1. Competencias básicas
Sociedade do século XXI
Centro de Formación e Recursos de Vigo. Curso 2008-09
NOVAS FORMAS DE PENSAR, DE SENTIR E DE ACTUAR

2. As competencias básicas
Por que as
competencias?
Como chegamos
ata aquí?
Que son, como
se definen?
Como avaliar as
competencias?
Que retos
implican para os
centros?
Cales son?
2009 © CFR Vigo

3. As novas realidades sociais precisan
de novas formulacións educativas
A escola tradicional
non pode proporcionar
tódolos saberes
Porque
Porque se
precisa
Seguir aprendendo
de por vida
Múltiples fontes de
coñecemento en ámbitos
non formais e informais
Por que as
competencias
na escola?
Porque ademais
existen
Porque é unha
meta
Preparar para a vida cotiá
e para o mundo laboral
2009 © CFR Vigo

4. 2006
LOE
2005
C. Europea
Anos 70
Psicoloxía
A Comunidade de
Introdúcese o enfoque
Comeza a aparecer o termo,
Lei Orgánica Europea
Educación psicoloxía,
define as oito no
competencial (8) ámbito
no eido da introduce as
competencias concepto a
profesional, coclave parade
relacionado laboral e
como
competencias
educación.
ocupacional. básicas.
capacidade potencial.
1990
Ámbito laboral
A orixe da proposta
(percorrido histórico)
2000/2002
Lisboa/Barcelona
Cumios
OCDE
OCDE. Consello de Europa
“A educación encerra un
Lisboa: marco europeo de
PISA: Informe comparativo
Definición e Selección común
tesouro” (UNESCO) 4 piares:
competencias de adquisición
sobre o grao clave
Competencias
aprender a coñecer, a facer,
Barcelona: mellorar c. básicas
das competencias.
a vivir xuntos e a ser.
2000
PISA
1996
Informe Delors
1997
Proxecto DeSeCo
2009 © CFR Vigo

5. Que son as Competencias Básicas ?
Precedentes
Informe Delors (UNESCO): “A educación encerra un tesouro”.
Catro (4) piares básicos da educación:
 Aprender a coñecer
Adquisición dunha cultura xeral ampla.
 Aprender a facer
Utilizar os coñecementos na práctica para facer fronte a calquera situación.
 Aprender a vivir
Coñecer e comprender ás persoas, aprender a traballar en equipo, a
emprender proxectos comúns, etc.
 Aprender a ser
Desenvolver a autonomía e a autoestima para potenciar as capacidades
individuais.
2009 © CFR Vigo

6. Competencias Clave:
Parlamento e Consello de Europa








Comunicación en lingua materna
Comunicación en linguas estranxeiras.
Competencia matemática e competencias básicas en
ciencia e tecnoloxía.
Competencia dixital.
Aprender a aprender.
Competencias interpersonais, interculturais e sociais,
e competencia cívica.
Espírito de empresa.
Expresión cultural.
2009 © CFR Vigo

7. Competencias Básicas LOE:
Decretos de primaria e secundaria. Comunidade Autónoma.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Competencia en comunicación lingüística.
Competencia matemática.
Competencia no coñecemento e na interacción co
mundo físico.
Tratamento da información e competencia dixital.
Competencia social e cidadá.
Competencia cultural e artística.
Competencia para aprender a aprender.
Autonomía e iniciativa persoal.
(Competencias segundo clasificación IES Celestí Bellera:
comunicativas, metodolóxicas, persoais, convivir e habitar o mundo)
2009 © CFR Vigo

8. Que son as Competencias Básicas ?
Elementos para definilas.
(1/2)
 Capacidade de responder a demandas complexas e levar a cabo diversas tarefas de forma axeitada.
Supón unha combinación de:
•
•
•
•
•
•
•
•
Habilidades prácticas,
coñecementos,
motivacións,
valores éticos,
actitudes,
emocións
e outros compoñentes sociais e de comportamento
que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. (DeSeCo)
 Poder de acción que supoña a:
•
•
•
mobilización de recursos
con criterio,
para tomar boas decisións ante unha tarefa
•
•
específica
en tempo real. (Perrenoud, 2005)
 Supoñen un enfoque funcional e pragmático dos contidos. (C. Gallego)
2009 © CFR Vigo

