Heinsohn Privacidad y Ciberseguridad para el sector educativo
Africa Petrarchae
1. Grupo HVMANITAS
Biblioteca Pública León, 26 de abril 2019
Quibus enim de rebus a Francisco illo Petrarcha doceamur?
¿Qué podemos aprender de Francesco Petrarca?
4.
“Velut in confinio duorum populorum
constitutus ac simul ante retroque
prospiciens”
Situado en la frontera de dos mundos y
proyectando mi vista a la vez atrás y adelante”
Rerum Memorandarum Libri: I
De Petrarchae illius ingenio
indoleque
31.
Virum quendam egregium, nomine Nicolam
Rienzi, qui quidem Rem Publicam Romanam
restitui temptaverat, rerum potitum consiliis
fovit, victum defendit.
A cierto Nicola Rienzi, hombre ilustre, que
había intentado restituir la república romana,
lo apoyó en el poder, y lo defendió en la
derrota.
De Petrarchae ingenio, quid
Africa nos doceat…?
32.
“Qui enim hodie magis ignari rerum Romanarum
sunt quam Romani cives? Invitus dico, nusquam
Roma minus cognoscitur quam Romae”
“¿Quiénes son hoy más ignorantes de la historia de
Roma que los ciudadanos romanos? De mala gana lo
digo, en ningún lugar se conoce menos a Roma que
en la propia Roma”.
Epistulae Familiares, III, 18
De Petrarchae ingenio, quid
Africa nos doceat…?
35.
Quam Romam colapsam cum lugeret, ut
recreatur vehementer cupiebat et eam Romam
esse renovandam reclamitabat.
Llorando por la destruida Roma, deseaba
ardientemente que fuera restituida y clamaba
por su renovación.
De Petrarchae ingenio, quid
Africa nos doceat…?
39.
Veros illos Christianos non solum aequales suos,
immo vero etiam veteres scriptores et homines
antiquitatis nobiles christianissimos ducit, utpote
qui mores puros coluerint et sapientia vera gavisi int
Christiana.
Considera verdaderos cristianos no solo a sus
contempáneos, sino especialmente a los antiguos
escritores y hombres de la Antigüedad, que
cultivaron buenas costumbres y gozaron de
auténtica sabiduría cristiana.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
40.
Eius rei documento sint verba Magonis in libro VI
exeunte Africae poematis, ubi ille vitam suam,
peccata et superbias ambitionesque multas eo modo
dolet reprobatque.
Como prueba de ello, sirven las palabras de Magón,
en el final del libro VI de su poema África, donde
aquel se duele de sus faltas, soberbias y ambiciones
y las reprueba.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
51.
Frigida Francisci lapis hic tegit ossa Petrarce:
suscipe Virgo parens animam, sate Virgine parce,
fessaque iam terris celi requiescat in arce.
De Francisco Petrarca los helados huesos esta lápida cubre:
su alma, oh madre Virgen, recibe y deudas perdona,
y que de esta tierra ya exhausta, del cielo en las alturas
descanse.
Francisci Petrarchae
epitaphium
52.
Nemo me lacrumis decoret neque funera fletu
faxit. Cur? volito vivos per ora virum.
Nadie cum sus lágrimas me honre,
ni con su llanto ceremonia haga fúnebre.
Por qué si preguntas, en boca de los hombres revoloteo
vivo
Ennii poetae epitaphium
89.
Sí tosto come aven che l’arco scocchi,
buon sagittario di lontan discerne
qual colpo è da sprezzare, et qual d’averne
fede ch’al destinato segno tocchi:
similemente il colpo de’ vostr’occhi,
donna, sentiste a le mie parti interne
dritto passare, onde conven ch’eterne
lagrime per la piaga il cor trabocchi.
Et certo son che voi diceste allora:
Misero amante, a che vaghezza il mena?
Ecco lo strale onde Amor vòl che mora.
Ora veggendo come ’l duol m’affrena,
quel che mi fanno i miei nemici anchora
non è per morte, ma per piú mia pena.
LXXXVII
Tan pronto como el arco ha disparado,
sabe quien con maestría lo gobierna,
aunque lejos del blanco lo discierna,
qué tiro es malo y cuál será acertado:
y así vísteis que el tiro descargado
por vuestros ojos iba hacia mi interna
parte, señora, por lo que es eterna
la queja de mi pecho lacerado.
Y que dijisteis tengo por muy cierto:
«Pobre amante, ¿a qué afán le está empujando?
