Presentación de Matilde Sainz realizada en Getxolinguae 2012

1. Irakaste-ikaste gaia
bikoitza denean
Matilde Sainz Osinaga
Miker ikertaldea
HUHEZI (Mondragon Unibertsitatea)
Getxolinguae, 2012-05-16

2. Hezkuntza eleanizduna
hizkuntza eta jakintza-arloak bikote banaezina gertatuko da
hizkuntza eta jakintza-arloak indartzea, erreforzatzea nahi da
jakintza guztietarako beharrezkoak diren gaitasun kognitiboak
garatzea nahi da ikasleengan (azaltzea, deskribatzea, arrazoiak
ematea, argudiatzea, hipotesiak formulatzea, etab.)

3. badakigu egoera
kokatuetan erabiliz ikasten
dela hizkuntza: jakintza-
arloak dira helduleku
interesgarria

4. Nola artikulatu hizkuntza eta jakintza arloa?
(Matematika, gure kasuan)
jakintza-arloa eta hizkuntza artikulatuta ikasteko
metodologia eta lanabesak behar dira
Ikasleak behar du: hizkuntza elkarrizketan aritzeko eta
hizkuntza eskolan ikasteko
Hizkuntza akademikoa propioki landu behar da. Jakintza
arlo bakoitzak berariazko hizkuntza ezaugarriak ditu?
Jakintza-arloa eta hizkuntza uztartzeko
didaktikaren hainbat orientabide behar dira

5. Elkarrekintzazko egoera desorekatuak sor daitezke. Hiztuna
askotariko egoera desfaboragarrietan aritu beharko da
(autoktonoa- ez autoktonoa; irakasle-ikasle; 1Hko hiztuna-
2Hko hiztuna…)
Hizkuntzaren ikuspegi diskurtsiboa
Generoa (narrazioa, kontaketa, azalpena, argudioa…)eta edukia
Bigarren hizkuntza lehenengo hizkuntzaren gainean eraikitzen
da

6. Matematika eta hizkuntzaren uztarketaz zer dakigu? (Dale y Cuevas 1992)
• Enuntziatu matematikoak baditu berariazko ezaugarriak.
Horiek zailtasun gehigarriak eskaini ahal dizkio H2an ikasten
duen ikasleari. Zailtasunen iturriak:
– Lexikoa (zatiketa, zatitzaile etab.). Lexiko arruntak
berariazko esanahia hartzen du matematikan (berdin,
zutabea…).
– Zentzu berria hartzen duten Perpausa eginak (izendatzaile
komunetako txikiena, zatitzaile komunetako handiena)
– Matematikazko jarduerak izendatzeko berariazko hitzak
(sinonimoak) erabiltzen ditugu: batu, gehitu, erantsi,
elkartu…
– Matematika hizkuntzaren zailtasunak ez dira mugatzen
lexikora: konparaketa, antolatzaile logikoak, egitura
hipotetikoak, lexiko berriaren dentsitatea, ikurren

7. Gure lanaren adibidea (Garro et alt. 2000)
• LHko 116 enuntziatu aztertu dira.
• Adibidea:
• Aparkaleku batean autoak aparkatzeko 500 toki
daude. Hogei bat aparkaleku urritasunak
dituzten pertsonentzat dira. Gelditzen
direnetatikφ 75 toki inguru horretan bizi diren
pertsonentzat dira. Gelditzen direnetatikφ 3/5
saldu egin dira eta gainerakoak alokatzeko utzi
dira. Kalkulatu mota bakoitzeko aparkaleku-
kopurua.

8. Matematika eta ahozko hizkuntza
• Haur Hezkuntza: 4 urte
• Lehen Hezkuntzako 3.
maila
Hiru irakasleren • Lehen Hezkuntzako 6.
lanaren alderaketa maila

9. Irakasleak eraman ditu bere gelara hartutako
konpromisoak?
Transposizio
didaktikoaren azken
bi mailak izan ditugu
kontuan:
Gela barruko
Klaseko programazioa
benetako praktika

10. Dispositibo didaktikoaren analisia
• HH an: jolas bakoitzak bere ahozko
ebaluazioa du: badago? egin dugu?
• LH 3.m.: ikasleek saioaren bukaeran
azalpen-ebaluazioa egiten dute gela
aurrean
Guztiek txertatzen dituzte ikas- • LH 6. maila: ikasleek saioaren
prozesuan azaltzeko-
adierazteko guneak (nola egin bukaeran ahozko azalpen-
dugu?) eta emaitzak azaltzeko ebaluazioa egiten dute gela aurrean
espazioak eta jarduerak:

11. Programazioaren ezaugarriak
• Hizkuntzazko edukiak kontuan dituzte
• Matematikaren kontzeptuak lantzeko
beharrezko hizkuntza alderdiak
hautatu dira
Programazioaren
• Matematikazko jarduerak etengabe
ezaugarriak eskatzen dute arrazoiketa

