BATXI

3. • Egiptiar kultura oso garrantzitsua izan zen,
bere ekarpenei dagokionez:
– Nekazal kulturaren aberastasuna
– egiptiarren idazkera
– Papera
– matematikari handiak
– astronomian eta medikuntzan ere aurrerapen
handiak

4. • INGURUNEA
NILO BAILARA
– Nilo ibaiaren erribera 10-15 km. luze
– Ingurunea basamortua
– NILO → Bizitzaren iturri
• Nekazal – euriteen zibilizazioa
• Udaran uholdeak → lurra ernaltzen dute
EGIPTO BI ZATITAN
• Egipto geografikoki bi zatitan banatu daiteke:
– EGIPTO BEHERA (papiroen jaioterria) → IPARRALDEAN
– EGIPTO GARAIA (loto lorea) → HEGOALDEAN
• Nilo ibaiak hauen arteko komunikazioa erraztuko zuen.

5. • KRONOLOGIA
Egiptiar zibilizazioak 3000 urte baino gehiago iraun zuen:

6. • Neolitotik Erromatar Inperiora
– Dinastien aurreko aldia (7000-3000)
– Aldi tinita; lehen dinastiak (k.a. 3000-2686) : Tinis hiriburua. I – III dinastiak
– Inperio Zaharra (2686-2160) : Menfis hiriburua. III – VI dinastiak; nekazaritza eta
komertzioa bultzatzen dira.
– Lehen Inperioen arteko aldia (2160-2055) : VII – XI dinastiak.
– Inperio Ertaina (2055 – 1650) : Tebas hiriburua. XI – XIV dinastiak; feudalismo
giroan demokrazia soziala …
– Bigarren Inperioen arteko aldia (1650-1550) : XV – XVII dinastiak.
– Inperio berria (1550 – 1070) : Tebas hiriburua; XVIII – XX dinastiak; inperialismo
teokratikoa.
– Hirugarren Inperioen arteko aldia (1069 – 664) : XXI – XXV dinastiak.
– Azken garaia (664 - 332) : XXVI dinastia - dinastia pertsiarrak.
– Aldi Greziarra (greziarren mende) (332 – 30) : Mazedonia – dinastia
ptolomeotarra.
– Aldi Erromatarra (erromatarren mende) (30 – 395 k.o.)

7. • GIZARTE EGITURA
Hierarkia zurruna + izaera teokratikoa:
GOI KLASEA
• Faraoia → Jainkotzat (naturaren oreka); autoritate zibil – erlijioso
gorena
• Bisirra → botere legislatiboa + exekutiboa:
– Faraoiaren izenean estatua gobernatzen zuen
– Funtzionarioen laguntza administrazio lanetan (eskribauak)
• Sazerdoteak → Jainkoen zerbitzariak; jainkoaren eta faraoiaren
bitartekariak; botere ikaragarria zuten
* Arkitektuak
BEHE KLASEAK
• Nekazariak eta artisauak: Lurra Faraoiarena → tributu gogorra =
bizitza gogorra
• Esklabuak: askatasna ez izan arren erosi zezaketen; lurra landu +
monumentu handien eraikuntza
* Pintore eta eskultoreak

8. • MUNDUAREN IKUSPEGIA
HERIOTZA = betikotasunerako pausua zen
– Heriotz ondorengo bizitza garrantzitsuagoa zen
– Zoriontasuna lortzeko arauak errespetatu behar ziren
PERTSONAK = gorputza + arima ditu
– Egiptiarrek hil ondorengo arimaren betierekotasunean sinisten
zuten. Hil ondorengo bizitzari buruz asko arduratzen ziren.
Honek kultura eta arte guztian eragin handia izan zuen.
KA = bizi energia (arimaren osagaietako bat)
– ondorengo bizitzan bizitzak jarrai dezan posible egiten du
(momifikazioa, estatua/hildakoaren doblea)

9. • JAINKOAK
Gizarte politeista eta oso erlijiosoa zen.
Probintzia bakoitzak bere jainko babeslea
izaten zuen goi jainkoez gain.
– Osiris (Asir/Usir) garrantzitsuenetarikoa izangoda:
• Hil ondoren, arima Osirisen epai mahaiaren aurean epaituko
da.
• heriotzaren eta berpizkundearen (emankortasun eta
birsortzearen sinbolua) Jainkoa izango da
• Hil ohial zuriarekin eta aurpegi beltzaranaz (heriotza)ala
berdeaz (berpizkundea) irudikatuko da.
– Beste jainko-jainkosa gehienek animalia irudietan edo giza
gorputza eta aimalia buruen formez gurtzen dituzte.
– Jainkoek esanahi bat baino gehiago eta irudi bat baino
gehiago izan dezakete.

