A revolución científica do século XVII contada para alumnado de 4º da ESO.

1. Tema 2
A Revolución Científica dos séculos XVII e XVIII
O século XVIII estudámolo para entender a Idade Contemporánea, coma quen estuda a infancia para entender o que é a
idade adulta. No caso das ciencias debemos empezar polo século XVII, porque é neste século cando a forma de estudar o mundo
dos grandes pensadores e pensadoras comeza a ser científica de verdade. Non é que antes do século XVII non se fixeran
estudos e descubrimentos importantes, pero a partir do século XVII, a ciencia irá conformándose tal e como a coñecemos hoxe en
día.
A revolución científica do século XVII abarcou todos os campos, especialmente as matemáticas, que se desenvolveron como
nunca antes o fixeran. Eses avances nas matemáticas permitiron avanzar tamén a outras ciencias que se valen das matemáticas,
como a astronomía ou a óptica.
Ademais perfeccionáronse
obxectos que servían para
investigar, como o microscopio ou
o telescopio. Pero máis
importante que entender os
progresos concretos que houbo
en cada materia, é entender o
cambio que houbo no modo de
investigar dos científicos e
científicas. O feito de maior
importancia para o porvir é que se
produciu unha evolución no
espírito e nos métodos da ciencia.
Naceu o método científico.
Para ser chamado científico un método de investigación, debe estar baseado na experiencia e na observación dos feitos
(empirismo). O método científico que nace no século XVII, consiste na observación sistemática, a medición, a experimentación, a
formulación, a análise e a modificación das hipóteses. Ademais o experimento debe darse a coñecer, para que poida ser
reproducido por outra persoa noutro sitio distinto e, se non se dan os resultados esperados, poida ser rexeitado. Así é como a
comunidade científica verifica os resultados obtidos. As conclusións científicas non se consideran nunca absolutamente
verdadeiras, senón unicamente non refutadas1.
Nesta época tamén se foi impoñendo o uso das linguas nacionais en lugar do latín, por parte dos filósofos e científicos en
Europa. O uso do latín, como lingua universal2 dos sabios e sabias3 de toda Europa, significou un precioso instrumento de
comunicación entre todos eles que saltaba por enriba das fronteiras culturais e das diferenzas idiomáticas, pero o uso da lingua
común, facilitou o coñecemento da ciencia por un maior número de persoas.
1 Refutar: rexeitar a súa validez mediante razóns e argumentos.
2 O latín foi a lingua común de toda Europa. Introducírona os romanos durante o seu imperio na antigüidade, e a xente culta seguíaa
empregando. Durante a Idade Media o latín foi derivando en moitas linguas distintas que falaban a meirande parte da poboación, pero o latín
mantívose en moitos ámbitos: as misas seguían sendo en latín, a meirande parte dos libros, etc.
3 Durante os séculos XVII e XVII, as mulleres da aristocracia tiñan certo poder e prestixio social, pero os historiadores da ciencia parece que o
esquecen. Aínda que a sabedoría era un campo principalmente masculino, as mulleres da nobreza ou da alta burguesía, recibían educación en
casa. As mulleres nos séculos XVII e XVIII están presentes en todos os campos do saber: química, botánica, ciencias naturais, bioloxía,
xeoloxía, astronomía e matemáticas. Eran minoría, pero non inexistentes.

