Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz

1 |
DENONTZAKO KALEAK
OINEZKO ETA TXIRRINDULARIEI ZUZENDUTAKO
HOBETZE-JARDUKETA BERRITZAILEAK EDOTA
KOSTU TXIKIKOAK EGITEKO GIDA

DENONTZAKO KALEAK
OINEZKO ETA TXIRRINDULARIEI ZUZENDUTAKO
HOBETZE-JARDUKETA BERRITZAILEAK EDOTA
KOSTU TXIKIKOAK EGITEKO GIDA

© Udalsarea21, 2016ko iraila
Argitaratzailea: Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa, Udalsarea 21,
Jasangarritasunerako Udalerrien Euskal Sarearen Batzorde Teknikoa
Alda. Urquijo, 36 6º Planta
48011 Bilbao
Udalsarea21@ihobe.eus
www.udalsarea21.net
www.ihobe.eus
www.ingurumena.eus
Gidaliburu hau Udalsarea 21ko “Berringurumena” tokiko berrikuntzarako programaren diru
laguntzarekin landu da
ProIEkTU-zUzEndArIAk
Legazpiko Udala
Ane Mendinueta, Inma Hernández eta Fernando Agirre
EdUkIA
Gea21, S.L.
Alfonso Sanz | Marcos Montes | Christian kisters | Iñaki Bolibar
ArGAzkIAk
Gea21, S.L.
Google Street View
dISEInUA ETA MAkETAzIoA
María Montes | Woko Creativos
ITzULPEnA
Aztirin Itzulpen zerbitzuak
dokumentu honen parte bateko edo erabateko kopia baimentzen da iturria aipatuz

4.2 Iragazkortasuna ............................................................................................................ 29
4.3 Abiadura ............................................................................................................................ 31
4.4 Intentsitatea ..................................................................................................................... 33
4.5 Koherentzia ...................................................................................................................... 34
5. Jarduketarako irizpideak ......................................................................................... 37
5.1 Erreferentzia gisa erabiltzeko neurriak ....................................................... 37
5.2 Bide-hierarkia .................................................................................................................. 39
5.3 Zirkulazioaren noranzkoak .................................................................................... 40
5.4 Seinaleztapena .............................................................................................................. 41
6. Kategoriak eta teknikak ........................................................................................... 45
6.1 Kategoriak ........................................................................................................................ 45
6.2 Teknikak .............................................................................................................................. 56
7. Araubidea eta erreferentziak ............................................................................. 61
7.1 Araubidea .......................................................................................................................... 61
7.2 Erreferentziak ................................................................................................................. 64
8. Jarduketen katalogoa .................................................................................................. 67
1. Aurkezpena .......................................................................................................................... 7
1.1 Helburua ............................................................................................................................ 8
2. Esku-hartze berritzaileak edota kostu txikikoak .......................... 11
2.1 ARINA, AZKARRA, MERKEA. Espazio publikoan esku
hartzeko joera berriak ............................................................................................. 11
2.2 Kostua eta berritasuna. Espazio publikoan esku
hartzea prozesu gisa ................................................................................................ 14
2.3 Kostu txikiko esku-hartzearen bertuteak .................................................. 15
3. Printzipioak ............................................................................................................................... 19
3.1 Egotea eta zirkulatzea ............................................................................................. 19
3.2 Oinez ibiltzea, pedalei eragitea, zirkulatzea ........................................... 20
3.3 Igarotzea, aparkatzea .............................................................................................. 21
3.4 Kudeatzea, eraikitzea ............................................................................................... 22
3.5 Denontzako ...................................................................................................................... 24
4. Gako-kontzeptuak oinezkoei eta bizikletei
zuzendutako espazio publikoaren diseinuan ..................................... 27
4.1 Jarraitutasuna ................................................................................................................. 27
AURKIBIDEA