10. • Anubis ere oso
garrantzitsua izango da;
arima beste mundura
gidatzeko ardura zuen;
txakal buruarekin irudikatu
izan ohi da.
• Osiris

12.  NEKAZAL ZIBILIZAZIOA
 ERLIJIOA: arte erlijioso – funerarioa
 JAINKO-MONARKIA
 EGIPTOKO HISTORIA eta KRONOLOGIA

13. • NEKAZAL ZIBILIZAZIOA
Nilo ibaiak eta nekazal zibilizazioa izateak
eragina du artean
»pintura/eskulturan: gaietan
»arkitekturan: geometrizazioa laborantza lurretan
bezala

14. Egiptoko mapa
Senebhem-en
hilobiko
freskoak
Koloma palmiformea

15. • ERLIJIOA: arte erlijioso – funerarioa
Erlijioa (jainko – jainkosen gurtza) eta hil ondoreneko
bizitza egiptiar artea baldintzatuko duten ardatzak
izango dira; eskultura eta pinturan gai nagusia eta
arkitekturaren funtzio printzipala:
» erritoak, hilezkortasuna, hildakoei gurtza… gai nagusiak
izango dira bai pinturan bai erliebean
» eskultura, estatuarioa eta momifikazioa ere kontzeptu
hauekin harremanatuak egongo dira
» arkitektura eraikin nagusiek funtzio erlijiosoa - funerarioa
izango dute: tenpluak eta hilobiak

16. Jainko egiptiarrak
Osiris-en arimaren epaiketako papiroa
“Hildakoen liburua”
Senebhem-en hilobiko freskoa
Anubis-ek Senebhem-en momia
zaintzen du

17. Familia heliopolitarra
eta bere garapena

18. • JAINKO-MONARKIA
Artea gizarte egituraren irudia izango da;
faraoiaren (jainko-erregea) eta jaun feudalen
botere despotikoaren irudi.
» Pintura eta eskulturan: faraoiaren irudia eta balentriak,
egitandiak… irudikatuko dira
» Arkitekturan: faraoiaren hilobiak(aurrerago goi
funtzionarioenak ere) eta hilobi-tenpluak

19. Kefren-en piramidea
Tebas-eko Ramses
II.aren hilobi-tenplua

20. • EGIPTOKO HISTORIA ETA KRONOLOGIA
Egiptoko historia eta kronologia hedatuak ere
izango du eragina artean

22. EZAUGARRI OROKORRAK
 ERLIJIO - HILETA FUNTZIOA
– Erlijio edo hileta funtzioa zuen egun ezagutzen dugun arkitektura egiptiarrak
 HARRIZKO ERAIKUNTZAK
– etxe iraunkor baten ideia da harrizko arkitekturaren sorreraren arrazoia
(landutako silare geometrikoak): hilobia betiereko bizilekua izango zen eta
iraunkorra izan beharko zuen (gorputza babesteko eta Ka-ren betebeharrak
asetzeko); tenpluek ere betierekoak izan beharko dute jainko hilezkorren egoitza
baitira. Hormak baxuerliebez eta pinturez horniturik izaten zituzten.
– Eguneroko etxea gizakiaren bizitzarako egoitza zela uste zuten eta ez zioten
hauen iraunkortasunari hainbesteko garrantzia ematen.
 KOLOSALISMOA
– Funtzioarekiko ez-proportzionala
– Betierekotasunaren eta naturaz gaindikoaren ideiaren adierazpena

23.  SISTEMA ARKITRABATUA/DINTELDUA
– Linea bertikalek eta horizontalek baretasuna, gelditasuna, oreka
sentsazioa sortuko zuten.
– Sostengu dintelduak elementuen areagotzea ekarriko zuen.
 KOLOMAK
– Sostengu funtzioa eta dekoratiboa izango dute
– Era askotan landu zituzten zutabeak; garrantzitsuenak:
• Loto formakoak (loto irekia /itxia)
• Papiro formakoak
• Palmondo formakoak
• Hathorikoa
• Ptolemaikoa
• Protodoriarra

24. Loto forma
itxia (Karnak)
Loto forma
Irekia (Karnak)
Papiro formakoak (Luxor)
Palmondo
formakoak
Hathorikoa
(Der-el-Bahari)
Ptolomeotarra
(Philae)
Protodorikoak
(Zoser)

