Σχολικό έτος: 2013-2015 (Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής, Πολυμέσα & Περιβαλλοντική ομάδα «Αμπελόκηποι Αθήνας: Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται το Σχολείο μου»)

1. Βίλα Μαργαρίτα

2. Η Βίλα Μαργαρίτα ήταν ένα από τα τοπόσημα της περιοχής των
Αμπελοκήπων.
Χτίστηκε στις αρχές του 20ου
αιώνα από κόκκινη πελεκητή
πέτρα. Βρισκόταν στη συμβολή Μεσογείων και Βασιλίσσης Σοφίας
(τότε την έλεγαν Κηφισίας) και κατεδαφίστηκε στα τέλη της
δεκαετίας του 1960.

3. Στο σημείο αυτό τώρα βρίσκεται το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας
(πρώην Κτηματικής) απέναντι από το ψηλότερο κτίριο της
Ελλάδος, τον πύργο Αθηνών.
Η βίλα Μαργαρίτα έμοιαζε με τους παραμυθένιους πύργους των
παραμυθιών. Ήταν σαν ένα πολύχρωμο κάστρο κινουμένων
σχεδίων, και γι’ αυτό την αποκαλούσαν «παραμυθένια βίλα» αλλά
και «πύργο της ωραίας Κοιμωμένης», αν και κάποιοι την έλεγαν
«πύργο της Σταχτοπούτας».
Βίλα Μαργαρίτα
1964. (στα αριστερά) κομμάτι του κήπου της Βίλας Μαργαρίτας. Ο δρόμος είναι η Β. Σοφίας. Το κτίριο, στο βάθος
στην φωτογραφία αριστερά, είναι το Ιπποκράτειο νοσοκομείο (Από την ταινία «Ο νικητής» του 1965).

4. (Απόψεις/ φωτογραφίες της βίλας Μαργαρίτα στο πέρασμα των
χρόνων)

5. Ήταν ένας μεσαιωνικός πύργος στην Αθήνα! Όπως αναφέρουν οι
Μπίρης και Καρδαμίτση «απροσδόκητη εφαρμογή του αγγλικού
«castellated» κατά την οριστική κάμψη του κλασικισμού».

6. Περιελάμβανε 32 δωμάτια, εντυπωσιακούς πυργίσκους,
περίτεχνες διακοσμήσεις που έμοιαζαν με πολεμίστρες,
ενισχυμένες στέγες από μολυβδόφυλλα, γραφικά τελειώματα στις
ταράτσες που έμοιαζαν με πολεμίστρες, κωνικό τρούλο που
κατέληγε σε αλεξικέραυνο, κατάφυτο κήπο και πληθώρα
αποθηκευτικών χώρων.
Τα σχέδια του πύργου ήταν Άγγλου αρχιτέκτονα για λογαριασμό
ενός Αρμένιου, με αγγλική υπηκοότητα, ή, κατά άλλους, ενός
Ελληνοαμερικανού επιχειρηματία. Αργότερα πέρασε στην
ιδιοκτησία του επιχειρηματία Ευστάθιου Λάμψα, ιδιοκτήτη του
ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία, ο οποίος στα πρώτα του βήματα
είχε υπάρξει μάγειρας των ανακτόρων του Βασιλέως Γεωργίου
Α’.
Ο πύργος πήρε το όνομα της θετής κόρης του Μαργαρίτας και
τυπικά ανήκε στην σύζυγό του Παλμύρα Παλφρουά. Όταν αυτή
πέθανε το 1939, πέρασε στα χέρια της εγγονής της Σοφίας.

7. Εικόνα 1: 1902 Εικόνα 2: 1905 (Ελένη Ν. Μακκά)
Εικόνα 3: 1963
Εικόνα 4: 1965
Εικόνα 5: 1965 Εικόνα 6: 1965
(Η βίλα Μαργαρίτα στο χρόνο)

8. Η βίλα Μαργαρίτα ήταν «ντεκόρ» και για τις ελληνικές ταινίες
(τα παρακάτω στιγμιότυπα είναι από την ταινία του 1966 «O
Ξυπόλητος Πρίγκηξ»)
αλλά και για όσους αναζητούσαν ένα καλό σκηνικό για να
αποθανατίσουν τις στιγμές τους.

