1. TEMA 5
O MUNDO ENTRE
GUERRAS
4º ESO

2. 1
A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
(1914-1918)

3. INTRODUCIÓN
● Feito detonante: o 28 de xuño de 1914 un nacionalista serbio asasinou en Saraxevo o
archiduque Francisco Fernando, herdeiro do imperio austrohúngaro.
● Produciuse unha reacción en cadea polo sistema de alianzas militares, e a maioría dos
países entraron en guerra (moi poucos permaneceron neutrais, entre eles España) dando
lugar á maior guerra vivida ata ese momento en Europa (Gran Guerra)
● A implicación na guerra das colonias dos países europeos, e tamén os EE UU e Xapón,
deulle unha dimensión mundial.

4. CAUSAS DA GRAN GUERRA
● Tensións nos Balcáns.
● Rivalidades imperialistas entre as grandes potencias.
● Carreira de armamentos.
● O Nacionalismo/patriotismo agresivo.

5. CAUSAS DA GRAN GUERRA
A) Tensións nos Balcáns:
– Os turcos foron expulsados
desta zona e os novos países
que xurdiron enfrontáronse por
cuestións fronteirizas e
territoriais (guerras balcánicas).
– Tamén existían reivindicacións
nacionalistas, especialmente
serbias, que ameazaban ao
imperio austrohúngaro coa súa
disgregación.

6. CAUSAS DA GRAN GUERRA
B) Rivalidades imperialistas entre as grandes potencias:
– Austria-Hungría e Rusia polo control dos Balcáns.
– Francia e Alemaña por Alsacia e Lorena.
– Inglaterra e Alemaña pola supremacía naval e comercial.
– Choques entre as potencias pola expansión imperialista: necesidade de
materias primas e mercados.

7. CAUSAS DA GRAN GUERRA
C) Carreira de armamentos que motivou un rearme e o incremento do gasto
militar das grandes potencias europeas, ao que lle hai que engadir a...
● Diplomacia secreta, pactando alianzas e previsión dunha guerra. Esas alianzas
configuraron dous bloques antagónicos: a Triple Alianza (Alemaña, imperio
austrohúngaro e Italia) e a Triple Entente (Francia, Gran Bretaña e Rusia).

8. CAUSAS DA GRAN GUERRA
D) Nacionalismo agresivo que considera a guerra como medio lexítimo para
resolver os conflitos, medida apoiada polas masas populares confiadas na
superioridade da súa nación fronte ás demais.

9. PAÍSES ENFRONTADOS
● Imperios Centrais: Alemaña
e Austria-Hungría, aos que
se sumarían despois o
Imperio Turco e Bulgaria.
● Aliados: Serbia, Rusia,
Francia, Bélxica, Gran
Bretaña e Montenegro, aos
que se uniron Xapón, Italia,
Portugal, Romanía, EE UU e
Grecia.

10. FASES DA GUERRA
a) Guerra de movementos:1914
● Fronte occidental: os alemáns, atravesando Bélxica, invaden Francia ata cerca de
París. Contraataque francés que detén os alemáns no Marne.
● Fronte oriental: os alemáns deteñen ós rusos en Tannemberg e nos Lagos
Masurianos. Nos Balcáns as tropas austro-alemañas ocupan Serbia.
b) Guerra de posicións: 1915-1916
● Fronte occidental: imponse a construción de trincheiras
● No mar, os alemáns intentan romper o bloqueo aliado cos submarinos.
● Fronte leste: o fracaso das ofensivas rusas permite ás tropas alemañas e os seus
aliados ocupar extensas zonas do imperio ruso, Serbia e Romanía.
c) A crise de 1917: prodúcense dous feitos de gran transcendencia: a entrada dos EE.
UU na guerra a favor dos aliados e o triunfo da revolución bolchevique que provoca a
retirada de Rusia en 1918.
d) Derrota das potencias centrais, 1918:Os aliados lanzan ofensivas victoriosas en
todas a frontes. O 9 de novembro estala en Berlín unha revolución que obriga a fuxida
do Kaiser Guillermo II e a proclamación da República de Weimar. O 11 de novembro o
novo goberno alemán asina un armisticio. É o fin da guerra.

