1. AS CAPAS FLUIDAS DAAS CAPAS FLUIDAS DA
TERRATERRA
Profesor: Adán Gonçalves
2. CAPAS DA TERRA
A Terra
Xeosfera Atmosfera Hidrosfera Biosfera
Capas fluidas
3. 1.1. A ATMOSFERA ENVÓLVENOSA ATMOSFERA ENVÓLVENOS
A atmosfera é a capa máis externa da Terra, por ser a
máis lixeira.
É fundamental para a vida, xa que contén gases
necesarios (O2
, CO2,
, N2
...) para os seres vivos e protexe
das radiacións solares.
A atmosfera é unha mestura de gases que rodea a terra
ata uns 1000 Km.
Faise máis tenue coa altitude ata confundirse co espazo
exterior.
4. 1.1. A ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPOA ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPO
1. Hai uns 4000 m.a. o planeta tiña unha gran actividade volcánicagran actividade volcánica e
atopábase a altas temperaturas en superficie.
Estas erupcións foron as responsables da formación da atmosfera
primitiva con gases como o COCO22
, óxidos de xofre ou de nitróxeno,óxidos de xofre ou de nitróxeno,
vapor de auga, argón e metanovapor de auga, argón e metano.
5. 1.1. A ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPO1.1. A ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPO
2. Co paso do tempo o planeta foise arrefriando, permitindo a condensación
(paso de gas a líquido) do vapor de auga da atmosfera .
Esta auga, xa líquida, precipitou dando lugar as primeiras choivas.
Discurríu pola superficie terrestre formando os primeiros mares, ríos…
6. 1.1. A ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPO1.1. A ATMOSFERA A TRAVÉS DO TEMPO
3. As sales características dos medios mariños foron arrastradas por
estas primeiras choivas dende a superficie cara o mar.
4. Nun principio a atmosfera non posuía osíxeno.
A aparición da vida tamén provocou cambios: as algas e os vexetais
capturaban o CO2 na fotosíntese e desprendían O2 cara a atmosfera,
permitindo a aparición deste gas na mesma.
7. 1.2. COMPOSICIÓN DA ATMOSFERA1.2. COMPOSICIÓN DA ATMOSFERA
A atmosfera contén un 78% de nitróxeno, un 21% de osíxeno.
0 1 % restante fórmano o argón (0,9%), o dióxido de carbono (0,03%)
e outros gases.
Posúe tamén vapor de auga procedente da evaporación da auga de
mar e da transpiración dos seres vivos.
Por último, ten contaminantes orixinados de xeito natural ou polas
actividades humanas.
8. 2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
Cando estudamos a atmosfera dende a superficie ata a altitude onde se
confunde co espazo exterior, observamos diferenzas na súa composición
e na súa temperatura.
Por iso establécense varias capas separadas por zonas de transición.
As zonas de transición denomínanse co nome da capa anterior (a que
queda por baixo da zona considerada) rematado en -pausa.
Así, p.e. a zona de transición entre a troposfera (inferior) e a
estratosfera (superior) é a tropopausa.
A continuación veremos as distintas capas de abaixo cara arriba:
9. 2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
Troposfera: Comeza na superficie terrestre e chega ata os 12 Km de
altura en media.
Na superficie temos en media uns 15ºC e diminúe coa altitude ata uns
-70ºC a 12 Km de altura.
Esta capa concentra a maior parte dos gases: osíxeno, nitróxeno, díóxido
de carbono, vapor de auga...
Nela prodúcense tódolos fenómenos meteorolóxicos.
A uns 500 m de altitude atópase a denominada “capa sucia” onde se
atopan a maior parte dos contaminantes atmosféricos.
10. Estratosfera: A capa que esta sobre a troposfera. O aire xa é escaso
e a temperatura aumenta lentamente coa altura ata chegar a uns 4ºC no
límite superior.
Entre os 15 e os 30 Km hai unha gran cantidade de ozono. Por iso esta
zona denomínase capa de ozono, e é moi importante para os seres vivos.
