1. ...SAIATZE HORRETAN EZIN GELDITU...
Egilea: Ane Monreal Aguirre
Ikasmaila : L.H.6.B
Data: 4Apirila- 19- 11

2. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
AURKIBIDEA
azala 1
aurkibidea 2
Zer da materia? 3
Airea materia al da? 4
Airea dagoen espazioan beste materiarik sar al daiteke 6
Aireak ba al du masarik 8
Materiaren propietateak 10
Harri baten masaren neurketa 11
Likido baten masaren neurketa 13
GAS BATEN (BUTANO-GASA) MASAREN NEURKETA 15
Likido baten bolumenaren neurketa 16
SOLIDO (HARRI) BATEN BOLUMENAREN NEURKETA 18
GAS BATEN (AIREAREN) BOLUMENAREN NEURKETA 20
Materiaren itxura 22
MATERIAREN EGOERA ALDAKETAK 23
SUBSTANTZIA PURUAK ETA NAHASTEAK 24
MATERIAREN ALDAKETAK 25
NOLA BEREIZI .. URA ETA LURRA (hondarra, harritxoak… erreka bazterreko
26
ur zikina)?
NOLA BEREIZI … HONDARRA ETA BURDIN HAUTSA? 28
NOLA BEREIZI … KANDELA ZATITXOAK ETA HARRI TXINTXORRAK? 30
NOLA BEREIZI … KANDELA ZATITXOAK ETA HARRI TXINTXORRAK? 32
NAHASTEN BEREIZTE METODOAK 34
AZUKREAREN KRISTALIZAZIOA 35
AZUKREAREN ERREKUNTZA 36
Materiaren propietateak 37
2
autoebaluazioa 39

3. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
NOLA JAKIN GORPUTZ BAT EROALEA DEN ALA EZ? 38
ZER DA MATERIA?
Definizioa
Gure inguruan dagoen guztia da, Materia munduan lekua okupatzen duen guztia da, eta ezin
dena beste materiaren barruan egon eta bestea bere barruan.
Materiaren definizioa kontuan hartuta, zerrendako hitzen sailkapena.
kobrea bitxilorea argia zura kortxoa arraina elektrizitatea
beroa arroka maitasuna kea pagoa oxigenoa askatasuna
gorrotoa airea hotza ura denbora denbora adimena
Gauzak Materia da? Biziduna Bizigabea
Kobrea BAI X EZ X
Beroa BAI EZ X X
Gorrotoa BAI EZ X X
Bitxilorea BAI X EZ X
Arroka BAI X EZ X
Airea BAI X EZ X
Maitasuna BAI EZ X X
Argia BAI X EZ X
Hotza BAI EZ X X
Zura BAI X EZ X
Kea BAI X EZ X
Ura BAI X EZ X
Kortxoa BAI X EZ X
Pagoa BAI X EZ X
Denbora BAI EZ X X
Arraina BAI X EZ X
Oxigenoa BAI X EZ X
Elektrizitatea BAI EZ X X
3
autoebaluazioa 39

4. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Askatasuna BAI EZ X X
Adimena BAI EZ X X
BAI EZ
AIREA MATERIA AL DA?
1. esperimentua: AIREAK BA AL DU BOLUMENIK?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ikustea airea materia dela, pisua duen ala Balantza.
ez. 2 grobo. (Bat airez betea bestea ez.)
Azaldutako hipotesiak
Horrelako zerbait ez nuen zerbait oso desberdina pentsatu.
Prozedura (pausoz pauso)
4
autoebaluazioa 39

5. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Balanza hartu egiten duzu eta albo batean globoa airez beteta jartzen duzu, bestean bete
gabea, balantza ekilibratuta jartzen duzu eta ikusiko duzu zein pisatzen duen gehien.
Bildutako datuak - Ondorioak
Ikusten dela airea guen globoa gehiago pisatzen
deula, gehiago jeisten delako balantzan.
5
autoebaluazioa 39

6. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
2. esperimentua: AIREAK BA AL DU BOLUMENIK?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ikustea airea bolumena duen ala ez. Xiringa.
Azaldutako hipotesiak
Hori, ez zitzaidan oso arraroa iruditu.
Prozedura (pausoz pauso)
Hartu xiringa eta zuloan behatza jarri zuloa estaltzeko, estalita dagoenean xiringa bete eta
isten joan azkenean ez da isten or zerbait egon behar du. Eta ikusita ez dago ezer ez
horregatik airea da.
6
autoebaluazioa 39

7. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak – Ondorioa
Airea materia delalekua ikupatzen duela eta
bolmena duela ere bai.
7
autoebaluazioa 39

8. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
3. esperimentua: AIREAK BA AL DU BOLUMENIK?
Data: Taldekideak:
Helburua Materiala
Azaldutako hipotesiak
Prozedura (pausoz pauso)
8
autoebaluazioa 39

9. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
9
autoebaluazioa 39

10. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
MATERIAREN PROPIETATEAK
Hemen, koadernoan egina duzun eskema osatuko duzu, lauki-testuak
eta forma automatikoak (giltzak) erabiliz.
10
autoebaluazioa 39

11. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
4. esperimentua: SOLIDO (HARRI) BATEN MASAREN NEURKETA
Data: Taldekideak:
11
autoebaluazioa 39

12. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Helburua Materiala
Ikustea harri baten masaren neurketa. Probeta handi bat.
Harria.
Azaldutako hipotesiak
Ez dakit horrelako zerbait huste nuen, e zen oso zaila.
Prozedura (pausoz pauso)
Probeta uraz bete puntu borobil bat arete eta zenbakia ogoratu, gero harri txiki bat bota eta
ikusi noraino iristen den, gero kenketa egin orain ateratakoa ken ura, or aterako zaizu
masaren neurketa.
Bildutako datuak - Ondorioak
12
autoebaluazioa 39

13. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Probeta batekin harri baten masaren bolumena
neurtu daitekeela.
13
autoebaluazioa 39

14. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
5. esperimentua: LIKIDO BATEN MASAREN NEURKETA
Data: Taldekideak:
Helburua Materiala
Neurtzea uraren masaren bolumena. Probeta.
Ura.
Azaldutako hipotesiak
Hori uste nuen ez zen ezer desberdina.
Prozedura (pausoz pauso)
Hartu probeta uraz bete eta ikusi zenbat neurtzen duen.
14
autoebaluazioa 39

15. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
15
autoebaluazioa 39

16. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
6. esperimentua: GAS BATEN (BUTANO-GASA) MASAREN NEURKETA
Data: Taldekideak:
Helburua Materiala
Neurtzea bonbonaren gasaren masa. Butano bonbona.
Gas.
Azaldutako hipotesiak
Ez nekien oso arraroa iruditu zitzaidan.
Prozedura (pausoz pauso)
Pisatu bonbona eta ondo ren gasez bete pisatu eta gero kenketa egin, gasez beteria ken
bonbona bakarrik.
16
autoebaluazioa 39

17. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
7. esperimentua: LIKIDO BATEN BOLUMENAREN NEURKETA
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Likidoarewn bolumenaren nuerketa.
(Probetekin.)
Azaldutako hipotesiak
Erraza iruditu zait baino, problema batzuk izan ditut.
Prozedura (pausoz pauso)
Likidobat nuertu behar da cm3.
17
autoebaluazioa 39

18. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Oso erreza dela neurtzea likido baten bolumena.
18
autoebaluazioa 39

19. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
8. esperimentua: SOLIDO (HARRI) BATEN BOLUMENAREN NEURKETA
Data: Taldekideak:
Helburua Materiala
Neurtzea harri baten bolumena. Harri bat.
Tuboa.
Ura.
Azaldutako hipotesiak
Dena erraza iruditu zait eta oso erraza.
Prozedura (pausoz pauso)
Nurtu ura eta gero harri bat bota eta neurtu ondoren kenketa egin.
19
autoebaluazioa 39

20. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Ez ditut daturik atera.
20
autoebaluazioa 39

21. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
9. esperimentua: GAS BATEN (AIREAREN) BOLUMENAREN NEURKETA
Data Taldekideak:
Helburua Materiala
Azaldutako hipotesiak
Prozedura (pausoz pauso)
21
autoebaluazioa 39

22. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
22
autoebaluazioa 39

23. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
MATERIAREN ITXURA
MATERIAREN EGOERAK
Hemen, materia osatzen duten partikulek, egoeraren arabera (solido,
likido ala gas) duten itxura eta portaera azaldu behar duzu, labur-labur.
Gogoratu, Txanela.net-en, IKT-9, jardueran, partikulen portaera
erakusten duten irudiak dituzula eskuragarri. Haiek zure ordenagailura
deskargatu (zure karpetara) eta orri honetan txertatu: “Txertatu” 
“Irudia”  “Fitxategitik”.
Masa: Bai Masa: Bai Masa: Bai
Forma egonkorra: Bai Forma egonkorra: Ez Forma egonkorra: Ez
Bolumena: Bai Bolumena: Bai Bolumena: Ez
23
autoebaluazioa 39

24. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
MATERIAREN EGOERA ALDAKETAK
Hemen, materiaren egoera aldatekei buruz azalpen laburra egin behar
duzue.
Gogoratu, Txanela.net-en, IKT-11, jardueran, egoera aldaketak
erakusten dituen irudi mutua duzuela. Hura zure ordenagailura
deskargatu (zure karpetara) eta orri honetan txertatu: “Txertatu” 
“Irudia”  “Fitxategitik”.
Gero, lauki-testuen laguntzarekin, irudiaren gainean egoera aldaketen
izenak jarriko dituzu. Ez ahaztu laukien ertza eta hondoa gardenak izan
behar dutela.
Solidotik – gasera: Subliminazioa Solidotik – likidora: Urtzea
Gasetik – solidora: Subliminazioa Gasetik – likidora: Kondentsatzea
Likidotik – gasera: Lurruintzea Likidotik – solidora: Solidotzea
24
autoebaluazioa 39

25. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
25
autoebaluazioa 39

26. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
SUBSTANTZIA PURUAK ETA NAHASTEAK
Hemen, koadernoan egina duzun eskema osatuko duzu, lauki-testuak
eta forma automatikoak (giltzak) erabiliz.
SUBSTANTZIA: PURUAK
NAHASTEAK
PURUAK: GATZA
URREA
URA
NAHASTEAK: HOMOGENEOAK: Disoluaziaok- Ura eta gatza.
HETEROGENEOAK: Ura eta olioa.
26
autoebaluazioa 39

27. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
MATERIAREN ALDAKETAK
10. esperimentua: OLIOA ETA URA NOLA BEREIZI?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ikustea nola bereizi daitekeen olioa eta Olioa
ura. Ura
Tarro bat
Prozedura (pausoz pauso)
Jarri tarro batean olioa, eta ondoren ura eta ikusiko duzu nola geratzen den olioa behan eta
ura goian.
Bildutako datuak - Ondorioak
27
autoebaluazioa 39

28. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Oso ondo bereizten direla bi likidoak, eta oso
garbi ikusten direla.
28
autoebaluazioa 39

29. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
NOLA BEREIZI .. URA ETA LURRA (hondarra,
11.1 esperimentua:
harritxoak… erreka bazterreko ur zikina)?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ikustea ondarra eta ura nola bereizi Bote bat.
daitezkeen. Ura.
Hondarra.
Azaldutako hipotesiak
Pixka bat arraroa zen eta lehenengo ez nuen ondo ulertzen bainogero ondo ikusi nuen.
Prozedura (pausoz pauso)
Bote bet hartu eta ura eta hondarrak jarri elkarrekin, denbora pasata ikusiko duzu zein ondo
bereizi daitezkeen.
29
autoebaluazioa 39

30. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Oso ondo ikusten direla bereiztuta bi materialak.
30
autoebaluazioa 39

31. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
11.2 esperimentua: NOLA BEREIZI … HONDARRA ETA BURDIN HAUTSA?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Bereiztea burdin hautsa eta hondarra. Hondarra.
Burdin hautsa.
Tapa edo bote txiki bat.
Imana.
Azaldutako hipotesiak
Oso erraza izan zen eta lehenengora ulertu nuen dena.
Prozedura (pausoz pauso)
Hartu tapa eta hor burdin hautsa eta hondarra jarri, hartu imana eta gainean jarri burdina
hartuko duzu eta hondarra or geratuko da.
31
autoebaluazioa 39

32. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Dena oso ondo hartzen dela eta ondo ikusten dela
gainera.
32
autoebaluazioa 39

33. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
NOLA BEREIZI … KANDELA ZATITXOAK ETA HARRI
11.3 esperimentua:
TXINTXORRAK?
Data: 2011 Taldekideak:
Helburua Materiala
Harriak bolean geratzea eta kandela zatiak Kandela zatitxoak.
disolbatzea. Harri txikiak.
Bol bat.
Azaldutako hipotesiak
Ez ditut zailakuntzarik izan dena ulertu nuen.
Prozedura (pausoz pauso)
Jarri landela zatiak eta harriak bol batean utzi eguzkian berotzen eta gero ikusi nola
desegiten diren kandela zatiak, azkenik bakarrik harriak geratuko zaizkizu.
33
autoebaluazioa 39

34. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Beroarekin desegiten direla eta bakarrik geratzen
direla harritxoak.
34
autoebaluazioa 39

35. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
11.4 esperimentua: NOLA BEREIZI … URA ETA GATZA (edo itsasoko ura)?
Data: 05/01/11 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ura eta gatza bereiztea Ura, gatza, edalontzia eta platera
Azaldutako hipotesiak
Prozedura (pausoz pauso)
Ura eta gatza nahasten da. Gero kristalizatzen uzten da eta egun bat barru gatza solidatu
egin da eta ura joan da.
35
autoebaluazioa 39

36. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Bildutako datuak - Ondorioak
Ura joaten denean gatza solidotzen da
36
autoebaluazioa 39

37. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
NAHASTEN BEREIZTE METODOAK
Hemen, koadernoan egina duzun eskema osatuko duzu, lauki-testuak
eta forma automatikoak (giltzak) erabiliz.
DEKANTAZIOA: Dekantazioa nahasketa heterogeneoak bereizteko metodo fisiko
bat da, hauek likido bat eta solido bat likido edo bi izan daitezke sortu zen.
MAGNETISMOA:Magnetismoa fenomeno fisiko horren bidez, materialak
erakargarria materialak beste indar da.
URTZEA:
Fusioa, substantzia bat egoera solidotik egoera likidora pasatzeko prozesua.
LURRUNTZEA: Egoera normalean likido edo solidoa den substantziaren gasa, bereziki
likido batetik edo gorputz heze bero batetik sortzen dena.
37
autoebaluazioa 39

38. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
38
autoebaluazioa 39

39. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
12. esperimentua: AZUKREAREN KRISTALIZAZIOA
Data: 2011 Taldekideak:
Helburua Materiala
Azukrea kristzalizatzea Azukrea , ura eta plater bat
Prozedura (pausoz pauso)
Azukrea eta ura nahastu, eta gero reposatzen utzi eta egunarekin ura joaten da eta azukrea
kristalizatzen da
Bildutako datuak - Ondorioak
39
autoebaluazioa 39

40. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
40
autoebaluazioa 39

41. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
13. esperimentua: AZUKREAREN ERREKUNTZA
Data: 2011 Taldekideak:
Helburua Materiala
Azukrea erre eta karamelo egin Azukrea, bol bat eta sua
Prozedura (pausoz pauso)
Azukrea sutan jarri eta karamelo eginten da eta aldaketa kimiko da
Bildutako datuak - Ondorioak
Azukrea aldaketa kimikoa da
41
autoebaluazioa 39

42. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
MATERIAREN PROPIETATE BEREZIAK
Hemen, koadernoan egina duzun TAULA osatuko duzu, lauki-testuak
eta forma automatikoak (giltzak) erabiliz.
GOGORTASUNA
BIGUNTASUNA
ELASTIKOTASUNA
PLASTIKOTASUNA
BISKOSITATEA
LIKATASUNA
DISOLBAGARRITASUNA
ERREGAISTASUNA
EROANKORTASUNA
ELEKTRIKOAK
MAGNETIKOAK
42
autoebaluazioa 39

43. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
14. esperimentua: NOLA JAKIN GORPUTZ BAT EROALEA DEN ALA EZ?
Data: 2011 Taldekideak:
Helburua Materiala
Ikustea magnetismoa hartu dezakeela Papertxoak, globoa eta txaketa.
globo bat.
Prozedura (pausoz pauso)
Hartu globoa eta frotatu txaketarekin gero papertxoen gainetik pasa eta ikusi nola itxasten
diren.
43
autoebaluazioa 39

44. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
Oso erraza iruditu zait.
Bildutako datuak - Ondorioak
Oso ondo itsasten dela magnetismoa duelako.
44
autoebaluazioa 39

45. Txanela LH 6-5 “…saiatze horretan ezin gelditu”
AUTOEBALUAZIOA
Proiektua gauzatu ahala hainbat zeregin eta alderdi landu ditut unitate honetan. Egindako
lan guztiak honela baloratzen ditut:
2
LABORATEGIKO LANA …………………………………………………………………….
- Hipotesiak formulatzea - Saiakuntzak prestatzea
- Saiakuntzak gauzatzea - Ekin aurretik pentsatzea
- Informazio-bilketa - Materiala eskuratzea
- Materialen erabilpen egokia - Antolamendua
- Talde-lana - Garbitasuna
- Partaidetza - …
2
LAN MONOGRAFIKOA ………………………………………………………………….....
- Bildutako informazioaren egokitasuna - Antolamendua
- Bildutako txosten zientifikoaren - Garbitasuna
baliagarritasuna - …
- Aurkezpena
2
EZTABAIDAK ………………………………………………………………………………....
- Parte-hartzearen prestaketa - Hainbat eginkizun (solaskidea,
- Parte-hartzea behatzailea, bozeramalea) egoki
- Elkarrizketarako arauak betetzea
- Egoki eta zuzen hitz egitea - …
2
ZURE JARRERA ETA JOKABIDEA …………………………………………………….....
- Bakarka egindako lanak - Jakin-mina
- Lanerako gogoa - Elkartasuna
- Gozamena - Autonomia, zeure kabuz ekitea
1 Hobetu beharreko lana 2 Nahiko lan ona 3 Lan bikaina
45
autoebaluazioa 39