11. AS NOVAS FORMAS DE GUERRA
● Grandes exércitos, formados por
centos de miles de soldados recrutados
polo sistema do servizo militar
obrigatorio.
● Emprego de novos armamentos e
novas formas de loita: metralladoras,
canóns de largo alcance, granadas,
submarinos, avións de combate, gases
asfixiantes... Tamén aparece a
trincheira, os bombardeos aéreos e a
guerra submarina.
● Mobilización de todos os recursos.
Os gobernos adoptaron medidas
extraordinarias como o establecemento
da economía de guerra que priorizaba
a produción de armas sobre as
necesidades da poboación civil
(racionamento de alimentos) ou o
recurso a propaganda e á censura de
noticias para fortalecer a moral.

12. AS NOVAS FORMAS DE GUERRA
TRINCHEIRA

13. OS TRATADOS DE PAZ E A SOCIEDADE DE NACIÓNS
● En xaneiro de 1919 inaugurouse en París unha conferencia para establecer as
condicións de paz. Asistiron 32 países, pero as decisións foron tomadas polas
catro grandes potencias vencedoras da guerra: Estados Unidos, Francia, Gran
Bretaña e Italia.
● Asinouse un tratado diferente con cada un dos países vencidos: Alemaña,
Austria, Bulgaria e Turquía.
● O máis significativo foi o Tratado de Versalles con Alemaña que establecía que
esta era a principal responsable da guerra:
– Obrigábaselle a pagar cuantiosas indemnizacións polos danos causados
– Debía suprimir o servizo militar obrigatorio e desarmar o seu exército.
– Cedeu territorios a Francia (Alsacia e Lorena), Bélxica, Dinamarca e Polonia
(acceso ao mar polo corredor de Danzig= Prusia oriental illada do resto de
Alemaña).
– Perdeu as súas colonias.
● Os alemáns asinaron o tratado pero sempre o consideraron como unha
imposición humillante (diktat)
Desexo de vinganza no futuro

14. OS TRATADOS DE PAZ E A SOCIEDADE DE NACIÓNS
● Co obxectivo de evitar a guerra e velar pola paz mundial, creouse a
Sociedade de Nacións, con sede en Xenebra (Suiza) (1919-1946)
● Formada polos países vencedores (agás EE UU, Wilson foi o que propuxo
a idea) e neutrais aos que se engadirían outros con posterioridade.
● Resultou un organismo ineficaz que non logrou o estalido da Segunda
Guerra Mundial
● Trala Segunda Guerra Mundial foi disolta, sendo sucedida pola ONU.

15. BALANCE DA GRAN GUERRA
● Grandes perdas demográficas:
– 8/10 millóns de mortos e uns 20 millóns de feridos e mutilados.
– A poboación civil pasou grandes privacións e a súa debilidade favoreceu a expansión
de epidemias (gripe española de 1918 que matou entre 50 e 100 millóns de persoas entre
1918 e 1919).
● Modificacións territoriais que cambiaron o mapa europeo:
– Desaparición dos imperios alemán, austrohúngaro, ruso e turco.
– Naceron novos Estados como Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Polonia,
Checoslovaquia e Iugoslavia.
● Repercusións ideolóxicas:
– A guerra facilitou o triunfo da revolución comunista en Rusia.
– O medo ao comunismo levou a burguesía a apoiar gobernos e autoritarios e solucións
de corte fascista.
● Consecuencias socioeconómicas.
– As perdas económicas foron incalculables: destrución de campos, cidades, industrias,...
– Europa perdeu a primacía económica e industrial, sendo substituída polos EE UU.
– A perda en homes e a súa incorporación aos exércitos favoreceu a incorporación das
mulleres ao mercado laboral.

16. EUROPA ANTES DE DESPOIS DA GUERRA

17. 2
A REVOLUCIÓN RUSA
E
O ESTADO SOVIÉTICO
En 1917 triunfou en Rusia unha revolución que puxo fin ao imperio dos tsares, e que
tivo unha gran repercusión no resto dos países, especialmente entre as masas
proletarias. Lenin e Stalin organizaron o novo Estado soviético.

18. A RUSIA TSARISTA
● O réxime era autocrático:
– O tsar (emperador ruso) exercía o poder absoluto.
– Gobernaba sobre un inmenso imperio con moitos pobos con linguas, costumes e
relixións diferentes.
– A pesares da represión, formáronse, dende finais do XIX, partidos e organizacións
clandestinas que pretendían derrubar o réxime (acabar co tsarismo):
● uns pretendían establecer un sistema liberal-burgués: Partido Constitucional
Demócrata ou Kadet
● outros, defensores da ideoloxía marxista ou anarquista, pretendían unha
revolución social: Partido Socialrevolucionario ou eserita e o Partido
Socialdemócrata Ruso (menxeviques e bolxeviques)
● A economía era basicamente agraria e atrasada:
– O 80% da poboación eran campesiños pobres que traballaban as terras da nobreza e
do clero (réxime case feudal).
– Nas principais cidades, San Petersburgo ou Moscova, produciuse un forte crecemento
industrial estimulado polo Estado e o capital estranxeiro que provocou o crecemento
do proletariado que percibía salarios miserables.

