Prelego por praktiki Esperanton de Elías Hernández ĉe la Valencia Esperanto-Grupo. Vizitu nin ĉe: valencia.esperanto.es

1. ELÍAS HERNÁNDEZ CAPDEVILA
ehcm@hotmail.com / 656841843
HIEROGLIFA SKRIBO en
ANTIKVA EGIPTIO

2. ANTIKVA KAJ MODERNA EGIPTIO
ANTAŬ OL PAROLI PRI LA
HIEROGLIFA SKRIBO ONI DE-
VUS KLARIGI IOMETE KIEL
EGIPTIO TRAIRIS LA LASTAJN
5000 JAROJN, LAŬ LA SIN-
SEKVAJ KULTUROJ ALTRUDI-
TAJ DE ĈIU INVADANTO (PRES-
KAŬ ĈIAM MIKSITAJ INTER SI),
ĈAR TIU SKRIB-MANIERO IN-
FLUIS ĈIUJN TIUJN KULTU-
ROJN, ĈU SKRIBANTE ĜIN, ĈU
PROVANTE DEĈIFRI ĜIN:
3050 a.K.
Menes I
525 a.K.
persa
invado
394 a.K.
greka
invado
0
EGIPTA PERIODO
2525 jaroj

3. ANTIKVA KAJ MODERNA EGIPTIO
32
roma
invado
395
bizanca
periodo
0
641
islama
invado
1517
unua turka
invado
1798
franca
invado
1801
unua angla
invado
1805
dua turka
invado
1882
dua angla
invado
1953
SEN-
DEPENDO

4. ANTIKVA kaj MODERNA EGIPTIO
EGIPTIO
ALEKSANDRIO
EL KAJRO
SUDANIO
ISRAELO
J
O
R
D
A
N
I
O
L
I
B
I
O
SAŬDA
ARABIO
SIRIO
SURFACO:
1.000.000 km2
 LOĜANTARO:
100.000.000 loĝ.
LOĜ-DENSO:
100 loĝ./km2
LINGVO:
araba
ĈEFURBO:
EL KAJRO
116 p.K.
1952
16.000.000 loĝ.
N
I
L
O
N
I
L
O
TEBAS
LUKSOR
ABU
SIMBEL
KARNAK
GIZA
MEMFIS
RUĜA
MARO
ALTA
EGIPTIO
MALALTA
EGIPTIO
FILAE
SINAI
SŬEZ
ASŬAN

5. HIEROGLIFA SKRIBO
LA HIEROGLIFA SKRIBO ESTAS ARO DA MALGRANDAJ BILDOJ
NOMITAJ GLIFOJ, KIUJ ARE ESPRIMAS KION LA ANTIKVAJ EGIPTOJ
VOLIS KOMUNIKI AL SIAJ KUN-SAMTEMPULOJ KAJ POSTEULOJ. LA
PASTROJ ĈIZIGIS ILIN AL PENTRISTOJ SUR MUROJN, TOMBOJN,
OBELISKOJN KAJ ESTELEOJN, AŬ SKRIBIGIS ILIN AL SKRIBOJ SUR
PAPIRUSOJN. LAŬ LA ANTIKVAJ EGIPTOJ, TIU SKRIBO ESTIS DONA-
CITA AL LA HOMARO DE LA DIA ESTAĴO THOT, SKRIBISTO DE LA
DIOJ
LA VORTO HIEROGLIFO SIGNIFAS GREKE SAKRALA (aŭ DIA)
ĈIZITA SIMBOLO
ESTELEO
de
MINAKT
LA ĈIZISTOJ DE LA HIEROGLIFOJ SUR MUROJ NE ESTIS
NOMATAJ SKRIBOJ, sed PENTRISTOJ

6. HIEROGLIFA SKRIBO

7. HIEROGLIFA SKRIBO

8. HIEROGLIFA SKRIBO

9. HIEROGLIFA SKRIBO
ONI POVAS LEGI LA HIEROGLIFOJN DE DEKSTRE
MALDEKSTREN aŭ DE MALDEKSTRE DEKSTREN, DE-
PENDE DE LA FLANKO MONTRITA DE LA BILDETOJ AŬ
DE LA FUNDAMENTO DE LA KARTOĈOJ:
DE DEKSTRE
MALDEKSTREN
DE
MALDEKSTRE
DEKSTREN
MALSUPREN

10. ESCRITURA JEROGLÍFICA
KIAM LA GLIFOJ APERAS VERTIKALE, ONI DEVAS LEGI
ILIN DE SUPRE MALSUPREN, KAJ ĈI-TIE ANKAŬ ONI
DEVAS SEKVI LA REGULON PRI LA HORIZONTALA LEG-
ORDO
UNUE LA
DEKSTRA COLONO
UNUE LA
MALDEKSTRA
COLONO

