Os estereotipos como instrumentos cognoscitivos. Axentes de socialización inconsciente, vencellados á discriminación social.

1. Definición de estereotipo
Crenzas populares sobre os
atributos que caracterizan a un
grupo social e sobre as que hai
un acordo básico (Mackie,
1973).
O concepto “estereotipo” fai
referencia á imaxe mental
simplificada e con poucos
detalles que se asigna a un grupo
de xente que comparte certas
calidades características.
Comunmente utilízase cun
sentido negativo ou pexorativo,
considerándose que os
estereotipos son crenzas ilóxicas
que se poden cambiar a través
da educación.
1

2. Estereotipo, prexuizo e discriminación
Estereotipo:
• Crenzas en relación
cunha categoría
social. Imaxe
simplificada.
Prexuizo:
• Crenzas cunha
orientación e
avaliación negativa
con relación a
unha categoría
social (minoría).
Discriminación:
• Comportamento
derivado do
prexuizo.
2
O estereotipo é a dimensión cognitiva (xuizos, crenzas) dos prexuizos (sempre de carácter
negativo) e a discriminación é a conducta resultante.

3. Prexuizo: funcións
Proporciona
Vantaxes económicas e
sociais ás maiorías,
negando dereitos e
oportunidades aos grupos
obxecto de discriminación.
Un chivo expiatorio sobre o
que descargar a
agresividade orixinadas
polas limitacións e
frustracións.
Sentimentos de
superioridade e
autoafirmación.
3

4. As funcións dos estereotipos
Economía cognitiva.
• Etiquetar afórranos a
molestia de ter que
analizar e pensar as
cousas con detalle.
Predictibilidade da
conducta.
• Predicimos así a
suposta conducta á
que se ten que
adaptar o suxeito ou
grupo etiquetado
Defensa do EU
(proxección,
desprazamento).
• A tensión do suxeito
diminúe co
etiquetado ao
suprimir conflitos
cognitivos e ao
predicir a conducta.
• Protexémonos cando
proxectamos nos
demais a nosa
agresividade.
acilita la identidade e
integración grupal.
• Reafirmámonos no
grupo por reacción
ao aoutro que
etiquetamos.
• Comparámonos cos
outros grupos e
saímos sempre
gañando.
4
As cousas, ás veces, non son tan sinxelas como parecen. (vídeo)

5. A simplificación selectiva da realidade
• Os suxeitos buscan selectivamente a evidencia sobre a
exactitude dos estereotipos.
Verdade/transformación
subxectiva da realidade.
• Os estereotipos xeneran expectativas que non se
modifican pese a dispoñer de máis información.
• Efecto de autocumprimiento: profecía que se cumpre
por si mesma e afecta a quen estereotipa e ao grupo
estereotipado.
Forte resistencia ao
cambio:
5

6. Estereotipo e categorización intergrupal
• O favoritismo endogrupal. Tendencia a
favorecer ao propio grupo.
• A homoxeneización do grupo alleo.
Tendencia a ver ao exogrupo máis
homoxéneo.
• O erro fundamental de atribución.
Asignación de comportamentos socialmente
indesexables ao exogrupo.
Os sesgos son
prexuizos
cognitivos ou
tendendencias
inconscientes
que distorsionan
a realidade:
6
A estereotipia é un fenómeno intergrupal mediante o
cal etiquetamos os grupos, propios ou alleos).

7. A estereotipia como tendencia humana
Breve vídeo do programa
Redes (tve2) onde se analiza
a tendencia humana á
formación de estereotipos e
á súa utilización nos
conflitos socio-políticos: a
Guerra dos Balcáns (ex-
Xugoslavia)
7

8. Os estereotipos e os pobos
ANDALUCES
 Charlatáns
 Festeiros
ARAGONESES
 Tercos
 Brutos
CATALÁNS
 Tacaños
 Cerrados
8
Estereotipos na publicidade
Musulmán Terrorista
Chinés
Mexicano
Galego e máis
GALEGOS
 Cerrados
 Supersticiosos
 Desconfiados
MADRILEÑOS
 Chulos
 Conservadores
BASCOS
 Separatistas
 Brutos
 Violentos
Mocidade
Os caníbales son os outros