19. A CAÍDA DO TSARISMO
● A participación na Gran Guerra foi o factor decisivo que propiciou a caída do tsarismo e o
triunfo da revolución (En 1905 xa houbera unha revolución fallida).
● As continuas derrotas aumentaron o descontento entre os soldados.
● Ademais, a poboación civil sufría a insuficiencia e carestía dos produtos básicos.
●
En febreiro de 1917 (Revolución de febreiro) a poboación de Petrogrado
(San Petersburgo) protestou pola falta de alimentos e esixía a retirada da Gran Guerra.
● As sucesivas manifestacións non foron reprimidas polos soldados, que se uniron a elas.
● Falto de apoio o tsar, Nicolás II abdicou (en 1918 o Tsar e a súa familia serán fusilados polos
bolxeviques), proclamándose a República.
● Estableceuse un goberno provisional, dirixido pola burguesía e presidido por Kerenski, que
pretendía instaurar un réxime liberal (democracia parlamentaria).
● O novo goberno decidiu continuar a guerra, pero foi incapaz de controlar a situación.

20. O TRIUNFO DA REVOLUCIÓN BOLXEVIQUE
● Desde o comezo das protestas, as organizacións de esquerda crearon os Consellos
obreiros ou soviets (formados por dirixentes das que representaban a obreiros, soldados e
campesiños).
● Nos soviets foi medrando a influencia dos bolxeviques (socialistas marxistas partidarios da
revolución) dirixidos por Lenin. O seu programa era poñer fin a guerra, confiscar toda a
propiedade privada (que debía pasar a mans do Estado), e converter os soviets na única
autoridade que debía exercer o poder.
●
En outubro de 1917, Lenin e os bolxeviques (Garda Vermella) organizan unha
insurrección armada. O 25 de outubro, a garda vermella formada polos bolxeviques e dirixida
por Trotski, asaltan o palacio de inverno en Petrogrado e deteñen os membros do goberno
provisional.
● Un Congreso dos soviets asume o poder e crea un goberno obreiro presidido por Lenin.
(Consello de Comisarios do Pobo). A revolución esténdese por toda Rusia.
LENIN STALIN TROTSKI

21. A ÉPOCA DE LENIN E O NACEMENTO DA URSS
Unha vez conquistado o poder, os bolxeviques
tomaron medidas para transformar as
estruturas sociais, económicas e políticas e facer
fronte aos seus inimigos:
1.- Os bolxeviques promulgaron os decretos de
outubro de 1917 para lograr a socialización dos
medios de produción:
– Desaparición da propiedade privada: a terra
pasa a mans do Estado
– A produción industrial nas fábricas será
controlada polos obreiros.
– Nacionalización da banca e do comercio
exterior.
2.- A paz con Alemaña, tras o asinamento do Tratado
de Brest-Litovsk (1918) polo que Rusia obtiña a paz a
cambio de grandes perdas territoriais (Finlandia,
Estonia, Letonia, Lituania, Ucraína, Polonia, Besarabia
e a Transcaucasia).
Territorios perdidos por Rusia

22. A ÉPOCA DE LENIN E O NACEMENTO DA URSS
3.- Guerra civil (1918-1921): os bolxeviques, grazas á creación por Trotski dun exército
disciplinado e revolucionario (exército vermello), venceron aos antibolxeviques (exército
branco, que se opoñían a revolución, formado por antigos oficiais tsaristas e apoiado polas
potencias occidentais). A oposición interior foi así esmagada, a familia real executada, e os
bolxeviques mediante a Tcheka, a policía política, perseguen aos contrarrevolucionarios.
4.- En 1918 Rusia foi transformada nunha República Federativa Soviética. Posteriormente coa
incorporación de Ucraína, Bielorrusia e Transcaucasia, creouse en 1922 a Unión de Repúblicas
Socialistas Soviéticas (Disolveuse en 1991). O poder estaba en mans dos soviets controlados
polo partido comunista (antigo partido bolxevique).

