Exercitamenta Latina: de sessione undecima

1. De undecima sessione
Ante diem XVI Kalendas Februarias
A.D. MMXXI

2. 
Ciceris emptor.
Horatius, Ars Poetica 249
Croeso ditior.
Sanctus Hieronymus, Adversus Rufinum,
1, 17
Cicero, De finibus bonorum et malorum,
II, 84
Nulla dies sine proverbio…

3. 
Adagium 2426: “ciceris emptor”.
Adagium 574: “Croeso/Crasso ditior”.
“ciceris emptor”:
Equidem arbitror et illud inter proverbia
referendum, quod ait Horatius in “Arte poetica,”
“Ciceris et nucis emptor,” infimae sortis hominem
deque ima plebe quempiam significans:
“Offenduntur enim, quibus est equus et pater et
res,
Nec, si quid fricti ciceris probat et nucis emptor,
Aequis accipiunt animis donantve corona.”

4. 
“Crasso/Croeso ditior”:
Apud Graecos opulentia Croesi, Lydorum
regis, in proverbium abiit praesertim
nobilitata dicto Solonis. Apud Romanos
item M. Crassi, cui cognomentum etiam
divitis additum est…Horatius et “Arabum
gazas” dixit pro cumulatissimis opibus
non sine specie proverbiali,
quemadmodum et “Persicos apparatus”
pro nimis exquisitis ac sumptuosis.

5. 
Maiora fide.
Maiora quam ut vera credi
queant.
Minor opinione dotrina.
Citius spe aderat.
Celerius exspectatione redibat.
De ultra spem
exspectatione rerum

6. 
Citius ac sperabatur, ante
exspectatum redibat.
Maiora veris renuntiabant.
Virtus tua maior est omni
praeconio.
Vincit omnem laudem tua virtus.
De ultra spem
exspectatione rerum

7. 

8. 
De Archimedis illius sepulcro
a Cicerone quondam reperto.
Cicero Tusculanae disputationes, V,
XXIII
De textu commentando

9. 
M. Tullius Cicero
Tusculanae Disputationes V, 64

10. 
Ex eadem urbe humilem homunculum a
pulvere et radio excitabo, qui multis
annis post fuit, Archimedem. Cuius ego
quaestor ignoratum ab Syracusanis, cum
esse omnino negarent, saeptum undique
et vestitum vepribus et dumetis indagavi
sepulcrum. Tenebam enim quosdam
senariolos, quos in eius monumento esse
inscriptos acceperam, qui declarabant in
summo sepulcro sphaeram esse positam
cum cylindro.

11. 

12. 
[65] Ego autem cum omnia conlustrarem
oculis—est enim ad portas Agragantinas
magna frequentia sepulcrorum -, animum
adverti columellam non multum e dumis
eminentem, in qua inerat sphaerae figura
et cylindri. Atque ego statim
Syracusanis—erant autem principes
mecum—dixi me illud ipsum arbitrari
esse, quod quaererem. lnmissi cum
falcibus multi purgarunt et aperuerunt
locum.

13. 
[66] Quo cum patefactus esset aditus, ad
adversam basim accessimus. Apparebat
epigramma exesis posterioribus partibus
versiculorum dimidiatum fere. Ita
nobilissima Graeciae civitas, quondam
vero etiam doctissima, sui civis unius
acutissimi monumentum ignorasset, nisi
ab homine Arpinate didicisset.

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

21. 

22. 

23. 
M. Tullius Cicero
Pro Archia poeta

24. 