9. Que son as Competencias Básicas ?
Elementos para definilas.
(2/2)
Características:
• As CB orientan a aprendizaxe.
• Non existe relación biunívoca entre cada CB e cada área:
• cada área serve para desenvolver distintas competencias.
• cada competencia desenvólvese a través de distintas áreas.
• Ó desenvolvemento das competencias contribúen elementos
formais, informais e non formais.
• Algunhas competencias teñen un carácter especialmente
transversal.
• É responsabilidade da escola asegurar o desenvolvemento de
CB como dereito cidadá de todos e todas, especialmente de
aqueles en risco de vulnerabilidade social ou exclusión.
(Baseado en Antonio Bolivar)
2009 © CFR Vigo

10. Aspectos que contribúen ao
desenvolvemento das Competencias Básicas
 Desde ámbitos formais:
•
•
•
•
•
•
•
Obxectivos, contidos, metodoloxía, recursos,…
Acción titorial…
Organización e funcionamento do centro e das aulas.
Procedementos de participación na escola.
Posta en práctica dos documentos, plans e proxectos de centro e aula.
Realización de actividades complementarias e extraescolares.
…
 Desde ámbitos non formais:
•
•
•
•
•
Educación familiar.
Recursos sociais.
Accións sociais.
Tecnoloxías da información e da comunicación, medios audiovisuais.
…
 Desde ámbitos informais (ou incidental):
•
•
•
•
Relacións sociais.
Xogos, accións nos tempos de lecer.
Situacións da vida real,…
…
2009 © CFR Vigo

11. Concluíndo:
“…as competencias básicas concíbense como
aprendizaxes que se consideran imprescindibles
dende unha formulación integradora e
orientada á aplicación dos saberes adquiridos e
ínstase ós centros a facilitar a súa adquisición
nos seus proxectos educativos”.
PÉREZ, P. Y ZAYAS, F (2007)
2009 © CFR Vigo

12. En definitiva:
“ Incluír as competencias como elemento de referencia
supón partir da convicción de que aprender é sempre
aprender a profundar, a establecer relacións. Fraco
favor faríamos ó discurso sobre as competencias se se
mantiveran currículos interminables, con grande peso
conceptual, que impiden a todo o alumnado
profundar e son unha barreira infranqueable para os
que teñen dificultades”.
PÉREZ, P. Y ZAYAS, F (2007)
2009 © CFR Vigo

13. Como se adquiren as Competencias Básicas ?
As CB na educación : reflexións e propostas nas prácticas docentes
2009 © CFR Vigo

14. Como se adquiren as Competencias Básicas ?
Metodoloxía, actividades e avaliación no enfoque competencial.
“ …En lugar de centrar la educación en los contenidos de
enseñanza, debemos ubicar el centro en los procesos de
aprendizaje. Exige, trabajar regularmente por tareas,
considerar los saberes disciplinares como recursos a
movilizar, aprendizajes basados en problemas o proyectos,
y por supuesto, nuevas formas de evaluación ”.
(Perrenoud, 2000)
2009 © CFR Vigo

15. 1. Principios metodolóxicos básicos para o desenvolvemento
de competencias no alumnado e no profesorado
(1/4)
•
Priorizar a reflexión e o pensamento crítico do alumnado.
– Exemplo: ante unha noticia de actualidade presentarlle ó alumnado diversidade
de fontes e os seus principios ideolóxicos básicos e debater sobre o tema
buscando posibles solucións.
•
Priorizar a construcción e aplicación do coñecemento fronte á aprendizaxe
memorística.
– Exemplo: en vez de comunicar contidos sobre a evolución da historia da música,
que elaboren unha liña do tempo/elaboración dun cómic histórico/elaborar un
artigo para un blogue sobre esta temática.
•
Propor situacións variadas de aprendizaxe que poñan en marcha procesos
cognitivos variados no alumnado.
– Exemplo: investigación do medio natural no horto escolar sobre sementes e
procesos de sementado/proxectos en contraposición do seu tratamento
descontextualizado soamente a través do libro de texto/,estudios e enquisas no
entorno familiar sobre economía, alimentación.
2009 © CFR Vigo

