ve becerinin %50
sinin göz ardı edilmesidir. Bu durumda işin gereği olan
yetenek ve bilgi ve becerili insanların değilde daha düşük
yetenekleri olanların o işi yapması anlamına gelir ki bunun
sonucu bilgi ve beceriye dayalı işin yeterince iyi yapılmaması
ve harcanan milyon dolarların heba olması demektir.
Birlikten kuvvet doğar

Enerji Değer Zincirinde Kadın Mevcudiyeti

Arama Sektöründe Kadınların Karşılaştığı Sorunlar
Sektörde kadınların karşılaştığı sorunlar
1. Önyargı
2. Korkutma
3. Kültürel ve yaşam şekli
4. Üst ve astlarla karşılaşılan anlaşmazlık
5. Kadınlara pozitif ayrımcılık yapıldığı konusunda erkek algısı
6. Kadınların kocalarının kariyerleri ile kendi kariyerlerini koordine
ederken karşılaştıkları sıkıntılar
7. Eşlerin çocuk ve ev sorumluluklarını eşit paylaşmamaları ve bunun
kadının görevi olarak nitelendirilmeleri
8. Hem erkek hem de kadın çalışanların kadınlar ile çalışmak
istememeleri
9. Başarı odaklı çalışkan kadınların hırslı ve tehlikeli olarak algılanmaları
10.İş kolunun gereği olan arazi şartlarının kadınların düşünülerek
tasarlanmamış olması
11.Aynı işi yapan erkelere göre daha az maaşla çalıştırılmaları
12.Arazi ve seyahati çok olduğu için sektör dışındaki eşin bunu
anlamaması veya müsaade etmemesi
• Sektörde üst yönetimde kadın oranı %11 dir.
• Enerji tycoon denilen ve petrol arama üretim sektöründe üst düzey olmuş toplam 12-15
kişinin hepsi erkektir.

Kişisel Tecrübem
1.  bu meslek erkek mesleği sen nasıl yapacaksın? kuyuya da gidemezsin ki; sen kadınsın bu kadar
erkek egemen bir meslekte ne yapacaksın. Asistan olsaydın ya sen………………….
2.  bak senden önceki üç kadında arama grubunda kalmadılar, burada yok olursun
•  fikir ayrılıklarını ve anlaşmazlıkları kişisel olarak algılamadım; işin gereği olarak düşünüp ona
göre çözmeye çalıştım
•  hiçbir zaman kadın olduğum için verilen işi yapamayacağımı beyan etmedim, kuyuya,
araziye ne kadar gidilmesi gerekiyorsa gittim ve bundan ne gocundum, nede bana ayrıcalıklı
davranılmasını istedim
3.  bazı arkadaşlarım eşimin kariyerinin benimkinden önemli olduğunu ve benim gerektiğinde
eşimin işini kolaylaştırmam için feragat etmem gerektiğini söylediler.
•  eşim bu konuda üstlenmesi gerektiği oranda sorumluluk üstlenmiştir. Bu durum onunda
bazı önyargılara ve tacizlere maruz kalmasına neden olmuştur.
4.  kadın çalışanlara en büyük cam tavan diğer kadın çalışanlar tarafından oluşturulur. Yetenekleri
kısıtlı olan yada çalışkan olmayan veya yaptıkları işi sevmeyen kadınlar aksi özelliklerdeki kadınları
negatif yönde etkileyebilmek için önemli çabalar içerisine girerler.
5.  evimle, eşimle ve çocuğumla ilgilenmediğim, bu konudaki sorumluluklarımı yerine getirmediğim
konusundaki önyargılar gerek sohbet gerekse resmi konuşmalarda defaten dile getirilmiştir. Aslında
bu bir çeşit tacizdir de.
•  eşimde petrol sektöründe olduğu için işin gereğini bildiği için ben yaşamadım. Ama eşi yine
petrol sektöründe olup bu durumu yaşayan bir çok kadın jeolog tanıyorum.

Kişisel Tecrübem
Cudi-Görümlü Köyü
SiyahKaya Asfaltiti- Hezil Çayı Çalıkepe-1 - Bismil
Gaziantep –Jeofizik Veri Toplama Cudi-Görümlü Köyü
Kars – arazi

Kişisel Tecrübem
Uludere- dev ammonitler
Şenoba kahvesi
Sondaj kulesi dikilirken-Güvenir -1
Aksu (Harbol) Asfaltiti-Cudi
Cizre –Onşar Otel

Kişisel Tecrübem
Bedinan Köyü Görümlü Köyü

Kişisel Tecrübem
İshak Paşa Sarayı_Doğu Beyazıt
ELSA Law School
San Fransisco_ Blue Schist
PETFORM_Arama Üretim Sektörü