25. 
Cicero putat …” Ingenium mihi est
exiguum”.
Cicero putat ingenium sibi esse
exiguum.
Cicero non infitiatur… “In exercitatione
dicendi mediocriter sum versatus”.
Cicero non infitiatur se in
exercitatione dicendi mediocriter esse
versatum.
De linguaLatina exercenda

26. 
Cicero confitetur… “Studia atque
disciplinam optimarum artium semper
amavi”.
Cicero confitetur studia atque
disciplinam optimarum artium se
semper amavisse.
De linguaLatina exercenda

27. 
Cicero Archiam poetam defendere
volebat…(qua causa?) Archias Ciceroni ad
studia suscipienda fuit incitamento.
Cicero Archiam poetam defendere
volebat quod ille sibi ad studia
suscipienda fuisset incitamento.
De linguaLatina exercenda

28. 
.
Cicero alios ipsumque Archiam ita
adiuvare cupiebat …(eodem modo…)
Archias Ciceronem adiuvit.
Cicero alios ipsumque Archiam ita
adiuvare cupiebat ut Archias eum
adiuverat.
De linguaLatina exercenda

29. 
 Cicero et Archias uni studio
dedebantur…(quamvis…) Alter poemata
scribebat, alter orationes (qua causa…?)
Omnia studia ad humanitatem pertinentia
vinculo quodam coniunguntur.
Quamquam Archias poemata scribebat,
Cicero vero orationes, ambo uni studio
dedebantur, quia omnia studia ad
humanitatem pertinentia vinculo quodam
coniunguntur.
De linguaLatina exercenda

30. 
Cicero ab iudicibus petit (quid petebat…?)
“Sinite me de studiis humanitatis
liberrime loqui”.
Cicero ab iudicibus petit ut se sinant
de studiis humanitatis liberrime
loqui”.
De linguaLatina exercenda

31. 
Cicero iudices rogat (an fieri
possit…?) “Tolerabitisne genus
dicendi insolitum?”
Cicero iudices rogat utrum
toleraturi sint genus dicendi
insolitum?
De linguaLatina exercenda

32. 
Nullum dubium est (quid est…?)
“Archias est civis Romanus”.
Nullum dubium est quin Archias
sit civis Romanus.
De linguaLatina exercenda

33. 
“Archias in numerum civium iam
est”…(at quid, ni ita fieret?)
Si Archias iam civis non esset, in
numerum civium esset asciscendus.
De linguaLatina exercenda

34. 
Archias ab omnibus in Asia
degentibus invitabatur (quanam de
causa?) Archias magna fama pollebat.
Cum Archias magna fama
polleret, ille ab omnibus in Asia
degentibus invitabatur.
De linguaLatina exercenda

35. 
Tam vehementer Graecae artes et
disciplinae in Italia
colebantur…(unde factum est illud…)
“Nomen Archias Romae quoque
innotuit”.
Tam vehementer Graecae artes et
disciplinae in Italia colebantur ut
nomen Archias Romae quoque
De linguaLatina exercenda

36. 
Archias in familiaritatem hominum
magni nominis intravit (quando et
qua de causa factum est?) Archias
Romam advenit.
Cum Romam advenisset, Archias
in familiaritatem hominum magni
nominis intravit.
De linguaLatina exercenda

37. 
Non multum postea factum est (quid
factum est?) Archias in numerum
civium Heraclensium se ascripsit.
 Non multum postea factum est ut
Archias in numerum civium
Heraclensium se ascriberet.
De linguaLatina exercenda

38. 
Cicero ex legibus verba
adducit…(cur, quem ad finem…?)
Cicero velit ostendere Archiam rite
esse civem Romanum.
Cicero ex legibus verba adducit
ut ostendat Archiam rite esse
civem Romanum.
De linguaLatina exercenda

39. 
Haec oratio habita est pro Archia
poeta…(quid de illo?) a quibusdam
civis Romanus non habebatur.
Haec oratio habita est pro
Archia poeta, qui a quibusdam
civis Romanus non habebatur.
De linguaLatina exercenda

40. 
Cicero documentis deletis impediri
non poterat ...(qua de re…?) Cicero
demonstraturus erat Archiam esse
civem Romanum.
Cicero documentis deletis
impediri non poterat quominus
demonstraret Archiam esse
civem Romanum.
De linguaLatina exercenda

41. 
Multi erant …(quales erant?) Ii dicere
poterant Archiam civitatem
Romanam esse professum.
Multi erant qui dicere possent
Archiam civitatem Romanam
esse professum.
De linguaLatina exercenda