16. 1. Principios metodolóxicos básicos para o desenvolvemento
de competencias no alumnado e no profesorado
(2/4)
•
Contextualizar as aprendizaxes no entorno socioeducativo vital.
– Exemplo: en vez de estudar os contidos relativos á estrutura e características dos
concellos, facer o estudio do propio concello, dos seus habitantes, oficios...
•
Dar importancia á interacción dialóxica, que permite interpretar o propio
coñecemento e o do outro xerando a comprensión, enriquecendo o rol do
profesorado como un educador mediador e guía de aprendizaxes.
–
•
Exemplo: debates, mesas redondas, asembleas, traballos colaborativos e cooperativos
de aula, de ciclo como actividades base para adquirir competencias.
Integración de modelos de ensinanza :utilizar variadas estratexias metodolóxicas:
aprendizaxe por descubrimento, aprendizaxe por proxectos, aprendizaxe directa ,
solución de problemas, proxectos interdisciplinares, etc.
– Exemplo: realizar unha técnica de debate sobre unha temática curricularmedioambiental- con agrupamentos previos e asignación de tarefas sendo orientados
na busca de fontes e recursos informativos e contextualizándoo no barrio ou parroquia.
2009 © CFR Vigo

17. 1. Decisións didáctico- organizativas que contribúen ao
desenvolvemento das competencias básicas:
(3/4)
•
•
•
•
•
•
•
Reflexión, avaliación global no centro educativo das orientacións didácticas para achegarse ás
competencias básicas :
 Analizar as prácticas didácticas consideradas positivas que xa se aplican no centro cara a
adquisición de competencias básicas de forma colaborativa ( niveis, ciclos, disciplinares) e
buscar modelos consensuados para a súa mellora, descartando os que non aporten tanto valor
educativo.
Distribución de espacios e agrupamentos:
 enriquecelos dando contido educativo aos espacios e potenciando o traballo colaborativo
entre o alumnado e o profesorado e entre iguais. Aproveitar a potencialidade educativa do
traballo por parellas, grupos titorizados, etc.
Distribución de tempos no centro e na aula:
 flexible á demanda da actividade e do traballo colaborativo, utilizando criterios pedagóxicos e
buscando solucións conxuntas entre o profesorado.
Recursos:
 diversos e relevantes para o desenvolvemento das CB, utilización de distintas fontes
documentais e prácticas críticas con elas. Recursos tradicionais e recursos tecnolóxicos
presentes onde se produza o aprendizaxe.Estructurar o ambiente de aprendizaxe.
Instrumentos de avaliación:
 diversos, utilizados en diversos contextos: probas escritas, proxectos, investigacións.
Colaboración metodolóxica e didáctica dos equipos docentes. Compromiso conxunto.
Apertura das actividades ó entorno:
 a escola integrada na comunidade como “pequena universidade” contribuíndo a investigar e
colaborar na solución de problemas reais.
2009 © CFR Vigo

18. En resumen…
1. Que supón un enfoque orientado metodoloxicamente cara
as competencias básicas?
(4/4)
•
Integrar as diversas dimensións do aprendizaxe: conceptual, procedimental
e actitudinal nas prácticas de centro e de aula.
•
Orientar as tarefas ou actividades cara a contextos reais, sociais, persoais.
•
Transferencia e aplicabilidade das aprendizaxes.
•
Diversidade nos contextos de aprendizaxe.
•
Novos enfoques avaliativos.
•
Rol do docente como un deseñador de tarefas e contornos de aprendizaxe.
•
Traballo interdisciplinar.
•
Traballo colaborativo, consensuado do equipo docente.
2009 © CFR Vigo

19. 2. Tarefas de ensino-aprendizaxe en clave de competencias
básicas.
(1/4)
Proporanse tarefas QUE:
• Focalicen a acción en situacións reais propoñendo actividades
contextualizadas.
• Vinculen o coñecemento a situacións relevantes da vida cotiá: a
funcionalidade dos contidos.
• Utilicen plantexamentos orientados á integración e globalización
dos coñecementos.
• Organicen o espazo e o tempo de xeito flexible.
• Utilicen estratexias relevantes: preparación de contornos da
aprendizaxe.
• Utilicen a cooperación entre iguais e as relacións sociais:
diálogo, debate, discrepancia, respecto ás diferenzas, saber
escoitar,…
• Sexan multifuncionais: que propoñan o desenvolvemento de
distintas CB.
2009 © CFR Vigo

