1. Dijital Yerliler ve Sanal Kütüphaneler:
Bilgi Hizmetleri Sağlayan Kurumları
Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?
Yaşar Tonta
Hacettepe Üniversitesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
1

2. Plan
• Dijital yerliler, dijital göçmenler
• Sanal kütüphaneler
• Web 2.0 ve Library 2.0
• Dijital yerliler için bilgi hizmetleri
• “Yakınsama” olgusu
– Bilgi hizmetlerine yansıması
– Bilgi yönetimi eğitimine yansıması
• Sonuç
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
2

3. Dijital Vatandaşlık Testi
1. Bunu okuyabilir misiniz? “kdz n colleG? ms em? U2 cn lrn txtN”
2. Ipod’unuz (çocuklarınız ya da torunlarınızın değil) var mı?
3. Wii’ı denediniz mi? En çok hangi oyunu beğendiniz?
Sonradan
4. Akıllı telefon kullanıyor musunuz (yani, e-posta, video, fotoğraf özellikleri
vatandaşlığa
Göçmenler
olan …)?
Yerliler
kabul
Fosiller
5. Anında mesaj (IM) kullanıyor musunuz? Blog kullanıyor musunuz?
edilenler
Blog’dan ne öğreniyorsunuz?
6. “Lonely Girl 15”in kim olduğunu biliyor musunuz?
7. TV olmadan TV programlarını izlemek için üç popüler yol önerebilir
0-1 2-7 8-10 11-12
misiniz?
8. Hiç Starbucks’ta WiFi kullandınız mı?
9. “Mashup” sitelerinin önemini biliyor musunuz? Mash Up yarışmasına
katıldınız mı?
10. MID ne demektir?
11. Sharepoint mi yoksa Wiki mi daha fazla işbirliği olanağı sağlar?
Aralarındaki fark nedir?
Kaynak: Fred Stein, Digital Immigrants, Digital Natives and the Information Age
3
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
3

4. Dijital Yerliler
• Bilgiye hızlı erişim
• Paralel işleme
• Metin yerine grafik
• Rastgele erişim
(hipermetin)
• Sürekli ağ üzerinde
• Oyunlar
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
4

5. Dijital Göçmenler
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
5

6. Dijital Göçmenler – Dijital Yerliler Örneği
Dijital göçmen-dijital yerli spektrumunda neredesiniz?
Dijital göçmen-dijital yerli spektrumunda neredesiniz?
• Bilgiyi
Dijital Göçmenler kişiselleştirm
Web’e ek için
“Bağlantılı olma”yı varsayar ve gerektirir
E-posta/adi bağlı Mashup’ları
taşınabilir
posta kullanıyor;
İsteklere cevap verirler MP3 çalar • Uygulamalar
kavramıyla
için “Pipes “ı
Gezgin sosyal yazılım kullanırlar
mücadele
kullanıyor
halinde; Wiki
• Web’i
veya blog’lar kişiselleştirm
Kablosuz
hakkında ek için RSS
resim ve
hiçbir fikri kullanıyor
TV
yok
telefonları
DY’ler niçin Sosyal Ağlardan hoşlanırlar?
Anında
Kablosuz
bağlantılılık
DY’ler niçin Sosyal Bookmark’ları kullanırlar? telefon
bilgisayar
Kablosuz oluyor
Tamamen bağlı….. haritalı el (Eposta, Web
…tamamen dijital bilgisayarları IM . Video vs)
…birden çok görevi yapabilir …
…tamamen gezgin (veri, görüntü, ses) Dijital Yerli
...”Uzunçalar”/“plak” nedir bilmezler 6
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul Kaynak: Fred Stein, Digital Immigrants, Digital Natives and6the Information Age

7. Dijital Yerliler, Dijital Göçmenler
Different kinds of experiences lead
to different brain structures.
-Dr. Bruce D. Berry, Baylor
College of Medicine
http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital
%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf
“Children raised with the computer
“think differently from the rest of us.
They develop hypertext minds. They
leap around. It’s as though their
cognitive structures were parallel, not
sequential.” . . . “Linear thought
processes that dominate educational
systems now can actually retard
learning for brains developed through
game and Web-surfing processes
on the computer.”
http://d.scribd.com/docs/25yfw2gwramobinjk3vt.pdf
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
7

8. Google Bizi Aptallaştırıyor mu?
“Web’den ya da basılı
uzunca bir makaleyi
okuma ve anlama
yeteneğimi hemen
hemen tamamen
kaybettim.”
Bruce Freedman
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
8

9. Kütüphane Nerede?
D. Kohl, Where's the library? (Editorial), The Journal of Academic Librarianship 32 (2) (2006), pp. 117–118.
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
9

