GHAIR MUTBAR RAWAYAT KA FANI JAEZA 4

4. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
3
‫رہف‬
‫یمان‬‫م‬‫ ِتس‬
‫ربمن‬‫ہحفص‬
‫دقمہم‬
۲۱
‫رہف ِتس‬
‫رواایت‬
‫امشر‬‫ربمن‬
)‫ونع‬‫(لصفم‬‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬‫لصف‬
‫ربمن‬‫ہحفص‬
‫رواتی‬
1
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫اعمذ‬‫رضحت‬‫اک‬
r
‫طخ‬‫زعتیتی‬‫وک‬
‫۔‬
۲3
‫رواتی‬
2
‫اگر‬‫انگہ‬‫واےل‬‫رکےن‬‫ااقتنل‬‫العوہ‬‫ےک‬‫رات‬‫ای‬‫دن‬‫ےک‬‫ہعمج‬
‫ایل‬‫ااھٹ‬‫ذعاب‬‫رپ‬‫آےن‬‫ےک‬‫رات‬‫اور‬‫دن‬‫ےک‬‫ہعمج‬‫ےس‬‫املسمن‬
‫ولاتٹ‬‫ںیہن‬‫کت‬‫ایقتم‬‫ذعاب‬‫ہی‬‫رھپ‬،‫ےہ‬‫اجات‬
‫دن‬‫ےک‬‫ہعمج‬
‫ےک‬‫اس‬‫رگم‬،‫ےہ‬‫اجات‬‫ایل‬‫ااھٹ‬‫ذعاب‬‫یھب‬‫ےس‬‫اکرف‬‫ںیم‬‫رات‬‫اور‬
‫ےہ۔‬‫اجات‬‫دای‬‫ولاٹ‬‫دعب‬
۸۵
‫رواتی‬
3
’’
‫ما‬
‫وال‬،‫استشار‬‫من‬‫ندم‬‫وال‬،‫استخار‬‫من‬‫خاب‬
‫عال‬
‫اقتصد‬ ‫من‬
‘‘
.
،‫وہاگ‬‫ںیہن‬‫انرماد‬‫وہ‬‫اگ‬‫رکے‬‫وجااختسرہ‬
‫وج‬‫اور‬
‫اایتخر‬‫روی‬‫ایمہن‬‫وج‬‫اور‬،‫وہیگ‬‫ںیہن‬‫دناتم‬‫اےس‬‫رکےاگ‬‫وشمرہ‬
‫وہاگ۔‬‫ںیہن‬‫اتحمج‬‫وہ‬‫اگ‬‫رکے‬
۴۷
‫رواتی‬
4
’’
‫دای)وت‬‫(دنکاھ‬‫ااھٹای‬‫ےس‬‫اجبن‬‫اچروں‬‫وک‬‫ےنانجزے‬‫سج‬
‫اعتٰیل‬‫اہلل‬
‫ےگ‬‫اٹمدںی‬‫انگہ‬‫ریبکہ‬‫اچسیل‬‫ےک‬‫اس‬
‘‘
‫۔‬
۲۱
‫رواتی‬
5
’’
‫ےسدور‬‫مت‬‫امیبرایں‬،‫اھکؤ‬‫ایپز‬‫یک‬‫واہں‬‫وت‬‫اجؤ‬‫رہش‬‫یسک‬‫مت‬‫بج‬
‫یگ‬‫اجںیئ‬‫رکدی‬
‘‘
‫۔‬
۲۲۷
‫رواتی‬
6
‫اوبرہریہ‬‫رضحت‬
r
‫مزان‬‫ودل‬‫رھپ‬،‫زان‬‫اک‬‫وعرت‬‫اکی‬‫اسےنم‬‫ےک‬
‫وہان۔‬‫وبقل‬‫اک‬‫وتہب‬‫یک‬‫اس‬‫ابآلرخ‬،‫رکان‬‫ارقار‬‫اک‬‫لتق‬‫ےک‬
۲3۱
‫رواتی‬
7
‫اہلل‬‫روسل‬‫صخش‬‫اکی‬
‫ﷺ‬
‫اور‬‫وہا‬‫احرض‬‫ںیم‬‫دختم‬‫یک‬
:‫ایک‬‫رعض‬
’’
‫ریمے‬‫اور‬‫رگن‬‫اکال‬‫ریما‬‫ایک‬!‫روسل‬‫ےک‬‫اہلل‬‫اے‬
‫ےہ‬‫امعن‬‫ےس‬‫داےلخ‬‫ںیم‬‫تنج‬‫ریمے‬‫وصریت‬‫دب‬‫یک‬‫رہچے‬
‘‘
‫اس‬،
۲3۲

5. ۷
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫احصیب‬‫ہی‬ ‫ہک‬ ‫ےہ‬ ‫یھب‬ ‫ہی‬ ‫ںیم‬ ‫ہصق‬
r
‫اسامن‬ ‫اک‬ ‫اکنح‬ ‫اےنپ‬
‫اکنح‬‫ہی‬‫وت‬‫یگل‬‫آواز‬‫یک‬‫اہلل‬‫لیبس‬‫یف‬‫اہجد‬‫اہجں‬،‫ےئگ‬‫ابزار‬‫رخدیےن‬
‫وہ‬‫رشکی‬‫ںیم‬‫اہجد‬‫رک‬‫رخدی‬‫اہجد‬ ‫م‬‫اسامن‬‫اجبےئ‬‫ےک‬‫ےنیل‬‫اسامن‬‫اک‬
‫یک‬‫ان‬‫ےہہک‬‫ںیم‬‫آرخ‬‫ےک‬‫ہصق‬‫اس‬،‫وہےئگ‬‫دیہش‬‫واہں‬‫اور‬‫ےئ‬
‫آپ‬ ‫دعب‬‫ےک‬ ‫اہشدت‬
‫ﷺ‬
:‫رفامای‬ ‫ےن‬
’’
‫رہچا‬ ‫ےس‬ ‫اس‬ ‫ریما‬
‫وہج‬‫اس‬‫ریھپان‬
‫وجیلھک‬‫داھکی‬‫وک‬‫ویبویں‬‫نیع‬‫وحر‬‫ےن‬‫ںیم‬‫ہک‬‫اھت‬‫ےس‬
‫اجبن‬‫یک‬‫اس‬‫ےس‬‫زیتی‬‫اسھت‬‫ےک‬‫اپزبی‬‫آاکشرہ‬‫اور‬‫ڈنپویلں‬
‫ایح‬‫ےن‬‫ںیم‬‫انچہچن‬،‫ںیھت‬‫آریہ‬
‫ایل‬‫ریھپ‬‫رہچا‬‫ےس‬‫ان‬‫ےس‬‫وہج‬‫یک‬‫ء‬
‘‘
‫۔‬
‫رواتی‬
8
‫رک‬ ‫دھکی‬‫تنج‬‫رغبی‬‫و‬‫بیجع‬‫یک‬‫دشاد‬‫اک‬‫القہب‬ ‫نب‬‫اہلل‬‫دبع‬
‫اعموہی‬‫اریم‬‫رضحت‬
r
‫ےک‬ ‫اس‬‫وک‬
‫بعک‬‫رھپ‬،‫انسان‬‫اوحال‬
‫اابحر‬
l
‫رکان۔‬‫دصتقی‬‫یک‬‫ُن‬‫ا‬‫اک‬
۲۶۱
‫رواتی‬
9
‫احل‬‫یلیصفت‬‫اک‬‫تنج‬‫یک‬‫دشاد‬
‫۔‬
۲۴3
‫رواتی‬
-
’’
...‫عزوجل‬ ‫الرب‬ ‫علي‬ ‫يصلي‬ ‫من‬ ‫أول‬
‘‘
.
’’
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫ڑپںیھ‬‫انجزہ‬‫م‬‫ز‬‫امن‬‫ریمی‬‫اعتٰیل‬‫رب‬‫ےلہپ‬‫ےس‬‫بس‬:‫رفامای‬‫ےن‬
‫ےگ۔۔۔‬
‘‘
‫۔‬
‫رامق‬‫وخد‬،‫ےہ‬‫اجات‬‫ایک‬‫رتہمج‬‫رطح‬‫ایس‬‫اک‬‫اس‬‫ںیم‬‫زابن‬‫(اردو‬
‫ےہ)۔‬‫ربی‬‫ےس‬‫اس‬‫ارحلوف‬
۱۱۲
‫رواتی‬
q
‫دصقی‬‫اوبرکب‬‫رضحت‬‫ںیم‬‫وثر‬‫اغر‬
r
‫ڈانس‬‫اک‬‫اسپن‬‫وک‬
۱۲۱
‫رواتی‬
w
’’
َ‫ع‬‫شيء‬ ‫لكل‬
ُ‫ر‬
ْ‫و‬
َ‫ع‬‫و‬‫س‬
ُ‫ر‬
ْ‫و‬
‫الرحمن‬‫القرآن‬‫س‬
‘‘
.
‫رہ‬
‫ئ‬
‫ش‬
‫(وسرت)ےہ۔‬‫ارلنمح‬‫دنہل‬‫یک‬‫رقآن‬،‫ےہ‬‫وہیت‬‫دنہل‬‫یک‬
۱۱3
‫رواتی‬
e
‫آپ‬‫رکےک‬‫وتہب‬‫رھپ‬،‫رکان‬‫زان‬‫ےس‬‫وعرت‬‫رمدہ‬‫اک‬‫وچر‬‫نفک‬‫اکی‬
‫ﷺ‬
‫آان۔‬‫ںیم‬‫دختم‬‫یک‬
۱3۱
‫رواتی‬
r
:‫داع‬‫ونسمن‬
’’
‫وأرنا‬ ،‫اتباعه‬ ‫وارزقنا‬ ‫حقا‬ ‫الحق‬ ‫أرنا‬ ‫ّهم‬‫ل‬‫ال‬
‫اجتبابه‬ ‫وارزقنا‬ ‫باطال‬ ‫الباطل‬
‘‘
.
‫وہان‬‫قح‬‫اک‬‫قح‬‫ںیمہ‬!‫اےاہلل‬
۱۷۸

6. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۸
‫اک‬‫ابلط‬‫اور‬،‫رک‬‫اطعء‬‫وتقیف‬‫یک‬‫ریپوی‬‫یک‬‫اس‬‫رک‬‫داھک‬
‫وہان‬‫ابلط‬
‫رک۔‬‫اطعء‬‫وتقیف‬‫یک‬‫ےنچب‬‫ےس‬‫اس‬‫رک‬‫داھک‬
‫رواتی‬
t
‫احصیب‬‫وہشمر‬
‫واقص‬‫ایب‬‫نب‬‫دعس‬‫رضحت‬
r
‫وہان‬‫ںیم‬‫نیچ‬‫اک‬‫ربق‬‫یک‬
‫۔‬
۱۸۱
‫رواتی‬
y
‫احصیب‬
r
‫آپ‬‫اک‬
‫ﷺ‬
:‫رکان‬‫داع‬‫رک‬‫نس‬‫ربخ‬‫یک‬‫ااقتنل‬‫ےک‬
’’
‫أ‬
‫أرى‬ ‫ال‬ ‫حتى‬ ‫أعمني‬ ‫ّهم‬‫ل‬‫ل‬
‫شيئا‬
‫بعده‬
‘‘
.
!‫اہلل‬‫اے‬
‫آپ‬ ‫اتہک‬ ،‫ےئجیل‬ ‫ےل‬ ‫انیبیئ‬ ‫ریمی‬
‫ﷺ‬
‫رپدہ‬ ‫ےس‬ ‫داین‬ ‫ےک‬
‫وکسں‬‫دھکی‬‫ہن‬‫یھب‬‫ھچک‬‫ںیم‬‫دعب‬‫ےک‬‫رفامےنیل‬
‫۔‬
۱۸۷
‫رواتی‬
u
’’
‫آفة‬ ‫شيء‬ ‫لكل‬
،
‫آفات‬ ‫وللعلم‬
‘‘
.
‫وہیت‬‫آتف‬‫یک‬‫زیچ‬‫رہ‬
،‫ےہ‬
‫ںیہ۔‬‫آںیتف‬‫یس‬‫تہب‬‫یک‬‫ملع‬‫اور‬
۱۸۶
‫رواتی‬
i
’’
‫الماء‬‫في‬‫كالسمك‬‫المسجد‬‫في‬‫المؤمن‬
،
‫والمنافق‬
‫في‬
‫المسجد‬
‫القفص‬ ‫في‬ ‫كالطير‬
‘‘
.
‫ںیم‬‫دجسم‬‫ؤمنم‬
‫ےہ‬‫ااسی‬
‫رپدنہ‬‫ےسیج‬‫ےہ‬‫ااسی‬‫ںیم‬‫دجسم‬‫انمقف‬‫اور‬،‫ںیم‬‫اپین‬‫یلھچم‬‫ےسیج‬
‫ںیم۔‬‫رجنپہ‬
۱۸۲
‫رواتی‬
o
‫اہلل‬‫روسل‬
‫ﷺ‬
‫رھگ‬‫ےک‬‫وعرت‬‫احہلم‬‫رہ‬‫اسل‬‫ےک‬‫والدت‬‫یک‬
‫وہان‬‫دیپا‬‫اک‬‫ڑلےک‬
‫۔‬
۱۶۱
‫رواتی‬
p
:‫داع‬‫وہشمر‬‫یک‬‫وہےن‬‫ااچٹ‬‫دنین‬
’’
‫النجوم‬ ‫غارت‬ ‫ّهم‬‫ل‬‫ال‬
،
‫العيون‬‫وهدأت‬
....
.‘‘
۱۶۴
‫رواتی‬
a
‫اابسب‬‫ےکفلتخم‬‫ابتیہ‬‫یک‬‫وقومں‬‫اور‬‫وکلمں‬‫فلتخم‬‫ںیم‬‫سج‬
‫ایبن‬
:‫ےہ‬‫یھب‬‫ہی‬‫ںیم‬‫اس‬،‫ںیہ‬‫ےئگ‬‫ےئک‬
’’
‫وہج‬‫یک‬‫دنسھ‬‫ابتیہ‬‫یک‬‫نیچ‬
‫وہیگ‬‫ےس‬
‘‘
:‫ںیہ‬‫اافلظ‬‫ہی‬‫رپ‬‫اقمامت‬‫ضعب‬،
’’
‫دنہ‬‫ابتیہ‬‫یک‬‫دنسھ‬
‫وہیگ‬‫ےس‬‫نیچ‬‫ابتیہ‬‫یک‬‫دنہ‬‫اور‬،‫وہیگ‬‫ےس‬
‘‘
‫۔‬
۱۴۸
‫رواتی‬
s
‫رکمی‬‫یبن‬
‫ﷺ‬
‫آپ‬‫اور‬،‫ان‬‫رک‬‫وگتفگ‬‫ےس‬‫اچدن‬‫ںیم‬‫وہگارے‬‫اک‬
‫ﷺ‬
‫رکان۔‬‫رحتک‬‫اک‬‫اچدن‬‫ےس‬‫ااشرے‬‫ےک‬‫ایلگن‬‫یک‬
۱۵۸