20. 2. Tarefas de ensino-aprendizaxe en clave de competencias
básicas.
(2/4)
COMO elaborar as nosas actividades?
• Na elaboración e desenvolvemento de tarefas ou actividades debemos
englobar os seguintes compoñentes:
– Operacións mentais que o alumnado deberá realizar (razoar, argumentar,
crear,sintetizar, memorizar,analizar)
– Contidos que o alumnado precisa dominar: conceptuais, procedimentais,
actitudinais.
– Contexto no que se vai desenvolver a tarefa (real, simulado)
– Actitudes cara a actividade: colaborativa, autoestima, negociación,
respecto,etc.
– Que recursos, organización-espazos, temporalización imos necesitar
– Realidades escolares e sociais nos que poderase plasmar os recursos
persoais que se logrará con esta actividade.
Exemplo:
Elaborar unha guía para as familias para realizar unha
visita a un espazo natural, museo, etc.
2009 © CFR Vigo

21. 2. Tarefas de ensino-aprendizaxe en clave de competencias básicas.
Tipos de tarefas que podemos traballar no centro e nas aulas:
• Tarefas por proxectos: A auga, consumo sostible
• Traballo interdisciplinar: Elaboración de contos interciclos con
traballos conxuntos nas distintas áreas (linguas, plástica,…),
planear a viaxe de fin de curso e elaborar orzamentos, gastos,
itinerarios, normas.
• Traballo sobre un centro de interese: Investigar sobre as saídas
profesionais relacionadas cos bacharelatos elaborando un
dossier.
• Tarefas de investigación en Internet: miniquest, webquest,
buscas do tesouro.
• Outras
2009 © CFR Vigo

22. 2. Tarefas de ensino-aprendizaxe en clave de competencias básicas.
Proxecto: A auga, consumo sostible
(4/4)
• Partimos dunha situación-problema na vida do centro, neste caso
a análise do consumo da auga.
• Reflexión conxunta e valoración do problema (consumo, avarías, ...)
dende todas as áreas ou materias implicadas.
–
–
–
–
Educación Física
Coñecemento do Medio
Matemáticas
Linguas
• Elabórase un Plan de Acción para intervir dende todas as áreas ou
materias implicadas.
• Infórmase a toda a comunidade do Plan de Acción e organízase por
áreas o seu estudo, tratamento e solucións:
2009 © CFR Vigo

23. 3. A avaliación no enfoque competencial.
(1/3)
Que principios, actividades e probas son as máis axeitadas para
valorar, avaliar se estamos educando cara á adquisición das
competencias básicas?
• A avaliación de CB non é a avaliación dos contidos adquiridos. A
avaliación non se centra soamente na realización dun “exame”.
• Consiste en propor actividades avaliativas nas que teñan que mostrar
cómo utilizan os coñecementos que posúen para resolver a actividade
(cómo os seleccionan, cómo os utilizan,…): exemplos
• Manter unha conversa telefónica nunha lingua estranxeira a través de Internet
• Realizar unha webquest sobre unha temática actual
• Un posible enfoque na elaboración de probas escritas orientadas a
competencias podémola atopar nas Probas PISA.
2009 © CFR Vigo

24. 3. A avaliación no enfoque competencial.
(2/3)
Proposta: Converter unha proba avaliativa en máis auténtica e significativa:
1.
Cambios na situación problema:
1.
Cambios nas preguntas:
1.
Posibilidade de que os alumnos e alumnas reciban axudas: Compañeiros, Internet,
outros recursos(para ver qué recursos escollen e cómo os utilizan).
1.
Admítese a posibilidade de realizar as probas sen limitacións (na casa, con
apuntes, en tempo flexible, on line).
– A proba parte dunha situación problemática a partir da cal se realizan preguntas
(noticia, caso, vídeo , experiencia).
– Dita situación ¿relacionase con temas relevantes desta área?
– Fidelidade da proba (coa vida real).
– Variedade de tipo de respostas: múltiples, abertas, pechadas,…
– Incluír distintos códigos de respostas: escritos, orais, visuais,etc.
– As preguntas inclúen diferentes formas de presentar a información: Gráficos,
símbolos, mapas, táboas.
– Estas preguntas supoñen diferentes niveles de complexidade cognitiva (Bloom)
Reproducir, comprender, analizar, sintetizar, …
2009 © CFR Vigo