10. Kütüp-Uzay
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
10

11. Second Life
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
11

12. Second Life
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
12

13. Second Life “Bilgi Adası”
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
13

14. Second Life “Bilgi Adası” Dermeleri
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
14

15. Second Life Referans Hizmeti
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
15

16. Second Life Çatalhöyük Adası
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
16

17. • Second Life ilk yaşamın yerine
geçmez.
•Kaynak: Scott T Plutchak, The librarian: fantastic adventures in the digital world, Serials, 20(2): 89, July 2007.
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
17

18. Kütüphaneler: Sanal Güzergâhlar
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
18

19. Sosyal Ağlar Yeni Web Portal’ları
• Sosyal ağlar: Web içinde
web’ler
• Web 2.0 kullanarak
sosyalleşme artı tek noktadan
çeşitli hizmetler sağlıyor
• Facebook’ta 52,000 farklı
uygulama var
• Yahoo!, Google ve Facebook’ta
kullanıcılar sadece Ekim
2008’de 200 milyar dakika (139
milyon gün) harcamışlar
• Google’ın misyonu “dünyanın
içeriğini düzenlemek”, sosyal
ağlarınki ise “dünyanın
insanlarını”
• Amaç sanal güzergahlar
oluşturmak değil bağlantı,
iletişim ve içeriği birleştirerek
yıldız kümeleri oluşturmak
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
19

20. Web 2.0 Nedir?
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
20
Source: http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html

21. Web 2.0 Tanımı
• Yaratıcılığı artırmayı, bilgi paylaşımını ve
en önemlisi kullanıcılar arasındaki
işbirliğini amaçlayan Web teknolojisi ve
web tasarımı.
• Sosyal ağ siteleri, wiki’ler, günlükler
(blogs) ve folksonomiler gibi Web tabanlı
toplulukların ve barındırılan hizmetlerin
gelişmesi ve evrimleşmesi
Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Web_2.0
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
21

22. Web 2.0 Özellikleri
• Platform olarak Web
• Kullanıcı katılımı yoluyla ortak akıl
• Dinamik içerik
• Paketlenmiş yazılım yerine hizmetler
• Hafif programlama modelleri
• Web standartları ve ölçeklenebilirlik
• Zengin kullanıcı deneyimi
• açıklık
• özgürlük
Kaynak: O’Reilly (2005); http://en.wikipedia.org/wiki/Web_2.0
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
22

23. Bilgi Edinme Platformu Olarak Web
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
23
Kaynak http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html

24. . . .when CNN saw the
image it moved quickly t
confirm with Dutch
officials that a crash had
happened. quot;Within minut
we were reporting on th
story. We then confirme
with the Twitter user tha
the image was theirs and
took it to air. quot;This prove
that social networking sit
can be a real asset in
covering breaking news
and gathering eyewitnes
accounts but the web
should always be treated
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
24

25. 45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
25

26. Web 2.0 + Library = Library 2.0
(Miller, 2005)
• Library 2.0 kütüphane dünyasında
hizmetlerin kullanıcılara sunulmasındaki
geçişi yansıtmaktadır
• Library 2.0 geribildirim vermeye ve
katılmaya cesaretlendirerek kütüphane
hizmetlerinin tasarımı ve kurulumunda
kütüphane kullanıcısına da rol vermek
• Library 2.0 modeli çift yönlü hizmet sunar
ve kullanıcıdan kütüphaneye bilgi akışını
artırır.
Source: http://en.wikipedia.org/wiki/Library_2.0
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
26

27. Kütüphaneler. . .
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
27

28. Bilgi Edinme Platformu olarak Library 2.0
Kaynak: http://www.flickr.com/photos/42538191@N00/113222147/
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
28

29. Library 2.0’de kullanılan Web 2.0 teknolojileri
• Dağıtım • Yoğunlaşma • Kütüphane
yönetim çevresi
– RSS – Google
– Kullanıcı verisi
– Wiki – Amazon
– Etiketler
– Blog – Flickr
– Derlemeler
– Podcast – Facebook
– Dolaşım
– Anında – …
– Tıklamalar
mesajlaşma
– …
– Twitter
– Sosyal ağlar
(Folksonomiler)
– Basit API’ler
– Mashup/Remix’ler
Source: http://orweblog.oclc.org/archives/001556.html
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
29

30. Kullanıcı ve Kütüphane Çevreleri Birbirinin
İçine Geçmiş
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul Kaynak: http://orweblog.oclc.org/archives/001556.html
30

31. The Horizon Report
• Cep telefonları
• Bulut hesaplama /
(cloud computing)
• Mekansal bilgiler
• Kişisel web
• Anlama dayalı
uygulamalar
• Akıllı nesneler
(“nesnelerin
Internet’i”)
http://net.educause.edu/ir/library/pdf/CSD5612.pdf
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
31