23. A ÉPOCA DE LENIN E O NACEMENTO DA URSS
5.- Os trastornos da guerra civil e a escaseza
obrigaron a Lenin, en 1921, a impoñer unha
Nova Política Económica (NEP) que permitía
algunhas unha volta parcial as formas de
mercado capitalistas para incentivar a
produción.
6.- Fundación da Terceira Internacional
(Moscova 1919) co obxectivo de derrocar o
capitalismo. Só podían pertencer a ela os
partidos que aceptasen denominarse
comunistas e seguir as directrices do
Partido Comunista da URSS.(PCUS)

24. A ERA DE STALIN (1927-1953)
● A concentración do poder na persoa de Stalin, que o
exerceu a morte de Lenin (1924) de xeito ditatorial. Non
estaba permitida ningunha crítica; a persecución, a
deportación e eliminación física dos opositores foi unha
práctica habitual (purgas stalinistas, terror vermello).
Creáronse os Gulag (campos de prisoneiros cheos de
opositores ao réxime estalinista). Culto á súa persoalidade.
● A planificación económica. A partir de 1928 a economía
estivo planificada e controlada polo Estado (fin da NEP),
que elaboraba plans quinquenais para organizar a produción
agrícola e industrial. Tivo prioridade a industria de base, de
armamento, así como as fontes de enerxía, deixando nun
segundo plano as industrias de bens de consumo. Con estas
medidas a URSS converteuse nunha gran potencia
industrial e militar.
● A colectivización agraria. Os campesiños foron obrigados
a entregar as súas terras as granxas colectivas (koljós) e a
traballar de forma comunitaria; unicamente conservaban a
súa casa e un pequeno horto. Ademais creáronse granxas
estatais (sovjós)
Características:

25. 3
O FASCISMO. A ITALIA DE MUSSOLINI
Despois do remate da Primeira Guerra Mundial, Europa viviu unha grave crise
que favoreceu o desenvolvemento dos fascismos e das ditaduras militares
en prexuízo da democracia.

26. CARACTERÍSTICAS DO FASCISMO
(APLICABLES TAMÉN AO NAZISMO)
● Primacía do Estado por riba dos dereitos do individuo.
● Concentración do poder en mans dun único líder (Duce, Führer, Caudillo), que é obxecto de
veneración polo pobo (culto á personalidade e obediencia cega).
● Existencia dun único partido, estando prohibidos e perseguidos todos os demais. (sistema
antidemocrático e ditatorial).
● Militarismo e nacionalismo agresivo que aspiraba á expansión territorial.
● Rexeitamento da igualdade das persoas e dos pobos, defendendo a supremacía duns
individuos sobre os outros, dos homes sobre as mulleres, dun país sobre outro.
● Forte control ideolóxico e policial, empregando a propaganda para a exaltación dos valores
fascistas e a violencia para eliminar calquera crítica ou oposición.
● Intervencionismo do Estado na economía, buscando a autosuficiencia fronte aos
estranxeiros (autarquía). A propiedade privada é respectada, pero as actividades económicas
deben estar sometidas aos intereses do Estado. Os sindicatos e as folgas son suprimidas.
Benito Mussolini, creador do
fascismo en Italia

27. O ASCENSO DE MUSSOLINI AO PODER
● Despois de finalizada a Primeira Guerra
Mundial, Italia viviu unha grave crise
política, social e económica.
● Existía un forte resentimento xeral cos
aliados, acentuado polos excombatentes
porque, a pesar de formar parte do bando
vencedor, nos acordos de paz non se
conseguiran territorios veciños que
consideraban como propios.
● Forte tensión social causada polo
desemprego, folgas, ocupación de terras
e fábricas por parte dos obreiros. Temor a
unha revolución social como a acontecida
en Rusia por parte das clases máis
conservadoras.
● Os gobernos liberais amosáronse
inestables e non lograron facer fronte aos
problemas.
A ITALIA DE POSGUERRA: UN CONTEXTO DE CRISE

28. O ASCENSO DE MUSSOLINI AO PODER
● En 1919, nesa situación de crise, Mussolini
creou en Milán os fascios, grupos de combate
(uniformados e identificados pola camisa negra)
que se dedicaban a rebentar as folgas e a
perseguir aos líderes políticos e sindicais da
esquerda revolucionaria.
● O incremento do seu número deu lugar á
formación, en 1921, do Partido Nacional
Fascista.
● Contando coa pasividade das autoridades e co
agrado de empresarios e terratenentes, en
outubro de 1922 Mussolini organizou a marcha
sobre Roma para forzar o establecemento dun
goberno forte dirixido por el.
● Ante esta demostración de forza, o rei Víctor
Manuel III nomeou a Mussolini xefe de
goberno; pouco despois o Parlamento
concedeulle plenos poderes para aplicar
medidas excepcionais.