Aurkezpena | 7
DENONTZAKO KALEAK
OINEZKO ETA TXIRRINDULARIEI ZUZENDUTAKO HOBETZE-JARDUKETA BERRITZAILEAK EDOTA KOSTU TXIKIKOAK EGITEKO GIDA
DENONTZAKO KALEAK gidak espazio publikoa berreskuratzeari bu-
ruzko gogoeta bultzatu nahi du. Izenburuak berak ematen du gidak
jasotzen duenaren argibidea, kaleen eta espazio publikoaren erabilera
lehengoratu nahi baita: hamarkada askoan, zirkulaziora eta aparkale-
kura zuzendu dira kaleak eta espazio publikoak, eta funtzio bakarreko
erabilera hori aldatu nahi da eta PERTSONA GUZTIENTZAKO GUNE bihur-
tu nahi dira, motordun ibilgailua duten edo ez, adingabeak edo adinez
nagusiak diren, modu autonomoan mugitzeko baldintza fisikoak dituz-
ten edo ez nahiz pedalei eragiteko gai diren edo ez kontuan hartu gabe.
Badira helburu horiek bultzatzen dituzten beste gida eta eskuliburu
batzuk, baina, azpitituluak adierazten duenez, gida honetan plantea-
tutako hobekuntzen helburua kostu txikikoak edo berritzaileak izatea
da, bai eta esku hartzeko bide berriak edo gutxi erabiliak irekitzea
ere. Horixe da, hain zuzen ere, gida honek egiten duen ekarpen apala,
azken urteetan mundu zabalean indar handia hartzen ari den espazio
publikoaren kudeaketa modu bat hedatzea.
Ikuspuntu horretatik, hauxe da gida honen asmoa: udal-esperientziek
berek azaltzea egiten dena, hala, beste udal batzuek ere gai hauetan
esku hartzeko akuilu izan daitezen eta etorkizunean emaitzak erakus-
teko aukera izan dadin. Izan ere, gida, hasieratik, irekita egongo da
ideia berrien aurrean, udal-esperientzia berriak hartzeko prest izango
da, eta formatu digitala aproposa da horretarako.
Zorionez, EAEko udal askok garatu dituzte jada kostu txikiko jardu-
ketak edo jarduketa berritzaileak espazio publikoaren baldintzak ho-
betzeko, bai oinezkoei begira eta bai bizikletei begira, eta jarduketa
horietako batzuk eredu izan dira beste udal batzuentzat. Baina badira
beste jarduketa interesgarri asko oso ezagunak ez direnak, eta oso
baliagarria da gida honen bidez edo beste baliabide batzuen bidez
hedatzea.
Azken urteetako krisi finantzario eta ekonomikoaren ondorioz, area-
gotu egin da horrelako ikuspegien aurreko interesa, baina ez dugu
pentsatu behar irtenbide errazak bilatzeko eta bigarren mailako ekin-
tzak egiteko modu bat denik, hurrengo oparotasun-zikloa iritsi bitar-
tean. Sarreran azalduko denaren ildotik, kostu txikiko esku-hartzeak
ez dira adabakiak jartzeko moldaketak; aitzitik, hainbat egoera eta
gatazkatara hurbiltzeko modurik egokiena izan daitezke, garrantzi-
1. AURKEZPENA

