3. XVIII eta XIX.
mendeak:
EUSKARA
LIBURUETARA
HEGOALDEAN
Bi egoera
ezberdin:
•Iparraldearen
gainbehera
•Hegoaldearen
suspertzea
LARRAMENDI
Kardaberaz
Mendiburu
Ubillos
SARAKO
ETXEBERRI
Eranskinak
Galde-
erantzunak
Ezaugarri
orokorrak
4. Ezaugarri orokorrakEzaugarri orokorrak
1. Utrecht-eko Itunaren ondoren (1713):
• Frantziak Europan zuen nagusitasuna
galdu
• Lapurdik ere sumatu
• Euskal liburuen ekoizpenak behera
2. Ilustrazioaren mendea Frantzian,
Europan eta Euskal Herrian.
3. Merkantilismo aroa (Hegoaldea-Amerika
komertzioa sendotu), euskal
kontzientziaren garapenaren
mesederako.
5. Ezaugarri orokorrakEzaugarri orokorrak
4. Euskal foruen ardura:
• Iparraldean galdu (Frantziako Iraultza)
• Hegoaldean egoera larrian (Borboiak)
5. Iraultzarekin datozen ideiek:
• euskal gobernuera eta hizkuntza
erasotzen
• elizgizonek gogor euskararen alde
6. Bi egoera ezberdinBi egoera ezberdin
Iparraldearen gainbehera:
– Mende hasierakoa:
• Utrecheko Itunaren (1713) ondoren, Frantziak
Europan eta munduan zuen nagusigoaren parte
handi bat galdu, bere kolonietako zati bat
Ingalaterrari emanez.
• Lapurdiko itsasertzak indarra galdu (euskal kulturak
ere bai)
– Mende amaierakoa:
• Frantziako Iraultzak gogorki astindu Iparraldea
• Euskaldunek lehengo gobernuera galdu
(biarnotarrekin batera, Pirinio Atlantiar
departamenduan bildu)
7. Bi egoera ezberdinBi egoera ezberdin
Hegoaldearen suspertzean bi gertaera:
• Merkataritza aldetik:
– “Compañía Guipuzcoana de Caracas” (1728):
Fco. de Munibe “Peñafloridako Kontea”
sortzaileetako bat.
– Loraldi ekonomiko honek euskal kulturaren
kezka oinarritzeko azpiegitura eman zuen
• Kultura aldetik:
– “Herrien Adiskide Elkartea” (RSBAP) (1764):
Xabier Munibek sortua (aurrekoaren semea)
– Helburua: euskaldunak arte, zientzia eta
letretara zaletzea, gizartearen arlo guztietara
aurrerapena ekarriz.
8. Euskaren aldeEuskaren alde
• Garai honetan dena dator
euskararen alde:
–Elizgizonak kristau ikasbidea
euskaraz eman nahian
–Ilustratuak EH zientzia eta
teknika berrietara eraman
nahian
9. LarramendiLarramendi (Andoain, 1690-1766)(Andoain, 1690-1766)
• Mende honetako euskal kulturaren
eredu erraldoia
• Euskal idazleen bultzatzaile izan zen.
• Larramendiren lanean bi arlo:
– Euskaraz idatzitakoa: sermoi eta
artikulu batzuk…
– Erdaraz idatzitakoa: euskaldunen
jatorriari eta euskararen azterketari
buruzko lanak
11. Kardaberaz, Mendiburu, UbillosKardaberaz, Mendiburu, Ubillos
• Larramendiren eskolan ikaslerik
aurreratuenak
• Hiru elizgizonen eskutik egin zuen
Hegoaldeko euskarak urratsa
liburuetan barna (herriari kristau
irakaspenak emateko).
• Kardaberaz eta Ubillosek gipuzkeraz
• Mendiburuk goi-nafarreraz
12. Sarako EtxeberriSarako Etxeberri (1669-1749)(1669-1749)
• Medikua Saran eta gero Hegoaldean
• Lapurteraz idazten du eta Axular
aitortzen du maisu
• Liburuak:
– Lau-Urdiri gomendiozko carta edo
guthuna (1718)
– Laburdiri escuararen hatsapenak (1712)
– Escuarazko hatsapenak latin ikhasteko
(1712)