Quiere Amor de esta flecha verle muerto.»
Y ahora, al ver que el dolor me está embridando,
no es muerte, mas dolor aún más despierto,
lo que mis enemigos me están dando.
143.
DE COLLOQVIO INSTITVENDO
Quibus enim de rebus a
Petrarcha illo homines
edoceamur hodierni?
¿Qué nos enseña Petrarca a
los hombres de hoy?
144.
DE COLLOQVIO INSTITVENDO
De hominibus humanioribus
melioribusque per bonas
litteras reddendis.
Mejoramiento moral de los
hombres por las buenas letras.
145.
DE COLLOQVIO INSTITVENDO
“Lego non ut eloquentior aut
argutior, sed ut melior fiam”
“Leo no para ser más elocuente
o más ingenioso, sino para ser
mejor”
148.
Tempora pessum iri putat hodierna, sed spem
quandam esse autumat futura tempora humaniora et
meliora eveniendi.
Está convencido de que sus tiempos son pura ruina,
y cree que hay cierta esperanza de que los tiempos
venideros sean mejores y más humanos.
Universitates Studiorum necnon magistros
scholasticos odio habet ut modernos.
Manifiesta su repugnancia hacia los profesores de
las Universidades, a los que tilda de modernos.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
149.
DE COLLOQVIO INSTITVENDO
El hombre -a mi pesar digo esto, y ojalá que mi experiencia no me lo
hubiese hecho tan evidente y tan familiar- es un animal maligno,
inconstante, sin respeto a ninguna fidelidad, lleno de doblez, de
ferocidad y de crueldad, a no ser que -don divino y muy poco
frecuente- haya aprendido a revestirse de humanidad, a despojarse de
ferocidad, en definitiva, a convertirse en un ser verdaderamente
humano.
150.
DE COLLOQVIO INSTITVENDO
El hombre -a mi pesar digo esto, y ojalá que mi experiencia no me lo
hubiese hecho tan evidente y tan familiar- es un animal maligno,
inconstante, sin respeto a ninguna fidelidad, lleno de doblez, de
ferocidad y de crueldad, a no ser que -don divino y muy poco
frecuente- haya aprendido a revestirse de humanidad, a despojarse de
ferocidad, en definitiva, a convertirse en un ser verdaderamente
humano.
151.
Iesus G. Maestro
In humanismum inque humanistas,
doctrinas humanas qui quasi animi morumque
medellam adhibent
153.
“Una inexplebilis me cupiditas tenet… Libris satiari
nequeo. Libri medullitus delectant, colloquuntur,
consulunt, et viva quadam nobis atque arguta
familiaritate iunguntur”.
Me posee una pasión irreflenable… No puedo saciar
el hambre de libros. Me gustan los libros hasta las
entrañas, conversan conmigo, me aconsejan, y se
unen a mí con una vívida y sugerente familiaridad…
Epistulae Familiares, III, 18
De Petrarchae ingenio, quid
Africa nos doceat…?
154.
“Apud humanistas libri hominum sunt voces”
“Entre los humanistas, los libros son las voces de los
hombres”
(Eugenius Garin)
Epistulae colloquium sunt inter absentes.
Las cartas son el diálogo entre personas ausentes.
Litterae idem significant quam epistulae.
La palabra litterae significa lo mismo que epistula.
De libris apud humanistas
158.
Primum omnium spiritu quodam aeris insolito et
spectaculo liberiore permotus, stupenti similis
steti. respicio: nubes erant sub pedibus; iamque
mihi minus incredibiles facti sunt Athos et
Olympus, dum quod de illis audieram et legeram,
in minoris famae monte conspicio. [18] Dirigo
dehinc oculorum radios ad partes Italicas, quo
magis inclinat animus; Alpes ipse rigentes ac
nivosae, per quas ferus ille quondam hostis
Romani nominis transivit, aceto, si famae credimus
(Liv., ab urbe cond. 21, 37, 2), saxa perrumpens,
iuxta mihi visae sunt, cum tamen magno distent
intervallo. suspiravi, fateor, ad Italicum aerem
animo potius quam oculis apparentem, atque
inexistimabilis me ardor invasit et amicum et
159.
Primeramente, alterado por cierta insólita ligereza del aire y
por el escenario sin límites, permanecí como privado de
sentido. Miré en torno de mí: las nubes estaban bajo mis pies y
ya me parecían menos increíbles el Atos y el Olimpo mientras
observaba desde una montaña de menor fama lo que había
leído y escuchado acerca de ellos.