8 | Aurkezpena
DENONTZAKO KALEAK
tik, hemen aurkeztutako gidaren zereginetako bat espazio publikoan
esku hartzeko alderdi berritzaile horiek argitzea da.
Azken batean, argitalpen honek lanerako tresna txiki bat izan nahi
du, denborarekin batera bilakatuko dena eta esku hartzeko irizpideak
eskainiko dituena nahiz, bestalde, EAEko udalerrietan espazio publi-
koaren kalitatea –oinezkoen eta txirrindularien ikuspegitik– hobetzen
ari diren esperientziak ezagutzera emango dituena.
1.1 Helburuak
BERRINGURUMENA 2015 programaren diru-laguntzen esparruaren
barnean garatu da lan hau, berrikuntzarako proiektuen atalean, eta
hauxe du helburu nagusitzat: gida bat prestatzea, udal-taldeek nahiz
mugikortasunaren arloko aholkularitza-enpresek oinezkoentzako eta
txirrindularientzako hobekuntzak egiteko jarduketak errazago gara di-
tzaten, bereziki kaleak beste garraiobide eta jarduera batzuekin par-
tekatzeko moduari dagokionez.
Tresna bizia izan nahi du gidak, eta denborak aurrera egin ahala
egokitu egin ahal izango da, etorkizunean metatutako esperientzia-
ren arabera. Bestalde, eskuragarritasuna sustatzen du; dokumentua
osatuko duten fitxa elebidunak formatu elektronikoan emango dira,
tsuena aldaketa-prozesu bat sustatzea denean, behin betiko irtenbide
perfektu, aldaezin eta garestiak ematearen gainetik.
Bada espazio publikoa berreskuratzeko debatea zabaltzearen aldeko
beste alderdi bat, kontzeptuen eta arauen ikuspegitik ere trantsizio-al-
dia bizi baitugu. Azken urteetan, bide-sarean esku hartzeko esperien-
tzia ugari loratu dira; zirkulazioa baretzeko hainbat tresnarekin lotuta
daude esperientzia horiek, baina oraindik ez dira koherentziaz arautu.
Hirietan 30 km/h-ko abiaduran zirkulatzeko mugimendua, zirkulazioen
koexistentzia-eremuak, espaloia eta errepidea bereizten ez dituzten
plataforma bakarrak, oinezkoei lehentasuna ematen zaien 30 km/h
eremuak, 30 km/h kaleak, etab. errealitate behagarriak dira jada
EAEko udalerrietan.
Alde horretatik, bizi dugun une hau pizgarria eta kritikoa da aldi be-
rean. Pizgarria, lehen debekatuta zeuden edo kontuan hartzen ez zi-
ren esku hartzeko aukera asko irekitzen ari direlako; eta, kritikoa,
berriz, administrazioen eta talde teknikoen artean komunikatzeko eta
eztabaidatzeko bide gutxi egoteak proposamen heterogeneo sama-
rrak ekartzeaz gain –hori baliotsua izan daiteke berez–, proposamen
horiek kontraesankorrak direlako elkarren artean edo teorian inspira-
zio-iturri duten helburuarekin. Esate baterako, askotan ikusten dugu
elkarrengandik hurbil dauden udalek irizpide desberdinak erabiltzen
dituztela kaleak seinaleztatzeko eta antolatzeko, adibidez, “koexis-
tentziarako kalea” edo “30 km/h eremua” araudien barnean. Horrega-

Aurkezpena | 9
DENONTZAKO KALEAK
• Energia-kontsumoa murriztea.
• Kutsadura atmosferikoa eta kaleetako zarata gutxitzea.
Interneten kontsultatu ahal izateko. Zehazki, Udalsarea 21-en webgu-
nean daude eskuragarri, sareko edozein udalerrik fitxak eskuratzeko
aukera izan dezan.
Ekimen honekin bat datoz honako helburu hauek:
• Oinezkoen eta txirrindularien mugikortasuna sustatzea.
• CO2
-aren igorpenak murriztea.
• Bide-segurtasuna handitzea.