2. No século XVII fundaranse moitas academias por Europa. As Academias eran lugares aos que asistía unha minoría de xente
culta que quería formarse en diversas ciencias. Nelas debatían ou ensinaban, sabios e sabias de diferentes países. As
universidades oficiais resistíanse a saír do pensamento tradicional, e estaban quedando ancoradas no pasado. En lugar de
investigar co novo espírito da ciencia, seguía ensinándose coma sempre, ás costas dos novos descubrimentos científicos. Así que
se foi difundindo a idea das academias, como institucións culturais onde, á marxe da universidade, que quedara anquilosada na
escolástica4, posibilitábase o contacto e intercambio de ideas entre a multiplicidade de disciplinas intelectuais. En Roma, por
exemplo, fundouse a Academia dei Licei (1603) á que pertenceu Galileo. Había academias privadas que funcionaban coas cotas
que pagaban os seus membros, e habíaas públicas pagadas polos gobernantes.
Pronto comezaron a publicarse tamén as primeiras revistas científicas. Ao principio os científicos e científicas
comunicábanse por carta, pero ao facerse máis común o método experimental, a correspondencia comezou a facerse insuficiente.
Así que aproveitando as posibilidades que abría a prensa perfeccionada por Guttenberg séculos antes, comezaron a facerse
comúns as revistas científicas, promovidas polas mesmas academias. Xurdiron tamén os gabinetes de historia natural, ou as
coleccións mineralóxicas, xardíns botánicos e observatorios astronómicos particulares. A fins do século XVII abríronse os
primeiros observatorios estatais modernos.
Galileo Galilei é considerado xeralmente o pai da ciencia moderna porque
sitúan nel a orixe do método científico. Tamén Isaac Newton (1642 – 1727) sostivo
que o método correcto para investigar
as propiedades das cousas era
deducilas a partir de Experimentos.
A óptica realizou avances
importantísimos no século XVII,
permitindo así o avance científico en
dous importantes áreas: a observación
do máis pequeno, o microscópico que escapa á nosa simple vista, e a observación
do máis grande, o Universo. Pronto se xeneralizou o uso do telescopio e o microscopio nunha multitude de ciencias distintas.
Outra ciencia que se desenvolveu de forma destacada durante o século XVII foi a medicina, ao abandonar algúns antigos
prexuízos e ideas de orixe medieval. No século XVII, por exemplo, aínda se cría na xeración espontánea. Crían que as plantas ou
algúns animais podían xurdir da unión de partículas sen vida. Un médico italiano sostivo que a vida só podía proceder da vida.
Redi demostrou que os vermes non nacen espontaneamente ao podrecer os cadáveres e que se a carne se protexe do contacto
das moscas non cría vermes, xa que estes proceden dos ovos depositados polos insectos.
A difusión dos avances científicos, moitas veces coa oposición de amplos sectores sociais, en especial da Igrexa, permitiu
unha mellora da investigación e , ao mesmo tempo, do nivel xeral de vida en Europa.
O progreso científico acabou producindo un gran progreso tecnolóxico. O progreso tecnolóxico, cos seus inventos, foi
transformando a economía e a vida das persoas. Isto é o que veremos coa Revolución Industrial.
4 Escolástica: a escolástica viña sendo a forma de pensamento medieval, que intentaba mesturar razón e fe. É dicir, a escolástica pensaba que
Deus tamén era unha fonte de coñecemento científico. Calquera descubrimento que parecese levar a contraria ás escrituras (tomadas ao pe
da letra coma se foran saberes científicos) estaba por forza mal e era unha herexía que debía ser castigada por ir contra Deus. Razoar
intentaban razoar, pero antepoñendo a fe. Usaban a dedución e o razoamento para explicar a natureza pero sempre antepoñendo o punto de
vista relixioso e dándolle moi pouco valor á experiencia e á observación, e demasiado valor ao que dixeran pensadores de renome
anteriormente.
Ilustración 2 Lección de anatomía. Rembrandt. Esta obra
deixa patente a importancia crecente da investigación
directa
Ilustración 1 Galileo Galilei

5. Bibliografía:
- Lo de las mujeres principalmente de https://lanaveva.wordpress.com/2010/06/23/mujeres-cientificas-del-siglo-xvii-y-xviii/ y
luego buscando nombres concretos fui tirando del hilo: https://es.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Andrea_Casamayor
- El texto de libros de la biblioteca de la diputación de Coruña.
- Gran historia de la humanidad 9/211 (varios tomos).
- Enciclopedia Planeta 9/185 (varios tomos).
- Historia Universal. Siglo XVII Instituto Gallach 9/178 (tomo 6, hay varios tomos).