2.2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
11. 2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
Mesosfera: Situada encima da estratosfera . Contén moi pouco aire e
a temperatura vai descendendo coa altitude ata os -80 ºC.
Cando pequenos meteoritos atravesan esta capa dan lugar ás estrelas
fugaces debido o rozamento co aire que eleva a súa temperatura
liberando luz e calor.
12. 2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
TermosferaTermosfera:: Sobre a mesosfera.
A temperatura aumenta coa altitude ata os 2000 ºC. Esencial nas
comunicacións, pois nela rebotan as ondas de radio e tv. Tamén nela
prodúcense as auroras boreais e austrais.
ExosferaExosfera:: É a última capa, a que está a maior altitude. Case non existe
aire e a continuación está o espazo interplanetario.
13. Actividade:
Sabes que son as auroras boreais e austrais?
Pescuda información sobre estes fenómenos e comentámolo
o próximo día.
14.
15. Cuestións:
1. Despois desta explicación, serías quen de deducir a que
altura atopamos a estratopausa?
2. Por que pensas que se na troposfera a temperatura
diminúe coa altitude, na estratosfera prodúcese un aumento
deste parámetro?
2. UNHA VIAXE POLA ATMOSFERA (ESTRUTURA)
Ficha I Reforzo
16. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
A atmosfera é imprescindible para os seres vivos fundamentalmente
por posuír dous gases: o osíxenoosíxeno ((respiraciónrespiración)) e o dióxido de carbono
(fotosíntese).
É responsable do mantemento da temperatura en superficie (efecto
invernadoiro natural).
É o lugar onde se producen os fenómenos meteorolóxicos.
É tamén o noso escudo protector fronte as radiacións solares e os
meteoritos.
17. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
3.1.3.1. O Osíxeno é vidaO Osíxeno é vida
É esencial para a vida, xa que a maioría dos organismos utilízano para
respirar.
A respiración permítenos obter enerxía dos alimentos.
Moitas bacterias e outros organismos non precisan o osíxeno para
obter enerxía p.e. Os fermentos do pan, do viño ou da cervexa.
18. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
3.2.3.2. A atmosfera é un filtro protectorA atmosfera é un filtro protector
Parte do osíxeno da atmosfera atópase na estratosfera en forma de ozono
(O3
).
Este ozono como sabedes protéxenos da radiación ultravioleta (uv)
procedente do Sol, evitando os seus efectos letais sobre o noso material
xenético.
Ademais en capas máis altas outros gases protéxenos de radiacións solares
prexudiciais de alta enerxía como os raios X.
19. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
3.33.3 A atmosfera protéxenos dos meteoritosA atmosfera protéxenos dos meteoritos
Ao noso planeta chegan moitos pequenos fragmentos rochosos atraídos
pola gravidade que ao atravesar a atmosfera a gran velocidade, como xa
comentamos, desintégranse.
Só os meteoritos maiores poden chegar a superficie da Terra, pero son
moi pouco frecuentes.
20. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
3.4. O dióxido de carbono3.4. O dióxido de carbono
O CO2 ten dúas funcións importantes para os seres vivos:
Intervén na fotosíntesefotosíntese: os vexetais utilizan este proceso para
fabricar o seu alimento. Para elo, toman dióxido de carbono da atmosfera
e expulsan osíxeno.
Os vexetais tamén respiran (consomen osíxeno), pero a fotosíntese libera
máis O2 do que consome a respiración.
É o responsable do efecto invernadoiro naturalnatural. Este efecto permite
que a temperatura en superficie sexa axeitada para a vida. En media uns
15ºC, en lugar dos -18ºC que tería se non existise.