Esku-hartze berritzaileak edota kostu txikikoak | 11
DENONTZAKO KALEAK
2. ESKU-HARTZE BERRITZAILEAK EDOTA KOSTU TXIKIKOAK
blikoa pertsonen eta ibilgailuen artean modu bidezkoagoan bana-
tzeko; edo mugimendua eskatzen duen funtzioaren eta egonaldiko
funtzioaren artean; edo ibilgailu motordunen eta bizikletaren artean.
Hurrengo argazkietan nahiz New Yorkeko Udalaren webguneko doku-
mentuetan eskura daitezkeen beste argazki askotan ikus daitekeenez
(http://www.nyc.gov/html/dot/html/about/current-projects.shtml)1
,
lehen ibilgailuen zirkulazioak ia osorik hartzen zuen espazioan plaza
bat sortu da, eta, bizikletentzako azpiegitura ezartzeaz eta irisgarrita-
suna hobetzeaz gain, eremuaren ingurumen-kalitatea ere hobetu da.
Bada azpimarratu beharreko beste ezaugarri bat, izan ere, tokiko
gobernuan aldaketa politikoa gertatu arren, ikuspegi berari eusten
zaio, eta lortutako arrakastaren adierazgarri da hori, horrelako berri-
2.1 ARINA, AZKARRA, MERKEA. Espazio publikoan esku
hartzeko joera berriak.
Azken urteetan, aurrez motorraren kulturak eta autoen eskakizunek
mendean hartuta zuten espazio publikoa berreskuratzeko esku-har-
tzeak egin dituzte munduan erreferente diren zenbait hirik, eta esku-har-
tze horiek arrakasta handia izan dute herritarren artean. Lehenago ere
horrelako ekimenak garatu izan dira mundu osoko hirietan, baina, une
honetan, berritasunak ekimen horien hedadura nahiz komunikabidee-
tan hartu duten tokia eta ekimen horietako batzuen ezaugarriak dira.
Zehazki, New Yorkeko hiriguneko espazio eta kale askok bizi izan
duten eraldaketa-esperientziak erakarri du gehien jendearen arreta.
New Yorkeko esperientzia horrek ez du oso lan garestirik behar izan,
eta horixe izan da interesa gehien piztu duen ezaugarrietako bat;
kostu handiko lanen ordez, hainbat neurri hartu dituzte, espazio pu-
1. New Yorkeko Udalaren webgunean eskuragarri dauden dokumentuen artean, erreferentzia teknikoko dokumentuak osatzen dituzten eskuliburuak azpimarratu
behar dira, espazio publikoan esku hartzeko lan-tresna gisa duten kalitatea eta baliagarritasuna kontuan hartuta; zehazki, Street Design Manual, Department Of
Transportation (DOT) sailak argitaratutakoa, eta Urban Street Design Guide (NACTO). Biak webgunean kontsulta daitezke.

12 | Esku-hartze berritzaileak edota kostu txikikoak
DENONTZAKO KALEAK
1. irudia. Espazio publikoa berreskuratzeko adibidea, New Yorkeko erdigunean.
Iturria: New Yorkeko Udaleko Mugikortasun Saila
Lehen Ondoren

DENONTZAKO KALEAK
• gizartEratuak, zentzu bikoitzean, hau da, parte-hartzean
oinarritzeko eta, azpiegituren aldaketaz gain, esku-hartze
soziala ere barnean hartzeko, herritarrek espazio publikoa
berreskura eta erabil dezaten.
kuntzek kritika eta eztabaida ugari eragin arren. 2007tik gaur egu-
nera arte hiria aldatu egin da, urratsez urrats eta horrelako ehunka
proiekturen ondorioz.
Adibide horien eta bost kontinenteetako ehunka hirik emandako bes-
te adibide askoren eragina izugarria izan da, eta akronimo anglosa-
xoi berezia sortu da ikuspegi hori izendatzeko: LQC (Lighter, Quic-
ker, Cheaper; arinago, azkarrago, merkeago)2
.
Ikuspegi hori tokiko errealitatera egokituta, esan dezakegu espazio
publikoaren gaineko esku-hartze Lasterrak, Irudimentsuak, Bidez-
koak, meRkeak, gizartEratuak eta Arinak egitea dela helburua: es-
ku-hartze LIBREAk, hain zuzen ere.
• Lasterrak, hiriko bizimodua alferrik ez asaldatzeko.
• Irudimentsuak, ideia berrietan oinarritzen direlako, edo
garai batean baztertutako ideietan eta gaur egun indar
handia hartu dutenetan.
• Bidezkoak, esku-hartzeen helburua espazio publikoa
denontzat berreskuratzea delako.
• meRkeak, baliabideak lortu nahi diren helburuetara zorrotz
doitzeko zentzuan.
2. Honekin lotuta, ikusi Project for Public Space webgunea, ikuspegi horri buruzkoa: http://www.pps.org/reference/lighter-quicker-cheaper-a-low-cost-high-impact-
approach/