11. HIEROGLIFA SKRIBO
ONI KUTIME PENTRIS AŬ ĈIZIS LA GLIFOJN EN IMAGAJ
KVADRATOJ POR ŜPARI SPACON AŬ PRO ESTETIKA
KIALO

12. HIEROGLIFA SKRIBO
LA KOLOROJ DE LA GLIFOJ KAJ
ALIAJ BILDOJ ANKAŬ GRAVIS POR LA
PENTRISTOJ KAJ SKRIBOJ:
•RUĜO: KOLERO, PERFORTO, MILITO,
FAJRO, SANGO. KOLORO DE LA
DEZERTO
•NIGRO: MORTO, FEKUNDECO (PRO LA
ŜLIMO DE LA NILO POST ĈIU
INUNDADO). KOLORO DE LA HARARO
KAJ LA SUDA GENTO
•BLUO: ĈIELO, MARO, GRANDEGO,
VIVO, REVIVIĜO. KOLORO DE DIOJ
•VERDO: FREŜECO, VIVO, FE-
KUNDECO
•FLAVO: SUNO, LUMO. KOLORO POR
VIRINOJ
•BLANKO: PURECO, VIRGECO. KOLO-
RO DE LA VESTAĴOJ DE LA PASTROJ

13. HIEROGLIFA SKRIBO
HORAPOLO
EGIPTA PASTRO KAJ HISTORI-
ISTO DUM LA IVª JARCENTO p. K.,
KIU ASERTIS KAJ CERTIGIS KE
ĈIUJ HIEROGLIFOJ ESTIS IDEO-
GRAMOJ
LI TROMPIGIS ĈIUJN EGIP-
TOLOGOJN DUM 500 JAROJ DE
MEZ-EPOKO, PER SIA DU-VOLUMA
LIBRO HIEROGLYPHICA, VERKITA
EN LA KOPTA LINGVO KAJ POSTE
MALAPERINTA, KIES GREKA KO-
PIO ESTIS MALKOVRITA EN LA
GREKA INSULO ANDROS EN 1419
KAJ PUBLIKIGITA EN LA LATINA
LINGVO EN FLORENCIA EN 1422

14. HIEROGLIFA SKRIBO
ESTAS 3 TIPOJ DE GLIFOJ,
KIUJ KONSISTIGAS LA EGIP-
TAN HIEROGLIFAN SKRIBON:
a) IDEOGRAMOJ, KIUJ BILDI-
GAS IDEOJN, OBJEKTOJN, A-
GOJN
b) FONOGRAMOJ, KIUJ BILDI-
GAS FONETIKAJN SONOJN
c) MUTAJ GLIFOJ DETERMI-
NATIVAJ: ILI KLARIGAS PRI
KIO ONI SKRIBAS KIAM ESTAS
HOMONIMOJ, KAJ SAMTEMPE
APARTIGAS LA VORTOJN. ONI
NE LEGAS ILIN …
IRI
VENI
sono
[L]
determinativo
pri PLANTO
sono
[R]

15. HIEROGLIFA SKRIBO
a) FIGURAJ GLIFOJ (IDEOGRAMOJ) KIUJ BILDIGAS OBJEK-
TOJN, CONCEPTOJN, AGOJN, UZITAJ ĈEFE DUM LA UNUA
JARMILO DE LA ANTIKVA EGIPTIO:
MONT(AR)OVIRINOVIRO
SUNO
PLORI
MANĜIFLUGIBATI
BOVO
OBELISKO
ĈERKO
RULO de
PAPIRUSO
PREĜI
REMI
KONSTRUI AKUŜI
SUDO
(floro
de lys)

16. HIEROGLIFA SKRIBO
b) FONETIKAJ GLIFOJ (FONOGRAMOJ), KIUJN ONI
PRONONCAS , KIEL EN NIA ALFABETO:
ONI NUR SKRIBIS KONSONAN-
TOJN KAJ DUON-VOKALOJN, KIEL
ĈE ALIAJ ORIENTAJ LINGVOJ. DO,
LA HIEROGLIFOJ ESTIS VERE
HOMONIMAN SKELETON DE VORTO,
KIEL EN LINGVO ESPERANTO ES-
TUS P-R-, KIO POVUS SIGNIFI PER,
POR, PIRO, PURA, PERE, PARO, …
ESTAS ANKAŬ DU-KONSONANTAJ SONOJ: [mn], [br], [ms], TRI-
KONSONANTAJ SONOJ: [nfr], …

17. HIEROGLIFA SKRIBO
ONI PRIPENSIS KELKAJN MEMORIGILOJN POR REME-
MORI LA FORMON DE TIUJ GLIFOJ FONETIKAJ:
vipuro ŝnuro riglilo
junko,
kano
vulturo
kruro mano
korbo,
taso
leono gufo
akvo
kvadrato
monteto
buŝo
faldita
ŝtofo
vosto
[MS]
kobro
lud-tabulo
[MN]