29. A ITALIA FASCISTA
● Mussolini implanta en 1925 un réxime totalitario fascista: Converteuse no Duce,
exercendo a ditadura persoal, suprimindo a oposición, ilegalizando os partidos
políticos e sindicatos (agás o fascista), establecendo a censura e o control sobre os
medios de comunicación. O novo Estado recibe o nome de Estado Corporativo, porque
se organiza a través de corporacións por oficios coas que se pretendía evitar o
enfrontamento entre clases sociais.
● Desenvolvemento de accións populistas e de exaltación nacionalista mediante os
programas de apoio á produción agrícola e industrial, a construción de numerosas
obras públicas (vías férreas, autoestradas, edificios públicos, monumentos...), e a
redución do desemprego, aseguraron a Mussolini un amplo apoio popular.
● Normalización das relacións coa Igrexa católica mediante os Pactos de Letrán (1929)
que lle poñen fin á “Cuestión Romana” e polos que Italia recoñecía a soberanía do
Estado do Vaticano.
● Mussolini pretendeu incrementar a grandeza de Italia ampliando o seu imperio colonial.
Rematou a ocupación de Libia e conquistou Abisinia, desobedecendo os mandatos da
Sociedade de Nacións.
● A partir de 1936 mantivo unha colaboración estreita con Hitler e apoiou a Franco na
Guerra Civil española. En 1939 asinou o Pacto de Aceiro, un tratado de alianza e axuda
mutua con Alemaña. Despois na Segunda Guerra Mundial formou parte do Eixe
(Alemaña, Italia e Xapón).

30. A FIN DE MUSSOLINI
● En 1943, tras a conquista de Sicilia polos Aliados e a sucesión de derrotas italianas, o rei
Víctor Manuel III, a petición do Gran Consello Fascista, destitúe a Mussolini.
● Foi preso e posteriormente liberado por paracaidistas nazis, e organizou a República Social
italiana (República de Saló) baixo a protección de Alemaña no norte de Italia.
● En marzo de 1945 foi detido polos partisanos (membros da resistencia antifascista) e
executado.

31. 4
A CRISE DE 1929 E A GRAN DEPRESIÓN
En 1929 afundiuse a Bolsa de Nova York (Wall Street) provocando unha
grave crise mundial.

32. OS FELICES ANOS VINTE
● En EE UU, a década de 1920 foi de auxe e prosperidade, convertíndose na primeira
potencia económica mundial.
● O consumo de masas aumentou, estimulado polas facilidades de compra a prazos.
● A boa marcha dos negocios propiciou un incremento dos valores das empresas na Bolsa
de Nova York. Moitos norteamericanos investiron os seus aforros ou solicitaron créditos
para mercar accións.
● Ao mesmo tempo, os capitais norteamericanos serviron para financiar a reconstrución da
economía europea trala gran guerra, convertíndose nos principais acredores do mundo.
● Comeza o “American way of life” (modelo de vida americano) baseado no consumo e no
desenvolvemento dos medios de comunicación que se empregaron como medio de
publicidade e de adoutrinamento social, e que se convertirá en modelo para todo o mundo.

33. O CRAC DA BOLSA DE NOVA YORK
● O 24 de outubro de 1929 (xoves negro) produciuse de súpeto o
afundimento do mercado de valores de Nova York. O pánico
fixo que todo o mundo quixese vender as súas accións. Moitos
norteamericanos arruináronse en cuestión de minutos.
● Entre as causas da crise destacan:
– A especulación bolsista (aumento do valor das accións
pola enorme demanda, que non tiña nada que ver co valor
real das empresas).
– A superprodución (oferta de produtos superior a demanda)
o que orixinou unha gran acumulación de stocks que
puñan en risco de quebra as empresas.
● O crac da bolsa arrastrou consigo todos os sectores.
– Os bancos quedaron sen reservas pola retirada de capitais
e moitos quebraron, quedando as familias sen aforros.
– As empresas, por falta de vendas, tiveron que pechar ou
reducir persoal, enviando ao paro a millóns de
traballadores.
Cotizacións na Bolsa de Nova York