12. Irakaslearen Esku-hartzea (Aldamiatu)
• Zailtasunak eskaintzen dituzten
objektuez egiten dituzte galderak
• Galderak errebotatu egiten dituzte
• Berreskuratzen du ikaslearen hitza
• Birformulatzen du ikaslearen hitza
• Ikasleen ulermena txekeatzen du
Aldamiatu • Parte hartzera animatzen du
ikaslea
•…

13. Matematika objektua hiru mailetan
HAUR HEZKUNTZAl LEHEN HEZKUNTZA 3. LEHEN HEZKUNTZA 6. MAILA
MAILA
Kantitatea,luzera, Problemaren ebazpena egin Datuak jaso (ulertu) eta
MATEMATIKOA
kokapena eta ezaguna den prozesuari jarraituz. sistemazitatu. Hipotesiak formulatu
seriazioak. (irakurri-ulertu, eskema eta eta enigma ebatsi.
OBJEKTU
algoritmoa egin)., ebazpena idatzi Gogoeta egin baiezko eta ezezko
eta ahoz azaldu gelan. proposizioei buruz eta ondorio
logikoak atera..
Jolastu. Hemen eta Ez hemen ez orain kokatua. Mundu hipotetikoaren
orain kokatutakoak. Irudikatu mentalki egoera. irudikapen mentala.
ATAZAREN
Zenbatu. Nork? Zer? Zenbat? Etab.
IZAERA
Estimazioak egin. Datuen (informazioaren)
Kokatu norbera edo Algoritmoa ulertu. anbiguotasunaz jabetu eta
beste haur bat ilera onartu.
batean…
ESKAKIIZ
ATAZARE
Soila, ez dago beste Modalitateak identifikatu eta Ezin da metodologiarik gabe
egoera edo datuekin operazio matematikoaren ebatzi. Lanerako metodologia
UNAK
erlazionatuta.Ez aplikazio. (batuketa / eta lanabesak behar dira .
N
dago loturarik atazen kenketa). Bitarteko kalkuluak egin
artean. behar dira..
Ez da oztoporik Modalitatea identifikatzeko: Ulermenean eta hipotesien
ikusten zenbatu eta batu ala kendu? formulazioan. Arazoak
ordenatzeko. bereizteko konstatazioa eta
OZTOPOAK
Kalkulua kasu batzuetan. hipotesiak.
IKASLEEN
Zailtasunak erantzun Ziurgabetasunean aritzeko
bikoitzak emateko zailtasun larriak.
(hiru eta hirunaka
jarri behar dugu).

14. Hizkuntza objektua hiru mailetan
HAUR LEHENEHZKU LEHENHEZKUNTZA 6.M.
HEZKUNTZA NTZA 3.M.
Zenbaki ordinal Azalpenezko testua. Argudioa. Argudiozko garapena.
HIZKUNTZOBJE
eta kardinalen Kausalitatea Aditzaren baldintza. Kausa-
izenak. –naka adierazteko formak. ondorio formak.
atzikia Errespetuzko jarrerak hitz-
KTUA
txandetan eta ikaskideen iritzien
Justifikazioa
aurrean.
azaldu
Lexikoa Prozesua eta Argudiatu ezagutzen diren
(zenbakiak) ebazpena datuak erabiliz eta beren
ATAZAREN
etiketatu eta azaldu. Kausak arteko erlazioak eginez.
antzeman azaldu.
IZAERA
Emandako datuak gogoan
-naka atzikia izan eta erabili.
erabili
(hirunaka)
Zenbaki Enuntziatua Argudioa erabili. Bildu datu
kardinalen eta ulertu. guztiak eta erabili argudiozko
ordinalen izenak garapenean.
KIZUNA
Azalpena eta
ezagutu eta
bere garapena Baldintza ezagutu eta
identifikatu.
antolatu. erabili..
Kontsigna ulertu

15. Haur hezkuntza Lehen hezkuntza 3. Lehenhezkuntza
m. 6.m.
Oztoporik nabarmenenak –- Azalpenezko Argudiozko
naka atzizkia erabiltzeko. testuan: testu garatua
azalpena + ekoizteko:
Nabarmenago “banaka”
justifikazioa argudioaketa
kasuan.
denean. ondorioak.
Autoerregulaziorako
Testu Modalizatzailee
zailtasunak testu
monogeneratua n erabilera..
monogeneratuan eta
IKASLEEN OZTOPOAK
denean eta
irakaslearen galdera bikoitza Baldintza
irakaslearen
denean. hipotetikoaren
galdera
formak.
bikoitzari
erantzuteko: Kausalitatea
esan zer egin adierazteko
duzuen eta formak.
zergatik.