Después dirigí mi mirada hacia las regiones de Italia, a donde
se inclina más mi ánimo; los Alpes mismos, helados y
cubiertos de nieve —a través de los cuales aquel fiero enemigo
del nombre de Roma pasó, resquebrajando la roca con
vinagre, si hemos de creer la leyenda—, parecían estar cerca
de mí, cuando, sin embargo, distaban un gran trecho de
donde yo me encontraba. Suspiré, lo confieso, en dirección al
cielo de Italia, visible más bien al ánimo que a los ojos, y me
invadió un deseo desmesurado de volver a ver a los amigos y
la patria.
163.
Saliendo del bosque me voy a una fuente y
de aquí a un paraje mío. Tengo conmigo un
libro, o Dante o Petrarca, o uno de esos
poetas menores como Tibulo, Ovidio o
semejantes: leo aquellas amorosas pasiones
suyas y sus amores, me acuerdo de los míos
y gozo un rato de estas remembranzas.
Nicolaus Maclavellus
164.
Me encamino luego hacia la taberna, hablo con
los que pasan, pregunto por las novedades de sus
pueblos, oigo varias cosas, y noto los distintos
gustos y fantasías de los hombres. Llega,
mientras, la hora de la comida, donde con mi
familia como de los alimentos que mi pobre casa
y el pequeño patrimonio permiten. Después de
comer, regreso a la taberna, donde de ordinario
están el tabernero, un carnicero, un molinero y
dos ladrilleros.
Nicolaus Maclavellus
165.
Con éstos me abribono todo el día,
jugando cricca, triche-tach, y más de las veces se
riñe por un centavo, y nuestros gritos se oyen
hasta en San Casciano. Así, empecinado entre
estos piojos, limpio mi cerebro del moho y
desahogo la malignidad de esta suerte mía,
esperando que me pisotee, para ver si así no se
avergüenza de tanto perseguirme.
Nicolaus Maclavellus
166.
Llegada la noche, me regreso a la casa y entro en mi
estudio; en su umbral me quito esta ropa cotidiana
sucia y llena de lodo, y me pongo ropas regias y
curiales; así, vestido decentemente, entro a las
antiguas cortes de los antiguos hombres donde, por
ellos amorosamente recibido, me nutro de aquel
alimento que solum es mío, et para el cual he
nacido; y donde no me avergüenzo de hablar con
ellos y preguntarles sobre la razón de sus acciones;
y ellos por su humanidad me contestan; y durante
cuatro horas no siento aburrimiento, olvido todo
afán, no temo la pobreza, no me asusta la muerte:
todo me trasfiero a ellos.
Epistula ad Franciscum Vettori
Nicolaus Maclavellus
167.
“A maioribus Plato, Aristotiles laudatur a
pluribus”.
“Platón es alabado por los hombres más grandes,
Aristóteles por los más numerosos”
“Alios fortasse a pluribus, Platonem certe a
melioribus laudatum”
“Quizá Aristóteles alabado por la mayoría, pero
Platón ciertamente lo es por los mejores”.
Rerum Memorandarum libri: I
De Petrarchae illius ingenio
indoleque
168.
Homines singulos maxime habet Petrarcha, nec de re publica
curat ulla.
Petrarca no se ocupa del Estado, sino principalmente de cada
hombre en particular.
Soli Itali magno habentur, ceteros autem cives despicit alienos
et peregrinos ut barbaros.
Solo los itálicos son valorados por él, desprecia a los demás
ciudadanos extranjeros y de otras naciones como bárbaros.
Medicum neminem fert nisi eum, cui sit vera notitia hominum
eius aetate saeculoque.
No considera verdadero médico, si no a aquel que conozca
realmente a los hombres de su tiempo.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
169.
Philosophi eius aetatis –cathedrari nempe
Universitatum Studiorum- superbi nimis sibi esse
videntur, nec sapientiae verae veri amatores.
Los filósofos, que detentan las cátedras
universitarias, le parecen demasido soberbios, y no
verdaderos amantes de la sabiduría.
Petrarcham enim se ipsum philosophum proponit,
utpote qui artem colit bene recteque vivendi.
Petrarca se propone a sí mismo como filósofo, pues
cultiva el arte de vivir honesta y rectamente.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
170.
Petrarcha autem peritus nec rerum divinarum
nec humanarum magis quam philosophus fuit.
No fue Petrarca experto conocedor de las
ciencias humanas y divinas, sino más bien un
filósofo.