25. 3. A avaliación no enfoque competencial.
(3/3)
Proposta: Converter unha proba avaliativa en máis auténtica e significativa:
•
Facer públicos, dende o principio os criterios de avaliación ao alumnado
•
Avaliar tamén o proceso de resolución e os procedementos e estratexias
empregados de forma explícita.
•
Avaliar a reflexión sobre los propios acertos e erros .
•
Contemplar as auto e as coavaliacións.
•
Avaliar tamén resolucións realizadas en agrupamentos diversos: parellas,
equipos.
•
Plantexar a devolución dos resultados como unha tarefa máis.
2009 © CFR Vigo

26. Resumindo…
Que é e que non é traballar en base a competencias básicas?
Metodoloxía e actividades
NON
SI
•Utilizar soamente o libro de texto.
•Conxugar distintos métodos de ensinanza
segundo as necesidades e o valor e
idoneidade de cada un deles.
•Utilizar propostas nas que o alumnado teña
que realizar diferentes operacións mentais.
•Situar as tarefas na situación real na que se
produce na vida.
•Utilizar distintos recursos materiais, o máis
auténticos posible.
•Propor tarefas de investigación.
•Traballar tarefas nas que se implican
distintas áreas.
•Traballar de xeito colexiado, colaborativo en
propostas concertadas a nivel metodolóxico.
•Facer soamente tarefas escritas.
•Traballar cada área por separado.
•Propoñer tarefas só de transmisión
profesor/a- alumno/a.
• Analizar e estudar a realidade dende
cada área sen realizar inferencias ou
integracións doutras disciplinas.
•Converter o currículo na suma
acumulativa de programas e contidos
de cada área e materia.
•Entender un método como universal
xa que dependerá das situacións de
aprendizaxe a deseñar.
2009 © CFR Vigo

27. Resumindo…
Que é e que non é traballar en base a competencias básicas?
Avaliación
NON
SI
•Avaliar soamente contidos disciplinares.
•Avaliar todo o proceso.
•Avaliar soamente mediante probas escritas.
•Propor probas de diferente tipo, con
información en diferentes presentacións,
…
•Propor probas escritas non reais,
descontextualizadas.
•Propor probas para resolver casos reais.
•Avaliar exclusivamente a resolución
mecánica de operacións matemáticas ou de
‘problemas’ que involucran esas operacións.
•Desenvolver probas para resolver con
distintos materiais, en colaboración entre
alumnos/as.
• A reprodución e a repetición soamente: o
éxito escolar pode non ser éxito social.
•Avaliar actitudes, iniciativas.
•Realizar as aprendizaxes conceptuais e
procedimentais necesarias.
2009 © CFR Vigo

28. Proposta do CFR de Vigo
Innovamos facéndonos preguntas
A que situacións, problemas, …terá que enfrontarse o alumnado na vida real?
(Persoais, interpersoais, sociais,…)
Como podemos avaliar se o alumnado é competente nesas situacións reais?
Proxecto,
problema,…
Que áreas precisan implicarse?..................Que colaboración do equipo docente?
Que actividades terá que desenvolver?
Implementación e avaliación
Competencias
Básicas
2009 © CFR Vigo

29. Proposta do CFR de Vigo
(1/3)
Cambiar a cultura de centro e a práctica:
1.Reflexión individual, de cada docente sobre problemas,
situacións, realidades,... fundamentais típicos e os
emerxentes, aos que o alumnado terá que dar resposta na
súa vida como cidadán... para ese grupo, ese curso, en
relación coa súa área tendo en conta:
a)
b)
c)
d)
Os obxectivos e criterios de avaliación de áreas.
As CB (a inclusión das mesmas no Decreto de currículum e as súas
características).
Os elementos contextualizadores do documento de concreción
curricular do centro (en relación ás CB) (revisión futura)
Outra información: áreas transversais LOXSE, programación TV,
periódicos,…)
2009 © CFR Vigo