DENONTZAKO KALEAK
izan behar du, baina funtsezkoena zera da, eskuragarri dauden au-
rrekontuekin pertsonen egonaldietarako edo oinezkoen eta txirrindu-
larien joan-etorrietarako baldintza errealak hobe daitezkeen.
Jarduketa berritzailearen kontzeptua ere erlatiboa da, noski. Behar-
bada, material berriak edo eraikuntzako teknika berriak aplika dai-
tezke zirkulazioaren ingeniaritzaren ikuspegi klasikotik pentsatutako
esku-hartzeetarako; ikuspegi hori gehiago arduratu ohi da bideek au-
toak hartzeko duten ahalmenaz eta abiaduraz pertsona guztientzako
espazio publikoa sortzeaz baino. Aurkakoa ere gerta daiteke, hots,
erreminta zaharrak erabiltzea, baina ikuspegi berriekin.
Berritasuna ikusmoldean datza, esku-hartzearen atzean dauden
ideian eta helburuetan. Askotan, epe laburrean helburu mugatuak
lortu nahi izango dira, epe ertain eta luzera begira aldaketa osatua-
goa lortzeko estrategia baten barnean. Kasu horietan, esku-hartzeak
kate maila berritzaileak izango dira kate osatuago eta konplexuago
baten barnean.
Beraz, espazio publikoan egiten diren esku-hartzeak prozesu baten
zati direla ulertu behar da, eta beharrezkoa da esku-hartze horien
helburuak eta beroriek garatzeko eskuragarri dauden erremintak argi-
tzea, baliabideak modu egokienean erabiltzeko eta proposatutako hel-
buruak lortzeko bidea emango duten aukera “berrienak” aplikatzeko.
• Arinak, beharrezkoak izan daitezkeen beste jarduketa
batzuei kontrajarrita.
2.2 Kostua eta berritasuna. Espazio publikoan esku
hartzea prozesu gisa
Esku-hartze LIBREAK dira gida honen xedea, eta bi ardatz nagusiren in-
guruan garatu da, kostu txikiaren eta berritasunaren inguruan, hain zu-
zen ere; aurrera jarraitu aurretik, bi ardatz horiek aztertzea komeni da.
Kostu txikiaren/apalaren kontzeptua erlatiboa da, noski, eta gastu
orokorraren eta politika publikoetan gastu hori egiteko arrazoiari
ematen zaion garrantziaren araberakoa da. Esku-hartze batzuk ga-
restiak izan daitezke, baina kostu hori nolabait ere murritzagoa izan
daiteke ezer ez egiteko aukeraren edo ordezko beste esku-hartze
batzuen aurrean. Eta esku-hartze merkeak baina gaizki egindakoak
garestiak izan daitezke luzera begira.
Espazio publikoetako jarduketen kostua handia da krisi ekonomikoa
dagoen uneetan, aurrekontuak doitu behar direnean emaitza eragin-
korrenak lortzeko; baina jarduketa horien kostua handia da baita ere
udalerriek gastatzeko ahalmen handiagoa dutenean, une horietan
ere koherentzia falta egon baitaiteke helburuen eta gehiegizkoa izan
daitekeen inbertsioaren artean.
Azken batean, ahalik eta baliabide gutxien erabiltzeak espazio pu-
blikoan egingo den edozein esku-hartzeren gogoeta-markoaren zati