25. HILOBIAK
 Hil ondorenerako etxe iraunkorra
betierekoak izan behar zuten bete behar zuten
funtzioa zela eta (gorputza babestu, KA-ren
betebeharrak asetu)
o MASTABAK
o PIRAMIDEAK
 PIRAMIDE MAILAKATUAK
 PIRAMIDEAK
 PIRAMIDEAK + eraikin asoziatuak
o HIPOGEOAK

26.  MASTABAK
• K.a. 3000 urtetik aurrera Inperio Zahar guztian zehar
• Hilobi-funtzioa zuten lehen arkitektura eraikuntzak izan ziren
• Faraoi eta goi funtzionarientzat (aurrerago)
• Nekropolietan batzen ziren
• Ezaugarri eta atal garrantzitsuenak:
– Piramide moztuen forma zuten
– Adobe eta harriz eginak ziren
– Hormetan baxuerliebe/pinturak: eguneroko bizitzaren gaiak …
– Barru aldea espazio desberdinez osatzen zen:
o Lurpeko hildakoaren hilobi-kamara
o Kamaran sartzeko putzua
o KA/hildakoaren doblearentzat (figuren bidez irudikatua) egoitza edo
serdab
o kanpoan kapera (opariak burutzeko)
 Gizhe eta Sakkara-ko mastabak ezagunenak

27. Mastaba baten eskema

28. Mereruka -ren mastaba (Saqqara)
K1 mastaba (Beit Khallaf)

29.  PIRAMIDEAK
• K.a. 2600 lehen piramideak
• Piramidea = erret-hilobia; lurperatzeko modu tipikoena.
• Harrizkoak (harlandua)eta sarritan granito harlosaz estaliak
• Kolosalismoa + iraunkortasuna
• Sistema xaloak jarraituz eraikiak (gurpila ezezaguna)
• Mastabaren garapena : ertzak luzatuz → erpinera
– Barne espazio berdina: galeriak + putzuak + kamarak
– Denborarekin tranpa + ganbara faltsuak Faraoiaren momia
eta ajuar (zerak) aberatsak babesteko
INPERIO ZAHARREAN PIRAMIDEEN EBOLUZIOA
• Piramide eskalonatua → Zoser
• Piramide akodatua → Snefru
• Piramide gorria → Snefru
• Giza-ko piramide multzoa → Keops (altuena), Kefren, Mikerinos

30. Zoser-en piramide eta hilobi-esparrua (Saqqara)
• Mastaba gainjarrien itxura du; honen
garapena izango da; piramide barnean
serdab edo hildakoaren gela aurkitzen zen.

31. Snefru-ren piramide
erronboidala (Dahshur)
Snefru-ren piramide gorria
(Dahshur)
Keops, Kefren eta Mykerinos piramideak (Giza)

32. Keops-en piramidearen eskema
Keops eta Kefren-en
piramide eta eraikin asoziatuak
Kefren bailarako
tenplua
Kefren-en esfingea

33.  HIPOGEOAK
• Inperio Berrian agertu ziren (K.a. 1500)
• Piramide forma zuten mendietan indusitako hilobiak ziren
– Kanpo zeinuen murriztea → babesa
• Piramideen eskema berdina zuten, sinpleagotua: Ibaitik
galtzada + saindutegia + hilobi-ganbara
– Mendi barruan indusitako ganbara
– Galeria eta ganbarak freskoez dekoratuak
– Aurre kolomez egindako ataurrea edo pilareak
• Erregeen bailara / Erreginen bailara / Deir-el-Medina

34. Erregeen bailara
(Tebas)
Hipogeo baten barruko aldea
Tutankhamon-en hipogeoa
(Erregeen bailara, Tebas)

35. Inperio Zaharretik aurrera ehorzketak ez ziren
errege eta goi klasekoentzat bakarrik izango.
Behe klaseetako jendearen hilobiak katakonben
antzekoak ziren, harkaitzetan indusiak. Hala ere,
piramide forma zuten mendiak aukeratzen dira
hilobiak egiteko

36.  Jainkoak hilezkorrentzat etxea. betiereko etxea
izan behar zuen bete behar zuten funtzioa zela eta.
• Harri silareez eraikiak
• Basamortuan isolaturik agertzen dira (hirietatik at), harresiz
inguratuak
• Tenpluen artean harremanak mantentzen ziren → bide sakratu
eta galtzaden bidez (jainkoen irudiek tenpluetatik bidaiatzen
zuten txalupetan)
• Egitura hierarkikoa zuten eta klase sozial desberdinetakoek leku
zehatz desberdinetara sartzeko aukera izango zuten.
• Tenplua pausalekua zen, ez barruan egoteko; herriak
ospakizunak kanpoaldean ospatzen zituen
• Saletan altura gradazioa → giro sakratua
TENPLUAK