30. Programamos por competencias
(2/3)
1. Traballo colaborativo de cada equipo docente,
coas programacións de área diante para:
a)
Decidir proxectos, problemas… para cada grupo.
b)
Decidir que se vai avaliar para comprobar se o alumnado
conqueriu as CB que queremos que desenvolva con cada proxecto,
problema,…
c)
Decidir que áreas traballarán conxuntamente para cada proxecto,
problema.
2009 © CFR Vigo

31. Programamos por competencias
(3/3)
1. Decisión do equipo docente de cada proxecto:
Que actividades xerais temos que
desenvolver?
•
•
•
•
•
•
De área/ áreas.
Titoriais.
Coas familias.
Coas actividades complementarias.
Coas actividades extraescolares
…
O deseño dos proxectos terá en conta globalización /
interdisciplinariedade, CB e currículum (decreto de
etapa).
Para empezar, converter unha temática que xa
2009 © CFR Vigo

32. Proceso de programación por Competencias Básicas
Elaboración da programación do equipo docente
A partir de:
CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE TODAS AS ÁREAS DO CURSO
Matemáticas
Lingua
…
-…
Propóñense
PROXECTOS
(ou tarefas, ou tarefas integradas)
PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE DO CURSO…
PROXECTO A
(ou tarefa, ou
tarefa integrada)
Criterios de
avaliación:
-…
Área de …
Criterios de
avaliación:
-…
…
PROXECTO …
… (ou tarefa, ou
tarefa integrada)
Área de …
…
…
….
Colaboración
AE, AC,
Familias
Temporalización
CCBB que
se traballan
Colaboración
AE, AC,
Familias
Temporalización
CCBB que
se traballan
2009 © CFR Vigo

33. Proceso de programación por Competencias Básicas
Elaboración da programación de área
Modificacións respecto da anterior programación:
PROGRAMACIÓN DA ÁREA DE ….
Obxectivos
Contidos
Agrupar os
contidos por
PROXECTOS
(ou tarefa, ou
tarefa
integrada)
CURSO……….
Criterios de
avaliación
Contribución ás
CCBB
Colaboración
con AAEE,
AACC e
familias.
Metodoloxía:
(Incluir a
agrupación
por proxectos,
realizada na
programación
do equipo).
(Incluir a
contribución as
CB realizada na
programación do
equipo).
(Incluir a
colaboración
con…realizada
na
programación
do equipo).
Axustala á
proposta de
aprendizaxe por
CB
Metodoloxía didáctica.
Temporalización
Agrupamentos.
actividades., recursos
Instrumentos
de avaliación
Axustala á
proposta de
aprendizaxe
por CB
Posteriormente haberá que CONCRETAR AS ACTIVIDADES a realizar, a metodoloxía e os
instrumentos de avaliación na programación de cada proxecto (ou tarefa, ou tarefa integrada)
2009 © CFR Vigo

34. E nós…
• Competencias do profesorado para educar en competencias:
– Formación.
– Reflexión conxunta.
– Cambio de plantexamentos.
– Práctica colaborativa.
• Plantexarnos a nova situación como un reto profesional.
• Como centro:
– Replantexarnos a organización adecuándoa á nova situación creada (como a
proposta de proxecto).
– Decidir propostas consesuadas de metodoloxías colaborativas, decidindo liñas de
traballo común (proxectos, aprendizaxe baseado en problemas, casos de
pensamento, organización de saídas, exposicións,…)
2009 © CFR Vigo

35. Como centro de formación propoñemos:
• Que se poñan en marcha pequenos proxectos
no centro.
• Formarse en distintas metodoloxías mediante
PFAC, GT. SP.
2009 © CFR Vigo

36. Referencias útiles:
 IV Congreso rexional en competencias básicas e práctica educativa.
Abril 2007. Santander:
http://213.0.8.18/portal/Educantabria/Congreso%20Competencias%20Bas
(Videos)
Especialmente:
→Conferencia de Pérez Gómez.
→Conferencia de Monereo.
→Documentos de Pérez Gómez (Cuadernos de Educación 1. La
naturaleza de las competencias básicas y sus aplicaciones pedagógicas.
Cuadernos de Educación 2. Las competencias básicas y el currículo:
orientaciones generales).
 Conferencia do profesor Moya (CEP de Granada):
http://competenciasbasicas.blogspot.com/2007/08/captulo-2.html
 Presentación da Consellería de Educación
2009 © CFR Vigo