DENONTZAKO KALEAK
Aitzitik, esku-hartze LIBREAK ez du hiritartze osoari dagozkion la-
nen maila handia, eta modu errazean doitzeko edo kentzeko aukera
izateko moduan pentsatuta dago; beraz, irtenbide egokienera hur-
biltzeko tresna bat dela esan daiteke. Gainera, baliabide ekonomi-
ko handien menpe ez egoteak aukera ematen die tokiko gobernuei
erabat euren esku dagoen eskumen urrietako bat baliatzea: espazio
publikoaren antolamendua eta kudeaketa.
Esku-hartze ekonomikoak eta azkarrak direnez, ateak irekitzen dizkie
ondorengo bertute hauei:
Aldaketen eta berrikuntzen aurreko mesfidantza arintzen
dute
Esku-hartze LIBREEK bertute handi bat dute, egin ondoren zuzendu
edo erabat leheneratu egin baitaitezke, eta horrek aurrerago aztertu
ahal izango diren proba pilotuak egiteko aukera ematen du, hobetu
edo bertan behera uzteko. Malgutasun hori lagungarria da aldaketen
aurreko mesfidantza arintzeko, ibilgailuen edo espazio publikoaren
2.3 Kostu txikiko esku-hartzearen bertuteak
Espazio publikoan esku hartzeko ohiko formularen aurrean, trata-
mendu LIBREAK3
irtenbide egokiak dira espazio publikoaren eralda-
ketari eta kudeaketari aurre egiteko.
Esku-hartze konbentzionalak jarduketa hiritartzailea proposatzen du,
espazio publikoaren aldaketa material osoa eta sakona dakartzana,
eta proposatutako aldaketak egonkorrak eta iraunkorrak izango dira.
Esku-hartzea hor amaituko litzateke.
Lanen bolumena kontuan hartuta, hiritartze osoa kostu handiko es-
ku-hartzeko eredua da, inbertitutako baliabideei dagokienez (denbo-
ra eta dirua). Hala ere, behin betiko irtenbideak finkatzeko bertutea
du, espazio publikoen funtzionamendu egokia bermatzeko aukera
ematen duten kalitate material eta teknikoak eskaintzen baititu, es-
pazio horiek denbora luzean eta maila guztietan (funtzionaltasuna,
ingurumena, azpiegiturak, etab.) erabili ahal izateko, betiere, abia-
puntuko planteamendua egokia eta koherentea bada. Horrelako es-
ku-hartzeak nahitaezkoak dira, adibidez, zorupea irekitzea eskatzen
duten hiri-azpiegiturak berritzea beharrezkoa denean.
3. Esku-hartzeak izendatzeko hainbat tokitan erabiltzen den low cost termino anglosaxoniarra itzultzeko ahaleginean, hainbat termino erabiltzen hasi dira: kostu txiki-
ko esku-hartzea edo urbanizazioa, esku-hartze biguna edo adimentsua, esaterako. Termino anglosaxoniarraren itzulpen literala saihestu nahi da (aurrekontu txikia
edo kostu baxua), kalitate txarrarekin edo herritarren eskubideen trataera desegokiarekin lotu daitekeelako.

DENONTZAKO KALEAK
LIBREEN bidez aurretiazko probak egitea, etorkizuneko lan-proiek-
tua aurrez praktikan jarritako eta hobetutako zerbaiten emaitza izan
dadin.
Herritarren inplikazioa bultzatzen dute
Askotan, biztanleriaren zati handi batek ez du erreakzionatzen jar-
duketak eginda egon arte, jarduketaren aurretik garatutako informa-
tzeko eta parte-hartzeko prozesuak, halakorik egin bada, baztertuz.
Hala ere, jarduketa LIBREEN kasuan, horiek gauzatzeko uneak ez
du parte-hartzearen amaiera ekartzen; aitzitik, herritarren arteko
debate zabalagoaren katalizatzaile bihur daiteke. Horrez gain, he-
rritarrak inplikatuta sentitzen dira, administrazioak haien esku uzten
baitu nolabait kontua. Hau da, esku-hartzea egin ondoren, berori
baztertzeko, baliozkotzeko edo hobetzeko erabakia erabaki kolekti-
bo bihurtzen da.
erabileraren status quo edo egoera aldatzen denean batez ere, atze-
ra egiteko aukera izango baita beti.
Adostasuna proba eta hutsegiteen bidezko prozesu baten
azken emaitza izatea ahalbidetzen dute
Esku-hartze LIBREEK ez dute proiektu baten inguruko erabateko
adostasuna eskatzen aldaketak egin aurretik. Adostasuna proze-
suaren azken emaitza izan daiteke, eta testatu, hobetu eta zuzendu
ondoren irits daiteke adostasun hori. Hiritartze osoko proiektuetan,
herritarren parte-hartzea lanak hasi aurretik bideratu behar da beti,
eta, askotan, ideia abstraktuetatik abiatutako adostasuna bilatzeko
zeregin zailari egin behar zaio aurre, aurreiritziak eta interes par-
tikularrak nahasten baitira. Aldaketa LIBREETAN, aldiz, herritarren
parte-hartzea lehenengo aldaketen aurretik has daiteke, baina alda-
ketek berek sustatuko dute herritarren inplikazioa; parte-hartzea ez
da plano eta ideietan oinarritzen, egindako aldaketekin bizi izandako
esperientzian baizik.
Irtenbideak baliozkotzeko aukera ematen dute
Teknikariek ezin dute guztiz aurreikusi jendeak aldaketen aurrean
izango duen erantzuna. Beraz, aitortu beharra dago lanak egitea
ausardia handia dela, aurretiaz testa egin gabe diru kopuru handia
inbertitzen baita. Horregatik, zentzuzkoa izan daiteke esku-hartze