16. Matematikaren oztopoak
Ikasleen oztopoak ikasteko
objektuarekin bat datoz:
a) HH haurrentzat erraza da eta ez da
zailtasunik ikusi  b) modalitatea
identifikatu eta kalkulua egin  c)
hipotesiak ulertu eta formulatu;
ziurgabetasunean pentsatzeko arazoak .

17. Zein antzekotasun aurkitu ditugu hiru irakasle hauen
artean bi objektuak artikulatzean?
guztiek sortzen dituzte elkarrekintzarako guneak
ez dute agertzen dakiten guztia  galderak egiten dituzte (zergatik? nola dakizu? Etab.)
HHkoa eta LH 6. koa nabarmen ari dira hizkuntzaren formaz
Hizkuntzazko eta matematikazko edukiak egokiak dira eta erabat artikulatuak daude
Matematikazko atazak eskatzen du justifikazioa (3. eta 6. m.koek arazoak dauzkate)
Ikuspegi epistemologi egokia hautatu dute jakintzen eraikuntzarako eta ahozkotasuna
lantzeko.

18. Ezberdintasunak
HHko ikasleen oztopoak arinak dira. Euskaraz
aritzeko ariketak dirudite.
LH 3. irakasleak “nagusiki” matematika lantzeko
prestatzen du materiala
Lhko 6. bi objektuen uztarketa orekatuagoa
dirudi

19. HOBEKUNTZAK
• Baldintzaren erabilera
• Argudioaren garapena
Hizkuntzari • Justifikazioa adierazteko
dagokionez: hizkuntzazko tresnak (-lako…)

20. Hiru irakasleen benetako praktika
Programazioak
irizpide berdinen
gainean eraiki dituzte

21. Erabileraren aniztasuna
HHko irakasleak: murgiltze
ereduko ikuspegia
LH 3.m. hizkuntzaz
erabiltzen du eta LH 6-m. “didaktika arteko”
baliatzen da matematika
matematikazko eragiketa eredura hurbiltzen da.
lantzeko.
erraza prestatzen du
ahozko hizkuntza lantzeko.

22. Aipamen bibliografikoak
• Garro, E; Perez Lizarralde, K (2010). Enuntziatu matematikoa: hizkuntza-zailtasunak
eta esku-hartze adibide bat, HIK HASI 25. Monografikoa, 32-40 orr. ISBN 978-84-
936543-4-4
• Garro, E; Sainz Osinaga, M; Perez Lizarralde, K; Ozaeta, A; Egizabal, D (2010). Bases
lingüísticas para la comprensión de los enunciados matemáticos en la Educación
Primaria en contextos multilingües. In Caballero, R; Pinar MªJesus (eds.). Ways and
Modes of Human Communication, Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-
La Mancha [CD-R] ISBN 978-84-8427-759-0
• Ozaeta, A; Garro, E (2010). Nola bihurtu ahozkoa irakasgarri? Generoetan
oinarritutako proposamen baterantz, HIK HASI 25. Monografikoa, 23-31 orr. ISBN
978-84-936543-4-4
• Sainz Osinaga, M. (2010). Irakasleen prestakuntza eredua: prestakuntza
gogoetatsua, HIK HASI, 25. Monografikoa, 8-19. ISBN: 978-84-936543-4-4

23. • Sainz Osinaga, M. (2010). Praktika gogoetatsuaren adibide bat. Nola eraiki ikasleen ahozko
hizkuntzaren irakaskuntza programatzeko eta ebaluatzeko irizpideak?, HIK HASI, 25. Monografikoa,
91-98. ISBN: 978-84-936543-4-4
• Sainz Osinaga, M. (2010). Análisis de los gestos didácticos de tres maestras. Estudio de la didáctica
bifocal (matemáticas y lengua) desde la transposición didáctica en contextos plurilingües. Ikastaria,
17. Eusko Ikaskuntza, 221-266.ISSN 1137-4454. ISBN 978-84-8419216-9
• Sainz osinaga, M., Garro, E., Ozaeta, A., Perez, K. eta Egizabal, D. (2009). Gelako interakzioa:
irakasleen esku-hartzea eta ikasleen ahozko ekoizpena. Jolas arauen azalpena Lehen Hezkuntzako
ikasleen eskutik. Euskara, 54, 2-1, 541-677.
• Sainz Osinaga, Ozaeta, Garro, Perez Lizarralde, Egizabal (2011). Interacción en el aula: lengua oral de
los alumnos y mediación de la maestra. Explicar las reglas de juego en una escuela de Educación
Primaria. In: Escobar, C., Evnitskaya, E., Moore, E. y Patiño, A. (eds.). AICLE/CLIL/EMILE. Educació
Plurilingüe: Experiencias, Research & Politiques. Barcelona: UAB.,139-150.or. ISBN 978-84-490-
2678-2