42. 
Archias ipse timebat …(quid enim
timebat? Poterat e limitibus Romanis
eici.
Archias ipse timebat ne e
limitibus Romanis eiceretur.
De linguaLatina exercenda

43. 
Bene evenit (…quid evenit?) Cicero
amplissimos atque integerrimos viros
testes habebat.
Bene evenit quod Cicero
amplissimos atque
integerrimos viros testes
habebat.
De linguaLatina exercenda

44. 
Memoriam litterarum quidam
efflagitant…(attamen…) Iidem de
memoria hominum nihil scire volunt.
Memoriam litterarum quidam
efflagitant, cum de memoria
hominum nihil scire velint.
De linguaLatina exercenda

45. 
(Dum illud consideres…) Permulti in
tabulas civium modo illegitimo
irrepserunt. Hoc notum est. Quanam de
causa reiciatur civis legitimus?
Si permulti in tabulas civium
modo illegitimo irrepserunt,
quoad notum est, qua de causa
civis legitimus reiciatur?
De linguaLatina exercenda

46. 
De Dionysio illo tyranno
crudelissimo deque eius
infelicitate.
Cicero Tusculanae disputationes
V, XXI
De textu commentando

47. 
XXI. [61] Quamquam hic quidem tyrannus
ipse iudicavit, quam esset beatus. Nam cum
quidam ex eius adsentatoribus, Damocles,
commemoraret in sermone copias eius, opes,
maiestatem dominatus, rerum abundantiam,
magnificentiam aedium regiarum
negaretque umquam beatiorem quemquam
fuisse, 'Visne igitur' inquit, 'o Damocle,
quoniam te haec vita delectat, ipse eam
degustare et fortunam experiri meam?’

48. 
Cum se ille cupere dixisset, conlocari
iussit hominem in aureo lecto strato
pulcherrimo textili stragulo, magnificis
operibus picto, abacosque compluris
ornavit argento auroque caelato. Tum
ad mensam eximia forma pueros
delectos iussit consistere eosque nutum
illius intuentis diligenter ministrare.
[

49. 
[62] Aderant unguenta coronae, incendebantur
odores, mensae conquisitissimis epulis
extruebantur.
Fortunatus sibi Damocles videbatur. In hoc
medio apparatu fulgentem gladium e lacunari
saeta equina aptum demitti iussit, ut
impenderet illius beati cervicibus. Itaque nec
pulchros illos ministratores aspiciebat nec
plenum artis argentum nec manum porrigebat
in mensam; iam ipsae defluebant coronae;
denique exoravit tyrannum, ut abire liceret,
quod iam beatus nollet esse.

50. 
Satisne videtur declarasse Dionysius
nihil esse ei beatum, cui semper aliqui
terror impendeat? Atque ei ne integrum
quidem erat, ut ad iustitiam remigraret,
civibus libertatem et iura redderet; is
enim se adulescens inprovida aetate
inretierat erratis eaque commiserat, ut
salvus esse non posset, si sanus esse
coepisset.

51. 
XXIII. [64] Non ego iam cum huius vita, qua
taetrius, miserius, detestabilius excogitare nihil
possum, Platonis aut Archytae vitam comparabo,
doctorum hominum et plane sapientium: ex eadem
urbe humilem homunculum a pulvere et radio
excitabo, qui multis annis post fuit, Archimedem.
Cuius ego quaestor ignoratum ab Syracusanis, cum
esse omnino negarent, saeptum undique et
vestitum vepribus et dumetis indagavi sepulcrum.
Tenebam enim quosdam senariolos, quos in eius
monumento esse inscriptos acceperam, qui
declarabant in summo sepulcro sphaeram esse
positam cum cylindro.

52. 
[65] Ego autem cum omnia conlustrarem
oculis—est enim ad portas Agragantinas
magna frequentia sepulcrorum -, animum
adverti columellam non multum e dumis
eminentem, in qua inerat sphaerae figura et
cylindri. Atque ego statim Syracusanis—
erant autem principes mecum—dixi me
illud ipsum arbitrari esse, quod quaererem.
lnmissi cum falcibus multi purgarunt et
aperuerunt locum.

53. 

54. 

55. 