DENONTZAKO KALEAK
2. irudia.
Julio A. Roca lehendakariaren hiribidean (Buenos Aires) espazio publikoa berreskuratzeko jarduketa baten adibidea.
Iturria: Buenos Aires hiriko Garraio Idazkariordetza
Lehen Ondoren

Printzipioak | 19
DENONTZAKO KALEAK
3. PRINTZIPIOAK
beharrak ebazteari egoteko baldintzak emateari edo hobetzeari
baino. Horrez gain, kontuan izaten badugu kalearen zirkulazio-fun-
tzioaren plangintza egiterakoan motordun zirkulazioari lehentasuna
eman izan zaiola, gaur egungo hiriak autoan zirkulatzeko pentsatuta
daudela jabetuko gara.
Hala ere, hiriak eraikuntza sozialak dira, pertsonak dira eta izan behar
dute hirietako protagonistak, eta espazio publikoak argi adierazi
behar du protagonismo hori. Horretarako, beharrezkoa da ulertzea
Espazio publikoaren plangintza eta diseinua egiteko prozesuari ekin
aurretik, beharrezkoa da hemen azpimarratu nahi den ikuspegiaren
kontzeptuak eta oinarriak ezartzea.
3.1 Egotea eta zirkulatzea
Tradizionalki, espazio publikoa kudeatzerakoan eta diseinatzera-
koan, arreta handiagoa eskaini zaio kaleen zirkulazio-funtzioaren

20 | Printzipioak
DENONTZAKO KALEAK
bidearen zirkulazio-funtzioa funtzio guztien arteko bat dela, eta ez
duela zertan garrantzitsuena izan, gehienetan gertatzen den bezala.
Beraz, beharrezkoa da espazio publikoaren tratamenduaren hierar-
kia alderantzikatzea, erlazionatzeko, sozializatzeko, komunikatzeko,
jolasteko edo egoteko funtzioen garrantzia berreskuratzea, horiek
baitira hiriaren eta demokraziaren muinak. Merkataritza-funtzioari eta
ondasunen eta salgaien hornikuntzari ere toki orekatuagoa eman da-
kieke, askotan bigarren mailakotzat hartzen dira eta.
3.2 Oinez ibiltzea, pedalei eragitea, zirkulatzea
Espazio publikoaren tratamenduaren hierarkian egin beharreko biga-
rren aldaketa “lekualdatu” funtzioaren beraren barneko lehentasune-
kin lotuta dago, hau da, lokomozio-bideen hierarkiarekin lotuta. Ikus-
pegi tradizionalean motordun ibilgailuak badira nagusi, orain beste
modu zaurgarriagoei, oinezkoei eta txirrindulariei, eman nahi zaie
lehentasuna; baina ez zaurgarriagoak direlako, baizik eta hiriaren
muina eratzen dutelako, hau da, espazio komun batean askotariko
pertsonen presentziak dakarren topo egiteko, komunikatzeko eta so-
zializatzeko gaitasuna eratzen dutelako.
Azken batean, hirian mugitzeko orduan, oinezkoek izan behar dute
lehentasuna, eta zirkulatzen dutenen artean, bizikleta gainean egiten
dutenek. Motordun ibilgailuei dagokienez, garraio kolektiboek izan
behar dute lehentasuna.