Cuius iuxta mentem cultus veterum hominum
eorumque gazae cum doctrina sunt
coniungendae Christiana.
Cuya intención fue unir la cultura de los
antiguos y sus tesoros con la doctrina cristiana.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
171.
Nihilominus ut doctrinas aspernamur nos
monet eas, felicitatem plenam absolutamve
nostro saeculo promittentes
Nos previene, sin embargo, contra aquellas
doctrinas e ideologías que prometen una plena
y absoluta felicidad en este mundo.
Victus ei animalibus abstinentes plane probat.
Defiende la alimentación que se abstiene de
carne animal.
De Petrarchae ingenio
iuxta Francisci Bausi sententiam
172.
De vitae tranquillitate
Postremo ne singula prosequar, hic tibi
quies exoptata et votiva tranquillitas, et quae
nullae studioso animo divitiae cariores,
librorum copia ingens adest, fideliumque
convictus atque obsequium amicorum.
Versaberis cum sanctis, cum philosophis,
cum poetis, cum oratoribus, cum historicis.
173.
De vitae tranquillitate
Ad fontem Sorgiae sum, ut dixi, et quando ita visum
est fortunae, locum alium non requiro, nec faciam
donec illa, quod crebro solet, varium mutet edictum.
Interea equidem hic mihi Romam, hic Athenas, hic
patriam ipsam mente constituo.
Hic omnes quos habeo amicos vel quos habui, nec
tantum familiari convictu probatos et qui mecum
vixerunt, sed qui multis ante me saeculis obierunt
solo mihi cognitos beneficio litterarum, quorum sive
174.
De vitae tranquillitate
Res gestas atque animum, sive mores vitamque, sive linguam
ingeniumque miror, ex omnibus locis atque omni evo in hanc
exiguam vallem saepe contraho, cupidiusque cum illis versor
quam cum iis qui sibi vivere videntur quotiens rancidum
nescio quid spirantes gelido in aere sui halitus vident
vestigium.
Sic liber ac securus vagor et talibus comitibus solus sum,
quotiens possum mecum; sum saepe etiam tecum, et cum illo
viro optimo maximo, quem cum nunquam viderim, dictu
mirum, omnibus horis video: apud quem, quaeso, nomen
meum dum tu secum loqui poteris, non senescat. Vale.
Ad Fontem Sorgiae. VIII Kalendas Martias.
175.
De vitae tranquillitate
Ego vero quam longissime terrores cunctos a meo, meorumque
pectoribus abesse cupio, idque omnibus modis ago: et ob eam
causam in primis philosophiam amo, non illam loquacem,
scholasticam, ventosam, qua ridiculum in modum litteratores
nostri superbiunt; sed veram, et non in libris tantum, sed in
animis habitantem, atque in rebus positam, non in verbis,
cuius illud praecipuum munus reor, Tusculanis
disputationibus insertum, quod scilicet, medetur animis,
inanes sollicitudines detrahit, cupiditatibus liberat, pellit
timores.
XII 3
.
176.
De vitae tranquillitate
ltaque totum me illi et res meas librosque omnes quos in
Galliis habeo commiseram, cumque omnis generis
voluminum multa varietas, et quaedam ibi minutissima
maximis intermixta essent, atque ego diu absens quandoque
post terminum rediissem, nihil unquam non modo amotum,
sed ne loco quidem motum reperi. Erat ille sine litteris
amantissimus litterarum, et libros quos mihi noverat cariores,
exactiori custodia conservabat: iamque longo usu eo
pervenerat, ut et nomine nosset opera veterum, et mea simul
internosset opuscula.
177.
De vitae tranquillitate
Postremo ne singula prosequar, hic tibi
quies exoptata et votiva tranquillitas, et quae
nullae studioso animo divitiae cariores,
librorum copia ingens adest, fideliumque
convictus atque obsequium amicorum.
Versaberis cum sanctis, cum philosophis,
cum poetis, cum oratoribus, cum historicis.
178.
De vitae tranquillitate
Ad fontem Sorgiae sum, ut dixi, et quando ita visum
est fortunae, locum alium non requiro, nec faciam
donec illa, quod crebro solet, varium mutet edictum.
Interea equidem hic mihi Romam, hic Athenas, hic
patriam ipsam mente constituo.
Hic omnes quos habeo amicos vel quos habui, nec
tantum familiari convictu probatos et qui mecum
vixerunt, sed qui multis ante me saeculis obierunt
solo mihi cognitos beneficio litterarum, quorum sive
179.