34. A GRAN DEPRESIÓN E O NEW DEAL
● As consecuencias do crac alcanzaron a todas as economías capitalistas
(Europa, en particular), debido á situación de dependencia que tiñan coa banca
norteamericana.
● As empresas arruínanse, as fábricas pechan, a produción industrial e agrícola
descende. Como consecuencia, aumenta o paro e a miseria entre os traballadores
e empeora a situación das clases medias.
● A tensión social favorece o auxe das protestas e dos intentos de revolución,
pero tamén das ditaduras militares e dos fascismos, especialmente en Europa.
● Á felicidade dos anos 20 sucedía a Gran Depresión dos anos 30.
Desempregados Hoovervilles

35. A GRAN DEPRESIÓN E O NEW DEAL
● A maioría dos países recorreron ao proteccionismo e a autarquía que non melloraron a
situación mundial.
● En EE UU xurdiron novas ideas, desenvolvidas polo economista John M. Keynes, que
supuxeron o abandono do liberalismo clásico e unha maior implicación do Estado como
motor económico, estimulando o consumo e aumentando os investimentos públicos en
obras e servizos.
● En 1932, a nova presidencia demócrata de Frankin Delano Roosevelt, puxo en marcha o seu
programa (New Deal, 1933), un conxunto de reformas inspiradas no keynesianismo para
mellorar a economía e reducir o desemprego (subsidios agrícolas, salario mínimo,
construción de grandes obras públicas...). A súa política, contou cun gran apoio popular e
logrou unha importante reactivación económica nos anos seguintes.
Especulación

36. 5
O NAZISMO. A ALEMAÑA DE HITLER

37. CARACTERÍSTICAS DO NAZISMO
● Foi obra e creación de Adolf Hitler, quen recolleu o seu
pensamento na súa obra o Mein Kampf, 1925 (A miña
loita). Comparte características co fascismo, pero
engade dúas importantes matizacións:
● O racismo, defendendo a superioridade da raza aria
(alemá) fronte aos demais pobos, e o antisemitismo
(odio aos xudeus), considerados como raza inferior e
causantes de todos os males que padecen os
alemáns. A defensa da pureza da raza aria xustificará a
eliminación dos enfermos mentais, a prohibición dos
matrimonios mixtos, e o intento de exterminio das
razas inferiores (xudeus, xitanos, eslavos...).
● O espazo vital, espazo polo que Alemaña se debía
estender coa anexión de novas terras no leste de
Europa. Formación da “Grande Alemaña”.

38. O ASCENSO NAZI AO PODER
● Finalizada a Primeira Guerra Mundial, en Alemaña instaurouse a República de Weimar, que tivo que
facer fronte ás fortes tensións provocadas polo resentimento da derrota, ao pagamento das
indemnizacións de guerra, á reconstrución económica e á axitación extremista de comunistas e
nacionalistas. A posguerra representou para Alemaña anos de crise económica, miseria e paro.
● En 1920 fundouse o Partido Obreiro Alemán Nacionalsocialista (nazi), do que Hitler foi elixido líder. O
programa nazi esixía a revisión do tratado de paz de Versalles, reivindicaba a unión de todos os
alemáns nunha gran Alemaña e rexeitaba a xudeus e estranxeiros.
● En 1923 en Múnic, os nazis intentaron co apoio dalgúns xefes militares dar un golpe de estado (push da
cervexería), pero fracasaron; Hitler foi encarcerado e o partido nazi prohibido.
● En 1925 Hitler refundou o partido e reforzou a mensaxe nazi, pero seguía sendo un partido minoritario:
desprezo pola democracia, odio ao bolxevismo e antisemistismo
● A crise de 1929 afectou duramente a Alemaña, causando un enorme incremento do paro con millóns de
desempregados. O fracaso dos gobernos provocou unha desilusión xeral na democracia e un
crecente apoio aos nazis.
● Hitler deseñou a estratexia a seguir para tomar o poder: triunfar nas eleccións e empregar a violencia
nas rúas(accións das organizacións paramilitares do partido nazi: SA, SS e a Gestapo).
● En 1933, os nazis convertéronse na forza maioritaria no Parlamento, sendo Hitler nomeado xefe do
goberno (chanceler) o 30 de xaneiro, sendo Hindenburg o presidente.