32. “Cep Kütüphanesi”
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
32

33. 45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
33

34. 45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
34

35. 45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
35

36. OCLC WorldCat Facebook içinden taranabilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
36

37. Herkes OCLC WorldCat hesabı açabilir
WorldCat
tavsiyeleri
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
37

38. OCLC WorldCat kataloğunda “search engines”
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
38

39. OCLC WorldCat kataloğunda “tonta”
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
39

40. Kitabın bulunduğu kütüphaneler
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
40

41. Farklı atıf stillerine göre kitabın gösterimi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
41

42. Kaydın Endote’a aktarılması
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
42

43. Kullanıcının yarattığı listelere kaydedilmesi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
43

44. Paylaşım
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
44

45. OCLC WorldCat kullanıcıların eklediği bilgiler . . . Tag’ler
Kayıtlı kullanıcılar kendi
“tag”lerini ekleyebilirler
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
45

46. . . . Eklenen “tag”ler OCLC WorldCat
kaydının bir parçası oluyor
Eklenen tag’ler
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
46

47. OCLC WorldCat kullanıcının eklediği Notlar
Not
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
47

48. . . . Notlar kaydın bir parçası oluyor
İçindekiler eklenebilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
48

49. Kullanıcı tarafından eklenen İçinekiler sayfası . . .
İçindekiler
(kes-yapıştır ile)
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
49

50. . . . İçindekiler kaydın bir parçası oluyor
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
50

51. Kayda kitap eleştirisi eklenebilir
Kitap eleştirisi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
51

52. Eleştirinin URL adresi
Türk Kütüphaneciliği’nde çıkan eleştirinin URL adresi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
52

53. OCLC WorldCat’te yazarın diğer kitapları
Diğer kitaplar
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
53

54. Ortak yazarlar
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
54

55. OCLC WorldCat kitaplarla sınırlı değil
Dergi makalesi
Internet kaynakları 2009, İstanbul
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan
55

56. Kayıt işaretlenebilir ve paylaşılabilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
56

57. Sosyal işaretleme sistemleri
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
57

58. Google Bookmark
Google Bookmark olarak eklenebilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
58

59. bookmark delicious üzerinde kaydedilebilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
59

60. http://delicious.com/ytonta
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
60

61. Kayıt Facebook hesabınızdaki duvarınızda. . .
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
61

62. . . . Açıklayıcı bir notla birlikte yayımlanabilir. . .
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
62

63. Böylece kullanıcının Facebook arkadaş listesindeki
herkes bu notu görebilir
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
63

64. Yakınsama Olgusu
• “teknolojilerin fingirdeşmesi, iç içe
geçmesi” (Ekşi Sözlük)
• Cep telefonu artık sadece
haberleşme aracı değildir
• Kullanıcıların iş, öğrenim ve özel
yaşamlarının yakınsaması
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
64

65. Kütüphanelerde Yakınsama
• Mekân olarak kütüphanenin öneminin azalması
• Bilgi kaynaklarına uzaktan erişilmesi
• Bilgi kaynağı ve hizmeti sunan rakiplerin artması
• Kütüphane türlerinin yakınsaması
• Yakınsayan teknolojilerle bilgi hizmeti sunulması
• Bilgi hizmetlerinin kullanıcıların iş, öğrenme, ev ve
seyahat ortamlarına taşınması
• Kütüphane dışındaki bilgi kaynaklarının ve
hizmetlerinin kütüphane içindekilerle
bütünleştirilmesi
• Kullanıcılar tarafından yaratılan içeriğin standart
içerikle bütünleştirilmesi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
65

66. Bilgi Yönetimi Eğitiminde Yakınsama
• Bilgi profesyonellerinin öneminin artması
• Daha fazla bilgi ve beceriye gerek duyulması
• Öğreticilerin ve öğrencilerin bilgi ve becerilerin
hızla eskimesi
• Esnek, disiplinler arası ders programlarının
yaratılması ve yaşatılması
• Bilgi yönetimi eğitiminin “Nesnelerin Internet’i”nin
ve Web 3.0: Sosyal anlamsal Web’in
yaratılmasını ve yönetilmesini de içermesi
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
66

67. Kütüphaneleri Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?
• Dijital yerliler daha fazla hizmet bekleyecekler
• Kütüphane kaynakları ve hizmetleri Web 2.0,
Web 3.0 ve Anlamsal Web üzerinden verilecek
• Kaynak merkezli değil ilişki merkezli bir
yaklaşımla bilgi hizmeti verilecek (Lagoze, 2000)
• Gerçek ve sanal kütüphane hizmetleri birlikte
yürütülecek
• Dijital bilgilerin uzun süreli korunması önemli
hale gelecek
• Bilgi yönetimi eğitimi “melezleşecek”
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
67

68. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-belgrade-2008-full-text-son.pdf
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-lcats-2008.pdf
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
68

69. Dijital Yerliler ve Sanal Kütüphaneler:
Bilgi Hizmetleri Sağlayan Kurumları
Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?
Yaşar Tonta
Hacettepe Üniversitesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/
45. Kütüphane Haftası, 3 Nisan 2009, İstanbul
69