37. Moitas Grazas
Competencias Básicas
2009 © CFR – VIGO

38. Competencias básicas
Transformacións sociais
importantes (C. Braslavsky)
Crecemento
exponencial do
coñecemento e as
comunicacións
Maiores
expectativas e
calidade de vida
Incremento das interdependencias que:
Mobilidade
das
persoas
• Modifican o lugar das persoas no mundo
• Modifican o perfil educativo que precisan e
demandan

39. A aprendizaxe por competencias.
Orixe da proposta
•
•
•
•
Psicoloxía (70): capacidade potencial/ actualización en realización concreta.
Ámbito profesional, laboral, ocupacional.
Conferencia Mundial de Jomtien (1990) Declaración Mundial sobre “Satisfacción das necesidades básicas de
aprendizaxe
Conferencia Internacional de Amman(1996)
• Proxecto DeSeCo (OCDE)(1997)
• PISA (OCDE, 2000)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Foro Mundial sobre a Educación de Dakar (2000)
EEUU: Informe SCANS (2000)
Nova Zelanda (2004) .
EURYDICE (2002)
Cumio do Consello de Europa Lisboa (2000): Propón identificar as Competencias Básicas para garantir o acceso á
aprendizaxe na sociedade da innovación e o coñecemento.
Cumio do Consello de Europa Estocolmo (2001)
Cumio do Consello de Europa (Barcelona, 2002). Acordo: Mellorar o dominio das Competencias Básicas impartindo as
linguas estranxerias desde una idade moi temperá e promovendo a dimensión europea da ensinanza e a súa
integración nas Competencias Básicas.
Consello de Europa (2003).
Consello de Europa (2005): oito competencias clave.
…
• LOE. MEC (2006): competencias básicas.
2009 © CFR Vigo

40. Buscando un currículum integrado e a
integración de modelos
• Trátase de integrar tódalas experiencias e modelos de
ensinanza que teñan valor educativo dende...
Modelos baseados
en enfoques conductuais:
Modelo memorístico
Modelos baseados
en enfoques cognitivos:
Modelo de formación
de proxectos
Modelos baseados
en enfoques persoais e
Sociais:
Modelo de roles sociais e
Grupos interactivos
Cadro de opcións metodolóxicas- actividades
2009 © CFR Vigo

41. EXEMPLOS DE ACTIVIDADES
Actividades de aula
• Deseñar un mural con fotografías para
presentarse
• Redactar un decálogo de normas para a
convivencia e o respecto na clase
• Xogar á lotería (para aprender os
números)
• Investigar o tempo meteorolóxico para a
semana a través da web.
• Dramatizar unha chamada ao médico de
urxencias
• Escribir tarxetas o cartas breves con
presentacións, descricións o narracións
de experiencias vividas
• Elaborar un pequeno dicionario
• Entrevistar na clase a un experto en
animais...
•Preparar unha visita guiada ao centro
•Exposición de carteis con temas de
actualidade.
•Encher formularios propios do centro
(becas, instancias, etc.)
•Preparar un currículum vitae para un
traballo
•Dominó gastronómico
•Preparar unha dieta equilibrada
•Redactar a biografía dun personaxe
famoso buscando e contrastando
información.
•Emitir o informativo meteorolóxico a
través de la radio escolar
•Deseñar murais de las distintas áreas
curriculares .
•Escribir un decálogo para a saúde
2009 © CFR Vigo

42. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
1. Comunicación lingüística
Se refiere a la utilización del lenguaje
De comunicación oral y escrita
De la realidad
Como
instrumento
Del conocimiento
Del pensamiento
De las emociones
De la conducta
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
El dominio de la lengua oral y escrita en múltiples contextos
El uso funcional de, al menos, una lengua extranjera

43. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
2. Matemáticas
Habilidad para utilizar y relacionar los números, sus
operaciones básicas, los símbolos y las formas de
expresión y razonamiento matemático.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
Aplicar destrezas y actitudes que permiten razonar matemáticamente
Comprender una argumentación matemática
Expresarse y comunicarse en el lenguaje matemático
Utilizando herramientas de apoyo adecuadas
Integrando el conocimiento matemático con otros diferentes

44. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
3. Conocimiento e interacción con el mundo físico
Habilidad para interactuar con el mundo físico, tanto
en sus aspectos naturales como en los generados por
la acción humana.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
La aplicación
El desarrollo
La diferenciación
La valoración
La utilización
Del pensamiento
científico-técnico
para
Interpretar la información recibida
Tomar decisiones con autonomía
Del conocimiento científico al lado de
otras formas de conocimiento
De valores
De criterios éticos
Asociados a la ciencia y al
desarrollo tecnológico
FORMAN PARTE DE ESTA COMPETENCIA
La protección
de la salud
individual y
colectiva
El consumo
racional y
responsable
El cuidado del
medio
ambiente
El uso
responsable de
los recursos
naturales

45. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
4. Tratamiento de la información y competencia digital
Habilidad para buscar, obtener, procesar y comunicar
información y para transformarla en conocimiento.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
Usar habitualmente los recursos tecnológicos para resolver problemas reales
Autónoma
Eficaz
Ser una
persona
Responsable
Crítica
Reflexiva
En la
selección,
valoración y
uso de
La información
y sus fuentes
Las diversas
herramientas
tecnológicas
Respetar la regulación social acordada sobre el uso de la información
y sus fuentes, en los diferentes soportes

46. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
5. Competencia social y ciudadana
Habilidad para comprender la realidad social,
cooperar,
convivir
y
ejercer
la
ciudadanía
democrática en una sociedad plural, así como
comprometerse y contribuir a su mejora.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
Emplear el juicio
ético
Para afrontar
La convivencia
Los conflictos
Actuando con criterio propio
Ejercer la
ciudadanía
Contribuyendo al fomento de
Manteniendo actitudes
La paz
La Democracia
Constructivas
Solidarias
Responsables

47. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
6. Competencia cultural y artística
Supone conocer, comprender, apreciar y valorar
críticamente diferentes manifestaciones culturales y
artísticas
y
utilizarlas
como
fuente
de
enriquecimiento y disfrute.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
Actitud abierta, respetuosa y crítica ante
El arte en su conjunto
Otras manifestaciones culturales
El empleo de recursos propios de la expresión artística
Participar en la vida cultural
El interés por
Desarrollar la capacidad estética y creadora
Contribuir en la conservación del
patrimonio cultural y artístico
2009 © CFR Vigo

48. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
7. Competencia para aprender a aprender
Habilidad para iniciarse en el aprendizaje y ser capaz
de continuar aprendiendo de manera cada vez más
eficaz y autónoma de acuerdo a los propios objetivos
y necesidades.
 Objetivo de la enseñanza obligatoria
Tener el control y gestión de las propias capacidades y conocimientos
Manejar de forma eficiente recursos y técnicas de trabajo individual
Tener la capacidad de cooperar con los demás y autoevaluarse
Desarrollando todos los supuestos y habilidades de la competencia
A través de experiencias de aprendizaje conscientes y gratificantes

49. Fonte: Junta de Andalucía. Consejería de Educación
8. Autonomía e iniciativa personal
Conjunto
de
valores
y
actitudes
tales
como
responsabilidad, perseverancia, autoestima, control
emocional, creatividad, calcular riesgos, afrontar
problemas, elegir con criterio, etc.
 Objetivo final de la enseñanza obligatoria
SER CAPAZ DE
Imaginar
Emprender
Desarrollar
Acciones y Proyectos
Individuales y colectivos
Sentido crítico
con
Responsabilidad
Confianza
Creatividad
Evaluar

50. Competencias básicas e materias
ESO
Comunicación
lingüística
Matemática
Coñecem. e
interacción
mundo físico
Tratamento
inf. e comp.
Dixital
Social e
cidadá
Cultural e
artística
Aprender a
aprender
Autonomía e
iniciativa
persoal
CC.
Natureza
CC. Sociais, Educación
Xª e
Física
Historia
Educación
para a
Cidadanía
Educación
Plástica e
Visual
Informática
Latín
Lingua
Castelá e
Literatura
Lingua
Estranxeira
Matemáticas
Música
Tecnoloxía