39. A ALEMAÑA NAZI
● Entre 1933 e 1934, Hitler foi eliminando toda a oposición, transformando Alemaña nun
Estado totalitario e ditatorial. Os comunistas (acusados de queimar o Reichstag –
Parlamento-) os sindicatos e demais partidos foron prohibidos, e os seus líderes
encarcerados; moitos membros do partido nazi foron asasinados (noite dos coitelos
longos); os xudeus foron obxecto dunha dura persecución.
● En 1934, tras a morte do presidente da República, Hitler concentra na súa persoa os
principais poderes do Estado: convértese no führer (xefe, guía) e chanceler do III Reich.
● No ámbito económico, durante o seu goberno reduciuse o paro grazas á política de rearme
militar e de obras públicas, que reactivaron a produción industrial e deron traballo a
milleiros de persoas. Hitler aplicou medidas proteccionistas e de autarquía.
● Hitler buscou o engrandecemento de Alemaña incumprindo o Tratado de Versalles e
desafiando á comunidade internacional. Entre 1935 e 1939:
– ampliou Alemaña: incorporou o Sarre, Renania, anexionou Austria e parte de
Checoslovaquia.
– decretou o servizo militar obrigatorio e o rearme.
– enviou axuda militar a Franco na guerra civil española (1936-1939)
– afianzou a alianza coa Italia fascista e buscou pactos coa URSS para modificar as
fronteiras europeas.
– O 1 de setembro de 1939 invadiu Polonia, acto co que se iniciou a II Guerra Mundial.
● A derrota alemá puxo fin á guerra e tamén a Hitler, que se suicidou en abril de 1945.

40. A ALEMAÑA NAZI: Persoaxes
Goebbels, ministro de propaganda
Ribbentrop, ministro de Asuntos Exteriores
Himmler, comandante das SS
Göring, comandante da Luftwaffe Rosenberg, ideólogo do Reich Mengele, médico nazi

41. A ALEMAÑA NAZI
Expansionismo alemán
Boicot aos comercios xudeus en Alemaña

42. 6
A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL
(1939-1945)

43. O CAMIÑO CARA A GUERRA
● Na década de 1930, as relacións internacionais deterioráronse progresivamente debido a:
– Ás dificultades económicas derivadas das consecuencias da crise de 1929.
– Ao desenvolvemento de políticas agresivas expansionistas e militaristas.
● A Sociedade de Nacións foi incapaz de evitar os enfrontamentos, pois carecía de medios
para facer eficaces as sancións aos estados agresores.
● As potencias democráticas ou practicaron unha política de illamento (EE UU), ou foron
partidarias do apaciguamento tratando de evitar a guerra (Gran Bretaña, Francia).
● Entre 1935 e 1939 prodúcese a expansión territorial dos estados fascistas:
– Hitler forma un poderoso exército e reclama a anexión das terras habitadas por
alemáns: consegue a anexión de Austria e parte de Checoslovaquia (Sudetes) (1938-
39), pero nos seus plans está ampliar o seu dominio cara ao leste (espazo vital).
– Mussolini ataca e conquista Abisinia (1935-36) e colabora con Hitler na guerra civil
española.
– Xapón reinicia a guerra contra China (1937) para ampliar os seus dominios na zona.
– Asinan unha serie de alianzas que culminan na creación do Eixe Berlín-Roma-Toquio.
● Inicio da guerra: En agosto de 1939 Hitler asinou un tratado de neutralidade con Stalin
(pacto xermano-soviético), establecendo un acordo para repartirse os territorios do leste
de Europa. O 1 de setembro de 1939, Hitler ordenou a invasión de Polonia; como resposta,
Francia e Gran Bretaña declararon a guerra a Alemaña. Comezaba a Segunda Guerra
Mundial.

44. O CAMIÑO CARA A GUERRA
Cartel de propaganda do III Reich, marzo de 1938.
Europa antes do estalido da Segunda Guerra Mundial