7. ۶
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫رواتی‬
d
‫اک‬‫رقآن‬‫م‬‫ظف‬‫اح‬‫ںیم‬‫ہک‬‫انہک‬‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫رقآن‬‫احظف‬‫اک‬‫ربق‬
‫ےہ۔‬‫الکم‬‫اک‬‫اہلل‬‫ںیم‬‫ٹیپ‬‫ےک‬‫اس‬‫ہکبج‬‫وہں‬‫اھکیتکس‬‫ےسیک‬‫وگتش‬
۱۲۲
‫رواتی‬
f
’’
‫رقية‬‫الغناء‬
‫الزناء‬
‘‘
.
‫ےہ۔‬‫ر‬
‫ت‬ ‫ن‬
‫م‬‫اک‬‫زان‬‫اگان‬
۱۲۶
‫رواتی‬
g
:‫رشفی‬‫درود‬‫رمہبت‬‫دس‬‫حبص‬‫رہ‬
’’
‫أ‬
ّ‫ل‬‫ل‬
‫محمد‬ ‫على‬ ‫صل‬ ‫هم‬
‫النبي‬
.....
‘‘
.
‫انلم‬‫اک‬‫وثاب‬‫ربارب‬‫ےک‬‫درود‬‫ےک‬‫ولخمق‬‫امتم‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬
‫۔‬
۱۲۵
‫رواتی‬
h
‫رہش‬‫انب‬‫ےس‬‫رماجن‬‫رپ‬‫رہن‬‫ان‬َّ‫ی‬َ‫ر‬‫ںیم‬‫تنج‬‫ےکےئل‬‫رقآن‬‫احظف‬
‫۔‬
3۱۸
‫رواتی‬
j
’’
‫الكبراء‬ ‫جالسوا‬
،
‫الحكماء‬ ‫وخالطوا‬
،
‫العلماء‬ ‫وسائلوا‬
‘‘
.
،‫روھک‬‫وجل‬‫لیم‬‫اسھت‬‫ےک‬‫امکحء‬‫اور‬،‫رکو‬‫اھٹیب‬‫اسھت‬‫ےک‬‫ڑبوں‬
‫رکو۔‬‫ایل‬‫وپھچ‬‫ےس‬‫املعء‬‫اور‬
3۲۱
‫رواتی‬
k
’’
‫اجمسل‬‫یک‬‫املعء‬!‫ےٹیب‬‫اے‬:‫اہک‬‫ےس‬‫ےٹیب‬‫اےنپ‬‫ےن‬‫امقلن‬‫رضحت‬
‫دل‬‫رمدہ‬‫اعتیل‬‫اہلل‬‫ہک‬‫ےئل‬‫اس‬،‫ونس‬‫وک‬‫الکم‬‫ےک‬‫امکحء‬،‫ڑکپو‬‫الزم‬‫وک‬
‫وک‬
‫ےک‬‫ابرش‬‫ےسیج‬‫ںیہ‬‫رکےت‬‫زدنہ‬‫اےسی‬‫ےس‬‫ونر‬‫ےک‬‫تمکح‬
‫ںیہ‬‫رکےت‬‫زدنہ‬‫وک‬‫زن‬‫رمدہ‬‫ےس‬‫رطقوں‬
‘‘
‫۔‬
3۲۲
‫رواتی‬
l
:‫ڑپانھ‬‫داعء‬‫ہی‬‫وتق‬‫ےتیپ‬‫ززمم‬
’’
ّ‫ل‬‫ال‬
‫علما‬ ‫أسألك‬ ‫إني‬ ‫هم‬
‫داء‬‫كل‬‫من‬‫وشفاء‬،‫واسعا‬‫ورزقا‬،‫نافعا‬
‘‘
.
33۵
‫رواتی‬
z
‫آپ‬‫اک‬‫رکنکویں‬‫اسےنم‬‫ےک‬‫ودف‬‫ےک‬‫ومت‬‫رضح‬
‫ﷺ‬
‫یھٹم‬‫یک‬
‫ںیم‬
‫ڑپانھ‬‫حیبست‬
‫۔‬
3۷3
‫امشر‬‫ربمن‬
)‫ونع‬‫(رصتخم‬‫دوم‬‫لصف‬
‫ربمن‬‫ہحفص‬
‫رواتی‬
1
‫آپ‬‫اک‬‫اوبلہج‬
‫ﷺ‬
‫ںیم‬‫اس‬‫وخد‬‫اور‬،‫وھکدان‬‫ڑھگا‬‫ےکےئل‬
‫رگ‬
‫اجان‬
‫۔‬
3۸۱
‫رواتی‬
2
‫یک‬‫منہج‬‫رپ‬‫ہصح‬‫اس‬‫ےہوت‬‫ڑپیت‬‫امر‬‫یک‬‫ااتسد‬‫رپ‬‫ہصح‬‫سج‬‫ےک‬‫دبن‬
‫ےہ۔‬‫رحام‬‫آگ‬
3۸۸

8. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۴
‫رواتی‬
3
‫رضحت‬
‫البل‬
r
‫اک‬
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫یک‬
‫اوینٹن‬
‫یک‬
‫لیکن‬
‫ڑکپ‬
‫رک‬
‫تنج‬
‫ںیم‬
‫دالخ‬
‫وہان‬
‫۔‬
3۸۶
‫رواتی‬
4
‫آپ‬
‫ﷺ‬
:‫ےہ‬‫اراشد‬‫اک‬
’’
‫ںیہن‬‫یھب‬‫رھبوہس‬‫اانت‬‫اک‬‫ومت‬‫ےھجم‬
‫ریھپ‬‫یھب‬‫رطف‬‫دورسی‬‫وت‬،‫ریھپوں‬‫السم‬‫رطف‬‫اکی‬‫ہک‬‫ےہ‬
‫ںیہن‬‫ای‬‫اگ‬‫وکسں‬
‘‘
‫۔‬
3۸۴
‫رواتی‬
5
‫ربجالیئ‬‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫صخش‬‫اکی‬
e
‫اہلل‬‫ہی‬‫آج‬:‫اہک‬‫ےن‬
‫رات‬‫اسری‬‫وہ‬،‫ےہ‬‫امہمن‬‫اک‬‫اعتیل‬
‫ےن‬‫اعتیل‬‫اہلل‬،‫راہ‬‫رپاشین‬
‫رتس‬‫ےک‬‫اس‬‫دبےل‬‫ےک‬‫فیلکت‬‫اس‬‫یک‬‫اس‬‫ےن‬‫ںیم‬:‫رفامای‬
(
۴۱
‫ئ‬
‫رکدی‬‫اعمف‬‫انگہ‬‫ےک‬‫اسل‬)
‫۔‬
3۸۵
‫رواتی‬
6
‫اجرب‬‫رضحت‬
r
‫آپ‬‫اک‬‫وٹیبں‬‫ےک‬
‫ﷺ‬
‫ےس‬‫وہج‬‫یک‬‫داع‬‫یک‬
‫وہان‬‫زدنہ‬‫دوابرہ‬‫دعب‬‫ےک‬‫ذحب‬
‫۔‬
3۸۲
‫رواتی‬
7
‫آپ‬‫انیپ‬‫رک‬‫دھکی‬‫اپین‬
‫ﷺ‬
‫ےہ۔‬‫تنس‬‫یک‬
3۶۸
‫رواتی‬
8
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫ےک‬
‫رکنکویں‬‫ںیم‬‫اہوھتں‬‫ےک‬‫رپاوبلہج‬‫امےن‬‫رف‬
‫اک‬
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫دانی۔‬‫اہشدت‬‫یک‬
3۶۵
‫رواتی‬
9
‫ابووضء‬‫دہعف‬‫وس‬‫دو‬‫روزاہن‬
‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫وسر‬
‫یک‬‫اعتٰیل‬‫رپاہلل‬‫ڑپےنھ‬
‫انلم‬‫اک‬‫ھجمس‬‫اور‬‫ربص‬،‫ملع‬‫ےس‬‫رطف‬
‫۔‬
3۴۲
‫رواتی‬
-
’’
‫َم‬‫ل‬‫العا‬‫موت‬‫ِم‬‫ل‬‫العا‬‫موت‬
‘‘
.
‫ےہ۔‬‫ومت‬‫یک‬‫اعمَل‬‫ومت‬‫یک‬‫اعمِل‬
3۴۱
‫رواتی‬
q
‫اسیلب‬
‫اعمف‬‫ہ‬‫انگ‬‫امتم‬‫اعتیل‬‫اہلل‬‫ےس‬‫سج‬‫وہان‬‫اید‬‫اک‬‫داع‬‫ایسی‬‫وک‬
‫ےگ‬‫رکدںی‬
‫۔‬
3۴3
‫رواتی‬
w
’’
‫اہلل‬‫روسل‬
‫ﷺ‬
‫ہک‬‫ےہ‬‫وقنمل‬‫ےس‬
‫امم‬‫ا‬
‫ےک‬
‫ابلک‬
‫ےھچیپ‬
‫واےل‬
‫ےکےئل‬
‫ا‬،‫ےہ‬‫اجات‬‫اھکل‬‫وثاب‬‫اک‬‫امنزوں‬‫وس‬
‫و‬
‫داںیئ‬‫ر‬
‫اجبن‬
(‫رّتھچپ‬‫ےکےئل‬‫واےل‬
۴۸
‫واےل‬‫اجبن‬‫ابںیئ‬‫اور‬،‫اک‬‫امنزوں‬)
(‫اچپس‬‫ےکےئل‬
۸۱
‫واولں‬‫فص‬‫امتم‬‫ابیق‬‫اور‬،‫اک‬‫امنزوں‬)
(‫سیچپ‬‫ےکےئل‬
۱۸
‫ےہ‬‫اجات‬‫اھکل‬‫وثاب‬‫اک‬‫امنزوں‬)
‘‘
‫۔‬
3۴۷

9. ۵
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫رواتی‬
e
‫ےہ۔‬‫تنس‬‫اھکان‬‫اھٹیم‬‫دعب‬‫ےک‬‫اھکےن‬‫اھکان‬
3۴۶
‫رواتی‬
r
‫اسحب‬ ‫اک‬ ‫ہچب‬ ‫اکی‬ ‫ےک‬ ‫وقم‬ ‫امرہ‬ ‫یک‬ ‫وجنم‬ ‫ملع‬
‫رکےکرضحت‬
‫ربجالیئ‬
e
‫وہں‬‫ںیم‬‫ای‬‫ںیہ‬‫آپ‬‫وت‬‫ای‬‫ربجالیئ‬‫ہک‬‫انہک‬‫ہی‬‫وک‬
‫۔‬
3۴۵
‫رواتی‬
t
‫اعتیل‬‫اہلل‬‫ںیم‬‫وصرت‬‫یک‬‫اجےن‬‫نب‬‫انرفامن‬‫ےک‬‫ولخمق‬‫اسری‬
‫اجان‬‫لگن‬‫وک‬‫بس‬‫ان‬‫اک‬‫اجونر‬‫اکی‬‫ےک‬
‫۔‬
3۵۱
‫رواتی‬
y
’’
‫آپ‬‫ںیم‬‫اولداع‬‫ا‬
‫ت‬
‫ۃ‬‫ب‬‫ط‬
‫ن‬
‫خ‬
‫ﷺ‬
‫ںیھمت‬‫اسیلب‬:‫ےناراشدرفامای‬
‫رکے‬ ‫ںیہن‬ ‫وغشمل‬ ‫ںیم‬ ‫رپیتس‬ ‫تب‬
‫زہار‬ ‫ںیہمت‬ ‫اہتبل‬ ،‫اگ‬
‫یک‬‫اوٹن‬ ‫آدیم‬ ‫اکی‬ ،‫اگ‬ ‫دے‬ ‫اگل‬ ‫ںیم‬ ‫ابعدت‬ ‫یک‬ ‫وبعمدوں‬
‫رکےاگ۔۔۔۔‬‫وپاج‬‫یک‬‫وعرت‬‫آدیم‬‫دورسا‬،‫رکےاگ‬‫ابعدت‬
‫وہ‬‫وت‬‫ےہ؟‬‫احل‬‫ایک‬‫اک‬‫آپ‬‫وپےھچاگ‬‫ےس‬‫دورسے‬‫صخش‬‫اکی‬
‫ہن‬ ‫احل‬ ‫وکیئ‬ ‫ریما‬ ‫وت‬ ‫وہیت‬ ‫ہن‬ ‫اجترت‬ ‫ریمی‬ ‫ارگ‬ ‫ہک‬ ‫اگ‬ ‫ےہک‬
‫وہات۔۔۔‬
‘‘
‫۔‬
3۵۱
‫رواتی‬
u
‫آدم‬ ‫رضحت‬
e
،‫اک‬
‫ںیم‬ ‫رہم‬ ‫ےک‬ ‫االسلم‬ ‫اہیلع‬ ‫وحاء‬ ‫رضحت‬
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫ڑپانھ‬‫درود‬‫رپ‬
‫۔‬
3۵۸
‫رواتی‬
i
‫آپ‬‫اک‬‫امکل‬‫نب‬‫بیبح‬
‫ﷺ‬
‫رکان‬‫بلط‬‫زجعمہ‬‫اک‬‫رمق‬‫م‬‫قش‬‫ےس‬
‫آپ‬‫اور‬
‫ﷺ‬
‫وہان۔‬‫کیھٹ‬‫اک‬‫حۃ‬‫طی‬‫س‬‫یٹیب‬‫یک‬‫اس‬‫ےس‬‫ربتک‬‫یک‬
3۵۵
‫رواتی‬
o
:‫دعب‬‫ےک‬‫امنز‬‫رفض‬‫رہ‬
’’
‫ربي‬ ‫أنت‬ ‫ّهم‬‫ل‬‫ال‬
‫أنت‬ ‫إال‬ ‫إله‬ ‫ال‬
....‫توكلت‬ ‫عليك‬
.‘‘
‫اک‬‫ہگج‬‫ںیم‬‫ارفلدوس‬‫تنج‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬
‫اور‬،‫دانھکی‬‫ےس‬‫رتمح‬‫رظن‬‫رمہبت‬‫رتس‬‫اک‬‫اعتیل‬‫اہلل‬‫روز‬‫رہ‬‫اور‬،‫انلم‬
‫وہان‬‫وپرا‬‫اک‬‫احوتجں‬‫رتس‬
‫۔‬
3۲۸
‫رواتی‬
p
‫اجیت‬‫یک‬‫ںیہن‬‫رد‬‫وہ‬‫اجےئ‬‫امیگن‬‫داع‬‫وج‬‫ےک‬‫ڑپھ‬‫اہلل‬‫مسب‬
‫۔‬
3۲۶
‫رواتی‬
a
’’
‫روزاہن‬‫صخش‬‫وج‬
۱۱۱
‫اگ‬‫ڑپےھ‬‫ابووضء‬‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫وسر‬‫رمہبت‬
‫وت‬
‫زہار‬‫دس‬‫الھک‬‫اکی‬‫ںیم‬‫انجزے‬‫ےک‬‫وتاس‬‫اگ‬‫رمے‬‫وہ‬‫بج‬
‫ےگ‬‫رکںی‬‫ومشتیل‬‫رفےتش‬
‘‘
‫۔‬
3۲۵

10. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲
‫رواتی‬
s
’’
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫اکی‬‫رپ‬‫اتم‬‫ریمی‬‫رقنعبی‬‫ہک‬‫رفامای‬‫اراشد‬‫ےن‬
‫اپچن‬‫اور‬‫ےگ‬‫رںیھک‬‫وبحمب‬‫وک‬‫زیچوں‬‫اپچن‬‫ولگ‬‫ہک‬‫اگ‬‫آےئ‬‫زامہن‬
‫ےگ۔۔۔‬‫الھبدںی‬‫وک‬‫زیچوں‬
‘‘
‫۔‬
۷۱۱
‫رواتی‬
d
‫دعب‬‫ےک‬‫امنز‬‫رفض‬‫رہ‬
‫رہ‬‫ےس‬‫ڑپےنھ‬‫ہملک‬‫وچاھت‬‫رمہبت‬‫نیت‬
‫وثاب‬‫اک‬‫ابعدت‬‫یک‬‫اسل‬‫اکی‬‫رپ‬‫رتعک‬
‫۔‬
۷۱۱
‫رواتی‬
f
’’
‫تعلمه‬ ‫في‬ ‫يتورع‬ ‫لم‬ ‫من‬
‫ا‬
‫ثالثة‬ ‫بأحد‬ ‫اهلل‬ ‫بتاله‬
... ‫أشياء‬
‘‘
.
‫رپزیہاگری‬‫ںیم‬‫زامےن‬‫ےک‬‫ےنھکیس‬‫ملع‬‫صخش‬‫وج‬
‫اکی‬‫یسک‬‫ےس‬‫ںیم‬‫اایشء‬‫نیت‬‫اعتایلےس‬‫اہلل‬‫وت‬‫رکات‬‫ںیہن‬‫اایتخر‬
‫ںیہ۔‬‫رکدےتی‬‫رگاتفر‬‫ںیم‬‫تبیصم‬
۷۱3
‫رواتی‬
g
‫راعکت‬‫زہار‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫وسر‬‫ابووضء‬‫دہعف‬‫وس‬‫دو‬‫روزاہن‬
‫وثاب‬‫اک‬‫لفن‬
‫۔‬
۷۱۸
‫رواتی‬
h
’’
‫أملح‬ ‫وأنا‬ ،‫أصبح‬ ‫يوسف‬ ‫أخي‬
‘‘
.
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫اراشد‬
‫ویفس‬‫اھبیئ‬‫ریمے‬:‫ںیہ‬‫رفامےت‬
‫اور‬،‫ںیہ‬‫واےل‬‫ابصتح‬‫زایدہ‬
‫وہں۔‬‫واال‬‫المتح‬‫زایدہ‬‫ںیم‬
۷۱۶
‫رواتی‬
j
‫ابووضء‬‫رمہبت‬‫وس‬‫دو‬‫روزاہن‬
‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫وسر‬
‫رزق‬‫وس‬‫نیت‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬
‫انلھک‬‫اک‬‫ےکدروازوں‬
‫۔‬
۷۱۲
‫رواتی‬
k
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫اچر‬‫یک‬‫تنج‬‫اور‬،‫رکان‬‫ریس‬‫یک‬‫تنج‬‫اک‬
‫دانھکی‬‫وک‬‫رہنوں‬
‫ہک‬‫وج‬
’’
‫الرحيم‬ ‫الرحمن‬ ‫اهلل‬ ‫بسم‬
‘‘
‫ریہ‬‫لکن‬‫رطح‬‫اس‬‫ےس‬
‫یک‬ ‫اہلل‬ ‫مسب‬ ‫ہک‬ ‫ںیہ‬
’’
‫میم‬
‘‘
‫یک‬ ‫اہلل‬ ‫م‬‫ظفل‬ ‫اور‬ ،‫رہن‬ ‫یک‬ ‫اپین‬ ‫ےس‬
’’
‫ھ‬
‘‘
‫یک‬‫ارلنمح‬‫اور‬،‫رہن‬‫یک‬‫دودھ‬‫ےس‬
’’
‫میم‬
‘‘
‫یک‬‫رشاب‬‫ےس‬
‫یک‬‫ارلمیح‬‫اور‬،‫رہن‬
’’
‫میم‬
‘‘
‫ےہ۔‬‫ریہ‬‫لکن‬‫رہن‬‫یک‬‫دہش‬‫ےس‬
۷۲۱
‫رواتی‬
l
،‫ںیم‬ ‫وہاؤں‬ ‫اک‬ ‫رپدنوں‬ ‫ےکےئل‬ ‫ویبی‬ ‫اتدعبار‬ ‫یک‬ ‫اخودن‬
‫اک‬‫ویلھچمں‬
‫رف‬،‫ںیم‬‫اپین‬
‫ںیم‬‫آامسن‬‫اک‬‫رمق‬‫و‬‫سمش‬‫اور‬‫وتشں‬
‫اافغتسر‬
‫امتم‬‫اور‬‫رفوتشں‬،‫اعتیل‬‫اہلل‬‫رپ‬‫ویبی‬‫انرفامن‬‫یک‬‫اخودن‬‫اور‬،‫رکان‬
‫رکان۔‬‫تنعل‬‫اک‬‫ااسنونں‬
۷۲۷

11. ۲۱
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫رواتی‬
z
‫دنبہ‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬‫ماربایمیہ‬‫درود‬‫رمہبت‬‫دس‬‫دعب‬‫ےک‬‫رجف‬‫م‬‫ز‬‫امن‬‫روزاہن‬
‫لپ‬،‫انلکن‬‫رطح‬‫یک‬‫دصنیقی‬‫اور‬‫ویبنں‬‫اک‬‫روح‬‫یک‬
‫ےس‬‫رصاط‬
‫وک‬‫اس‬‫رک‬‫رھک‬‫رس‬‫ںیم‬‫دجسہ‬‫اک‬‫اوررفہتش‬،‫آاسین‬‫ںیم‬‫زگرےن‬
‫رکواان‬‫دالخ‬‫ںیم‬‫تنج‬
‫۔‬
۷۲۶
‫رواتی‬
x
‫وس‬‫ابووضء‬‫دہعف‬‫وس‬‫دو‬‫روزاہن‬
‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫ر‬
‫رتمح‬‫وس‬‫نیت‬‫رپ‬‫ڑپےنھ‬
‫انلھک‬‫اک‬‫دروازوں‬‫ےک‬
‫۔‬
۷۲۴
‫رواتی‬
c
‫رمہبت‬‫وس‬‫نیت‬‫دن‬‫ےک‬‫دیع‬
’’
‫وبحمده‬ ‫اهلل‬ ‫سبحان‬
‘‘
‫ڑپھ‬
‫ےنشخب‬‫وک‬‫رُمدوں‬‫املسمن‬‫رک‬
‫اک‬‫ونر‬‫زہار‬‫اکی‬‫ںیم‬‫ربقوں‬‫یک‬‫ان‬‫رپ‬
‫وہان۔‬‫دالخ‬
۷۲۵
‫رواتی‬
v
’’
‫ولسانك‬ ،‫غيري‬ ‫حب‬ ‫فيه‬ ‫تدخل‬ ‫فال‬ ‫لي‬ ‫قلبك‬
‫لي‬
‫تشغله‬‫فال‬‫لي‬‫وبدنك‬،‫غيري‬‫أحدا‬‫به‬‫تذكر‬‫فال‬
‫بخدمة‬
،‫غيري‬
‫مني‬ ‫إال‬ ‫تطلبه‬ ‫فال‬ ‫شيئا‬ ‫أردت‬ ‫وإن‬
‘‘
.
‫اعتٰیل‬‫اہلل‬
‫تبحم‬‫یک‬‫ریغ‬‫ریمے‬‫وت‬‫ےہ‬‫ےئل‬‫ریمے‬‫دل‬‫ریتا‬‫ہک‬‫ںیہ‬‫رفامےت‬
‫اس‬‫وت‬‫ےہ‬‫ےئل‬‫ریمے‬‫زابن‬‫ریتی‬‫اور‬،‫رک‬‫ہن‬‫دالخ‬‫ںیم‬‫اس‬
‫وت‬‫ےہ‬‫ےئل‬‫ریمے‬‫دبن‬‫ریتا‬‫اور‬،‫رک‬‫ہن‬‫اید‬‫وک‬‫ریغ‬‫یسک‬‫ریمے‬‫ےس‬
‫ےھجت‬‫بج‬‫اور‬،‫رک‬‫ہن‬‫وغشمل‬‫ںیم‬‫دختم‬‫یک‬‫ریغ‬‫ریمے‬‫ُےس‬‫ا‬
‫امگن۔‬‫ےس‬‫یہ‬‫ھجم‬‫وت‬‫وہ‬‫اچےیہ‬‫زیچ‬‫وکیئ‬
۷۱۱
‫رواتی‬
b
’’
‫من‬
‫لم‬
‫يملك‬
‫عينه‬
‫فليس‬
‫القلب‬
‫عنده‬
‘‘
.
‫صخش‬‫سج‬
‫ےک‬‫اس‬‫یھب‬‫دل‬‫اک‬‫اس‬،‫ےہ‬‫ںیہن‬‫ںیم‬‫ےضبق‬‫ےک‬‫اس‬‫آھکن‬‫یک‬
‫ےہ۔‬‫ںیہن‬‫ںیم‬‫اقوب‬
۷۱۱
‫رواتی‬
n
’’
‫إ‬
‫ن‬
‫الشاب‬
‫المؤمن‬
‫لو‬
‫يقسم‬
‫على‬
‫اهلل‬
‫تعالى‬
‫ألبره‬
‘‘
.
‫اہلل‬‫وت‬‫اھکےل‬‫مسق‬‫یک‬‫ابت‬‫یسک‬‫رپ‬‫اعتیل‬‫اہلل‬‫ونوجان‬‫ومنم‬‫ارگ‬
‫مسق‬‫یک‬‫اس‬‫اعتیل‬
‫ںیہ۔‬‫رفامےت‬‫وپرا‬‫رضور‬‫وک‬
۷۱3
‫رواتی‬
m
‫دعب‬‫ےک‬‫مرہظ‬‫امنز‬‫روزاہن‬
۲۱۱
:‫رمہبت‬
’’
‫على‬ ‫صل‬ ‫ّهم‬‫ل‬‫أل‬
‫وسلم‬ ‫وبارك‬ ‫آله‬ ‫وعلى‬ ‫محمد‬
‘‘
‫ےک‬‫رپبیغ‬‫ڑپےنھ‬
‫زخاونں‬
‫وہان‬‫ہن‬‫اک‬‫ذعاب‬‫رپ‬‫انگہ‬‫اور‬،‫ادایگیئ‬‫یک‬‫رقض‬‫ےس‬
‫۔‬
۷۱۴

12. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲۲
‫رواتی‬
Q
’’
‫اجےئ‬‫یک‬‫ہن‬‫دردی‬ ‫م‬
‫ہ‬‫ےس‬‫اس‬‫اور‬‫دےھکی‬‫اھکات‬‫وک‬‫یسک‬‫اجدنار‬‫وکیئ‬
‫وہیگ‬‫دواہن‬‫وکیئ‬‫یک‬‫سج‬‫وہاگ‬‫التبم‬‫ںیم‬‫رمض‬‫اےسی‬‫واال‬‫اھکےن‬‫وت‬
‘‘
‫۔‬
۷۱۵
‫رواتی‬
W
’’
‫ال‬ ‫بما‬ ‫اشتغاله‬‫العبد‬‫عن‬‫تعالى‬ ‫اهلل‬‫إعراض‬ ‫عالمة‬
‫يعنيه‬
‘‘
.
‫یک‬‫دنبہ‬‫وہان‬‫وغشمل‬‫ںیم‬‫ابوتں‬‫رضوری‬‫ریغ‬‫اک‬‫دنبہ‬
‫اعتیل‬‫اہلل‬‫ےس‬‫رطف‬
‫ےہ۔‬‫العتم‬‫یک‬‫ےنیل‬‫ریھپ‬‫ہنم‬‫ےک‬
۷3۱
‫رواتی‬
E
‫ابووضء‬‫دہعف‬‫وس‬‫دو‬‫روزاہن‬
‫االخص‬ٔ‫ہ‬‫وسر‬
‫بضغ‬‫وس‬‫رپنیت‬‫ڑپےنھ‬
‫وہان‬‫دنب‬‫اک‬‫دروازوں‬‫ےک‬
‫۔‬
۷3۸
‫رواتی‬
R
’’
‫اهلل‬ ‫قدمه‬ ‫تقدم‬ ‫من‬
‘‘
.
‫اےس‬‫اعتٰیل‬‫اہلل‬،‫ےہ‬‫ڑباتھ‬‫آےگ‬‫وج‬
‫ںیہ۔‬‫دےتی‬‫ڑباھ‬‫آےگ‬
۷3۴
‫مکح‬‫رصتخم‬‫اک‬‫رواایت‬
‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬‫م‬‫لصف‬
)‫ونع‬‫(لصفم‬
۷3۲
‫مکح‬‫رصتخم‬‫اک‬‫رواایت‬
‫دو‬‫م‬‫لصف‬
‫م‬
)‫ونع‬‫(رصتخم‬
۷۷۴
‫آایت‬‫رہف ِتس‬
۷۸3
‫وآاثر‬‫ااحدثی‬‫رہف ِتس‬
۷۸۸
‫روات‬‫رہف ِتس‬
۷۸۲
‫رماعج‬‫و‬‫اصمدر‬‫رہف ِتس‬
۷۶۱

13. ۲۱
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫دقمہم‬
‫الرحيم‬‫الرحمن‬‫اهلل‬‫بسم‬
‫اصطفى‬‫الذين‬‫عباده‬‫على‬‫وسالم‬‫وكفى‬‫هلل‬‫الحمد‬
،
!‫بعد‬‫أما‬
‫وک‬‫اسویھتں‬‫ریمے‬‫اور‬‫دنبہ‬‫ےن‬‫اس‬‫ہک‬‫وہا‬‫لضف‬‫میظع‬‫اک‬‫الجہل‬‫لج‬‫اہلل‬
‫اتکب‬
’’
‫اجزئہ‬‫ینف‬‫اک‬‫رواایت‬‫ربتعم‬‫ریغ‬
‘‘
‫ہصح‬‫ےک‬
‫اہچرم‬
‫یشخب۔‬‫وتقیف‬‫یک‬‫اتفیل‬‫یک‬
‫ےلہپ‬‫وج‬،‫ےہ‬‫ربرقار‬‫رپ‬‫ووضاطب‬‫اوصل‬‫امتم‬‫ان‬‫اسقب‬‫م‬‫بسح‬‫ہصح‬‫ہی‬
‫نیت‬
‫وصحں‬
‫اسویھت‬‫اسہقب‬‫ںیم‬‫ومجمہع‬‫اس‬،‫ےھت‬‫ںیم‬
‫اسھت‬‫ےک‬‫ں‬
‫امجتع‬‫اکی‬‫اسھت‬
‫وصخًاص‬،‫ےہ‬‫ریہ‬‫رشکی‬
‫اصبح‬‫میلس‬‫ومولی‬
‫اصبح‬‫زمحہ‬‫ومولی‬‫اور‬
‫اعتون‬‫ےک‬
‫وہں۔‬‫وکشمر‬‫ااہتنیئ‬‫ںیم‬‫اک‬
‫اخن‬‫اریم‬‫اطرق‬
(
03423210056
)
‫ادحلثی‬‫ولعم‬‫یف‬‫صصختم‬
‫رکایچ‬‫افروہیق‬‫اجہعم‬

14. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲3
‫اول‬‫لصف‬
(
‫ونع‬‫لصفم‬
)
‫رواتی‬
‫ربمن‬
‫رواتی‬
:
‫آپ‬
‫ﷺ‬
‫اعمذ‬‫رضحت‬‫اک‬
r
‫طخ‬‫زعتیتی‬‫وک‬
‫مکح‬
:
‫اصف‬‫اسھت‬‫ےک‬‫دنسوں‬‫فلتخم‬‫ےن‬‫امجتع‬‫اکی‬‫یک‬‫دحمنیث‬‫وک‬‫رواتی‬‫اس‬
‫ےہ‬‫اہک‬‫ڑھگت‬‫نم‬
،
‫ےسیج‬
:
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬
l
،
‫ذیبہ‬‫احظف‬
l
،
‫رجح‬‫انب‬‫احظف‬
‫القسعین‬
l
،
‫ااہبصین‬‫اوبمیعن‬‫احظف‬‫زین‬
l
‫یک‬‫وبثت‬‫ےک‬‫دحثی‬‫اس‬‫یھب‬‫ےن‬
‫ےہ‬‫یک‬‫یفن‬
،
‫اخسوی‬‫احظف‬
l
‫رعاق‬‫انب‬‫العہم‬‫اور‬
l
‫ےک‬‫اہمئ‬‫ابال‬‫درج‬‫یھب‬‫ےن‬
‫ےہ‬‫ایک‬‫اامتعد‬‫رپ‬‫اوقال‬
،
‫اس‬
‫ےئل‬
‫اہلل‬‫روسل‬‫اےس‬
‫ﷺ‬
‫رکان‬‫وسنمب‬‫رطف‬‫یک‬
‫ںیہن‬‫در ِتس‬
‫۔‬
‫اخہک‬‫اامجیل‬‫اک‬‫قیقحت‬
‫ھچ‬‫رواتی‬‫ہی‬
‫دنسوں‬
‫ےہ‬‫وقنمل‬‫ےس‬
:
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ولصمب‬
‫رمعو‬‫نب‬‫اجمعش‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫یطلم‬‫حیجن‬‫نب‬‫ااحسق‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫یعخن‬‫اوبداؤد‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ایحن‬‫نب‬‫فلخ‬‫نب‬‫دمحم‬‫وعیک‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ی‬َ‫ب‬ُ
‫ن‬
‫ن‬‫نب‬‫اربامیہ‬‫نب‬‫ااحسق‬‫نب‬‫ادمح‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ایعجش‬‫مطی‬‫رَش‬‫نب‬‫ط‬
‫۔‬
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ولصمب‬
’’
َُ ُ
‫زجءل‬
‫ن‬‫ي‬
‘‘
‫می‬‫ر‬َّ‫و‬‫ر‬
‫ن‬
َ
‫ح‬‫اربامیہ‬‫نب‬‫دمحم‬‫رفعج‬‫اوب‬‫راوی‬‫ےک‬
(
‫اوتملیف‬
3۲3
‫ھ‬
)
’’
‫ْن‬‫ي‬َ‫و‬ُ‫ل‬‫جزء‬
‘‘
1
‫ںیہ‬‫ےتھکل‬‫ںیم‬‫آرخ‬‫ےک‬
:
1
:‫لوين‬‫المصيصي‬‫حديث‬‫فيه‬‫جزء‬
:‫ص‬
۰۲۱
،
:‫رقم‬
۰۲۰
،
:‫ت‬
‫مسعد‬‫الرحمن‬‫عبد‬‫أبو‬
‫السعدني‬‫الحميد‬‫عبد‬‫بن‬
،
‫السلف‬‫أضواء‬
‫ـ‬
‫الرياض‬
،
‫الطبعة‬
‫األولى‬
۰1۰1
‫ه‬
.‫ـ‬