21. 3. A VIDA NECESITA Á ATMOSFERA
FOTOSÍNTESEFOTOSÍNTESE
23. Como se produce o efecto invernadoiro?Como se produce o efecto invernadoiro?
1.- Durante o día1.- Durante o día
a radiación solara radiación solar
atravesaatravesa
a atmosfera e quentaa atmosfera e quenta
a superficiea superficie
2.- O terreo quente devolve2.- O terreo quente devolve
parte da calor absorbidaparte da calor absorbida
(radiación Infravermella)(radiación Infravermella)
3.- Os gases da troposfera3.- Os gases da troposfera
(CO(CO22 e vapor de auga entree vapor de auga entre
outros),outros),
absorben as radiaciónsabsorben as radiacións
Infravermellas e elevanInfravermellas e elevan
a temperatura do airea temperatura do aire
Ficha II
24. 4.4. CONTAMINACIÓN DA ATMOSFERACONTAMINACIÓN DA ATMOSFERA
A contaminación atmosféricacontaminación atmosférica é a presenza de substancias na atmosfera
que prexudican ó medio natural e os seres vivos.
Segundo a orixe dos contaminantes podemos clasificalos en:
Contaminantes naturaisContaminantes naturais
Son producidos de xeito natural como as erupcións volcánicas, os incendios
non provovados ou os gases de orixe animal.
Contaminantes de orixe humanoContaminantes de orixe humano
Son orixinados polas actividades humanas, principalmente o uso dos
combustibles fósilescombustibles fósiles (carbón, petróleo e gas natural), os incendiosincendios
provocados e as actividades industriaisactividades industriais.
25. 4.4. CONTAMINACIÓN DA ATMOSFERACONTAMINACIÓN DA ATMOSFERA
4.1. Tipos de contaminantes:4.1. Tipos de contaminantes:
Os que máis nos afectan son:
Os gasesgases como o monóxido de carbono, o dióxido de carbono, e os
óxidos de nitróxeno e xofre procedentes do uso dos combustibles
fósiles (os vehículos e as industrias térmicas principalmente). Tamén
son moi contaminantes e danan a capa de ozono, os CFC
(clorofluorocarbonados) dos frigoríficos, dos aerosois ou dos aparatos
de aire acondicionado.
As partículas en suspensiónpartículas en suspensión que son cinzas e fumes procedentes das
combustións, e das néboas industriais que emiten as actividades de
moitas industrias como a siderurxia, as químicas ou as refinerías.
26.
27.
28. 4.4. CONTAMINACIÓN DA ATMOSFERACONTAMINACIÓN DA ATMOSFERA
4.2.4.2.Efectos dos contaminantesEfectos dos contaminantes
Os máis importantes son:
A destrucción da capa de ozonodestrucción da capa de ozono. Os principais responsables, como
acabamos de ver, son os CFC. O diminuír esta capa aumenta a radiación uv
que provoca un aumento de alerxias e cancro e unha diminución das algas e
plancto.
Aumento do efecto invernadoiroAumento do efecto invernadoiro, como xa dixemos este efecto é
beneficioso, pero as actividades humanas (uso de combustibles fósiles)
está a aumentar os gases de efecto invernadoiro (sobre todo CO2
e a
provocar un aumento na temperatura media do planeta.
A chuvia ácidachuvia ácida, os óxidos de nitróxeno e xofre, coa humidade da
atmosfera forman ácidos que ao caer coa chuvia, destrúen a vexetación e
acidifican solos e augas.
32. 4.4. CONTAMINACIÓN DA ATMOSFERACONTAMINACIÓN DA ATMOSFERA
4.3.4.3. Medidas para reducir os contaminantesMedidas para reducir os contaminantes
Entre outras poden ser:
Reducir o uso de combustibles fósiles e apostar polas enerxías
renovables.
Substituír os CFC por outros gases non contaminantes e obrigar ao uso
de filtros nas emisións.
Promover a reforestación para que sexa absorbido o exceso de dióxido
de carbono.
Ex.2 e 3 pax. 142. Ficha III
34. 1.1. A AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSAA AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSA
A auga é unha substancia moi común na Terra e no resto do
Universo
Na Terra, a auga pode encontrarse nos tres estados: sólido,tres estados: sólido,
líquido e gasosolíquido e gasoso.
A HidrosferaHidrosfera é a capa da
Terra constituída por
todas as augas que nela se
atopan, tanto continentais
como oceánicas.