18. HIEROGLIFA SKRIBO
c) DETERMINATIVAJ GLIFOJ, KIUJ KLARIGAS PRI KIA
HOMONIMO ONI SKRIBAS (ĈAR LA SKRIBO NE ENHAVAS
VOKALOJN, NUR KONSONANTOJN AŬ DUON-KONSO-
NANTOJN). STANGETO TROVIĜAS OFTE APUD TIU GLIFO:
determinativo
pri VILAĜO,
URBO
nomoj de antikvaj URBOJ
determinativo
pri DOMO,
KONSTRUAĴO,
TEMPLO
determinativo pri
ARBO
determinativo
pri PLANTO
papiruso planto de
la papiruso

19. ILI UZIS PO-DEKAN SISTEMON, PER ADICIA METODO, NE
POZICIA METODO. DO, ILI HAVIS SÍMBOLON POR UNUO,
SED NE POR DUO NEK POR TRIO, …, ALIA POR DEKO SED
NE POR DUDEKO NEK POR TRIDEKO, , …ALIA POR CENTO
SED NE POR DUCENTO, NEK POR TRICENTO, …, ALIA POR
MILO SED NE POR DUMILO, NEK POR TRIMILO, …
NOMBRIGADO EN LA ANTIKVA EGIPTO
1
10
100
1.000
100.000
10.000
1.000.000
STANGO
ANSO (MAN-
TENILO),
HUFUMO
(ĈEVAL-ŜUO)
ŜNURO
FLORO
FINGRO
RANO,
RANIDO
Dio HEH

20. EKZEMPLOJ:
NOMBRIGADO EN LA ANTIKVA EGIPTO
1
10
100
1.000
100.000
10.000
1.000.000
3.244
21.237
115.639
2.235
3.453

21. HIERATIKA
KAJ
DEMOTIKA
NOMBRIGADO
EKDE LA IIª JARMILO a.K. LA SKRIBADO ŜANĜIS EL
HIEROGLIFA AL HIERATIKA, KAJ POSTE AL DEMOTIKA,
KAJ ANKAŬ LA NOMBRAJ SIMBOLOJ ŜANĜIS
NOMBRIGADO EN LA ANTIKVA EGIPTO
1328

22. HIEROGLIFA SKRIBO
LA ANTIKVAJ EGIPTOJ PAROLIS PER KLASIKA
VERSIO DE LA KOPTA LINGVO, SAME OL OKAZIS
MULTE POSTE INTER LA LATINA LINGVO KAJ LA
FRANCA, HISPANA, ITALA, PORTUGALA, RUMANA,
VALENCIA, GALEGA, KATALUNA, …
LA NUNTEMPAJ KRISTANAJ EGIPTAJ KOMUNU-
MOJ UZAS ANKORAŬ LA KOPTAN LINGVON ĈE RE-
LIGIAJ CEREMONIOJ, PER ARABAJ KAJ GREKAJ
LITEROJ. KOPTO SIGNIFAS GREKE EN LA EGIPTA
LA KOPTA PAPO, MONTRANTA KOPTAN
TEKSTON PER ARABAJ LITEROJ
LA NUNA KOPTA ALFABETO KONSIS-
TAS EL GREKAJ LITEROJ KAJ 6 DE-
MOTIKAJ LITEROJ (KIUJ ESPRIMAS
SONOJN NE EKZISTANTAJN EN LA
GREKA LINGVO)

23. LA ŜTONO DE ROSETTA
LA ELTROVO DE LA ŜTONO DE RO-
SETTA ESTIS LA ĈEFA EVENTO PER
KIU ONI VERE KLOPODIS KAJ SUK-
CESIS TRADUKI LA EGIPTAJN HIE-
ROGLIFOJN, NEKOMPRENEBLAJN
DUM PRESKAŬ 1500 JAROJ
JE LA JARO 1799, DUM LA
OKUPADO DE EGIPTIO DE
LA FRANCA ARMEO DE NA-
POLEONO, MILITISTA OFI-
CIRO TROVIS TIUN ŜTO-
NON EN LA MARBORDA UR-
BETO DE ROSETTA, TRE
PROKSIME DE LA TIAMA
ĈEFURBO, ALEKSANDRIO
ALEKSANDRIO
ROSETTA
EGIPTIO
MEMFIS