15. ۲۷
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
’’
‫ثنا‬
‫ِري‬‫و‬ُّ‫د‬‫ال‬‫عمر‬ ‫بن‬‫حفص‬ ‫عمر‬ ‫أبو‬
،
‫الرحمن‬‫عبد‬‫بن‬‫اهلل‬‫عبد‬‫ثنا‬
،
‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬ ‫عن‬
،
‫نسي‬ ‫بن‬ ‫عبادة‬ ‫عن‬
،
‫ا‬ ‫عبد‬ ‫عن‬
‫غنم‬ ‫بن‬ ‫لرحمن‬
،
‫قال‬
:
‫بولده‬‫معاذ‬‫أصيب‬
،
‫عليه‬‫جزعه‬ ‫فاشتد‬
،
‫فكتب‬+‫النبي‬‫ذلك‬‫فبلغ‬
‫إليه‬
:
‫جبل‬ ‫بن‬ ‫معاذ‬ ‫إلى‬ + ‫محمد‬ ‫من‬
،
‫عليك‬ ‫سالم‬
،
‫إليك‬ ‫أحمد‬ ‫فإني‬
‫إال‬‫إله‬‫ال‬‫الذي‬‫اهلل‬
‫هو‬
.
‫بعد‬ ‫أما‬
:
‫األجر‬ ‫لك‬ ‫اهلل‬ ‫فعظم‬
،
‫الصبر‬ ‫وألهمك‬
،
‫وإياك‬ ‫ورزقنا‬
‫الشكر‬
،
‫اهلل‬ ‫مواهب‬ ‫من‬ ‫وأوالدنا‬ ‫وأموالينا‬ ‫وأهلينا‬ ‫أنفسنا‬ ‫إن‬ ‫ثم‬
‫الهنية‬
‫المستودعة‬ ‫وعواريه‬
،
‫وسرور‬ ‫غبطة‬ ‫في‬ ‫به‬ ‫متعك‬
،
‫بأجر‬ ‫منك‬ ‫وقبضه‬
‫والهدى‬ ‫والرحمة‬ ‫الصالة‬
،
‫واحتسبت‬ ‫صبرت‬ ‫إن‬
،
‫عليك‬ ‫فاليجمعن‬
‫معاذ‬ ‫يا‬
!
‫أ‬ ‫خصلتين‬
‫فاتك‬ ‫ما‬ ‫على‬ ‫فتندم‬ ‫أجرك‬ ‫جزعك‬ ‫يحبط‬ ‫ن‬
،
‫فإنك‬
‫عزوجل‬ ‫ربك‬ ‫أطعت‬ ‫قد‬ ‫مصيبتك‬ ‫أبواب‬ ‫على‬ ‫قدمت‬ ‫لو‬
،
‫وتنجزت‬
‫موعده‬
،
‫عنه‬‫قصرت‬‫قد‬‫المصيبة‬‫أن‬‫عرفت‬
،
‫معاذ‬‫يا‬‫واعلم‬
!
‫إ‬
‫ال‬‫الجزع‬‫ن‬
‫ميتا‬ ‫يرد‬
،
‫حزنا‬ ‫واليدفع‬
،
‫ف‬
‫أ‬
‫العزاء‬ ‫حسن‬
،
‫الموعد‬ ‫وتنجز‬
،
‫وليذهب‬
‫قد‬‫وكان‬‫بك‬‫نازل‬‫ماهو‬‫على‬‫أسفك‬
،
‫والسالم‬
‘‘
.
‫ارلنٰمح‬‫دبع‬
‫اعمذ‬‫بج‬‫ہک‬‫ےہ‬‫وقنمل‬‫ےس‬‫ من‬‫نب‬
r
‫اک‬‫ااقتنل‬‫ےک‬‫ےٹیب‬‫وک‬
‫اچنہپ‬‫اسہحن‬
،
‫وہےئ‬‫نیگمغ‬‫دشدی‬‫وہ‬‫ےس‬‫سج‬
،
‫اوریبن‬
‫ﷺ‬
‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫ان‬‫وک‬
‫یلم‬‫االطع‬
،
‫آپ‬‫وت‬
‫ﷺ‬
‫اھکل‬‫طخ‬‫وک‬‫ان‬‫ےن‬
:
‫دمحم‬
‫ﷺ‬
‫لبج‬‫نب‬‫اعمذ‬‫ےس‬‫اجبن‬‫یک‬
،‫رطف‬‫یک‬
‫وہ‬‫السیتم‬‫رپ‬‫مت‬
،
‫اہمترے‬‫ںیم‬
‫یک‬‫اہلل‬‫اس‬‫اسےنم‬
‫وبعمد‬‫اور‬‫وکیئ‬‫وسا‬‫ےک‬‫سج‬‫ہک‬‫وہں‬‫رکات‬‫ایبن‬‫رعتفی‬
‫ںیہن‬
‫۔‬

16. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲۸
‫دعب‬‫وانثےک‬‫دمح‬
:
‫ڑباھےئ‬‫وک‬‫وثاب‬‫اہمترے‬‫اعتیل‬‫اہلل‬
،
‫رکان‬‫ربص‬‫ںیہمت‬‫اور‬
‫رکے‬‫ااہلم‬
،
‫وتقیف‬‫یک‬‫رکےن‬‫رکش‬‫ںیہمت‬‫اور‬‫ںیمہ‬‫اور‬
‫رفامےئ‬‫اطع‬
،
‫امہری‬‫انچہچن‬
‫اجںین‬
،
‫واےل‬‫رھگ‬
،
‫ےیطع‬‫وخوگشار‬‫ےس‬‫رطف‬‫یک‬‫اہلل‬‫ہی‬‫اوالد‬‫اور‬‫امل‬
‫ںیہ‬ ‫اامہ‬‫اور‬
،
‫عفن‬‫ںیم‬‫وصرت‬‫رسمت‬‫القئ‬‫اور‬‫رکش‬‫اقلب‬‫ںیہمت‬‫ےن‬‫اس‬‫ذرےعی‬‫ےک‬‫نج‬
‫اچنہپای‬
،
‫ایل‬‫ےل‬‫رک‬‫دے‬‫وعض‬‫اک‬‫دہاتی‬‫اور‬‫ورفغمت‬‫رتمح‬‫رھپ‬
،
‫ربص‬‫مت‬‫رشبہکیط‬
‫روھک‬‫ادیم‬‫یک‬‫وثاب‬‫اور‬‫رکو‬
،
‫اعمذ‬‫اے‬‫رپ‬‫مت‬‫ںیتلصخ‬‫دو‬‫انچہچن‬
!
‫ںیہن‬‫عمج‬‫اسھت‬‫اکی‬
‫اچےیہ‬‫وہین‬
،
‫ربصا‬‫ےب‬‫اہمترا‬‫ہک‬
‫رکدے‬‫متخ‬‫وک‬‫ارج‬‫اہمترے‬‫نپ‬
،
‫اس‬‫روہ‬‫اندم‬‫مت‬‫اور‬
‫رپ‬‫اجےن‬‫وھچٹ‬‫ےک‬‫وثاب‬
،
‫ےئگ‬‫چنہپ‬‫کت‬‫دروازوں‬‫ےک‬‫وتبیصمں‬‫ان‬‫مت‬‫ارگ‬‫ویکہکن‬
‫ہک‬‫ںیم‬‫احل‬‫اس‬‫ںیہ‬‫وایل‬‫ےنچنہپ‬‫ںیہمت‬‫ہک‬‫وج‬
‫ااط‬‫یک‬‫دخا‬‫اےنپ‬‫مت‬
‫اور‬‫واےل‬‫رکےن‬‫تع‬
‫ےئک‬‫اسھت‬‫ےک‬‫اس‬
‫وہ‬‫واےل‬‫رکےن‬‫وپرا‬‫وک‬‫ودعہ‬‫ےئگ‬
،
‫ےتیل‬‫اجن‬‫وت‬
‫وج‬‫ہک‬
‫تبیصم‬
‫ےہ‬‫یچنہپ‬‫ںیہمت‬
،
‫ےہ‬‫ںیہن‬‫ڑبی‬‫تہب‬‫وہ‬
،
!‫اعمذ‬‫اے‬‫ول‬‫اجن‬‫اور‬
‫ےب‬
‫ربصا‬
‫یسک‬‫نپ‬
‫ےہ‬‫رکاتکس‬‫دور‬‫وک‬‫مغ‬‫یہ‬‫ہن‬‫اور‬‫رکاتکس‬‫ںیہن‬‫زدنہ‬‫وک‬‫واےل‬‫رمےن‬
،
‫وخب‬‫مت‬‫انچہچن‬
‫ول‬‫اکم‬‫ےس‬‫یلست‬
،
‫روھک‬‫ادیم‬‫یک‬‫وہےن‬‫ےکوپرا‬‫ودعہ‬‫اور‬
،
‫انزل‬‫رپ‬‫مت‬‫تبیصم‬‫وج‬‫اور‬
‫زگریکچ‬‫اب‬‫وہ‬‫یھت‬‫وہیئ‬
،
‫انچہچن‬
‫دو‬‫اجےن‬‫وک‬‫اوسفس‬‫رپ‬‫اس‬‫اب‬
،
‫واالسلم‬
‫۔‬
‫اصمدر‬‫درگی‬‫ضعب‬
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬‫رواتی‬‫ہی‬
l
‫ےن‬
’’
‫حلية‬
‘‘
1
‫ںیم‬
،
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫ےن‬
’’
‫الموضوعات‬ ‫كتاب‬
‘‘
2
‫ںیم‬
،
‫اسعرک‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫ےن‬
’’
‫تاريخ‬
‫دمشق‬
‘‘
3
1
‫حلية‬
‫األولياء‬
:
۰
/
۲1۲
،
‫الفكر‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
‫الطبعة‬،
۰1۰۱
.‫هـ‬
2
‫كتاب‬
‫الموضوعات‬
:
۲
/
۲1۰
‫الطبعة‬،‫المنورة‬ ‫المدينة‬ ‫ـ‬ ‫السلفية‬ ‫المكتبة‬،‫عثمان‬ ‫محمد‬ ‫الرحمن‬ ‫عبد‬:‫ت‬،
‫األول‬
‫ى‬
۰۲1۱
‫هـ‬
.
3
‫تاريخ‬
‫دمشق‬
:
۸1
/
111
،
‫الدين‬ ‫محب‬:‫ت‬
،‫العمروي‬ ‫غرامة‬ ‫بن‬ ‫عمر‬ ‫سعيد‬ ‫أبي‬
‫دار‬
‫الفكر‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
،
‫الطبعة‬
‫األولى‬
۰1۰1
‫هـ‬
.

17. ۲۶
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫القسعین‬‫رجح‬‫انب‬‫احظف‬‫اور‬‫ںیم‬
l
‫ےن‬
’’
‫األفكار‬ ‫نتائج‬
‘‘
1
‫ےہ‬‫یک‬‫رختجی‬‫ںیم‬
،
‫دنسںی‬‫امتم‬
‫رتشمک‬‫آرک‬‫رپ‬‫رُقیشی‬‫دبعارلنمح‬‫نب‬‫دبعاہلل‬‫راوی‬‫وموجد‬‫ںیم‬‫دنس‬
‫ںیہ‬‫وہاجیت‬
‫۔‬
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫الکم‬‫اک‬‫اہمئ‬‫رپ‬‫ولصمب‬
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
‫ااہبصین‬
l
‫وقل‬‫اک‬
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
‫ااہبصین‬
l
‫رطقی‬‫اس‬‫ےک‬‫ولصمب‬‫دیعس‬‫دمحمنب‬
،
‫اجمعش‬‫زین‬
‫رطقی‬‫ےک‬‫رمعو‬‫نب‬
(
‫ےہ‬‫آراہ‬‫آےگ‬‫ذرک‬‫اک‬‫سج‬
)
‫ںیہ‬‫ےتھکل‬‫دعب‬‫ےک‬‫رکےن‬‫لقن‬‫وک‬
:
’’
‫ضعيفة‬ ‫الروايات‬ ‫هذه‬ ‫وكل‬
،
‫تثبت‬ ‫ال‬
،
‫كانت‬ ‫معاذ‬ ‫ابن‬ ‫وفاة‬ ‫فإن‬
‫النبي‬ ‫وفاة‬ ‫بعد‬
+
‫بسنتين‬
،
‫الصحابة‬ ‫بعض‬ ‫إليه‬ ‫كتب‬ ‫وإنما‬
،
‫فوهم‬
‫النبي‬ ‫إلى‬ ‫فنسبها‬ ‫الراوي‬
+
،
‫يجزع‬ ‫أن‬ ‫من‬ ‫وأعلم‬ ‫أجل‬ ‫معاذ‬ ‫وكان‬
‫االستسالم‬ ‫عن‬ ‫الجزع‬ ‫ويغلبه‬
،
‫الحارث‬ ‫رواه‬ ‫ما‬ ‫الصحيح‬ ‫بل‬
‫عميرة‬ ‫بن‬
،
ُ‫ج‬‫ال‬ ‫منيب‬ ‫وأبو‬
َ‫ر‬
ِ‫ش‬
‫ابنه‬ ‫وفاة‬ ‫عند‬ ‫واصطباره‬ ‫استسالمه‬ ‫من‬ ‫ي‬
،
‫يعلم‬ ‫وال‬
‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫حياة‬ ‫في‬ ‫غيبة‬ ‫لمعاذ‬
+
‫اليمن‬ ‫إلى‬ ‫إال‬
،
‫النبي‬ ‫وفاة‬ ‫بعد‬ ‫فقدم‬
‫السالم‬ ‫عليه‬
،
‫على‬ ‫يعتمد‬ ‫ممن‬ ‫مجاشع‬ ‫وال‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬ ‫وليس‬
‫ومفاريدهما‬‫روايتهما‬
‘‘
2
.
‫فیعض‬‫رواایت‬‫اسری‬‫یک‬‫اسری‬‫ہی‬‫اور‬
‫ںیہ‬
،
‫ںیہ‬‫ںیہن‬‫اثتب‬
،
‫اعمذ‬‫ویکہکن‬
r
‫وضحر‬‫وافت‬‫یک‬‫ےٹیب‬‫ےک‬
‫ﷺ‬
‫دو‬‫ےک‬‫وافت‬‫یک‬
‫یھت‬‫وہیئ‬‫دعب‬‫اسل‬
،
‫ہی‬‫رصف‬‫ابت‬
1
‫نتائج‬
‫األفكار‬
:
1
/
۲۱۳
:‫ت‬،
‫السلفي‬‫المجيد‬‫عبد‬‫حمدي‬
،
‫دار‬
‫ـ‬‫كثير‬‫ابن‬
‫بيروت‬
،
‫الثانية‬‫الطبعة‬
۰1۲1
‫هـ‬
.
2
:‫األولياء‬‫حلية‬
۰
/
۲1۲
،
‫الفكر‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
‫الطبعة‬،
۰1۰۱
.‫هـ‬

18. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲۴
‫ہک‬‫ےہ‬
‫ضعب‬‫ےس‬‫ںیم‬‫احصہب‬
‫اھت‬‫اھکل‬‫طخ‬‫اںیہن‬‫ےن‬
،
‫ےک‬‫دنس‬‫نکیل‬
‫وہا‬‫ومہ‬‫وک‬‫راوی‬
،
‫یبن‬‫وک‬‫طخ‬‫اس‬‫ےن‬‫اس‬‫اور‬
‫ﷺ‬
‫رکدای‬‫وسنمب‬‫اجبن‬‫یک‬
،
‫اعمذ‬‫اور‬
r
‫یسیج‬
‫زربد ِتس‬
‫وخب‬‫اور‬‫اشن‬
‫یک‬‫ےٹیب‬‫اےنپ‬‫وہ‬‫ہک‬‫ےہ‬‫دیعب‬‫ہی‬‫ےس‬‫تیصخش‬‫وایل‬‫اجےنن‬
‫ربصی‬‫ےب‬‫رپ‬‫ومعق‬‫ےک‬‫وافت‬
‫رکںی‬‫ااہظر‬‫اک‬
،
‫اغبل‬‫اینت‬‫رپ‬‫ان‬‫ےبربصی‬‫ہی‬‫اور‬
‫اہلل‬‫وہ‬‫ہک‬‫آاجےئ‬
‫اعتٰیل‬
‫وہںیکس‬‫ہن‬‫ےکاسےنمرسوگنں‬‫ہلصیف‬‫اس‬‫ےک‬
1
،
‫اس‬‫انچہچن‬
‫ےہ‬‫ویہ‬‫وت‬‫رواتی‬‫در ِتس‬‫ںیم‬
‫ریمعہ‬‫نب‬‫احرث‬‫ےسج‬
َ‫ُج‬‫بینم‬‫اوب‬‫اور‬
‫م‬
‫ش‬
‫ےن‬
‫ایک‬‫لقن‬
‫ےہ‬
،
‫اعمذ‬‫رضحت‬‫ںیم‬‫سج‬
r
‫اور‬‫رانہ‬‫ایہل‬‫اضقبےئ‬‫ایض‬‫ر‬‫رپ‬‫وافت‬‫یک‬‫ےٹیب‬‫اےنپ‬‫اک‬
‫ےہ‬‫ذرک‬‫اک‬‫ربص‬
،
‫اعمذ‬‫اور‬
r
‫اکیبن‬
‫ﷺ‬
‫اور‬‫العوہ‬‫ےک‬‫نمی‬‫ںیم‬‫ہبیط‬‫ایحت‬‫یک‬
‫اتلم‬‫ںیہن‬‫ذترکہ‬‫اک‬‫اجےن‬‫ںیہک‬
،
‫آپ‬‫وایسپ‬‫یک‬‫ان‬‫ےس‬‫نمی‬‫انچہچن‬
‫ﷺ‬
‫وافت‬‫یک‬
‫وہیئ‬‫دعب‬‫ےک‬
،
‫اور‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫اور‬
‫یک‬‫ان‬‫ہک‬‫ںیہ‬‫ںیہن‬‫ےس‬‫ںیم‬‫راوویں‬‫اےسی‬‫اجمعش‬
‫رپ‬‫ان‬‫رفتمدوہں‬‫ہی‬‫ںیم‬‫رکےن‬‫لقن‬‫ےک‬‫نج‬‫رواایت‬‫وہ‬‫رپ‬‫وطر‬‫اخص‬‫اور‬‫رواایت‬
‫اجےکس‬‫ایک‬‫اامتعد‬
‫۔‬
‫ونٹ‬‫امہ‬
:
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬‫ہک‬‫رےہ‬‫واحض‬
l
‫ںیم‬‫ان‬‫اور‬‫دنسوں‬‫امتم‬‫یھب‬‫ےن‬
‫رکےک‬‫لقن‬‫رجح‬‫یک‬‫راجل‬‫اہمئ‬‫رپ‬‫راوویں‬‫ہیف‬‫ملکتم‬‫وموجد‬
‫اوبمیعن‬‫احظف‬
l
‫اسیج‬
‫ےہ‬‫ایک‬‫الکم‬
،
‫المہظح‬
‫وہ‬
:
’’
‫هذه‬ ‫وكل‬
‫الروايات‬
‫باطلة‬
،
‫سنة‬ ‫في‬ ‫معاذ‬ ‫ابن‬ ‫وفاة‬ ‫كانت‬ ‫وإنما‬
‫الطاعون‬
،
‫عشرة‬ ‫ثمان‬ ‫سنة‬
،
‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫موت‬ ‫بعد‬
+
‫سنين‬ ‫بسبع‬
،
‫وإنما‬
1
‫لبج‬‫نب‬‫اعمذ‬‫رضحت‬
r
‫ںیم‬‫رطقی‬‫ےک‬‫رمعو‬‫نب‬‫اجمعش‬‫آےگ‬‫لیصفت‬‫یک‬‫ےنیل‬‫اکم‬‫ےس‬‫وااقتستم‬‫ربص‬‫رپ‬‫ااقتنل‬‫ےک‬‫ےٹیب‬‫اےنپ‬‫اک‬
‫ےہ۔‬‫آریہ‬

19. ۲۵
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫يعزيه‬‫الصحابة‬‫بعض‬‫إليه‬‫كتب‬
‘‘
.
1
‫ںیہ‬‫ابلط‬‫رواایت‬‫امتم‬‫ہی‬‫اور‬
،
‫اعمذ‬‫رضحت‬‫اور‬
r
‫ےٹیب‬‫ےک‬
‫وافت‬‫یک‬
‫اسل‬‫واےل‬‫اطوعن‬
۲۵
‫اہلل‬‫روسل‬‫ںیم‬‫ھ‬
‫ﷺ‬
‫دعب‬‫اسل‬‫است‬‫ےک‬‫وافت‬‫یک‬
‫وہیئ‬
‫ےہ‬
،
‫اور‬
‫رصف‬
‫اعمذ‬‫رضحت‬‫ےن‬‫ضعب‬‫ےس‬‫ںیم‬‫احصہب‬
r
‫زعتتی‬‫رطف‬‫یک‬
‫ےک‬
‫ےئل‬
‫اھکل‬‫طخ‬
‫اھت‬
‫۔‬
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫الکم‬‫اک‬
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬
l
’’
‫الموضوعات‬ ‫كتاب‬
‘‘
2
‫وک‬‫رواتی‬‫اس‬‫ںیم‬
‫ںیہ‬‫رفامےت‬‫دعب‬‫ےک‬‫رکےن‬‫لقن‬ً‫ا‬‫دنس‬
:
’’
‫موضوع‬ ‫حديث‬ ‫هذا‬
،
‫الوضاع‬ ‫الكذاب‬ ‫هو‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫ومحمد‬
‫الزندقة‬ ‫في‬ ‫صلب‬ ‫الذي‬
،
‫مواضع‬ ‫في‬ ‫فيه‬ ‫القدح‬ ‫ذكرت‬ ‫وقد‬
‘‘
.
‫دحثی‬‫ہی‬
‫ےہ‬‫ڑھگت‬‫نم‬
،
‫وھجاٹ‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫اور‬
،
‫ےسج‬‫ےہ‬‫واال‬‫ڑھگےن‬‫دحثی‬
‫زدنقی‬
‫وہےن‬
‫ےک‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫یئگ‬‫دی‬‫وسیل‬
،
‫رجح‬‫ےن‬‫ںیم‬‫رپ‬‫وماعق‬‫ےس‬‫تہب‬‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫اس‬‫اور‬
‫یک‬‫ذرک‬
‫ےہ‬
‫۔‬
‫ویسیط‬‫احظف‬‫ںیم‬‫رطقی‬‫اس‬‫ےک‬‫رواتی‬
l
‫ےن‬
’’
‫الآللئ‬
‫المصنوعة‬
‘‘
3
1
:‫الموضوعات‬‫كتاب‬
۲
/
۲1۰
‫محمد‬‫الرحمن‬‫عبد‬:‫ت‬،
‫السلفية‬‫المكتبة‬،‫عثمان‬
‫األول‬‫الطبعة‬،‫المنورة‬‫المدينة‬‫ـ‬
‫ى‬
۰۲1۱
‫هـ‬
.
2
:‫الموضوعات‬‫كتاب‬
۲
/
۲1۰
‫محمد‬ ‫الرحمن‬ ‫عبد‬:‫ت‬،
‫المك‬،‫عثمان‬
‫األول‬‫الطبعة‬،‫المنورة‬ ‫المدينة‬‫السلفيةـ‬‫تبة‬
‫ى‬
۰۲1۱
‫هـ‬
.
3
‫الآللئ‬
:‫المصنوعة‬
۲
/
۲۸1
‫الكتب‬ ‫دار‬،‫عويضة‬ ‫بن‬ ‫محمد‬ ‫بن‬ ‫صالح‬ ‫الرحمن‬ ‫أبوعبد‬:‫ت‬،
‫العلمية‬
‫بيروت‬ ‫ـ‬
،
‫الطبعة‬
‫األول‬
‫ى‬
۰1۰۳
‫هـ‬
.

20. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۲۲
‫ّاق‬‫رع‬‫انب‬‫اوراحظف‬‫ںیم‬
l
‫ےن‬
’’
‫الشريعة‬ ‫تنزيه‬
‘‘
1
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬‫ںیم‬
l
‫ےہ‬‫یک‬‫وماتقف‬‫یک‬
‫۔‬
‫القسعین‬‫رجح‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫وقل‬‫اک‬
‫القسعین‬‫رجح‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬‫دعب‬‫ےک‬‫رواتی‬‫م‬‫جی‬‫رخت‬
:
’’
‫قلت‬
:
‫سعيد‬‫محمد‬
‫[كذا‬
‫األصل‬‫في‬
‫سعيد‬‫بن‬‫محمد‬:‫والصحيح‬،
]
‫بالمصلوب‬ ‫يشهر‬ ‫شامي‬
،
‫وصلب‬ ‫الزندقة‬ ‫على‬ ‫قتل‬ ‫ألنه‬
،
‫له‬ ‫أخرج‬ ‫وقد‬
‫ماجه‬ ‫وابن‬ ‫الترمذي‬
،
‫بتكذيبه‬ ‫األئمة‬ ‫من‬ ‫جماعة‬ ‫صرح‬ ‫لكن‬
،
‫والعلم‬
‫اهلل‬ ‫عند‬
‘‘
2
.
‫دمحم‬
‫نب‬
‫اشیم‬‫د‬‫عس‬
’’
‫ولصمب‬
‘‘
‫ےہ‬‫وہشمر‬‫ےس‬
،
‫زدنقی‬‫اےس‬‫ہک‬‫ےئل‬‫اس‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫لتق‬‫رک‬‫دے‬‫وسیل‬
‫اھت‬‫ایگ‬‫ایک‬
،
‫رتذمی‬‫رواایت‬‫یک‬‫اس‬
l
‫ا‬
‫ور‬
‫امہج‬‫انب‬
l
‫ںیہ‬‫یک‬‫رختجی‬‫ںیم‬‫ننس‬‫اینپ‬‫ےن‬
،
‫اس‬‫ےن‬‫امجتع‬‫اکی‬‫یک‬‫اہمئ‬‫نکیل‬
‫ےہ‬‫یک‬‫یھب‬‫رصاتح‬‫یک‬‫ذکتبی‬‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬
،
‫اور‬
‫ےہ‬‫وک‬‫یہ‬‫اہلل‬‫ملع‬
‫۔‬
‫ارلنٰمح‬‫دبع‬‫اوب‬
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫اہمئ‬‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫ولصمب‬‫اشیم‬‫ازدی‬‫ سی‬‫ایب‬‫نب‬
‫اکالکم‬‫راجل‬
‫اخبری‬‫اامم‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫كان‬
‫صلب‬
،
‫متروك‬
‫الحديث‬
،
‫قتل‬
‫في‬
‫الزندقة‬
‘‘
3
.
‫یئگ‬‫دی‬‫وسیل‬‫اےس‬
‫یھت‬
،
‫ےہ‬‫ادحلثی‬‫رتموک‬‫ہی‬
،
‫زدنقی‬
‫وہےن‬
1
:‫الشريعة‬‫تنزيه‬
۲
/
۲۱1
:‫رقم‬،
۰1
،
‫عبد‬:‫ت‬
‫اللطيف‬‫عبد‬‫الوهاب‬
،‫الصديق‬‫محمد‬‫عبداهلل‬،
‫العلمية‬‫الكتب‬‫دار‬
‫ـ‬
،‫بيروت‬
‫الثانية‬‫الطبعة‬
۰1۱۰
‫هـ‬
.
2
‫األفكار‬‫نتائج‬
:
1
/
۲۱1
،
:‫ت‬
‫السلفي‬‫المجيد‬‫عبد‬‫حمدي‬
،
‫دار‬
‫كثير‬‫ابن‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
،
‫الثانية‬‫الطبعة‬
۰1۲1
‫هـ‬
.
3
‫الكبير‬ ‫التاريخ‬
:
۰
/
1۳
،
‫رقم‬
:
۲۸۳
،‫عطا‬ ‫القادر‬ ‫عبد‬ ‫مصطفى‬:‫ت‬،
‫دار‬
‫الكتب‬
‫العلمية‬
‫ـ‬
‫الثاني‬ ‫الطبعة‬،‫بيروت‬
۰1۲1
.‫هـ‬

21. ۱۱
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫ےک‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫ایگ‬‫ایک‬‫لتق‬
‫اھت‬
‫۔‬
‫ملسم‬‫امم‬‫ا‬
l
‫ںیہ‬‫امےت‬‫رف‬
:
’’
‫لحديث‬‫ا‬ ‫متروك‬
‫ا‬
‫ويقال‬
:
‫في‬ ‫صلب‬
‫الزندقة‬
‘‘
1
.
‫ےہ‬‫ادحلثی‬‫رتموک‬‫ہی‬
،
‫اےس‬‫ہک‬‫ےہ‬‫اجات‬‫اہک‬‫اور‬
‫زدنقی‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫وسیل‬
‫دی‬
‫یئگ‬
‫یھت‬
‫۔‬
‫وثری‬‫ایفسن‬‫احظف‬
l
‫نب‬‫ادمح‬‫امم‬‫ا‬‫اور‬
‫لبنح‬
l
‫ںیہ‬‫امےت‬‫رف‬
:
’’
‫كذاب‬
‘‘
2
‫ےہ‬‫ذکاب‬‫ہی‬
‫۔‬
‫لبنح‬‫نب‬‫ادمح‬‫اامم‬
l
‫ںیہ‬‫امےت‬‫رف‬‫یھب‬‫ہی‬
:
’’
‫الحديث‬ ‫يضع‬ ‫كان‬ ‫عمدا‬
‘‘
3
.
‫اھت‬‫ڑھگات‬‫دحثی‬‫رک‬‫وبھج‬‫اجن‬‫ہی‬
‫۔‬
‫یھب‬‫ہی‬‫وہ‬‫زین‬
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫الزندقة‬ ‫على‬ ‫جعفر‬ ‫أبو‬ ‫صلبه‬
‘‘
4
.
‫رفعج‬‫اوب‬
‫ےن‬
‫زدنقی‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫یھت‬‫دی‬‫وسیل‬‫اےس‬
‫۔‬
‫اسنیئ‬‫اامم‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫الحديث‬ ‫بوضع‬ ‫المعروفون‬ ‫والكذابون‬
:
‫بالمدينة‬ ‫يحيى‬ ‫أبي‬ ‫ابن‬
،
‫والواقد‬
‫ي‬
‫ببغداد‬
،
‫بخراسان‬ ‫سليمان‬ ‫بن‬ ‫ومقاتل‬
،
‫بالشام‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫ومحمد‬
‘‘
5
.
‫دحںیثی‬‫ہک‬‫وج‬‫ذکانیب‬
‫ڑھگےن‬
‫ںیہ‬‫وہشمر‬‫ںیم‬
،
‫وہ‬
‫ںیہ‬‫ہی‬
:
‫ںیم‬‫دمہنی‬‫ییحی‬‫ایب‬‫انب‬
،
‫ںیم‬‫دغباد‬‫وادقی‬‫اور‬
،
‫رخااسن‬‫امیلسن‬‫نب‬‫اقملت‬‫اور‬
1
‫ال‬
:‫لمسلم‬ ‫واألسماء‬ ‫كنى‬
۰
/
۸۲۸
،
‫رقم‬
:
۲۱1۲
،‫القشقري‬‫أحمد‬‫محمد‬‫الرحيم‬‫عبد‬:‫ت‬،
‫ال‬
‫جامعة‬
‫اإل‬
‫س‬
‫ال‬
‫مية‬
‫ـ‬
‫الطبعة‬،‫المنورة‬‫المدينة‬
۰1۱1
.‫هـ‬
2
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
3
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
4
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
5
‫م‬
‫يزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.

22. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۱۲
‫ںیم‬
،
‫ںیم‬‫اشم‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫اور‬
‫۔‬
‫اسنیئ‬‫اامم‬‫زین‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬‫یھب‬‫ہی‬
:
’’
‫مأمون‬ ‫وال‬ ‫ثقة‬ ‫غير‬ ‫هو‬
،
‫وقال‬
‫مرة‬
:
‫كذاب‬
...
‘‘
1
.
’’
‫ہقث‬
‫ںیہن‬
‫اور‬‫ےہ‬
‫یہ‬‫ہن‬
‫ےہ‬‫امومن‬
،
‫رفامای‬‫رمہبت‬‫اکی‬‫اور‬
:
‫ہی‬
‫ےہ‬‫وھجاٹ‬
‫۔‬
‫۔۔‬
‘‘
‫۔‬
‫یلع‬‫نب‬‫رمعو‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫أ‬
‫األ‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬ ‫ن‬
‫زدي‬
‫ب‬ ‫يحدث‬
‫أ‬
‫موضوعة‬ ‫حاديث‬
‘‘
2
.
‫ڑھگت‬‫نم‬‫ازدی‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫ےبکش‬
‫ےہ‬‫رکات‬‫ایبن‬‫ااحدثی‬
‫۔‬
‫ازدی‬‫زیدی‬‫نب‬‫اخدل‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫محم‬ ‫سمعت‬
‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫د‬
‫األ‬
‫زدي‬
،
‫يقول‬
:
‫لم‬ ‫حسنا‬ ‫الكالم‬ ‫كان‬ ‫إذا‬
‫أ‬
‫ر‬
‫بأسا‬
‫أ‬
‫ن‬
‫أ‬
‫له‬ ‫جعل‬
‫إ‬
‫سنادا‬
‘
‘
3
.
‫ازدی‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫ےن‬‫ںیم‬
‫انس‬‫وہےئ‬‫ےتہک‬‫ہی‬‫وک‬
:
‫ںیم‬‫وت‬‫ےہ‬‫وہات‬‫ااھچ‬‫الکم‬‫وکیئ‬‫بج‬
‫ولں‬‫انب‬‫دنس‬‫اکی‬‫یک‬‫اس‬‫ںیم‬‫ہک‬‫اتھجمس‬‫ںیہن‬‫رحج‬‫وکیئ‬‫ںیم‬‫اس‬
‫۔‬
‫احمت‬‫اوب‬‫اامم‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫جعفر‬ ‫أبو‬ ‫قتله‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬
‫في‬
‫الزندقة‬
،
‫بحديث‬ ‫حدث‬
‫موضوع‬
‘‘
4
.
‫ےن‬‫رفعج‬‫اوب‬‫وک‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫زدنقی‬
‫ایکاھت‬‫لتق‬‫ںیم‬‫رجم‬‫ےک‬‫وہےن‬
،
‫ہی‬
‫رکات‬‫ایبن‬‫رواایت‬‫ڑھگت‬‫نم‬
‫اھت‬
‫۔‬
‫زرہع‬‫اوب‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫الزندقة‬ ‫في‬ ‫صلب‬
،
‫متروك‬ ‫وهو‬
1
:‫اإلسالم‬ ‫تاريخ‬
۲
/
1۱۲
،
‫رقم‬
:
۲1۱
،
‫ت‬
‫معروف‬ ‫عواد‬ ‫بشار‬:
‫ال‬ ‫دار‬،
‫غر‬
‫اإل‬ ‫ب‬
‫سالم‬
‫ي‬
‫ـ‬
‫األولى‬ ‫الطبعة‬،‫بيروت‬
۲۱۱۲
‫ء‬
.
2
:‫التعديل‬‫الجرح‬
۳
/
۲۱۲
،
:‫رقم‬
۰1۲۱
‫األولى‬‫الطبعة‬،‫بيروت‬‫ـ‬‫العلمية‬‫الكتب‬‫دار‬،
۰۲۳۲
‫هـ‬
.
3
:‫التعديل‬‫الجرح‬
۳
/
۲۱۲
،
:‫رقم‬
۰1۲۱
‫األولى‬‫الطبعة‬،‫بيروت‬‫ـ‬‫العلمية‬‫الكتب‬‫دار‬،
۰۲۳۲
‫هـ‬
.
4
‫التعديل‬‫الجرح‬
:
۳
/
۲۱۲
،
‫رقم‬
:
۰1۲۱
،
‫بيروت‬‫ـ‬‫العلمية‬‫الكتب‬‫دار‬
،
‫األولى‬‫الطبعة‬
۰۲۳۲
‫هـ‬
.

23. ۱۱
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫الحديث‬
‘‘
1
.
‫دی‬‫وسیل‬‫ںیم‬‫رجم‬‫ےک‬‫وہےن‬‫زدنقی‬‫اےس‬
‫یئگ‬
،
‫ادحلثی‬‫رتموک‬‫ہی‬‫اور‬
‫ےہ‬
‫۔‬
‫نیعم‬‫نب‬‫ییحی‬‫احظف‬
l
‫رفامےت‬
‫ںیہ‬
:
’’
‫منكر‬ ‫الشامي‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬
‫الحديث‬
‘‘
2
.
‫ےہ‬‫ادحلثی‬‫رکنم‬‫اشیم‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫۔‬
‫نیعم‬‫نب‬‫ییحی‬‫احظف‬‫زین‬
l
‫ںیہ‬‫ےتہک‬‫یھب‬‫ہی‬
:
’’
‫قالوا‬ ‫كما‬ ‫وليس‬
:
‫صلب‬
‫الزندقة‬ ‫في‬
،
‫الحديث‬ ‫منكر‬ ‫لكنه‬
‘‘
3
.
‫اےس‬‫ہک‬‫ےہ‬‫اجات‬‫اہک‬‫وج‬‫ہی‬
‫زدنقی‬
‫وہےن‬
‫ےک‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫یھت‬‫یئگ‬‫دی‬‫وسیل‬
،
‫ہی‬
‫ںیہن‬‫در ِتس‬
،
‫ادحلثی‬‫رکنم‬‫ہی‬‫اہتبل‬
‫ےہ‬
‫۔‬
‫ینطق‬‫دار‬‫اامم‬
l
‫اےس‬‫ےن‬
’’
‫متروك‬
‘‘
‫ےہ‬‫اہک‬
‫۔‬
4
‫ابحن‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫يضع‬ ‫هذا‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫محمد‬ ‫وكان‬
‫الثقات‬ ‫على‬ ‫الحديث‬
،
‫له‬ ‫أصل‬ ‫ال‬ ‫ما‬ ‫األثبات‬ ‫عن‬ ‫ويروي‬
،
‫ذكره‬ ‫يحل‬ ‫ال‬
‫فيه‬‫القدح‬‫سبيل‬‫على‬‫إال‬‫الكتب‬‫في‬
،
‫وال‬
‫األحوال‬‫من‬‫بحال‬‫عنه‬‫الرواية‬
‘‘
5
.
‫اھت‬‫ڑھگات‬‫ااحدثی‬‫ےس‬‫ااستنب‬‫ےک‬‫ولوگں‬‫ہقث‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫ہی‬‫اور‬
،
‫ولوگں‬‫تبث‬‫اور‬
‫یھت‬‫وہیت‬‫ںیہن‬‫الص‬‫وکیئ‬‫یک‬‫نج‬‫اھت‬‫رکات‬‫ایبن‬‫رواںیتی‬‫ایسی‬‫ےس‬‫ااستنب‬‫ےک‬
،
‫اس‬
‫ےکےئل‬‫رکےن‬‫ایبن‬‫وک‬‫رجح‬‫رپ‬‫اس‬‫رگم‬‫ےہ‬‫ںیہن‬‫الحل‬‫ںیم‬‫بتک‬‫رکان‬‫ذرک‬‫اک‬
،
‫یسک‬‫اور‬
‫ےہ‬‫ںیہن‬‫الحل‬‫رکان‬‫رواتی‬‫ےس‬‫اس‬‫ںیم‬‫احتل‬‫یھب‬
‫۔‬
1
‫التعديل‬‫الجرح‬
:
۳
/
۲۱۲
،
‫رقم‬
:
۰1۲۱
،
‫العلم‬‫الكتب‬‫دار‬
‫بيروت‬‫ـ‬‫ية‬
،
‫األولى‬‫الطبعة‬
۰۲۳۲
‫هـ‬
.
2
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
،
‫الطبعة‬
۰۲1۲
‫هـ‬
.
3
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
4
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
5
:‫المجروحين‬
۲
/
۲11
،
‫ت‬
:
‫زايد‬‫إبراهيم‬‫محمود‬
،
.‫بيروت‬‫ـ‬‫المعرفة‬‫دار‬

24. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۱3
‫احظف‬
‫احمک‬‫ادمح‬‫اوب‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫الحديث‬ ‫يضع‬ ‫كان‬
‘‘
1
.
‫دحثی‬‫ہی‬
‫اھت‬‫ڑھگات‬
‫۔‬
‫احمک‬‫اامم‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
...
‫الزنادقة‬ ‫من‬ ‫قوم‬ ‫فمنهم‬
،
‫المغيرة‬ ‫مثل‬
‫الكوفي‬‫سعيد‬ ‫بن‬
،
‫الكوفي‬‫الرحيم‬‫عبد‬ ‫وأبي‬
،
‫الشامى‬‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫ومحمد‬
‫ف‬ ‫المصلوب‬
‫ي‬
‫الزنادقة‬
،
‫بالعلماء‬ ‫تشبهوا‬
،
‫األحاديث‬ ‫فوضعوا‬
،
‫وحدثوا‬
‫الشك‬ ‫قلوبهم‬ ‫في‬ ‫ليوقعوا‬ ‫بها‬
...
‘
‘
2
.
’’
‫۔‬
‫۔۔‬
‫وقم‬‫اکی‬‫یک‬‫زاندہق‬‫ےس‬‫ںیم‬‫ان‬
‫ےہ‬
،
‫ےسیج‬
:
‫ےہ‬‫وکیف‬‫ارلمیح‬‫دبع‬‫اوب‬‫اور‬‫وکیف‬‫دیعس‬‫نب‬‫ریغمہ‬
،
‫اشیم‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫اور‬
‫ےسج‬‫ےہ‬
‫زدنقی‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫یئگ‬‫دی‬‫وسیل‬
،
‫یک‬‫املعء‬‫ولگ‬‫ہی‬
‫اایتخر‬‫اشمتہب‬
‫ےھت‬‫ڑھگےت‬‫ااحدثی‬‫رکےک‬
،
‫وہ‬‫ےس‬‫وہج‬‫یک‬‫اس‬‫اتہک‬‫ےھت‬‫رکےت‬‫ایبن‬‫اںیہن‬‫اور‬
‫رکںی‬‫دیپا‬‫کش‬‫ںیم‬‫دولں‬‫ےک‬‫ولوگں‬
‫۔‬
‫۔۔‬
‘‘
‫۔‬
‫دعسی‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫امےت‬‫رف‬
:
’’
‫مكشوف‬‫قيس‬‫أبي‬‫بن‬‫سعيد‬‫بن‬‫محمد‬
‫األمر‬
،
‫هالك‬
‘‘
3
.
‫نب‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫ےہ‬‫واحض‬‫اعمہلم‬‫اک‬‫ سی‬‫ایب‬
،
‫ہی‬
‫اہ‬
‫ےہ‬‫کل‬
‫۔‬
‫دعی‬‫انب‬‫احظف‬
l
‫ںیہ‬‫رفامےت‬
:
’’
‫ذكرت‬ ‫ما‬ ‫غير‬ ‫سعيد‬ ‫بن‬ ‫ولمحمد‬
،
‫عليه‬ ‫يتابع‬ ‫ال‬ ‫يرويه‬ ‫ما‬ ‫وعامة‬
‘‘
4
.
‫ذرک‬‫ےن‬‫ںیم‬‫رواایت‬‫وج‬‫یک‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫اور‬
‫ںیہ‬‫یک‬
،
‫ںیہ‬‫رواایت‬‫یک‬‫اس‬‫یھب‬‫العوہ‬‫ےک‬‫ان‬
،
‫رپ‬‫اس‬‫ےہ‬‫رکات‬‫رواتی‬‫ہی‬‫وج‬‫ارثک‬‫اور‬
1
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۲
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
2
‫اإلكليل‬‫كتاب‬‫إلى‬‫المدخل‬
:
‫ص‬
:
۸۰
،
‫ت‬
:
‫أحمد‬‫المنعم‬‫عبد‬‫فواد‬
،
‫ال‬‫دار‬
‫دعو‬
‫ة‬
‫ـ‬
.‫اإلسكندرية‬
3
‫الرجال‬ ‫ضعفاء‬ ‫في‬ ‫الكامل‬
:
۳
/
۲۰1
،
‫رقم‬
:
۰۱1۰
،
‫ت‬
:
‫أحمدعبدالموجود‬ ‫عادل‬
،
‫محمدمعوض‬ ‫وعلي‬
،
‫دار‬
‫العلمي‬‫الكتب‬
‫ـ‬‫ة‬
‫بيروت‬
.
4
‫ضعفاء‬ ‫في‬ ‫الكامل‬
:‫الرجال‬
۳
/
۲۲۰
:‫رقم‬،
۰۱1۰
،
‫و‬،‫أحمدعبدالموجود‬ ‫عادل‬:‫ت‬
‫علي‬
‫دار‬،‫محمدمعوض‬
‫العلمي‬‫الكتب‬
‫ـ‬‫ة‬
‫بيروت‬
.