35. 1.1. A AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSAA AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSA
A auga é unha substancia composta por osíxeno (O) e hidróxenocomposta por osíxeno (O) e hidróxeno
(H)(H) cuxa fórmula química é H2
O.
A auga pura pasa a estado gasoso a 100ºC e solidifícasegasoso a 100ºC e solidifícase
(conxélase) a 0ªC.(conxélase) a 0ªC.
En xeral, a maioría das substancias ocupan menos volume en estado
sólido que en estado líquido, dicimos que son máis densas en estado
sólido. Pero, na auga sucede o revés e por iso o xeo flota na auga,
permitíndo a vida nos lugares máis fríos do planeta.
Propiedades da augaPropiedades da auga
36. A auga ao solidificarse
aumenta de Volume
Diminúe a súa densidade
O xeo flota na auga
líquida
37. 1.1. A AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSAA AUGA: UNHA SUBSTANCIA ASOMBROSA
Propiedades da augaPropiedades da auga
A auga quéntase e enfríase moi lentamente, e dicir, costa moito
variar a súa temperatura e por iso é un estupendo regulador daestupendo regulador da
temperaturatemperatura. Esta propiedade permítenos controlar a nosa
temperatura corporal e tamén é responsable das temperaturas máis
suaves nas zonas costeiras en relación co interior.
A auga é o mellor disolventeé o mellor disolvente. Esto permite que a nosa sangue (90%
de auga) transporte os nutrientes por todo o corpo.
38. 2.2. DISTRIBUCIÓN DA AUGADISTRIBUCIÓN DA AUGA
Como xa faláchedes desto en Sociais, só temos que lembrar:
39. 2.2. DISTRIBUCIÓN DA AUGADISTRIBUCIÓN DA AUGA
Esta especial distribución determina a súa disponibilidade e debe
concienciarnos dunha xestión responsable da auga.
40. 3.3. O CICLO DA AUGAO CICLO DA AUGA
Recibe este nome o conxunto de procesos cíclicos mediante os cales a
auga pasa da atmosfera a superficie terrestre e desta de novo a
atmosfera.
O vapor de augavapor de auga da atmosfera condénsasecondénsase e orixina as nubesnubes que
precipitanprecipitan sobre os océanos e continentes a auga en forma de chuvia ouen forma de chuvia ou
neve.neve.
ParteParte da auga precipitada non chega a superficie porque se evaporaevapora ou
e transpiradae transpirada polas plantas que a devolven de novo a atmosfera.
Outra parteOutra parte discorre pola superficie terrestre (escorrentíaescorrentía) dende os
ríos ata os mares e océanos ou infíltraseou infíltrase no solo acumulándose en forma
de augas subterráneasaugas subterráneas.
41. A auga dos océanosauga dos océanos está a evaporarseevaporarse constantemente e transfíresetransfírese
a atmosfera.a atmosfera.
As augas subterráneasaugas subterráneas, cun tempo variable, rematan vertendovertendo os
maresmares polo que esta auga tamén retorna a atmosferaretorna a atmosfera.
Estes retornos a atmosfera supoñen o peche e novo inicio do ciclo da
auga.
3.3. O CICLO DA AUGAO CICLO DA AUGA
O motor deste movemento cíclico da
auga é a enerxía do sol xunto coa
gravidade.
Ex. 3* p. 154. Ficha Reforzo
43. 4.4. IMPORTANCIA DA AUGA PARA A VIDAIMPORTANCIA DA AUGA PARA A VIDA
Mantén a temperatura corporalMantén a temperatura corporal dos organismos pola súa capacidade
reguladora.
É o transportador de todas as substanciastransportador de todas as substancias, tanto nutrientes como
refugallos (ouriños e suor).
Disolve o osíxenoDisolve o osíxeno, capacidade esencial para os organismos mariños.
O xeo flota sobre a augaxeo flota sobre a auga líquida permitindo a vida por baixo del.
Pode ascender por condutos moi finos (capilaridade)(capilaridade) permitindo levar
substancias dende as raíces ás follas nas plantas.