24. LA ŜTONO DE ROSETTA
TIU GRANITA TRI-LINGVA ŜTONO (KIU MEZURIĜAS 114 cm.
JE ALTECO, 72 cm. JE LARĜECO, 28 cm. JE PROFUNDECO
KAJ PEZAS 750 kg.) MONTRAS LEĜAN DEKRETON DE LA
FARAONO PTOLOMEO Vª DUM LA JARO 196 a.K., KADRE DE
GRAVA KUNVENO DE LA EGIPTAJ PASTROJ EN MEMPHIS,
KAJ KONSISTAS EL:
LA SUPRA PARTO ENHAVAS
LA HIEROGLIFAN VERSION
DE LA DEKRETO (14 LINIOJ)
LA MEZA PARTO
ENHAVAS LA DEMOTIKAN
VERSION (32 LINIOJ)
LA MAL-SUPRA PARTO
ENHAVAS LA GREKAN
VERSION (54 LINIOJ)

25. LA ŜTONO DE ROSETTA
JEN ALIA BONA FOTAĴO DE LA ŜTONO:

26. LA ŜTONO DE ROSETTA
JEN LA ŜTONO KUŜANTA EN LA EGIPTA SALONO DE
LA BRITA MUZEO:

27. LA ŜTONO DE ROSETTA
MALGRAŬ OL SERĈI LA MAN-
KANTAJN RESTAĴOJN, ONI TRO-
VIS NENION, KAJ JEN KIA ESTUS
LA KOMPLETA ŜTONO –LA STE-
LEO DE ROSETTA-, SEN TIUJ
MANKOJ NEK DIFEKTOJ:
KOPIO DE LA ŜTONO, JE PLACO
DE ROSETTA, EGIPTIO

28. LA ŜTONO DE ROSETTA
JEN LA HIEROGLIFA (SUPRA) PARTO DE LA ŜTONO:
senco de
legado

29. LA ŜTONO DE ROSETTA
SUPRA PARTO disegnita (HIEROGLIFOJ):

30. LA ŜTONO DE ROSETTA
JEN LA DEMOTIKA (MEZZA) PARTO DE LA ŜTONO:

31. LA ŜTONO DE ROSETTA
JEN LA GREKA (MAL-SUPRA) PARTO DE LA ŜTONO:

32. LA ŜTONO DE ROSETTA
TRADUKO DE LA LASTA LINIO EN HIEROGLIFA
SKRIBO:
ESTAS DEVIGATE ĈIZI ĈI-TIUN DEKRETON SUR
MALMOLA ŜTONA ESTELEO PER SKRIBO DE
SAKRALAJ VORTOJ, PER SKRIBO DE LETEROJ
KAJ PER SKRIBO DE LA HELENOJ, KAJ STA-
RIGI ĜIN ĈE LA SANKTAJ LOKOJ KAJ EN LA
TEMPLOJ DE UNUA, DUA KAJ TRIA GRAVECO
APUD LA BILDO DE LA REĜO PTOLOMEO, TIU
KIU VIVAS ETERNE, TIU KIU ESTAS AMATA DE
PTAH, EPIPHANES EUCARISTOS

33. LA ŜTONO DE ROSETTA
TRADUKO DE LA LASTA LINIO EN DEMOTIKA
SKRIBO:
LA DEKRETO POVAS ESTI ENSKRIBITA SUR
ŜTONA ESTELEO PER SKRIBO DE DIAJ
LITEROJ KAJ PER SKRIBO DE LIBROJ KAJ
PER SKRIBO DE LA HELENOJ, ĈE LA
TEMPLOJ DE UNUA, DUA KAJ TRIA
GRAVECO, HONORE DE LA ĈIAM-VIVANTA
REĜO

34. LA ŜTONO DE ROSETTA
TRADUKO DE LA LASTA LINIO EN GREKA
SKRIBO:
(ĈI-TIU DEKRETO DEVAS ESTI ENSKRIBITA
SUR ESTELEO EL) MALMOLA ŜTONO JE
SAKRALAJ LITEROJ KAJ HEJMA SKRIBO
KAJ GREKA LINGVO KAJ MONTRITA SUPRE
DE LA TEMPLOJ DE UNUA, DUA KAJ TRIA
GRAVECO, APUD LA BILDO DE LA ĈIAM-
VIVANTA REĜO
antaŭ-lasta
linio

35. LA ŜTONO DE ROSETTA
ONI POVAS EKDE 1802 RIGARDI ĜIN EN LA BRITA MUZEO,
LONDONO, ĈE LA EGIPTA SALONO, KUNE KUN MUMIOJ, …
TRI LINGVOJ, KVAZAŬ LA ŜTONO ESTUS TROVITA EN LA
MILIT-OKUPITA DE LA AŬSTROJ ITALIO: DEKRETO EN LA
LATINA PER MAJUSKLAJ LITEROJ (KIEL KUTIME LATINE),
LA ITALA PER MINUSKLAJ LITEROJ KAJ GERMANA PER
GOTIKAJ LITEROJ (KIEL TIAMA KUTIMO POR TIU LINGVO)
ONI POSTE TROVIS DU ALIAJN –ANKAŬ DUON-ROM-
PITAJN- ŜTONOJN KUN LA SAMA HIEROGLIFA VERSIO DE
LA DEKRETO, KAJ LA SAMAJ OVALOJ (aŭ KARTOĈOJ)
TROVIĜAS SUR OBELISKO EN LA TEMPLO DE ISIS, EN LA
INSULO FILOS
TIU ŜTONO PRUVAS KE HIEROGLIFO NE ESPRIMAS ĈIAM
IDEON, ĈAR ĜI ENHAVAS 1479 BILDETOJN SED EN LA
GREKA VERSIO ESTAS NUR 486 VORTOJ
ĜI ENHAVAS LAŬDON DE LA PASTROJ AL FARAONO-REĜO
PTOLOMEO Vª PRO LIAJ BONAJ AGOJ. ĜI ESTIS ĈIZITA
DUM LA JARO 196 a.K. KAJ EBLE DUM LA MEZ-EPOKO
ESTIS UZITA KIEL KONSTRUILO POR ALIA KONSTRUAĴO