25. ۱۷
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫اجیت‬‫یک‬‫ںیہن‬‫اتمتعب‬‫یک‬‫اس‬
‫۔‬
‫ذیبہ‬‫احظف‬
l
‫رفامےت‬
‫ںیہ‬
:
’’
‫دمشق‬ ‫أهل‬ ‫من‬ ‫شامي‬
،
‫هالك‬
،
‫اتهم‬
‫بالزندقة‬
،
‫فصلب‬
،
‫أعلم‬ ‫واهلل‬
،
‫مكحول‬ ‫أصحاب‬ ‫من‬ ‫وكان‬
‘‘
1
.
‫اشم‬‫کلم‬‫ہی‬
‫ےہ‬‫واال‬‫رےنہ‬‫اک‬‫رہش‬‫دقشم‬‫ںیم‬
،
‫ےہ‬‫اہکل‬
،
‫ےہ‬‫ااہتم‬‫اک‬‫وہےن‬‫زدنقی‬‫رپ‬‫اس‬
،
‫اور‬
‫اےس‬
‫یھت‬‫یئگ‬‫دی‬‫وسیل‬‫انبرپ‬‫ایس‬
،
‫املع‬‫واہلل‬
،
‫ےہ‬‫ےس‬‫ںیم‬‫ااحصب‬‫ےک‬‫وحکمل‬‫ہی‬‫زین‬
‫۔‬
‫رعاق‬ ‫انب‬ ‫العہم‬
l
’’
‫الشريعة‬ ‫تنزيه‬
‘‘
2
‫دیقشم‬ ‫دیعس‬ ‫نب‬ ‫دمحم‬ ‫ںیم‬
‫ںیہ‬‫رفامےت‬‫رکےک‬‫امشر‬‫ںیم‬‫رہف ِتس‬‫یک‬‫واضنیع‬‫وک‬‫ولصمب‬
:
’’
‫كذاب‬
،
‫في‬ ‫صلب‬
‫الزندقة‬
‘‘
.
‫ےہ‬‫وھجاٹ‬‫ہی‬
،
‫زدنقی‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫ںیم‬‫رجم‬
‫ایگ‬‫دای‬‫وسیل‬
‫۔‬
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫ولصمب‬
‫مکح‬‫اک‬
‫ااہبصین‬‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
l
‫اس‬‫ےن‬
‫ےس‬‫دنس‬‫اس‬‫وک‬‫رواتی‬
’’
‫تثبت‬ ‫ال‬
‘‘
(
‫ےہ‬‫ںیہن‬‫اثتب‬‫ہی‬
)
‫ےہ‬‫اہک‬
،
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬‫رطح‬‫ایس‬
l
‫اہک‬‫ڑھگت‬‫نم‬‫ےن‬
‫ےہ‬
،
‫وک‬‫وقل‬‫ےک‬‫ان‬‫اور‬
‫العہم‬
‫ویسیط‬
l
‫رعاق‬‫انب‬‫العہم‬‫اور‬
l
‫لقن‬‫ےن‬
‫ےہ‬‫ایک‬‫اافتکء‬‫رپ‬‫رکےن‬
‫۔‬
‫اخبری‬‫زیناامم‬
l
،
‫ملسم‬‫اامم‬
l
،
‫وثری‬‫ایفسن‬‫احظف‬
l
،
‫ادمح‬‫اامم‬
‫نب‬
‫لبنح‬
l
،
‫اسنیئ‬‫اامم‬
l
،
‫یلع‬‫نب‬‫رمعو‬‫احظف‬
l
،
‫ازدی‬‫زیدی‬‫نب‬‫اخدل‬‫احظف‬
l
،
‫احمت‬‫اوب‬‫اامم‬
l
،
‫زرہع‬‫اوب‬‫احظف‬
l
،
‫نیعم‬‫نب‬‫ییحی‬‫احظف‬
l
‫دار‬‫اامم‬،
‫ینطق‬
l
،
1
‫ميزان‬
‫االعتدال‬
:
۲
/
۸۱۰
،
‫رقم‬
:
۳۸1۲
،
‫ت‬
:
‫البجاوي‬‫محمد‬‫علي‬
،
‫المعرفة‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
.
2
‫تنزيه‬
:‫الشريعة‬
۰
/
۰۱۸
،
:‫رقم‬
۰۲1
‫عبد‬:‫ت‬،
‫عبد‬ ‫الوهاب‬
‫دار‬،‫اللطيف‬
‫الكتب‬
‫العلمية‬
‫ـ‬
،‫بيروت‬
‫الثانية‬ ‫الطبعة‬
۰1۱۰
.‫هـ‬

26. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۱۸
‫احمک‬‫ادمح‬‫اوب‬‫احظف‬
l
،
‫دعسی‬‫احظف‬
l
،
‫دعی‬‫انب‬‫احظف‬
l
،
‫ذیبہ‬‫احظف‬
l
‫رعاق‬‫انب‬‫العہم‬‫اور‬
l
‫نب‬‫دمحم‬‫ےن‬
‫ںیم‬‫ابرے‬‫ےک‬‫دیعس‬
‫اافلظ‬‫دشدی‬‫ےک‬‫رجح‬
‫ےئک‬‫اامعتسل‬
‫ںیہ‬
(
‫ےسیج‬
:
‫ادحلثی‬‫رکنم‬
،
‫ادحلثی‬‫رتموک‬
،
‫ذکاب‬
،
‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫اھت‬‫ڑھگات‬‫دحثی‬‫رک‬‫وبھج‬‫اجن‬
،
‫زدنقی‬‫ےن‬‫رفعج‬‫اوب‬‫وک‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
‫ےک‬‫وہےن‬
‫رجم‬
‫اھت‬‫ایک‬‫لتق‬‫ںیم‬
،
‫اھت‬‫ڑھگات‬‫ااحدثی‬‫ےس‬‫ااستنب‬‫ےک‬‫ولوگں‬‫ہقث‬‫دیعس‬‫نب‬‫دمحم‬
،
‫یھب‬‫یسک‬
‫ےہ‬‫ںیہن‬‫الحل‬‫رکان‬‫رواتی‬‫ےس‬‫اس‬‫ںیم‬‫احتل‬
)
،
‫اس‬‫ذہلا‬
‫رواتی‬
‫رطقی‬‫اس‬‫وک‬
‫آپ‬‫ےس‬
‫ﷺ‬
‫ےہ‬‫ںیہن‬‫در ِتس‬‫رکان‬‫ایبن‬‫ےس‬‫ااستنب‬‫ےک‬
‫۔‬
‫رواتی‬
‫رمع‬‫نب‬‫اجمعش‬‫رطبقی‬
‫و‬
‫ربطاین‬‫اامم‬‫رواتی‬‫ہی‬
l
‫ےن‬
’’
‫الكبير‬ ‫المعجم‬
‘‘
1
‫ےس‬‫اافلظ‬‫ان‬‫ںیم‬
‫ےہ‬‫یک‬‫رختجی‬
:
’’
‫الرقي‬ ‫حيان‬ ‫بن‬ ‫خالد‬ ‫بن‬ ‫يحيى‬ ‫بن‬ ‫أحمد‬ ‫حدثنا‬
،
‫عمرو‬ ‫حدثني‬
‫القعنبي‬ ‫بكار‬ ‫بن‬ ‫بكر‬ ‫بن‬
2
،
‫ثنا‬
‫عمرو‬ ‫بن‬ ‫مجاشع‬
‫األسدي‬ ‫حسان‬ ‫بن‬
،
‫سعد‬ ‫بن‬ ‫الليث‬ ‫ثنا‬
،
‫قتادة‬ ‫بن‬ ‫عمر‬ ‫بن‬ ‫عاصم‬ ‫عن‬
،
‫لبيد‬ ‫بن‬ ‫محمود‬ ‫عن‬
،
‫جبل‬‫بن‬‫معاذ‬‫عن‬
،
‫له‬‫ابن‬‫مات‬‫أنه‬
،
‫عليه‬‫اهلل‬‫صلى‬‫اهلل‬‫رسول‬‫إليه‬‫فكتب‬
1
‫المعجم‬
:‫الكبير‬
۲۱
/
۰۸۸
:‫رقم‬،
۲۲1
‫حمدي‬:‫ت‬،
‫بن‬
‫عبد‬
‫المجيد‬
‫السلفي‬
‫مكت‬،
‫بة‬
‫تيمي‬ ‫ابن‬
‫ة‬
‫ـ‬
‫القاهره‬
،
‫الطبعة‬
۰1۱1
‫ه‬
‫ـ‬
.
2
‫ربطاین‬‫ادمح‬‫نب‬‫امیلسن‬‫احظف‬‫ہک‬‫رےہ‬‫واحض‬
l
‫انم‬‫اک‬‫راوی‬‫واےل‬‫رکےن‬‫لقن‬‫ےس‬‫رمعو‬‫نب‬‫اجمعش‬‫ےن‬‫ارعایب‬‫انب‬‫احظف‬‫رطح‬‫یک‬
‫اشینوپری‬‫احمک‬‫رطقی‬‫اک‬‫رمعو‬‫نب‬‫اجمعش‬‫یہی‬‫اتمہ‬،‫اکس‬‫لم‬‫ںیہن‬‫ںیم‬‫راجل‬‫بتک‬‫رتہمج‬‫اک‬‫سج‬،‫ےہ‬‫اھکل‬‫یبنعق‬‫اکبر‬‫نب‬‫رکب‬‫نب‬‫رمعو‬
l
‫ان‬‫اک‬‫راوی‬‫واےل‬‫رکےن‬‫لقن‬‫رمعوےس‬‫نب‬‫اجمعش‬‫ےن‬‫اوہنں‬،‫ےہ‬‫ایک‬‫رختجی‬‫یھب‬‫ےن‬
‫اافحلظ‬‫دنع‬‫یکسکس‬‫ہی‬،‫ےہ‬‫اھکل‬‫یکسکس‬‫رکب‬‫نب‬‫رمعو‬‫م‬
‫ابحن‬‫انب‬‫(احظف‬
l
‫دعی‬‫انب‬‫احظف‬،
l
‫اوبمیعن‬‫احظف‬،
l
‫یلیقع‬‫احظف‬،
l
‫ذیبہ‬‫احظف‬‫اور‬،‫ےہ‬‫الات‬‫انمریک‬)
l
‫ےناےس‬
’’
‫وا‬
‫ه‬
‘‘
‫رتہمج‬‫یلیصفت‬‫اک‬‫ان‬،‫ےہ‬‫اہک‬
’’
‫رہہسی‬‫دحثی‬
‘‘
:‫ص‬‫وسم‬‫ہصح‬‫رواایت‬‫ربتعم‬‫ریغ‬‫اتکب‬
۱۲۷
‫ےہ۔‬‫وموجد‬‫ںیم‬

27. ۱۶
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫بابنه‬‫يعزيه‬‫وسلم‬
،
‫إليه‬‫فكتب‬
:
‫الرحيم‬ ‫الرحمن‬ ‫اهلل‬ ‫بسم‬
،
‫عليه‬ ‫اهلل‬ ‫صلى‬ ‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫من‬
‫جبل‬ ‫بن‬ ‫معاذ‬ ‫إلى‬ ‫وسلم‬
،
‫سالم‬
‫عليك‬
،
‫ال‬ ‫الذي‬ ‫اهلل‬ ‫إليك‬ ‫أحمد‬ ‫فإني‬
‫هو‬ ‫إال‬ ‫إله‬
،
‫بعد‬ ‫أما‬
!
‫األجر‬ ‫لك‬ ‫اهلل‬ ‫فأعظم‬
،
‫الصبر‬ ‫وألهمك‬
،
‫ورزقنا‬
‫الشكر‬ ‫وإياك‬
،
‫الهنيئة‬ ‫اهلل‬ ‫مواهب‬ ‫من‬ ‫وأهلينا‬ ‫وأموالنا‬ ‫أنفسنا‬ ‫فإن‬
‫المستودعة‬ ‫وعواريه‬
،
‫أجل‬ ‫إلى‬ ‫بها‬ ‫يمتع‬
،
‫معلوم‬ ‫وقت‬ ‫إلى‬ ‫ويقبضها‬
،
‫أعطى‬ ‫ما‬ ‫على‬ ‫الشكر‬ ‫نسأله‬ ‫وإنا‬
،
‫والصب‬
‫ابتلى‬ ‫إذا‬ ‫ر‬
،
‫من‬ ‫ابنك‬ ‫وكان‬
‫المستودعة‬ ‫وعواريه‬ ‫الهنيئة‬ ‫اهلل‬ ‫مواهب‬
،
‫غبطة‬ ‫في‬ ‫به‬ ‫اهلل‬ ‫متعك‬
‫وسرور‬
،
‫والهدى‬ ‫والرحمة‬ ‫الصالة‬ ‫كثير‬ ‫بأجر‬ ‫منك‬ ‫وقبضه‬
،
‫إن‬
‫احتسبته‬
،
‫فاصبر‬
،
‫فتندم‬ ‫أجرك‬ ‫جزعك‬ ‫يحبط‬ ‫وال‬
،
‫ال‬ ‫الجزع‬ ‫أن‬ ‫واعلم‬
‫ميتا‬‫يرد‬
،
‫حزنا‬‫يدفع‬‫وال‬
،
‫فكأن‬‫نازل‬‫هو‬‫وما‬
]‫األصل‬‫في‬‫[كذا‬
‫قد‬
‫والسالم‬
‘‘
.
‫لبج‬‫نب‬‫اعمذ‬‫رضحت‬
r
‫اس‬‫وہایگ‬‫ااقتنل‬‫اک‬‫ےٹیب‬‫ےک‬‫ان‬‫ہک‬‫ںیہ‬‫رفامےت‬
‫دخا‬‫رپروسل‬
‫ﷺ‬
‫ےک‬‫رکےن‬‫زعتتی‬‫ےس‬‫ان‬‫ےن‬
‫ےئل‬
‫اھکل‬‫طخ‬
،
‫اھت‬‫اھکل‬‫ہی‬‫ںیم‬‫سج‬
:
‫ےہ‬‫رمیح‬‫اور‬‫رنٰمح‬‫وج‬‫ےس‬‫انم‬‫ےک‬‫اہلل‬‫رشوع‬
،
‫اہلل‬‫روسل‬‫دمحم‬
‫ﷺ‬
‫یک‬
‫لبج‬‫نب‬‫اعمذ‬‫ےس‬‫رطف‬
r
‫رطف‬‫یک‬
،
‫وہ‬‫السم‬‫رپ‬‫مت‬
،
‫اہلل‬‫اسےنم‬‫اہمترے‬‫ںیم‬
‫اعتٰیل‬
‫وہں‬‫رکات‬‫رعتفی‬‫یک‬
،
‫ںیہن‬‫وبعمد‬‫وکیئ‬‫وسا‬‫ےک‬‫سج‬
،
‫دعب‬‫ےک‬‫وانث‬‫دمح‬
،
‫اعتیل‬‫اہلل‬
‫اطعرکے‬‫میظع‬‫ارج‬‫ںیہمت‬
،
‫دے‬‫ربص‬‫ںیہمت‬‫اور‬
،
‫وتقیف‬‫یک‬‫رکش‬‫ںیہمت‬‫اور‬‫ںیمہ‬‫اور‬
‫دے‬
،
‫اجںین‬‫امہری‬‫کش‬‫ےب‬
،
‫امل‬‫امہرا‬
،
‫وایعل‬‫الہ‬‫امہرے‬‫اور‬
،
‫والجل‬‫زعت‬‫اہلل‬
‫وخ‬‫یک‬‫واےل‬
‫ںیہ‬‫ںیششخب‬‫وگشار‬
،
‫رپ‬‫وطر‬‫ےک‬‫اعرتی‬‫اور‬
(
‫اپس‬‫امہرے‬
)
‫روھکایئ‬

28. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۱۴
‫ںیہ‬‫زیچںی‬‫وہیئ‬
،
‫اجات‬‫دای‬‫ومہعق‬‫اک‬‫ااھٹےن‬‫افدئہ‬‫ںیمہ‬‫کت‬‫دمت‬‫نیعم‬‫اکی‬‫ےس‬‫نج‬
‫ےہ‬
،
‫ےہ‬‫اتیل‬‫ےل‬‫رپ‬‫وتق‬‫رقمرہ‬‫اکی‬‫اںیہن‬‫وہ‬‫اور‬
،
‫رکےت‬‫داع‬‫ےس‬‫اس‬‫مہ‬‫انچہچن‬
‫اور‬‫وتقیف‬‫یک‬‫رکش‬‫رپ‬‫اطعرفامےن‬‫اےنپ‬‫وہ‬‫ںیمہ‬‫ہک‬‫ںیہ‬
‫اطع‬‫وتقیف‬‫یک‬‫ربص‬‫رپ‬‫آزامےن‬
‫رفامےئ‬
،
‫اور‬
‫ہی‬‫اک‬‫آپ‬
‫ُں‬‫و‬‫ی‬‫ط‬‫ع‬‫وخوگشار‬‫ےک‬‫اعتیل‬‫اہلل‬‫اٹیب‬
‫رپ‬‫وطر‬‫ےک‬‫اعرتی‬‫اور‬
‫اھت‬‫ےس‬‫ںیم‬‫زیچوں‬‫وہیئ‬‫روھکایئ‬
،
‫اور‬‫رکش‬‫اقلب‬‫ےس‬‫اس‬‫ےنںیہمت‬‫اعتیل‬‫اہلل‬
‫رسمت‬‫القئ‬
(
‫وصرت‬
)
‫اچنہپای‬‫افدئہ‬‫ںیم‬
،
‫اور‬‫ورفغمت‬‫رتمح‬‫ممیظع‬‫رھپارج‬‫اور‬
‫رک‬‫دے‬‫وعض‬‫اک‬‫دہاتی‬
‫ایل‬‫ےل‬
،
‫روھک‬‫ادیم‬‫یک‬‫وثاب‬‫مت‬‫رشبہکیط‬
،
‫رکو‬‫ربص‬‫مت‬‫انچہچن‬
،
‫رکو‬‫ہن‬‫اضعئ‬‫ووثاب‬‫ارج‬‫اانپ‬‫رکےک‬‫دوھان‬‫روان‬
،
‫وہ‬‫امیشپن‬‫مت‬‫رھپ‬‫ہک‬
،
‫رکو‬‫نیقی‬‫اور‬
،
‫روان‬
‫یسک‬‫دوھان‬
‫وک‬‫واےل‬‫اجےن‬
‫ولاٹات‬‫ںیہن‬
،
‫ےہ‬‫رکات‬‫دور‬‫مغ‬‫ہن‬‫اور‬
،
‫تبیصم‬‫رپ‬‫مت‬‫وج‬‫اور‬
‫ےہ‬‫یکچ‬‫زگر‬‫اب‬‫وہ‬‫یھت‬‫وہیئ‬‫انزل‬
،
‫رپ‬‫مت‬
‫وہ‬‫السم‬
‫۔‬
‫اصمدر‬‫درگی‬‫ضعب‬
‫ارعایب‬ ‫انب‬ ‫اامم‬ ‫رواتی‬‫ہی‬
l
‫ےن‬
’’
‫المعجم‬
‘‘
1
‫ںیم‬
،
‫انب‬‫اامم‬ ‫زین‬
‫ارعایب‬
l
‫اسعرک‬‫انب‬‫احظف‬‫ےس‬‫رطقی‬‫ےک‬
l
‫ےن‬
’’
‫تاريخ‬
‫دمشق‬
‘‘
2
‫ںیم‬
،
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
l
‫ےن‬
’’
‫حلية‬
‘‘
3
‫اوبمیعن‬‫احظف‬‫اور‬‫ںیم‬
l
‫رطقی‬‫ےک‬
‫القسعین‬‫رجح‬‫انب‬‫احظف‬‫ےس‬
l
‫ےن‬
’’
‫األفكار‬ ‫نتائج‬
‘‘
4
‫ںیم‬
،
‫احمک‬‫زیناامم‬
1
‫المعجم‬
:‫األعرابي‬‫البن‬
۲
/
11۱
:‫رقم‬،
11۱
‫عبد‬:‫ت‬
‫دار‬،‫الحسيني‬‫أحمد‬‫بن‬‫إبراهيم‬‫بن‬‫المحسن‬
‫الجوزي‬‫ابن‬
‫ـ‬
‫الرياض‬
،
‫الطبعة‬
‫األول‬
‫ى‬
۰1۰1
‫هـ‬
.
2
‫تاريخ‬
‫دمشق‬
:
۸1
/
111
،
‫ت‬
:
‫غرامة‬ ‫عمربن‬ ‫سعيد‬ ‫أبي‬ ‫الدين‬ ‫محب‬
‫العمروي‬
،
‫دار‬
‫الفكر‬
‫بيروت‬ ‫ـ‬
،
‫الطبعة‬
‫األول‬
‫ى‬
۰1۰1
‫هـ‬
.
3
‫األولياء‬‫حلية‬
:
۰
/
۲1۲
،
‫الفكر‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
،
‫الطبعة‬
۰1۰۱
.‫هـ‬
4
‫األفكار‬‫نتائج‬
:
1
/
۲۱۱
،
‫ت‬
:
‫السلفي‬‫المجيد‬‫عبد‬‫حمدي‬
،
‫دار‬
‫كثير‬‫ابن‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
،
‫الثانية‬‫الطبعة‬
۰1۲1
‫هـ‬
.

29. ۱۵
)‫اہچرم‬‫(ہصح‬
‫اشینوپری‬
l
‫ےن‬
’’
‫مستدرك‬
‘‘
1
‫ںیم‬
،
‫رجشی‬‫نیسح‬‫نب‬‫ییحی‬‫العہم‬‫اور‬
l
‫ےن‬
’’
‫األمالي‬
‘‘
2
‫ےہ‬‫یک‬‫رختجی‬‫ںیم‬
،
‫نب‬‫اجمعش‬‫راوی‬‫وموجد‬‫ںیم‬‫دنس‬‫دنسںی‬‫امتم‬
‫رپ‬‫رمعو‬
‫ںیہ‬‫وہاجیت‬‫رتشمک‬‫آرک‬
،
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬‫زین‬
l
‫یھب‬‫ےن‬
’’
‫الموضوعات‬
‘‘
3
‫ےہ‬‫ایک‬‫ذرک‬‫ًاقیلعت‬‫وک‬‫اس‬‫ںیم‬
،
‫وجزی‬‫انب‬‫احظف‬‫نکیل‬
l
‫اجمعش‬‫ںیم‬‫دنس‬‫رکدہ‬‫ذرک‬‫یک‬
‫ےہ‬‫ااضہف‬‫اک‬‫اسحن‬‫نب‬‫رمعو‬‫راوی‬‫اکی‬‫درایمن‬‫ےک‬‫ثیل‬‫اور‬‫رمعو‬‫نب‬
،
‫اظبرہ‬‫ہی‬
‫ےہ‬‫فیحصت‬
،
‫ےہ‬‫اسحن‬‫نب‬‫رمعو‬‫نب‬‫اجمعش‬‫انم‬‫ہی‬‫ہک‬‫ےہ‬‫ہی‬‫حیحص‬‫اور‬
،
‫رقنعبی‬‫ہک‬‫اسیج‬
‫اگ‬‫آےئ‬
‫۔‬
‫رمع‬‫نب‬‫اجمعش‬‫رطبقی‬‫رواتی‬
‫و‬
‫الکم‬‫اک‬‫اہمئ‬‫رپ‬
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
l
‫وقل‬‫اک‬
‫میعن‬‫اوب‬‫احظف‬
l
’’
‫حلية‬
‫األولياء‬
‘‘
4
‫ںیم‬
‫اجم‬
‫رطقی‬‫ےک‬‫رمعو‬‫نب‬‫عش‬
‫وک‬
‫ںیہ‬‫ےتھکل‬‫دعب‬‫ےک‬‫رکےن‬‫لقن‬
:
’’
‫ضعيفة‬ ‫الروايات‬ ‫هذه‬ ‫وكل‬
،
‫تثبت‬ ‫ال‬
،
‫كانت‬ ‫معاذ‬ ‫ابن‬ ‫وفاة‬ ‫فإن‬
‫بسنتين‬ ‫وسلم‬ ‫عليه‬ ‫اهلل‬ ‫صلى‬ ‫النبي‬ ‫وفاة‬ ‫بعد‬
،
‫بعض‬ ‫إليه‬ ‫كتب‬ ‫وإنما‬
‫الصحابة‬
،
‫الراوي‬ ‫فوهم‬
‫وسلم‬ ‫عليه‬ ‫اهلل‬ ‫صلى‬ ‫النبي‬ ‫إلى‬ ‫فنسبها‬
،
‫وكان‬
1
‫المستدرك‬
:
۲
/
۲۱۱
،
‫رقم‬
:
۸۰1۲
،
‫ت‬
:
‫عطا‬ ‫عبدالقادر‬ ‫مصطفى‬
،
‫دار‬
‫بيروت‬ ‫ـ‬ ‫العلمية‬ ‫الكتب‬
،
‫الثانية‬ ‫الطبعة‬
۰1۲۲
.‫هـ‬
2
‫األمالي‬
:
۲
/
1۰۲
:‫رقم‬،
۲111
:‫ت‬،
‫حسن‬‫محمد‬‫حسن‬‫محمد‬
‫إسماعيل‬
،‫بيروت‬‫ـ‬‫العلمية‬‫الكتب‬‫دار‬،
‫األول‬‫الطبعة‬
‫ى‬
۰1۲۲
.‫هـ‬
3
:‫الموضوعات‬‫كتاب‬
۲
/
۲1۲
‫األول‬‫الطبعة‬،‫المنورة‬‫المدينة‬‫ـ‬‫السلفية‬‫المكتبة‬،‫عثمان‬‫محمد‬‫الرحمن‬‫عبد‬:‫ت‬،
‫ى‬
۰۲1۱
‫هـ‬
.
4
:‫األولياء‬‫حلية‬
۰
/
۲1۲
،
‫الفكر‬‫دار‬
‫ـ‬
‫بيروت‬
‫الطبعة‬،
۰1۰۱
.‫هـ‬

30. )‫اہچرم‬‫(ہصح‬
۱۲
‫االستسالم‬‫عن‬‫الجزع‬‫ويغلبه‬‫يجزع‬‫أن‬‫من‬‫وأعلم‬‫أجل‬‫معاذ‬
،
‫الصحيح‬‫بل‬
‫عميرة‬‫بن‬‫الحارث‬‫رواه‬‫ما‬
،
ُ‫ج‬‫ال‬‫منيب‬‫وأبو‬
َ‫ر‬
ِ‫ش‬
‫واصطباره‬‫استسالمه‬‫من‬‫ي‬
‫ابنه‬ ‫وفاة‬ ‫عند‬
،
‫عليه‬ ‫اهلل‬ ‫صلى‬ ‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫حياة‬ ‫في‬ ‫غيبة‬ ‫لمعاذ‬ ‫يعلم‬ ‫وال‬
‫اليمن‬ ‫إلى‬ ‫إال‬ ‫وسلم‬
،
‫السالم‬ ‫عليه‬ ‫النبي‬ ‫وفاة‬ ‫بعد‬ ‫فقدم‬
،
‫محمد‬ ‫وليس‬
‫ومفاريدهما‬‫روايتهما‬‫على‬‫يعتمد‬‫ممن‬‫مجاشع‬‫وال‬‫سعيد‬‫بن‬
‘‘
.
‫ںیہ‬‫فیعض‬‫رواایت‬‫اسری‬‫یک‬‫اسری‬‫ہی‬‫اور‬
،
‫ںیہ‬‫ںیہن‬‫اثتب‬
،
‫اعمذ‬‫ویکہکن‬
r
‫وضحر‬‫وافت‬‫یک‬‫ےٹیب‬‫ےک‬
‫ﷺ‬
‫دو‬‫ےک‬‫وافت‬‫یک‬
‫یھت‬‫وہیئ‬‫دعب‬‫اسل‬
،
‫احصہب‬‫رپ‬‫سج‬
‫ضعب‬‫ےس‬‫ںیم‬
‫اھت‬‫اھکل‬‫طخ‬‫ہی‬‫اںیہن‬‫ےن‬
،
‫ےک‬‫دنس‬‫نکیل‬
‫وہا‬‫ومہ‬‫وک‬‫راوی‬
،
‫ےن‬‫اس‬‫اور‬
‫یبن‬‫وک‬‫طخ‬‫اس‬
‫ﷺ‬
‫رکدای‬‫وسنمب‬‫اجبن‬‫یک‬
،
‫اعمذ‬‫اور‬
r
‫زربد ِتس‬‫یسیج‬
‫اشن‬
‫ومعق‬‫ےک‬‫وافت‬‫یک‬‫ےٹیب‬‫اےنپ‬‫وہ‬‫ہک‬‫ےہ‬‫دیعب‬‫ہی‬‫ےس‬‫تیصخش‬‫وایل‬‫اجےنن‬‫وخب‬‫اور‬
‫ربصی‬‫ےب‬‫رپ‬
‫رکںی‬‫ااہظر‬‫اک‬
،
‫آ‬‫اغبل‬‫اینت‬‫رپ‬‫ان‬‫ےبربصی‬‫ہی‬‫اور‬
‫وہ‬‫ہک‬‫اجےئ‬
‫وہںیکس‬‫ہن‬‫اسےنمرسوگنں‬‫ےک‬‫ہلصیف‬‫اس‬‫ےک‬‫اہلل‬
،
‫رواتی‬‫در ِتس‬‫ںیم‬‫اس‬‫انچہچن‬
‫ریمعہ‬‫نب‬‫احرث‬‫ےسج‬‫ےہ‬‫ویہ‬‫وت‬
‫ےہ‬‫ایک‬‫لقن‬‫ےن‬
‫م‬
‫َش‬‫ُج‬‫بینم‬‫اوب‬‫اور‬
1
،
‫ںیم‬‫سج‬
1
‫ااہبصین‬‫اوبمیعن‬‫احظف‬
l
‫لبنح‬‫نب‬‫ادمح‬‫اامم‬‫اےس‬‫ںیہ‬‫رکرےہ‬‫ااشرہ‬‫رطف‬‫یک‬‫اکحتی‬‫سج‬
l
‫اینپ‬‫ےن‬
‘‘
‫دنسم‬
‘‘
‫ان‬‫ںیم‬
:‫ےہ‬‫ایک‬‫لقن‬‫ےس‬‫اافلظ‬
’’
‫اهلل‬ ‫حدثناعبد‬
،
‫أبي‬ ‫حدثني‬
،
‫ثنايعقوب‬
،
‫ثناأبي‬
،
‫عن‬
‫إسحاق‬ ‫بن‬ ‫محمد‬
،
‫صالح‬ ‫بن‬ ‫أبان‬ ‫حدثني‬
،
‫بن‬ ‫شهر‬ ‫عن‬
‫األشعري‬ ‫حوشب‬
،
‫أبيه‬ ‫بعد‬ ‫أمه‬ ‫على‬ ‫خلف‬ ‫كان‬ ‫قومه‬ ‫من‬ ‫رجل‬ ‫رابه‬ ‫عن‬
،
َ‫ع‬ ‫طاعون‬ ‫شهد‬ ‫كان‬
َ‫م‬
َ‫و‬
‫اس‬
،
‫قال‬
:
‫خطيبا‬‫الناس‬‫في‬ ‫الجراح‬‫بن‬‫عبيدة‬‫أبو‬‫قام‬‫الوجع‬‫اشتعل‬‫لما‬
،
‫فقال‬
:
‫الناس‬‫أيها‬
!
‫إ‬
‫ربكم‬‫رحمة‬‫الوجع‬‫هذا‬‫ن‬
،
‫نبيكم‬ ‫ودعوة‬
،
‫قبلكم‬ ‫الصالحين‬ ‫وموت‬
،
‫و‬
‫إ‬
‫اهلل‬ ‫يسأل‬ ‫عبيدة‬ ‫أبا‬ ‫ن‬
‫أ‬
‫حظه‬ ‫منه‬ ‫له‬ ‫يقسم‬ ‫ن‬
،
‫قال‬
:
‫فمات‬ ‫فطعن‬
‫اهلل‬ ‫رحمه‬
،
‫بن‬ ‫معاذ‬ ‫الناس‬ ‫على‬ ‫واستخلف‬
‫جبل‬
،
‫بعده‬ ‫خطيبا‬ ‫فقام‬
،
‫فقال‬
:
‫الناس‬ ‫أيها‬
!
‫إ‬
‫رحمة‬ ‫الوجع‬ ‫هذا‬ ‫ن‬
‫ربكم‬
،
‫نبيكم‬ ‫ودعوة‬
،
‫قبلكم‬ ‫الصالحين‬ ‫وموت‬
،
‫و‬
‫إ‬
‫معاذ‬ ‫ن‬
‫ا‬
‫اهلل‬ ‫يسأل‬
‫أ‬
‫حظه‬ ‫منه‬ ‫معاذ‬ ‫آلل‬ ‫يقسم‬ ‫ن‬
،
‫قال‬
:
‫معاذ‬‫بن‬‫الرحمن‬‫عبد‬‫ابنه‬‫فطعن‬
،
‫فمات‬
،
‫لنفسه‬‫ربه‬‫فدعا‬‫قام‬‫ثم‬
،
‫راحته‬‫في‬‫فطعن‬
،
‫ثم‬‫إليها‬‫ينظر‬‫رأيته‬‫فلقد‬