Ex. 1 p.157
44. 5.5. USOS DA AUGAUSOS DA AUGA
Os usos poden ser:
Usos ConsuntivosUsos Consuntivos
Aqueles nos que consumimos a augaconsumimos a auga que utilizamos: os usos domésticos e
urbanos (fogar e regado de xardíns), os agrícolas (auga de rega) e
industriais cando se usa como materia prima (p.e.: auga de lavado).
Usos non ConsuntivosUsos non Consuntivos
Aqueles nos que non se consome a auganon se consome a auga que empregamos: usos
recreativos (piscinas, deportes acuáticos...), usos industriais que non
supoñen consumo como refrixerante e determinados usos enerxéticos
como os dunha central hidroeléctrica.
47. Satisfacer necesidades básicas : 5 litros por persoa e día
(alimentación, hixiene, etc, ...).
Calidade de vida e boa saúde: 80 litros por persoa e día (lavar,
limpar, eliminar residuos, ...).
Xerar riqueza: 3200 litros por persoa e día ( agricultura, industria,
turismo, acuicultura, xeración enerxía, ... ).
Realizar actividades recreativas: Variable ( instalacións deportivas:
piscinas, campos de fútbol, de golf, etc,... )
5.5. USOS DA AUGAUSOS DA AUGA
49. 6.6. CONTAMINACIÓN DAS AUGASCONTAMINACIÓN DAS AUGAS
A contaminación da augacontaminación da auga é calquera proceso que provoca a alteraciónalteración
das propiedadesdas propiedades da mesma producindo un prexuízoprexuízo para o medio e/ou
para a nosa saúde. Débese a vertedura de substancias que denominamos
contaminantes.
Os contaminantes poden ser:
Augas residuais urbanasAugas residuais urbanas que conteñen residuos fecais, deterxentes
e microorganismos que poden provocar infeccións.
Os fertilizantesfertilizantes procedentes da agricultura que se filtran no solo e
poden inutilizar os acuíferos.
As actividades industriais descontroladasactividades industriais descontroladas que verten as augas
contaminantes (substancias químicas, materiais de embalaxes...).
Os verquidosverquidos durante o transportetransporte por auga ( mareas negras e
sentinadas de produtos derivados do petróleo son os máis graves).
53. 7.7. XESTIÓN SOSTIBLE DA AUGAXESTIÓN SOSTIBLE DA AUGA
A auga doce é un recurso renovablerecurso renovable debido ao ciclo hidrolóxico, sempresempre
queque:
Non a contaminemosNon a contaminemos.
Non consumamos máis da que pode rexenerarserexenerarse de xeito natural.
Por iso, igual que de cualquier outro recurso, debemos facer unha xestiónxestión
sostiblesostible que é aquela que cubre as nosas necesidades sen comprometer ás
das xeraciíns vindeiras.
Para alcanzaralcanzar esta xestión sostiblexestión sostible:
Extracción racionalExtracción racional das reservas.
ReducciónReducción do consumo: aforro de auga.
DepuraciónDepuración da auga usada e reutilizaciónreutilización (limpeza de rúas e rega).
Boa distribucióndistribución: evitar as perdas en canalizacións, filtracións...
54.
55. 7.7. XESTIÓN SOSTIBLE DA AUGAXESTIÓN SOSTIBLE DA AUGA
Potabilización e depuración da augaPotabilización e depuración da auga
A auga potable é aquela que:
Está libre de microorganismos patóxenos e contaminantes.
Non ten olor, nin sabor desagradable, nin presenta turbidez.
Contén unha pequena cantidade de sales minerais.
A potabilización son un conxunto de procesos que converten a auga da
natureza en potable. (EPA: Estación potabilizadora).
A depuración é a extracción de contaminantes das augas residuais para
que sexan axeitadas para retornar o medio natural. (EDAR: estación
depuradora de augas residuais).
Ex. 1 e 2 p.160
56.
57. Estación depuradora de augasEstación depuradora de augas
residuais (EDAR)residuais (EDAR)