37.  Egiptiar tenpluaren prototipoa

38. • Tenpluen zati nagusiak (bizitzaren etxea)
o Esfingeen etorbidea
o Pilonoak, Obeliskoa, eskultura erraldoiak, mastak
o Hipetra aretoa
o Areto hipostiloa
o Santutegia: barruan jainkoaren irudia, aldarea zegoen; faraoia
eta sazerdote gorena soilik sar zitezkeen
Naos → itsasuntziaren aretoa; txalupa sakratua gordetzen zuen
• TXALUPA = izaera sinbolikoa → garrantzia zuen erritoetan
Ezkutuan gordea egon ohi zen (uretara inoiz bota gabe)
Beste salak: sazerdoteen egongelak, altxorrentzat gelak …
o * Laku sakratua: bizitzaren birsortzea sinbolizatzen zuen

39. o Pilonoak: Nilo harana ixten duten bi mendikateak sinbolizatzen
zituzten; gune sakratua bereizten duen estruktura; jainkoa
herriaren aurrean azaltzen da
Obeliskoa: piramide txikia tontorrean duela, jainkoaren etxea
irudikatzen dute; eguzkia, zerua eta lurraren arteko harremana
Eskultura erraldoiak: jainkoaren seme biziak irudikatuko dituzte
errege-faraoien eskultura erraldoiek
Mastak: banderekin; jankoen presentziaren sinoboloa dira
o Hipetra aretoa: estalkirik gabeko gunea zen, pilonoen eta areto
hipostiloaren artean, kolomez inguratua (zerua sostengatuko
zuten, lurrari lotuz)
o Areto hipostiloa: kolomazko dinteldun estruktura; altura
gradazioa zuen, argia pasatzen utziz (harrizko zelosiak/saretak
argi gehiegi sar ez zedin); pausalekua zen, orakuluak eta erritoak
betetzeko. Sabaian Nilo haraneko gau paisaia (izarrak …)

40.  Lehenetarikoa Zoser-ekoa izango da baina egitura tipikoa
dutenak Inperio Berrian azalduko dira, Karnak eta Luxor –eko
Amon jainkoari eskeiniak adibidez; oinarrizko eskematik abiatuz
konjuntu arkitektoniko konplexuak izaten amaituko zuten.
Zoser –en tenplurako
sarrera
(Sakkara)

41. LUXOR
Amon-en Tenplua

42. Esfingeen etorbidea eta pilonoak (Luxor)
Ramses II.aren
eskultura erraldoiak
eta obeliskoa (Luxor)
Areto
hipostiloa
(Luxor)

43. KARNAK
Amon-en Tenplua
Areto hipostiloa

44. Areto hipostiloa (Karnak)
Esfingeen etorbidea (ahuntz
buruak) eta pilonoak (Karnak)

45. • Speos - Hemispeos
 Inperio Berrian azalduko ziren batez ere.
• Speoa: hipogeoaren bariantea, induskatuta dagoen hilobi
tenplua
• Hemispeoa: erdi induskatuta dagoen hilobi tenplua.
Ramses II.aren tenplua
(Abu-Simbel)
Nefertari-ren tenplua
(Abu-Simbel)

46. Mentuhotep erregearen
hemispeoa (Inperio Ertaina)
eta Hatshepsut erreginaren
hemispeoa (Inperio Berria)
(Deir-el- Bahari)
Hatshepsut erreginaren hemispeoa
(Inperio Berria)
(Deir-el- Bahari)

47. • Tenplu PTOLOMEOTARRAK / ERROMATARRAK
 PTOLOMEOTARRAK (ka III - I m)
– Greziarren eragina dute: txikiak eta
armoniatsuak; proportzio greziarrak.
 ERROMATARRAK (ka I – ko IV m)
– Koloma konposatuak – konplexuak erabiliko
dituzte.