45. FASES DA GUERRA
● Os triunfos do Eixe, (1939-1940). Nunha guerra lóstrego, o exército alemán ocupa Polonia,
Dinamarca, Noruega, Holanda, Bélxica e gran parte de Francia. En colaboración cos italianos,
ocupan Albania, Grecia, Iugoslavia e o norte de África. A URSS, mantendo o acordo con Hitler,
ocupa o leste de Polonia, Estonia, Letonia, Lituania, Bucovina e Besarabia. Só Gran Bretaña
resiste. En Extremo Oriente, Xapón avanza en China, ocupa as colonias francesas, e ataca as
posesións inglesas.
● A extensión da guerra e a entrada da URSS e de EE UU, (1941-1942). En 1941 Hitler rompe o
acordo con Stalin e invade a URSS. No Pacífico, Xapón ataca por sorpresa a base norteamericana
de Pearl Harbour provocando a entrada do EE.UU na guerra.
● O cambio de signo e a contraofensiva aliada (1942-1943). Entre finais de 1942 e comezos de
1943, os Aliados (Gran Bretaña, EE UU e a URSS ) logran conter o avance inimigo en todas as
frontes. Os anglo-norteamericanos desembarcan no norte de África, derrotan as tropas do Eixe
e despois conquistan Sicilia e o sur de Italia. Os rusos derrotan aos alemáns en Stalingrado e
fannos recuar nas chairas rusas. No Pacífico, EE UU contraataca, impedindo o avance xaponés.
● A vitoria dos aliados(1944-1945). En xuño de 1944 produciuse o desembarco de Normandía, nos
meses sucesivos os anglonorteamericanos avanzan cara ao Rin; no leste, os soviéticos ocupan
os Balcáns, Polonia e Hungría. O 30 de abril Hitler suicídase no seu búnker berlinés. O 4 de
maio Alemaña capitula. Remataba a guerra en Europa. No Pacífico, EE UU recupera as Filipinas
e conquista Iwo Jima e Okinawa; o 6 de agosto de 1945 lanza unha bomba atómica sobre
Hirosima e tres días despois outra sobre Nagasaki; o 2 de setembro Xapón asina a rendición.
Era a fin da guerra.

46. FASES DA GUERRA: TRIUNFOS DO EIXE

47. FASES DA GUERRA: EXPANSIÓN DE XAPÓN

48. Cartel de propaganda americano que simboliza a unión dos aliados contra o nazismo, 1944.

49. FASES DA GUERRA: OFENSIVAS ALIADAS
Ofensivas aliadas

50. AS NOVAS FORMAS DE GUERRA
● A guerra alcanzou enormes dimensións. Calcúlase uns 55 millóns de mortos e
35 millóns de feridos. Gran número de cidades, industrias e vías de
comunicacións dos países belixerantes quedaron destruídas. Como novidades
destacaron:
– Novas armas e estratexias de combate. En terra destacaron os vehículos
acoirazados. No aire a aviación que permitiu o bombardeo das cidades e
centros industriais. No mar, os portaavións foron pezas clave nos combates
navais e nos desembarcos. Destaca o enorme potencial destrutor das
bombas (a atómica e as convencionais). Nos países ocupados xurdiron
grupos de resistencia e de partisanos que realizaron accións de sabotaxe e
espionaxe a favor dos aliados.
– Os campos de concentración, de traballos forzados e de exterminio. No
caso alemán foron creados para explotar man de obra ou exterminar os seus
ocupantes (mediante cámaras de gas). Calcúlase nuns 20 millóns os
deportados; uns dez millóns morreron neles, dos cales seis millóns eran
xudeus (Holocausto).

51. O HOLOCAUSTO

52. CAMPOS DE CONCENTRACIÓN
Campo de concentración de Mauthausen.
AUSCHWITZ

53. A ORGANIZACIÓN DA PAZ E A FUNDACIÓN DA ONU
● En 1945, na Conferencia de Ialta e na de Postdam tomáronse os principais
acordos:
● Imposicións aos vencidos.
– Alemaña e a súa capital Berlín foron divididas en catro zonas administradas
polos vencedores (EE.UU, Francia, Reino Unido e URSS) e o mesmo con
Austria.
– Eliminación do nazismo sendo os seus dirixentes xulgados e condenados
(xuízos de Nuremberg).
– Establecemento de sistemas democráticos.
– Xapón pasa a ser administrado polos EE UU.
● Modificacións territoriais. Reduciuse o tamaño de Alemaña que perde entre
outros territorios, Prusia oriental. A URSS mantén a posesión nas Repúblicas
Bálticas e anexiona a Rutenia e a zona oriental polaca.
● Fundación da ONU (1945). A finalidade é manter a paz e a seguridade
internacionais.Os seus principais organismos son a Asemblea xeral, con sede en
N. York; o Consello de Seguridade, formado por 15 membros, 5 con dereito a veto;
a Secretaría Xeral e o Tribunal Internacional de Xustiza.

54. A ONU NA ACTUALIDADE

55. FIN