9. ESTEREOTIPOS SEXISTAS
Polo seu papel na reproducción e o coidado das criaturas, tradicionalmente á muller asignóuselle a
esfera privada (o fogar, a familia), mentres que os espazos públicos (o traballo retribuído, a política,
etc.) son do dominio masculino. Desta división inicial xurdirán os estereotipos sexistas, que nos
lembran que os comportamentos femininos deben ser cariñosos, amables, xenerosos, mansos e
sometidos a miúdo ao poder do varón (Froufe, 1997). Do home, en cambio, agardamos un carácter
duro, agresivo, forte e que adoite un papel activo na toma de decisións.
9
“As mulleres e os homes vivimos un proceso de socialización moi distinto. Nel adquirimos
unhas formas de pensar, de relacionármonos, de facer, de divertírmonos, de sentir, de
traballar…, é dicir, unhas formas xerais de estar no mundo, de vivir que, determinadas por
diversos factores deste proceso, colaboraron a que hoxe, o colectivo das mulleres e o dos
homes teñamos unha experiencia histórica moi distinta”. (Urruzola, 1996:82).
Fonte: revistas.um.es/rie/article/download/.../114941

10. Estereotipos sexistas
Os estereotipos, sexan profesionais, étnicos, sexuais,...
supoñen unha xeralización de determinados prexuizos ou
ideas preconcebidas que non teñen en conta a
singularidade persoal do ser humano. En ocasións
aplícanse aos sexos masculino e feminino de maneira
discriminatoria, concedendo a un ou otro determinados
privilexios en canto a unhas supostas capacidades, logros,
atitudes,... que ten un sexo como características propias,
até o punto de levar aparellada, de forma implícita (e
aínda explícita), a idea de que estas características
proveñen da diferenciación biolóxica dos sexos.
10

11. Características dos estereotipos sexistas
Profundo arraigo na sociedade, até tal punto que
estas ideas preconcebidas impregnan o pensamento
de persoas de todas as capas sociais.
Dimensión valorativa, denotan unha imaxe do home
máis positiva cá da muller, en tanto que se refieren a
aspectos socialmente mellor considerados.
Bipolaridade, xa que pretenden tipificar a realidade
humana en dous polos (masculino e feminino) que se
nos presentan como complementarios.
Invisibilidade , é inconsciente e sutil.
11

12. Os estereotipos sexistas
12
Estereotipos na publicidade
Enlaces a vídeos web
Masculino1 Masculino 2
Gai
Individuo /VS/ Estereotipo (femin.)
Mocidade (enlace a web)
Feminino1 Feminino 2
Estereotipos masculinos
Estabilidade emocional. Mecanismos de autocontrol.
Dinamismo. Agresividade.
Tendencia ao dominio. Afirmación do eu.
Obxectividade. Racionalidade.
Aspecto afectivo pouco definido. Valentía.
Cualidades e aptitudes intelectuais. Franqueza.
Aptitude para as ciencias. Eficacia.
Amor ao risco. Maior capacidade física.
Estereotipos femeninos
Inestabilidade emocional. Intuición.
Falta de control. Aspecto afectivo moi marcado.
Pasividade. Irracionalidade.
Frivolidade. Tenrrura.
Sumisión. Medo.
Dependencia. Debilidade.
Subxectividade. Incoherencia.
Aptitude para as letras. Pouco desenvolvemento intelectual.
Aptitudes manuais.
Campaña Colhogar Masc./Fem.

13. Adjetivos más utilizados por todos/as los/as sujetos para definir a las chicas en el
ámbito afectivo
Adjetivos más utilizados por todos/as los/as sujetos para definir a los chicos en el
ámbito afectivo.
Sensibles 81.2
Autónomos 64
Tiernas 77.5
Dominadores 61.7
Deseosas de agradar 45.9 Espontáneos 60.8
Adjetivos más utilizados por todos/as los/as sujetos para definir a las chicas en el
ámbito cognitivo
Adjetivos más utilizados por todos/as sujetos para definir a los chicos en el ámbito
cognitivo
Observadoras 60
Instintivos 49.7
Constantes en el trabajo 55.1
Racionales 48.3
Curiosas 48.1 Metódicos 42.3
Racionales 46.9
Observadores 40.7
Creativas 46.5
Reflexivas 44.6
Adjetivos más utilizados por todos/as los/as sujetos para definir a las chicas en el
ámbito de roles en el aula
Adjetivos más utilizados por todos/as los/as sujetos para definir a los chicos en el
ámbito de roles en el aula.
Responsables 83.6
Participativos 55.3
Cooperadoras 52.3
Competitivos 54.7
Participativas 48.6
Iniciativa 54.4
Respetuosas de las otras personas 39.2 Toma de decisiones 39.9
13
Fonte: http://www. revistas.um.es/rie/article/download/.../