48. Horus -en tenpluko pilonoak (Edfu)
Horus -en tenpluko
hipetra aretoa (Edfu)
EDFU
Horus-en Tenplua

49. Horus belatza (halcón)
Horus -en tenpluan areto
hipostilorako sarrera (Edfu)
Baxuerliebea Horus -en
tenpluren barruan (Edfu)
Erliebeak Horus -en
tenpluren kanpoan (Edfu)

50. Txalupa sakratua Horus -en
tenpluan (Edfu)
Naosa, Horus jaikoaren irudia gordetzen zen
gunea eta txalupa sakratuaten oinarria Horus -en
tenpluan (Edfu)

51. Isis -en tenplua eta Trajanoren Kioskoa
(Philae irlan)
Trajanoren kioskoa
PHILAE
Trajanoren kioskoa

53.  FUNTZIOA
• Jainkoaren eta erregearen aintza gorestea
• MIKROKOSMOS bat, beste mundu bat sortzea
Mikerinos-en triada (erliebe oso altua)
Faraoiaren boterea eta izaera jainkotiarra irudikatzen ditu
Hathor -en kaperako freskoa
(Deir-el- Bahari)

54.  EZAUGARRIAK
Irudikatze antinaturalista eta estereotipatua; forma
eskema zehatz batzuen errepikapenean oinarritzen da.
• Iraunkortasuna artearen bidez
o Denborak errelitatea aldatzen du → artearen bidez errealitatea
iraunkorra izatea nahi dute. Gauzen esentzia formen
aldaezintasuna bilatuko dute → milakadetan iraun dezan
• Azalera laua
o Eskultura lana planoetan hasten zen. Eskultura exentoaren
oinarria harri bloke prismatikoa da. Kuadrikula eraliko dute
proportzionatzeko. Irudia aurrez –aurre jarriko dute aurrealdean,
alboetan perfilez. Harria gastatuz irudia azaltzen zen.
• Frontaltasunaren legea
o Plano batek gorputza 2 zatitan ebakitzen du. Edozein iruditan
erdi plano bat dago.

55. • Idealismoa / Kanona
o Ez da natura imitatzen. Irudiak erregelen eta kanonen ondorio
dira (ez artistaren gustoarena):
– Leku eta denbora guztietan baliagarria den eredua bilatu nahi dute;
oinarriak eskuarekin harremana izango du (besoa, ukabila, eskuaren
zabalera, ukalondoa). Lehen kanonak 18 aldiz ukabila luzera perfektua
izango du. Amaiera aldera 21 aldiz ukabila izatera pasatu zen
(greziarrekin bat etorriz)
• Perspektiba okerraren legea
o Ingerada irudia osatzeko printzipio nagusia izango da. Gorputza,
aurpegia eta hankak perfilez, begiak eta bizkarra aurrez – aurre
agertzen dira.
• Hierarkia legea
o Talde sozial guztiak ez dira berdin irudikatzen.
– Faraoia perfekzio osoz irudikatuko da: kanonak eta irudikapen legeak
errespetatuz. Gaztetasunak, indarrak, edertasunak betirako izan behar
dute eta irudiak handia izan behar du.
– Zenbat eta ogibide baxuagoa errealtasun handiagoa du irudiak.

56. Eskriba eseria
(e. exentoa)
Mikerinos-en triada
(erliebe oso altua)
Egiptiar baxu erliebea
Egiptiar hutsune erliebea

57.  ESPAZIOAREN KONTZEPZIOA
• Distantzia bakarra planoaren paraleloa da: ez da
sakontasuna irudikatzen.
• Bi dimentsiotako arte egiptiarra gehienetan muralak izaten
ziren, arkitekturarekin lotuta
• Ez zuten espazioari buruz pentsatzen
• Hondoa neutroa da; irudiak gainean jartzen dira eta idazkera
hieroglifikorako balio du
Idut-en hilobiko
erliebea

58. • KONPOSIZIO SINPLEA
– FIGUREN JUSTAPOSIZIOA
– ESZENAK BIÑETEN BIDEZ
• PERSPEKTIBA ERRUDIMENTARIOA
– FIGUREN SUPERPOSIZIOA
– CAVALIER PERSPEKTIBA
Nekht hilobiko freskoa

59.  TIPOAK eta GAIAK
Pintura, erliebea (oso altua/baxua/hutsune erliebea) eta
eskultura exentoa jainkoak eta faraoiak goresteko dira eta
hauen zeregina balore sozial finkoak erakustea da. Ondorioz
tipoak ez dira aldatzen.
• Banakakoak:
o eskultura tiporik ugariena erregea edo beste pertsonaia zutik,
hanka bat bestea baino aurrerago duela ia beti edo eserita
izango da (eskribauak …)
o eskuak izter gainean, gorputzari atxikituta bere luzetasunean
edo bat bularraren kontra izaten zituzten.
• Taldeak:
o Faraoia + emaztea, eskuak elkarturik konposizioaren erdian
o Emaztea senarra bizkarretik/besotik helduta
o Senarra jarrita + emaztea zutik, seme bat edo gehiagorekin