9. Η Σοφία Δοξιάδη, ενόψει του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, νοίκιασε
τη βίλα στην πρεσβεία της Δανίας ως το τέλος της Γερμανικής
κατοχής. Μετά τον πόλεμο, και για αρκετά χρόνια, φιλοξενήθηκε
η αντιπροσωπεία της Σοβιετικής Ένωσης.
Το 1967 μέρος της αυλής απαλλοτριώθηκε για να διευκολυνθεί η
στροφή των αυτοκινήτων από τη Λεωφόρο Μεσογείων προς τη
Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Ακολούθησαν και άλλες
απαλλοτριώσεις αφαιρώντας το τμήμα του οικοπέδου που
βρίσκονταν οι βοηθητικοί χώροι για το προσωπικό με σκοπό τη
διαπλάτυνση της Λ. Μεσογείων. Στις 24 Φεβρουαρίου 1970 το
Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών αποφάσισε την εκτέλεση του
Βασιλικού Διατάγματος της 26ης
Οκτωβρίου 1961, που
προέβλεπε την απαλλοτρίωση μέρους της βεράντας της βίλας,
περιορίζοντας την αρχική έκταση της βίλας των 1613 τ.μ. στα
1098 τ.μ. Έτσι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, αποφάσισε η
ιδιοκτήτρια το 1970 την πώλησή της.
Οι Αμπελοκηπιώτες ανησύχησαν για την καταστροφή της βίλας.
Μάζεψαν υπογραφές σε μια προσπάθεια να χαρακτηριστεί η βίλα
διατηρητέο κτίριο. Τελικά δεν τα κατάφεραν. Αγοραστής ήταν η
Κτηματική Τράπεζα. Στις 26 Αυγούστου 1970 υπογράφηκε η
πράξη μεταβίβασης έναντι του ποσού των 30.000.000 Δραχμών.
Η κατεδάφιση του κτίσματος ξεκίνησε σχεδόν αμέσως και οι
εργασίες ολοκληρώθηκαν στις 20 Σεπτεμβρίου 1970, χωρίς να
υπάρξουν μεγάλες αντιδράσεις λόγω της κατάστασης που
επικρατούσε την εποχή εκείνη (επταετία χούντας).
Οι περίφημες κόκκινες πελεκητές πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν
για την ανέγερση της βίλας αγοράστηκαν από τη Μονή Αγίου
Εφραίμ, που βρίσκεται στη Νέα Μάκρη, και με αυτές ανεγέρθηκε
ο νέος ομώνυμος ναός.
Ο λόγος που, επίσημα, γκρεμίστηκε η βίλα Μαργαρίτα ήταν διότι
«δεν είχε χαρακτηριστικά ελληνικής αρχιτεκτονικής παράδοσης
και επομένως δεν χρειάζεται να χαρακτηριστεί διατηρητέο».

10. Εικόνα 7: 1968 ή 1969. θεμέλια πύργου Αθήνας και στο βάθος η Βίλα Μαργαρίτα
Αυτό έγινε την ίδια περίοδο που, ακριβώς απέναντι, χτίστηκαν
δύο από τα ψηλότερα κτίρια της Ελλάδος. Ο γυάλινος
ουρανοξύστης Πύργος Αθηνών, το ψηλότερο κτίριο της Ελλάδας
ύψους, περίπου, 103 μέτρων (99, 30 με τα υπόγεια και το δώμα
αλλά χωρίς τις κεραίες), και το γυάλινο αδελφάκι του ύψους
55,95 μέτρων (45,4 πάνω από την επιφάνεια) με το οποίο
συνδέεται στο ύψος του πρώτου ορόφου.

11. Εικόνα 8: 1969
Εικόνα 9: 1969 (μεγέθυνση της προηγούμενης)

12. Εικόνα 10: 1970. Σκελετός Πύργου Αθήνας και Βίλα Μαργαρίτα (λίγο πριν το "τέλος")
Στη θέση της Βίλας Μαργαρίτας υπάρχει ο (πρώην) πύργος της
Κτηματικής Τράπεζας σε σχέδια του αρχιτέκτονα- πολεοδόμου
Πρ. Βασιλειάδη. Το 9ώροφο κτίριο στεγάζει σήμερα τα γραφεία
της Εθνικής Τράπεζας.
Η κατασκευή των υψηλών αυτών κτιρίων βασίστηκε στο νόμο της
χούντας (ΑΝ 395/68) "περί του ύψους των οικοδομών και
ελευθέρας δομήσεως" που αύξησε τον συντελεστή δόμησης στο
κέντρο της πόλης.