De vitae tranquillitate
Res gestas atque animum, sive mores vitamque, sive linguam
ingeniumque miror, ex omnibus locis atque omni evo in hanc
exiguam vallem saepe contraho, cupidiusque cum illis versor
quam cum iis qui sibi vivere videntur quotiens rancidum
nescio quid spirantes gelido in aere sui halitus vident
vestigium.
Sic liber ac securus vagor et talibus comitibus solus sum,
quotiens possum mecum; sum saepe etiam tecum, et cum illo
viro optimo maximo, quem cum nunquam viderim, dictu
mirum, omnibus horis video: apud quem, quaeso, nomen
meum dum tu secum loqui poteris, non senescat. Vale.
Ad Fontem Sorgiae. VIII Kalendas Martias.
180.
De vitae tranquillitate
Ego vero quam longissime terrores cunctos a meo, meorumque
pectoribus abesse cupio, idque omnibus modis ago: et ob eam
causam in primis philosophiam amo, non illam loquacem,
scholasticam, ventosam, qua ridiculum in modum litteratores
nostri superbiunt; sed veram, et non in libris tantum, sed in
animis habitantem, atque in rebus positam, non in verbis,
cuius illud praecipuum munus reor, Tusculanis
disputationibus insertum, quod scilicet, medetur animis,
inanes sollicitudines detrahit, cupiditatibus liberat, pellit
timores.
XII 3
.
181.
De vitae tranquillitate
ltaque totum me illi et res meas librosque omnes quos in
Galliis habeo commiseram, cumque omnis generis
voluminum multa varietas, et quaedam ibi minutissima
maximis intermixta essent, atque ego diu absens quandoque
post terminum rediissem, nihil unquam non modo amotum,
sed ne loco quidem motum reperi. Erat ille sine litteris
amantissimus litterarum, et libros quos mihi noverat cariores,
exactiori custodia conservabat: iamque longo usu eo
pervenerat, ut et nomine nosset opera veterum, et mea simul
internosset opuscula.
182.
Saliendo del bosque me voy a una
fuente y de aquí a un paraje mío. Tengo
conmigo un libro, o Dante o Petrarca, o
uno de esos poetas menores como
Tibulo, Ovidio o semejantes: leo
aquellas amorosas pasiones suyas y sus
amores, me acuerdo de los míos y gozo
un rato de estas remembranzas.
183.
Saliendo del bosque me voy a una fuente y de aquí a un
paraje mío. Tengo conmigo un libro, o Dante o Petrarca, o uno
de esos poetas menores como Tibulo, Ovidio o semejantes: leo
aquellas amorosas pasiones suyas y sus amores, me acuerdo
de los míos y gozo un rato de estas remembranzas. Me
encamino luego hacia la taberna, hablo con los que pasan,
pregunto por las novedades de sus pueblos, oigo varias cosas,
y noto los distintos gustos y fantasías de los hombres. Llega,
mientras, la hora de la comida, donde con mi familia como de
los alimentos que mi pobre casa y el pequeño patrimonio
permiten. Después de comer, regreso a la taberna, donde de
ordinario están el tabernero, un carnicero, un molinero y dos
ladrilleros. Con éstos me abribono todo el día,
jugando cricca, triche-tach, y más de las veces se riñe por un
centavo, y nuestros gritos se oyen hasta en San Casciano. Así,
empecinado entre estos piojos, limpio mi cerebro del moho y
desahogo la malignidad de esta suerte mía, esperando que me
pisotee, para ver si así no se avergüenza de tanto perseguirme.
184.
De vitae tranquillitate
Etsi enim, ubicumque sis, de tanto gaudeam amico, viva
tamen illa tua vox, que discendi sitim, qua me teneri non
dissimulo, posset vel accendere, vel lenire, minime aures
meas ferit, sine qua Homerus tuus apud me mutus, imo vero
ego apud illum surdus sum.
Gaudeo tamen vel aspectu solo et saepe illum amplexus ac
suspirans dico: O magne vir, quam cupide te audirem!
XVIII 2
185.
De vitae tranquillitate
Totus hilarescebat quotiens sibi, ut fit, librum aliquem in
manibus posuissem, stringensque ad pectus suspirabat;
nonnunquam submissa voce ipsius libri compellabat
auctorem, et, mirum dictu! solo librorum tactu vel aspectu fieri
sibi doctior atque felicior videbatur.
XVI 1