60.  Eguneroko bizitza:
o estatuatxoak ogibideren bat betetzen, hil ondorengo
bizitzarekin harremana; errealtasun handiagoa dute
 Ehiza gaiak, arrantza, oturuntzak…
o Nagusienak zerbitzariak eginkizunak betetzen: nekazaritza
edo artisautza (ereiten, segan, uzta jasotzen…)
 Hil ondorengo bizitza / heriotzarekin lotutako gaiak
o Indar gaiztoen garaipena hildakoaren alde
o Anubis jainkoa zerraldoa baltsamatzen (+ bihotza neurtzen)
 Jainkoen historia edo gudak
o garaipenaren adierazle
o hilobietan sarritan

61. • HIERATIKOTASUNA
• AURREKOTASUNAREN LEGEA
• FORMEN GEOMETRIZAZIOA
• AURPEGI / JARRERA ESPRESIO GABEAK
• BEGI ALMENDRATUAK
• KANONA (Idealismoa)
• …
Mykerinos eta bere
emaztea

62. Mikerinos-en
triada
Mentuhotep I.a Ramses II.a (Luxor)
Tutankhamon-en
maskara
Egiptiar hutsune-erliebea Tutankhamon-en
sarkofagoa
Zoser
faraoiaren “Ka”

63. Sakrifizioa burutzen
figuratxoa
Zerbitzaria garagardoa egiten
Seti I. aren tenpluko
hutsune-erliebea (Abydos)
Seti I. aren tenpluko
baxu-erliebea (Abydos)

64. Luxor tenpluko
Ramses II.a
Tebas-eko Ramesseum-eko
estatua osiriarrak
Karnak tenpluko txaluparen
prozesioaren erliebea
Ramses II.a Kadesh-eko gudan
(erliebea)
Ramses II.aren etsai
atxilotuak (pintura)

65. Menna-ren hilobiko freskoa
Nebamon-en hilobiko freskoa
Pintura eta erliebearen arteko
berdintasuna eta ezberdinatasuna
(pintura naturalistagoa eta
dinamikoagoa)

66. → HILOBIETAKO ESTATUAK
• Erliebe altua/bultua / e. exentoa:
– hildakoaren erretratua “KA”rentzat
– hildakoaren zerbitzariak hil ondorengo bizitzarako
• Baxuerliebea / hutsune erliebea:
– eguneroko bizitzako/zerbitzuko eszenak
– Jainkoak eta hildakoa zenbait ekintzatan
→ TENPLUETAKO ESTATUAK
• Erliebe altua/ bultua/ e.exentoa:
– Faraoiaren eskultura kolosalak
– Jainkoen eskultura kolosalak
• Baxuerliebea/ hutsune erliebea:
– Mota guztietako eszena narratiboak
– Faraoiaren oroimenezko eszenak
HILOBIETAKO ETA TENPLUETAKO ESKULTURA
(heriotza eta erlijioa)

67. EMAKUMEZKO – GIZONEZKO FIGUREN ERREPRESENTAZIOA
ERRET-INGURUNEKO EMAKUMEAK – JAINKOSAK
FARAOIA – JAINKOAK
• Linozko jantziak + hainbat orrazkera
• Koroa garrantzitsuenak:
– Goi Egiptoko koroa zuria
– Behe Egiptoko koroa gorria
– Koroa bikoitza
– Nemes-a
– Khat-a
– Khepresh-a
– Atef, Hemhem eta Shuti koroak
• Beste ezaugarriak:
– Kobra + erret-putrea
– Bizar postizoa
– Latigoa + artzain-makila
– Gona motza
BESTE EMAKUME-GIZONEZKOEN FIGURAK (askotarikoak)

68. Goi Egiptoko
koroa zuria
Koroa
bikoitza
khat
Nemes -a
Behe Egiptoko
koroa gorria
Khepresh-a,
gerra koroa?

69. Kobra +
erret-putrea
Hemhem-a
(3 atef)
Latigoa eta
artzain-makila
Hemhem eta Shuty koroak
Bizar postizoa
Atef
koroa
(osirikoa)
Gona motza

70. ESKULTURA EXENTUA
• Harria ugaria zen Egipton; egurra eta metala aldiz urriak
– Kare-harria erabili zuten batez ere; kuartzita horia-bioleta,
granitoa eta alabastroa ere erabili zituzten
– Harri gogorrak zituzten gogoko (basaltoa)
– Metalak egur gainean xafletan jarriz erabiltzen zituzten
– Eskultura pribatuan harria zein egurra erabili zuten