13. Εικόνα 11: 1974 (έχει χτιστεί ο πύργος Αθήνας (κόκκινη ημιδιαφανής σκίαση στα δεξιά )
και χτίζεται στη θέση της βίλας Μαργαρίτας το 9ώροφο κτίριο της Εθνικής τράπεζας,
πρώην Κτηματικής (πορτοκαλί ημιδιαφανής σκίαση στα αριστερά)
Εικόνα 12: Πύργος Αθήνας και το "αδελφάκι" του (κόκκινη ημιδιαφανής σκίαση στα
αριστερά) καθώς και το 9ώροφο κτίριο που "αντικατέστησε" τη βίλα Μαργαρίτα
(πορτοκαλί ημιδιαφανής σκίαση στα δεξιά) δείγματα παραδοσιακής ελληνικής
αρχιτεκτονικής!;

14. Πηγές:
Βιβλιογραφία:
 Βατόπουλος Ν., Δεληβοριάς Α., Καζανάκη-Λάππα Μ., Κορρές Μ., Kreeb
M., Μαλλούχου-Tufano Φ., Μπενάκης Λ., Μπίρης Μ., Μπούρας Χ.,
Πανέτσος Γ., Σακελλαρίου Μ.Β., Σπετζιέρη Χωρέμη Λ., Τουρνικιώτης
Π., Τσιγκάκου Φ.Μ., Φιλιππίδης Δ., Χατζηδάκη Ν. (2013). Αθήναι.
Αθήνα: Ατών Ε.Ε.
 Μπίρης Μ. και Καρδαμίτση Α.Μ. (2001). Νεοκλασική Αρχιτεκτονική στην
Ελλάδα. Αθήνα: Μέλισσα
 Παραδείσης, Ν. (2005). Αμπελόκηποι : Περιήγηση στις αναμνήσεις μιας
γειτονιάς. Αθήνα: Εταιρεία Αρχειακών Μελετών και Εκδόσεων "Ο
Μικρός Ρωμηός"
Δικτυογραφία:
 Bill-files.blogspot.gr. Κάποτε στους Αμπελοκήπους. Διαθέσιμο στο
δικτυακό τόπο: http://bill-files.blogspot.gr/2014/02/blog-
post_13.html
 Charles W. Cushman. Photograph Collection. Brown castle
"MARGUERITE". Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://webapp1.dlib.indiana.edu/cushman/results/detail.do?query=ath
ens&page=6&pagesize=20&display=thumbcap&action=search&pnum=P1
4197
 Christiannaloupa.wordpress.com. Η Αθήνα κάποτε… / Beautiful, old
Athens. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://christiannaloupa.wordpress.com/η-αθηνα-καποτε-beautiful-old-
athens/
 Eliaserver.elia.org.gr. Φωτογραφικό αρχείο. Ελληνικό λογοτεχνικό και
ιστορικό αρχείο: Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://eliaserver.elia.org.gr/elia/site/content.php?sel=22&showimg=t
rue&firstDt=77&present=423323
 Eirinika.gr. «Βίλα Μαργαρίτα»: Ο παραμυθένιος πύργος των Αθηνών με
τα 32 δωμάτια και τις πολεμίστρες. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://eirinika.gr/gr/blog/irenesfavourite/Stories/VINTAGE-
STORY-/margarita.asp
 Facebook.com/pages. Η Αθήνα μέσα στο χρόνο. Διαθέσιμο στο δικτυακό
τόπο: https://www.facebook.com/pages/Η-ΑΘΗΝΑ-ΜΕΣΑ-ΣΤΟ-
ΧΡΟΝΟ/149801415032228
 History-pages.blogspot.gr. Περίπατος στην παλιά Αθήνα (1850-1920) -
Β' Μέρος. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://history-
pages.blogspot.gr/2011/12/blog-post_16.html
 Mixanitouxronou.gr. Ο παραμυθένιος πύργος των Αθηνών με τα 32
δωμάτια και τις πολεμίστρες. Δείτε ποιος «ξύπνησε» την ωραία
Κοιμωμένη και γκρέμισε το στολίδι: Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:

15. http://www.mixanitouxronou.gr/o-paramithenios-pirgos-ton-athinon-
me-ta-32-domatia-ke-tis-polemistres-dite-pios-xipnise-tin-orea-
kimomeni-ke-gkremise-to-stolidi/
 Ourathens.blogspot.gr. Βίλα Μαργαρίτα ή Όταν ζούσαν πριγκίπισσες
στην Αθήνα.... Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://ourathens.blogspot.gr/2013/07/blog-post_5.html
 Weloveathens.wordpress.com. Όχι πολύ μακριά από την Πανόρμου
υπήρχε «αυτό»: Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://weloveathens.wordpress.com/2009/12/07/όχι-πολύ-μακρυά-
από-την-πανόρμου-υπήρχ/
Σχόλια:
 Η εργασία έχει καθαρά εκπαιδευτικό και όχι εμπορικό χαρακτήρα.
 Τα δικαιώματα των φωτογραφιών ανήκουν στις πηγές που αναφέρονται.
 Η πρώτη εικόνα είναι από πίνακα του σχολείου μας. Οι υπόλοιπες είναι
από το αρχείο του Γ. Μπακούρου, από το βιβλίο του κ. Ν. Παραδείση, το
Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, τη συλλογή φωτογραφιών του
Charles W. Cushman από τις ιστοσελίδες και τα βιβλία που αναφέρονται.
 Οι φωτογραφίες που έχουν τυπωμένο το όνομα του Γεωργίου Μπακούρου
ανήκουν στο Αρχείο Γεωργίου Μπακούρου © 2012. Για την άδεια
χρησιμοποίησης των φωτογραφιών ευχαριστούμε την κυρία Λίζα
Κουτσαπλή, η οποία είχε ψηφιοποιήσει τις φωτογραφίες του Γεωργίου
Μπακούρου, καθώς και την κυρία Δέσποινα Δρεπανιά, διαχειρίστρια της
σελίδας «Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ», όπου βρίσκονται
αναρτημένες οι φωτογραφίες του παραπάνω πολύ σημαντικού αρχείου.
Επίσης, ευχαριστούμε την κυρία Δέσποινα Δρεπανιά για την υποστήριξη
που μας παρείχε καθώς και για την άδεια χρήσης φωτογραφιών από την
ομάδα της «Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ». Τέλος, ευχαριστούμε τον
κύριο Χρήστο Μπερούκα για την κοινοποίηση φωτογραφίας του 1964
όπου φαίνεται κομμάτι του κήπου της Βίλας Μαργαρίτας (από την ταινία
του 1965 με τίτλο «Ο νικητής»).
Πληροφορίες εργασίας (κείμενα και φωτογραφίες): Αθανασία, Αγγελική,
Δημήτρης, Ελένη, Ελπίδα, Μάγδα, Μαρία, Νατάσσα, Πηνελόπη. Σάρα.
Επιμέλεια: Αγγελική, Δημήτρης Σάρα.
Συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί: Λυκοκάπη Μ., Μαναγλιώτου Σ.,
Μπουσιοπούλου Θ., Τεκάτογλου Δ. και Καραμπίνης Τ.
Για το 56ο Γυμνάσιο Αθήνας 
Σχολικά έτη: 2013-2015

16. Βίλα Μαργαρίτα: RIP 
Πώς θα έμοιαζε η περιοχή αν δεν είχε γκρεμιστεί η βίλα πύργος και ήταν σήμερα ένα
Μουσείο;

17. Παλιά ήταν…
Φωτογραφία του 1966: Από το βιβλίο των Μπίρη και Καρδαμίτση.
Τώρα είναι:

18. Φωτογραφίες Οκτώβριος 2014: Από τη φωτογραφική ομάδα του εργαστηρίου
Πληροφορικής του 56ου Γυμνασίου Αθήνας
Φωτογραφία Νοέμβριος 2014: Μέλη της συντακτικής και της Περιβαλλοντικής ομάδας
του 56ου
Γυμνασίου Αθήνας. Πηγαίνοντας για συνέντευξη στον Πύργο Αθήνας.