36. LA ŜTONO DE ROSETTA
•EN FIGEAC, KIE CHAMPOLLION
NASKIĜIS, ESTAS GRANDEGA
KOPIO SUR LA PLANKO, APUD
LA MUZEO CHAMPOLLION PRI
SKRIBOJ
•LA ŜTONO DE ROSETTA ESTAS ANKAŬ TRE KONATA
SOFTVARO PRI LERNADO KAJ TRADUKADO DE LINGVOJ
•EN 2004, EŬROPO LANĈIS SPACAN RA-
KETON NOMITAN ŜTONO DE ROSETTA
POR ESPLORI LA KOMETON 67P. TIU
SPACO-ŜIPO SENDIS ĜIS LA TERO MUL-
TAJN FOTAĴOJN, KAJ DETRUIĜIS SUR
LA SURFACO DE LA KOMETO EN 2016
•EKDE 2003 EGIPTIO DEPOSTULAS LA REVENON DE LA
ŜTONO, KAJ KROME LA REDONO AL ILI DE ALIAJ
ANKTIVAĴOJ NUN VIZITEBLAJ EN MUZEOJ DE BERLINO,
BOSTONO, PARIZO, …
FIGEAC
PARIZO

37. LA ŜTONO DE
ROSETTA
•HODIAŬE TIU ESTELEO ESTAS
GRAVA MERKATIKAĴO, PREZEN-
TANTA MULTAJN OBJEKTOJN:
TENILO DE LIBROJ EN LIBRARO
INGO POR POŜ-TELEFONO
T-ĈEMIZO
KAP-ROMPILO
TASO
ŜLOSIL-RINGO
DORSO-SAKO
KRAVATO
ĈERKO
…

38. LA ŜTONO DE
ROSSETA
PLUV-OMBRELO
VARMO-GARDILO
KUSENO
KAJERO
KOL-TUKO, SKARPO
PAPER-PRESILO
MAN-SAKO
ROBO
TAPIŜO, MATO
…

39. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
KVAR HOMOJ ĈEF-PARTOPRENIS JE LA AFERO:
•LA SVEDA RESERĈISTO, AMBA-
SADORO KAJ FAMA POLIGLOTO
DAVID AKERBLAD, KIU, KOM-
PARANTE LA DEMOTIKAN KAJ
LA GREKAN PARTON, LOKIGIS
SUR TIU DEMOTIKA PARTO LA
VORTOJN UNUE, DUE, TRIE,
TEMPLO, GREKA KAJ EGIPTA

40. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
•LA ANGLA FIZIKISTO, KURACISTO KAJ POLIGLOTO
THOMAS YOUNG, FAMA PRO LIAJ STUDOJ PRI LA
LUMO KAJ LA OKULOJ, KIU PENSIS UNUA-FOJE, KE
KELKAJ HIEROGLIFOJ NE ESTIS IDEOGRAMOJ
(BILDOJ ESPRIMANTAJ VORTOJN AŬ IDE-OJN), SED
FONOGRAMOJ (SONAJ LITEROJ). LI SCI-PAROLIS 12
ALIAJN LINGVOJN (LA GREKAN, LATINAN, HE-
BREAN, ARABAN, PERSAN, …), SED NE LA KOPTAN!!
•LI ĈEFE STUDIS LA OVALOJN (aŭ KARTOĈOJN, NOMO
ELPENSITA DE LA FRANCAJ SOLDATOJ DE NAPOLEONO) ĈE LA
HIEROGLIFA VERSIO, KAJ ANTAŬENIRIS EN LA DEĈIFRADO DE
KELKAJ EL ILI, KOMPARANTE KUN LA GREKA VERSIO, SED
SUBITE HALTIGIS SIAN STUDON, ĈAR LI KONSIDERIS KE NUR
TIUJ OVALOJ HAVIS FONETIKAN VALORON PRO TIO KE ILI
REPREZENTIS EKSTERLANDAJN HOMOJN AL KIU ONI
ANKORAŬ NE ALMETIS HIEROGLIFAN SIMBOLON.
•LI ATINGIS KREI ALFABETON DE KVIN FONETIKAJ LITEROJ,
SED FORLASIS SIAN TASKON, ĈAR, PRO TIO KE LI NE PAROLIS
LA KOPTAN, TIO ESTUS KVAZAŬ DEĈIFRI ANTIKVAJN ĈINAJN
IDEOGRAMOJN SEN SCI-PAROLI LA ĈINAN LINGVON …

41. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
•LA FRANCA POLIGLOTO (LI SCI-POVIS PAROLI
DEKDU KLASIKAJN ORIENTAJN LINGVOJN:
LA HEBREAN, ARABAN, SANSKRITAN,
KOPTAN, ETIOPAN, LATINAN, GREKAN,
ĈINAN, …) JEAN-FRANÇOIS CHAMPOLLION,
KIU, HELPE DE TIO, KION JAM AKERBLAD
KAJ YOUNG MALKOVRIS, PLENE SUKCESIS
EN LA JARO 1822
•LA GERMANA SCIENCISTO RICHARD
LEPSIUS, KIU PLIBONIGIS LA TASKON
JAM PLENIGITAN DE CHAMPOLLION,
KOREKTANTE TIES ERAROJN KAJ
ANTAŬEN-IRANTE ĈE LA DEĈIFRO DE LA
HIEROGLIFOJ. LI PARTOPRENIS JE LA
ELTROVO DE LA TRI-LINGVA ESTELEO
PRI LA DEKRETO DE KANOPO, JE LA
JARO 1866
CHAMPOLLION
1875, Bartholdi
Paris

42. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
JEAN-FRANÇOIS CHAMPOLLION:
•LI ESTIS LA PLEJ GENIA TRADUKANTO.
POST LIA DOKTORIĜO PRI ANTIKVA
HISTORIO EN GRENOBLE, LI KAPABLIS
POST NUR KELKAJ JAROJ TRADUKI LA
HIEROGLIFOJN DE TEMPLOJ, TUMBOJ,
STELEOJ, OBELISKOJ, PAPIRUSOJ …
•LI CERTIGIS LA ELPENSON DE YOUNG PRI
TIO KE EN LA HIEROGLIFA VERSIO DE LA
DEKRETO ESTIS KELKAJ AROJ DA
HIEROGLIFOJ ĈIRKAŬITAJ DE OVALO (aŭ
KARTOĈO), KIUJN ILI KONSIDERIS KVA-
ZAŬ NOMOJ DE FARAONOJ AŬ REĜOJ,
EBLE KUNE KUN ILIAJ TITOLOJ
KIEL LI FARIS TION?: LI TRADUKIS LA GREKAN VERSION EN
LA KOPTAN LINGVON –KIU TIUTEMPE SKRIBIĜAS PER
GREKAJ LITEROJ, NE PER DEMOTIKAJ LITEROJ KIEL EN LA
ANTIKVA EGIPTIO- KAJ POSTE LI ASOCIIS LA SONOJN DE TIU
KOPTA VERSIO KUN LA DEMOTIKA PARTO, KAJ POSTE KUN
ĈIU HIEROGLIFO DE LA HIEROGLIFA VERSIO
portreto de
CHAMPOLLION,
1831, LEÓN
COGNEIT, 6
monatoj antaŭ
lia morto
muzeo LOUVRE

43. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
KRATERO DE 58 KM. DIAMETRO SUR LA
KAŜITA FLANKO DE LA LUNO NOMIĜAS
KRATERO DE CHAMPOLLION
LI ESTIS PROFESORO EN LA FAKULTATO DE
HISTORIO EN GRENOBLE, FRANCIO, JE LA
AĜO DE 17 JAROJ
UNUA PROFESORO DE LA NOVA FAKO
EGIPTOLOGIO ĈE UNIVERSITATO DE PARIZO
UNUA KURATORO DE LA KOLEKTO DE
EGIPTAJ ANTIKVAĴOJ, MUZEO LOUVRE
LI MORTIS TRE JUNA (41 JAROJN AĜA),
SED DANK’AL LIA KAJERO ONI KOMPRENIS
PLI BONE LIAN GRANDEGAN TASKON
LI ESTIS ENTOMBIGITA ĈE TOMBEJO de
PÈRE LACHAISE, PARIZO
CHAMPOLLION
portreto de nekonata pentristo
XIXª jarcento

44. CHAMPOLLION
muzeo EL KAJRO
CHAMPOLLION
franca poŝt-
marko
1822 - 1972
CHAMPOLLION
egipta poŝt-
marko / 1822-
1972
CHAMPOLLION
nekonata
pentristo
CHAMPOLLION
muzeo
CHAMPOLLION
Figeac
CHAMPOLLION
kun TABULO
PRI FONETIKA
ALFABETO

45. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
DAŬRIGANTE TIAN METODON LI KAPABLIS LEGI LA
NOMOJN DE LA FARAONO PTOLOMEO, DE LA JAM
MORTINTA IMPERIESTRO ALEKSANDRO, KAJ DE LA
FARAONO TUTMOSIS:
FARAONO PTOLOMEO
Vª, KOPTE ELDIRITA
PTOL(e)M(a)Y(o)S,
LEGATA DE DEKSTRE
MALDEKSTREN
EKS-IMPERIESTRO
ALEKSANDRO, KOPTE
ELDIRITA
AL(e)KSINDR(o)SZ, DE
MAL-DEKSTRE DEKSTREN
FARAONO TUTM(O)S(I)S.
LA MALDEKSTRA BIRDO
ESTAS IBISO, SAKRALA
BIRDO DE LA DIO TUT

46. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
POSTE LI KAPABLIS LEGI LA NOMON DE LA FARAONO
RAMSES IIª, LA FARAONINO KLEOPATRA, KAJ MULTAJ
ALIAJ, KIUJ TROVIĜIS EN OVALOJ AŬ KARTOĈOJ SUR
OBELISKO DE LA INSULO FILOS:
FARAONINO KLEOPATRA,
KOPTE ELDIRITA KLIOPATRA,
LEGATA DE DEKSTRE
MALDEKSTREN
KLEOPATRA, LEGATA DE MAL-
DEKSTRE DEKSTREN,
APERINTA EN ALIA OBELISKO
FARAONO RAMSES, KOPTE
ELDIRITA RAMS(e)S, LEGATA DE
MAL-DEKSTRE DEKSTREN. LA
MALDEKSTRA SUNO
PRONONCIĜAS KOPTE RA

47. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
KOMPARINTE LA OVALAJN KARTOĈOJN DE PTOLOMEO KAJ
KLEOPATRA, CHAMPOLLION ATINGIS EKHAVI MALGRANDAN
(11 SONOJN) FONETIKAN ALFABETON: REKTANGULO (p), PA-
NO kaj MANO (t), NODO (o), LEONO (l), FLUTO (m), JUNKO (e,
i), FALDATA ŜTOFO (s), MONTETO (c, k), VULTURO (a), BUŜO (r)
K

48. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
ESTAS VERE RIMARKINDA LA MANIERO LAŬ KIU CHAM-
POLLION DEĈIFRIS LA NOMON DE LA FARAONINO KLEO-
PATRA, JE LA JARO 1822, DATO KIUN ONI KONSIDERAS LA
EK-KOMENCO DE LA MODERNA EGIPTOLOGIO:
CHAMPOLLION EKHAVIS PAPIRUSON KIE ONI
SKRIBIS LA SAMAN TEKSTON, DEMOTIKE KAJ
GREKE. LA NOMO DE LA FARAONINO KLEOPATRA
APERIS KELK-FOJE EN LA GREKA TEKSTO, KAJ
LI ATINGIS LOKIGI TIUN NOMON ĈE LA DEMO-
TIKA TEKSTO. PER TIU KOMPARO, LI KAPABLIS
SUPOZI KIEL LA NOMO DE LA FARAONINO
APERUS HIERATIKE KAJ POSTE HIEROGLIFE …
POSTE, ONI HAVIGIS AL LI KOPION DE SKRIBAĴO SUR
OBELISKO DE LA INSULO FILAE, HIEROGLIFE KAJ
GREKE, KAJ MIRINDE!!!, LA NOMO DE TIU FARAONINO
APERIS TIEL KIEL LI JAM SUPOZIS!!! …
LA ANGLA EGIPTOLOGO BANKES AKIRIS LA OBE-
LISKON EN 1815, VIZITEBLA JE LA ĜARDENO DE LIA
FAMILIA DOMO EN DORSET, ANGLIO

49. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
LIBROJ DE LA MORTINTOJ: CHAMPOLLION LERNIS MUL-
TE PRI HIEROGLIFOJ LEGANTE KELKAJN LIBROJN DE LA
MORTINTOJ, GVIDILO POR KE LA MUMIO SUKCESU ĈE LA
JUĜO DE OSIRIS, KIEL TRAPASI LA SUBMONDO DUAT KAJ
KIEL ATINGI LA PARADISON AARU, SUR-SKRIBITAJ SUR
MUROJ KAJ PAPIRUSOJ PER HIEROGLIFA KAJ HIERATIKA
SKRIBOJ. ĜIS NUN, ONI JAM KOLEKTIS 190 REGULOJN
FOLIO de LIBRO DE LA
MORTINTOJ, 1000 a.K.
MUZEO de NOV-JORKO
LIBRO DE MORTINTOJ de
PASTRO je 1000 a.K.
LA VERA TRADUKO ESTIS LIBRO DE LA ELIRO AL TAGO, AŬ
LIBRO DE LA RENKONTIĜO KUN LA LUMO, SED RICHARD
LEPSIUS NOMIGIS ĜIN TIEL EN 1842 EN SIA VERKO LA LIBRO
DE LA MORTINTOJ DE LA ANTIKVAJ EGIPTOJ

50. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
FOJE, ONI ALDONIS AL LA NOMO DE LA FARAON(IN)O
LIA aŭ ŜIA TITOLO aŭ PRI-SKRIBO:
REĜO PTOLOMEO IIIª (TRIA
JARCENTO a.K.) KAJ LIA
TITOLO: VIVU ĈIAME
REĜINO KLEOPATRA, KUN
ŜIA TITOLO: REĜINO DE
EGIPTIO
FARAONO TUTANKAMON,
KUN LIA TITOLO: REĜO DE
EGIPTIO

51. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
HOMOFONOJ: ESTAS MULTE DA OVALOJ PRI
PTOLOMEO KAJ KLEOPATRA, KUN SIMBOLO MALSAMA
POR LA SAMA SONO, DO, …:
PTOLOMEO (PTOLMIIS): M, S
KLEOPATRA (R, …)

52. ELĈIFRADO de la HIEROGLIFOJ
ESTAS MULTEGE DA ALIAJ OVALOJ AŬ KARTOĈOJ KIUJ
ENHAVAS NOMOJN DE FARAO(IN)OJ AŬ REĜ(IN)OJ EN
EGIPTAJ TEMPLOJ, TOMBOJ AŬ ESTELEOJ, KAJ ANKAŬ EN
OBELISKOJ ĈE MULTAJ ALIAJ LANDOJ (ITALIO, FRANCIO,
ANGLIO, …):

53. ESTELEO de TANIS aŭ DEKRETO de KANOPO
DUM GERMANA EKSPEDICIO JE 1866, EN KIU RICHARD LEP-
SIUS PARTOPRENIS, ONI TROVIS EN TANIS TRILINGVAN ŜTO-
NON KUN REĜA DEKRETO ĈE KIU APERAS LA NOMOJ DE LA
REĜO PTOLOMEO IIIª, LIAN EDZINON BERENICE KAJ ILIAN FI-
LINON BERENICE. LA DEKRETO RAKONTAS (PER 36 HIERO-
GLIFAJ LINIOJ, 73 DEMOTIKAJ KAJ 74 GREKAJ) KUNVENON
DE PASTROJ EN KANOPO DUM 238 a.K. KIE ONI PROVIS
ALDONI EKSTRAN TAGON JE LA FINO DE ĈIUJ 4 JAROJ:
ALEKSANDRIO
ROSETTA
EGIPTIO
KANOPO
TANIS
TIU STELEO
KUŜAS ĈE LA
MUZEO DE EL
KAJRO, EGIPTIO
LA VERSIO EN
DEMOTIKO
TROVIĜAS ĈE
LA LATERAJ
RANDOJ DE LA
ŜTONO

54. ALIAJ TRI-LINGVAJ ŜTONOJ
POST LA MALKOVRO DE LA STELEOJ DE ROSETTA KAJ
LA DEKRETO DE KANOPO (ESTELEO DE TANIS), ONI
EKTROVIS ALIAJN ESTELEOJN SUR-SKRI-BITAJN
TRILINGVE, ĈIUJ GARDITAJ ĈE LA MUZEO DE EL KAJRO:
STELEO DE ALEKSANDRIO: STELEO ĈIZITA DUM LA TEM-
PO DE PTOLOMEO IIIª (KIEL LA STELEO DE KANOPO), SUR-
SKRIBITA PER HIEROGLIFA, DEMOTIKA KAJ GREKA
SKRIBOJ
STELEO DE RAPHIA: ĈIZITA EN 217 a.K., DUM LA TEMPO
DE PTOLOMEO IVª, PER HIEROGLIFA, DEMOTIKA KAJ
GREKA SKRIBOJ
STELEO DE MEMPHIS: ĈIZITA EN 196 a.k., DUM LA
TEMPO DE PTOLOMEO Vª, PER HIEROGLIFA, DEMOTIKA
KAJ GREKA SKRIBOJ
STELEO DE KORNELIUS GALLUS (GUBERNESTRO DE LA
ROMA PROVINCO DE EGIPTIO), SUR-SKRIBITA PER
HIEROGLIFA, LATINA KAJ GREKA SKRIBOJ: ĈIZITA JE LA
JARO 29 a.K., TROVITA JE 1896 EN TEMPLO SUR LA
INSULO FILAE (FILOS)

55. ELÍAS HERNÁNDEZ CAPDEVILA
ehcm@hotmail.com / 656841843
HIEROGLIFA SKRIBO en
ANTIKVA EGIPTIO