71.  EZAUGARRIAK
• Xehetasun gutxi ezaugarri anatomikoei dagokionez
• Arropek zimurdura gutxi azaltzen dute:
o Gizonezkoetan irmotasun sentsazioa
o Emakumezkoetan gorputzari itsatsita
• Aurpegiak espresio gutxi (irrifar arkaikoa), begirada
infinituan galduta (ikuslearen begiradaren gainetik),
o Zenbaitetan gizatasun gehiago (herriko alkatea): goi mailako
pertsona ez denean, idealizazio gutxiago azaltzen dute
• Besoak gorputzari lotuta (gelditasuna)
• Polikromia (batez ere egurrean)
• Perspektiba ez dute lantzen

72.  INPERIO ZAHARRA
• Faraoiaren errepresentazioa:
o Hieratismoa + idealizazioa
o Eskematikoa
o Handitasunera joera
o Denboratik at
o Begiak kristalezko harrokak
o Jainkotasuna adierazten duen bizar faltsua
o Aurrekotasuna
o Mugikortasun eza (zurruntasuna)
• Beste errepresentazioak:
o Ez dira irudikapen hain formalak/ofizialak
o Naturalismo gehiago, idealizazio gutxiago azaltzen dute

73. Zoser
faraoiaren
“Ka”
Kefren-en
estatua eseria
Mikerinos-en
triada
(erliebe oso altua)
Rahotep (Keops-en
semea) eta Nofret
Kaaper edo
herriko alkatea
Eskriba eseria
Seneb (sazerdotea) eta
bere familia

74.  INPERIO ERTAINA
• Inperio Zaharreko ereduak jarraitu nahi dituzte
• Faraoiaren irudikapena:
o Eskultura monumentala eta arkitektonikoa
nabarmentzen da → Erregeak bere boterea erakutsi
behar du etsaiei aurre egiteko
o Erregea denborarekin lotuago dago (adina)
• Beste errepresentazioak:
o Egurrezko estatua txikiak ere ugariak dira eguneroko
bizitzako errealitatea, eszenak irudikatuz
(zerbitzariak, maketak)
• Kubo estatuak ere aipagarriak izango dira

75. Mentsuhotep I.a
Sesostris III.a
Nubiar gerlariak (taldea) Niloko itsasontzia

76.  INPERIO BERRIA
• Faraoiaren errepresentazioa inperio zaharrean antzera:
o Arkaismoak, formalismoa, hoztasuna, akademizismo ofiziala
azaltzen ditu
o Estatuaria kolosala (pilonoetan…) exentoa baino gehiago
nabarmenduko da
• Ekialdeko eragina:
o Barne errealitatea errepresentatzeko joera
o Idealtasuna ezaugarri berriekin batera dator: dotoretasuna,
forma eta lerroak leundu egiten dira (bekainak, ezpainak,
begien ingerada, silueta)
• Samurtasuna eta naturaltasuna azalduko da artean
(Akenathonen garaia)
• Umea besoetan duen irudia sarritan azaltzen da
• Kubo eskultura arrunta bilakatzen da, azalera lauetan
idatziak eginez.

77. Hatshepsut
erregina
Seti I.a edo
Ramses II.a
(Karnak)
Memnonen kolosoak
Ramses II.aren estatua
erraldoiak (Abu-Simbel)
Kubo estatua (Senmut)

78. Nefertiti
erreginaren
bustoa
Nefertitiren
burua
Akenaton

79. Tutankhamon egur
polikromatuan
Tutankhamon-en
maskara
Tutankhamon-en
erret aulkia
Tutankhamon-en
sarkofagoa

80.  AZKEN ALDIA
• Aldi honetan ezaugarri nagusiena ezegonkortasun
politikoa izan zen → IRAULTZA (arlo orotan)
• Aintzinako ereduak jarraitzen dituzte orokorrean
• Faraoien kanona eraldatzen da (adinaren aztarnak)
• Erretratuak azaltzen dira

81. Amosis II.aren bustoa Psametico I.aren sarkofagoa

82. Mentuemhat
gobernatzailearen
bustoa
Osorkon II.aren triada
Horus, Osiris eta Isis
Ushebtis –ak edo hil
ondorengo bizitzan
zerbitzariak

83.  GREZIAR ETA ERROMATAR GARAIA
• Eskultura egiptiar eta
greziarraren sintesia
• Amaieran greziar eskultura
helenistikoa gailentzen da
Buru berdea
Alejandro Magno
(El Cairo-ko museoa)

84. BAXUERLIEBEA ETA PINTURA
• Fresko eta muraletan, eskultura polikromatuetan,
miniaturetan, zeramikan, papiroetan…
• Azalera estuko geruza batez estaltzen da freskoetan
• Kolorea modu sinbolikoan erabiltzen da

