Proyecto por la Regionalización y la Función Municipal
Egitaraua: EUSKAL HERRIA, KAPARE ETA NOBLEEN LURRALDEA. Bere historiaren une bereziak
1. Egunak * Fechas
2015eko, apirilak 8, 15, 22, 29
Miércoles 8, 15, 22 y 29 de abril de 2015
Ordua * Hora
19:00 h
Tokia * Lugar
Euskadiko Artxibo Historikoa * Archivo Histórico de Euskadi C/
María Díaz de Haro, 3
48013 Bilbao
Zehaztapenak * Información
www.euskadi.eus/r53-2283/es/
www.eah-ahe.org
www.diputaciondelagrandeza.es
www.fundacionbancosantander.com
Hitzaldi Sorta * Ciclo de Conferencias
2015 Apirilak * Abril 2015
EUSKAL HERRIA, KAPARE ETA NOBLEEN LURRALDEA
Bere historiaren une bereziak
EL PAÍS VASCO TIERRA DE HIDALGOS Y NOBLES
Momentos singulares de la historia
Sarrera libre, aretoa bete arte * Entrada libre hasta completar aforo
2. Hitzaldi Sorta Ciclo de Conferencias
EUSKAL HERRIA, KAPARE ETA EL PAÍS VASCO, TIERRA DE
NOBLEEN LURRALDEA. HIDALGOS Y NOBLES.
BERE HISTORIAREN UNE BEREZIAK MOMENTOS SINGULARES DE SU HISTORIA
Herrialdeen historia datatu daitezkeen gertaeren
eta alegiazko taldeen batura da, azken hauek
gizartean arrakasta biribila izan dute eta belaunez
belaun transmititu dira.
XIX. mende luzean zehar iritzi horien kopuru
handi bat behin betiko finkatuko dira eta, gure
kasuan, oraindik bere hartan irauten dute hein handi
batean.
Iritzi horietako bat da Euskal Herria desberdina
zela adierazten duena, beste arrazoien artean, bertako
biztanleak kapareak zirelako, hots, jaiotzetik eta talde
gisa nobleziaren abantailak zituzten. “Kaparetasun
unibertsala” deiturikoa gertaera historiko bat den
heinean, aldaerak izan ditzake: sortze unea, sendotze
fasea eta, azkenik, deusestatze fasea XIX. mendean
sorturiko gizarte demokratikoetan.
Abizenari eta oinetxeari loturiko kaparetasun
honen irakurketa soziala aldakorra da: esanahi
desberdinak ditu Euskal Herrian, Sevillan edota
Buenos Airesen biziz gero. Norberaren izen onari eta
gizartean duenari lotuta doa, orduan bezala gaur ere
indarrean dagoen “bereizketa” kontzeptu lauso horri.
Familiaren iragana ezagutzeko irrikaz dauden
herritarrez eta genealogistez beteta daude artxiboak,
une oro, noble deitzen diren txirotutako ahaideak
aurkitzen dituzte.
Egokia litzateke nobleziaren iraganaren une
erabakigarriei buruz gogoeta egitea eta, aldi berean,
zenbait pasarte ezezagun argitzen saiatu eta gure
arbasoentzako zeukaten zentzua ulertzen saiatzea.
La historia de los países es la suma de
acontecimientos datables e imaginarios
colectivos, estos últimos de gran éxito social y
transmitidos de generación en generación.
El largo siglo XIX es el gran crisol que fija
de manera definitiva gran número de estas
opiniones, que, en nuestro caso, mantienen
todavía gran parte de su vigencia.
Una de esta opiniones es la que expresa que
el País Vasco era diferente, además de por otros
motivos, porque sus habitantes eran hidalgos,
esto es, gozaban por nacimiento y de manera
colectiva de los privilegios del estamento
noble. La llamada “hidalguía universal” es un
hecho histórico, pero, como tal, está sujeto a
variaciones, evoluciona, tiene un momento de
creación, de consolidación, y otro de disolución
en las sociedades democráticas surgidas el siglo
XIX.
La lectura social de esta hidalguía
vinculada al apellido y al Solar, es de simetría
variable: tiene significados diferentes si se vive
en el País Vasco, Sevilla o Buenos Aires. Y va
vinculada a la reputación personal y social, a
ese difuso concepto de “distinción”, tan vigente
hoy como entonces.
Los archivos están llenos de ciudadanos
intrigados con este pasado familiar, de
genealogistas que encuentran a cada paso
parientes hidalgos empobrecidos que se dicen
nobles.
Es oportuno reflexionar sobre algunos de
los momentos cruciales de este pasado
“nobiliario” y, al tiempo, tratar de despejar
algunas incógnitas, intentando comprender qué
sentido tenían para nuestros antepasados.
Egitaraua * Programa
Apirilak 8
8 de abril El Agente en Corte, representante estable ante la Monarquía en el Antiguo Régimen,
Miguel Artola Gallego, Historiako Erret Akademiakoa, de la Real Academia de la
Historia
Apirilak 15
15 de abril 1450-1550: primer intento de definición de una élite de rasgos nobiliarios en el País
Vasco, F. de Borja Aguinagalde, Euskadiko Artxibo Historikoko zuzendaria, Director
del Archivo Histórico de Euskadi
Apirilak 22
22 de abril Nobles, libres e iguales: el difícil camino de un reconocimiento colectivo, Jon Arrieta,
Euskal Herriko Unibertsitatea – Universidad del País Vasco
Apirilak 29
29 de abril Servidores del rey, reformistas e ilustrados. Las élites vascas y navarras en la monarquía
borbónica, José María Imizcoz, Euskal Herriko Unibertsitatea – Universidad del País
Vasco**
**Imizcoz irakaslearen hitzaldia Euskalerriko Adiskideen Elkartearen (1765) 250. urteurrenaren ospakizunen barnean kokatzen
da eta oroitzapen ospakizunean parte hartuko du.
**La conferencia del prof. Imizcoz celebra el 250 aniversario de la fundación de la Real Sociedad Bascongada de Amigos del
País (1765), que participará en esta conmemoración.