85.  EZAUGARRIAK
• Marrazkia, kolorearen gainetik gailentzen da
o Marrazkiaren trazua pintura beltzarekin estaltzen da
o Trazuak oso ziurrak eta definituak dira
• Kolore lauak erabili ohi ziren oro har
• Eguneroko gaiak + heriotza ondorengokoak irudikatzen dira
• Konposizioan konbentzionaltasuna
• Aurrekotasunaren legea
• Perspektiba okerraren legea
• Ez da erabiltzen perspektiba sakontasuna irudikatzeko,
tamaina desberdinak baizik
o Ez dago espazioa /sakontasuna irudikatzeko ardura berezia
• Tamaina desberdinak hierarkia azpimarratzeko ere

86.  INPERIO ZAHARRA
• Lehen erliebeak dinastien aurretiko garaikoak dira
• Silexezko/marfilezko labanen heldulekuak, mazoak,
faraoien izenekin estelak, hilobietako erliebeak
(eguneroko eszenak…), pizarrazko paletak
• Erliebea eta pintura batera doaz
• Mastabatako hormak ziren euskarri erabilienak
pinturarako

87. Zeremonia-labana
(Gebel-el- Arak)
Suge-faraoiaren
estela
Narmer erregearen paleta
Ti -ren hilobiko erliebea

88.  INPERIO ERTAINA
• Eskultura exentoa nahiago dute
• Erliebea → hilkutxetan eta tenpluetan
• Pintura → hipogeo barruan batez ere
• Askatasun handiagoa dute irudikapenek
o Pertsonaiek jarrera dinamikoagoak
o Eszena konplexuagoak

89. Sesostris I.aren hilobi-tenpluan
(baxu-erliebea)
Kawit erreginaren hilkutxako
erliebea
Antefoker-en hilobia

90.  INPERIO BERRIA
• Tekniken garapena eman zen
• Tenpluetako pilonoetan + hilobietan gai berdinak
azaltzen dira
• Faraoia estatuaren buru eta heroia da
o Gizarte segurtasuna erakusten duten gaiak
nagusitzen dira: jaiak, banketeak, natura,
lorategiak, aintzirak, loreak, fruituak, arrantza,
ehiza, intimoak, emakumearen gorputza
(erotikotasuna), heriotzaren aurrean sufrimendua
(hiletariak) …
o Tenpluetako erliebetan faraoien ekintzak
irudikatzen dira (belikoak…)

91. Nebamon -en
hilobiko
freskoa
Akenaton eta bere
Familia (erliebea)
Dantzariak
eta flautak
Nakht-en
hilobiko
dantzaria
eta
musikariak

92. Hatshepsut erreginaren tenpluko
espedizioa
(Deir-el- Bahari) (erliebea)
Pilono batetako
Seti I.aren guda
(Karnak) (erliebea)

93.  AZKEN ALDIA eta GREZIAR ETA ERROMATAR GARAIAK
• Atzera begiratzeko joera (lehenaldia) eta pertsiarren eragina
nabaritzen dira behe garaian
• greziarren eta erromatarren eragina nahasten dira azken
aldietan: naturalismo gehiago izango dute irudiek
Behe garaiko
sarkofago
batetako
margoa
Cleopatraren
erliebea

94. Greko -erromatar aldiko momiak

96. URREGINTZA
• Urrea oso preziatua zen (izaera sinbolikoarengatik)
– Jainkoen metala, eguzkiaren haragia (ustel ezina)…
• Gauza sakroak → urrezkoak, urrez estaliak izan behar zuten
• Altzariak, bitxiak, tenpluetako ateak, guda-gurdiak…
• Bitxiak teknika ezberdinez lantzen ziren (zizelatua, filigrana,
inkrustazioa
Tutankhamon-en
sarkofagoaTutankhamon-en
maskara
Tutankhamon-en
erret aulkia

97. ZERAMIKA ETA BEIRA
• Inperio Berrian maisutasun teknikoa azaldu zuten zeramika
beiratuaren teknikan
• Zeramikak funtzio erlijiosoa eta erabilgarria zituen
• Beira ez da gardena (opakoa): harri sasi-preziatuen itxura du
• Amuletoak, figuratxoak, ontziak…
Dinastia-aurreko
ontzia
Ushebti-ak
Amenophis III.a
eta Tiy (Inperio Berria)
Ontzi beiratua
(Inperio Berria)

98. LIBURU ILUSTRAZIOA
• Papirozko erroilu pintatuak (hildakoen liburuak)
Osiris-en arimaren epaiketako papiroa
(*“Hildakoen liburua”)