Printzipioak | 21
DENONTZAKO KALEAK
edozein kaletatik kamioi, autobus edo auto batekin igarotzea, eta
are gutxiago bakoitzak nahi duenean eta nahi duen abiaduran egitea.
Gauza bera gertatzen da aparkatzeko eskubide-ustekoarekin; zen-
bait pertsonak aldarrikatzen du zirkulazio-zerga ordaintzeak beren
ibilgailuak nahi duten tokian uzteko eskubidea ematen diela. Egia
esan, distantzia apur batetik begiratuta, espazio publikoan aparka-
tzeko fenomenoa, aitzitik, berezitasun bat da, guztiona den bide-sa-
rearen zati handi bat okupatzeko pribilegioa duen objektu pribatu
bakarra baita.
XX. mendean sortutako berezitasuna da, eta gaur egun gauza natu-
rala balitz bezala ikusten dugu, baina, azken batean, zirkulazioaren
araubideek sortutako eraikuntza kulturala da. Aparkatzeko aukerak
ez du zertan eskaintza publiko izan, eta are gutxiago bide-sarean;
Japonian, adibidez, salgai jartzen den ibilgailu bakoitzak aparkaleku
bat izan behar du ibilgailua erabiltzen ez denean gordetzeko, hau da,
automobil baten bizitza baliagarriaren denboraren % 95ean.
Berezitasun hori goizetik gauera aldatzea zaila denez, baina, aldi
berean, ingurumen-kalitatearekin, segurtasunarekin eta espazio pu-
blikoaren erabilera zuzenarekin lotutako arazo ugariren iturri denez,
tokiko gobernuak behartuta daude espazio publiko urrian aparkale-
kuak kudeatzea; beraz, honako hauek arautu behar izaten dituzte:
3.3 Igarotzea, aparkatzea
Aurreko ataletan adierazitako hierarkiaren aldaketa bikoitzarekin lo-
tuta, beharrezkoa da motorizazioaren inguruan sortutako ustezko bi
eskubide zalantzan jartzea: hiri-espazio osoan edozein ibilgailurekin
zirkulatzeko eskubidea eta edozein tokitan eta nahi beste denboraz
aparkatzeko eskubidea.
Zirkulatzeko eskubideak, zenbait kasutan toki-gobernuek espazio
publikoaren kudeaketa egitearen aurka daudenek aldarrikatutakoak,
eztabaida eta gaizki-ulertu ugari sortzen ditu, zirkulazio kontzep-
tuaren eta mugikortasun kontzeptuaren arteko nahastearen ondo-
rioz nagusiki, hau da, ibilgailuen desplazamenduaren eta pertsonen
edo ondasun eta salgaien desplazamenduaren arteko nahastearen
ondorioz.
Udal batek kaleen erabilera arautzen eta kudeatzen duenean, lehen-
tasunak eta igarotzeko behin-behineko mugak edo muga espazialak
ezarriz nahiz lokomozio-modu bakoitzari lehentasun handiagoa edo
txikiagoa emanez, ez da zirkulatzeko eskubide abstraktuaren aurka
egiten ari, hiria erabiltzeko eskubidea arautzen baizik, eta espazio
publikoa modu bidezko eta iraunkorrean partekatzean datza esku-
bide hori.
Beraz, ezin dira nahastu lekualdatzeko edo mugitzeko eskubidea eta
edozein modutan zirkulatzeko eskubidea; ezin da eskubidetzat hartu

22 | Printzipioak
DENONTZAKO KALEAK
• non aparka daitekeen
• zer ibilgailu motak aparka dezaketen kasu bakoitzean
• zer kostu duen aparkatzeak
• eta zenbat denboraz aparka dezaketen
A PIE izeneko oinezkoen elkarteak Pequeña Guía para Pensar la Mo-
vilidad gidan adierazitakoaren ildotik (http://www.asociacionapie.
org), aparkatzearekin lotutako udal-politikak horrekin lortu nahi den
mugikortasun eta espazio publikoaren ereduari buruzko galdera uga-
riei erantzungo dien gogoeta sakon baten ondorio izan behar du.
3.4 Kudeatzea, eraikitzea
Urte askoan, lehentasuna eman izan zaio espazio publikoaren erai-
kuntzari, horren kudeaketaren gainetik; ahalegin ekonomikoak eta
giza ahaleginak azpiegituren sorkuntzara edo berrikuntzara zuzendu
izan dira, horien sozializaziora baino. Gaur egun udalek duten finan-
tza-egoerak aukera ematen du lehentasun hori herritarren alde alde-
rantzikatzeko, azpiegituretara zuzendutako gastuak ez baitu zertan
udal-baliabideen helburu egokiena izan.
Izan ere, esku-hartze LIBREEK abiapuntuko baldintza eta baldintza-
tzaileei buruzko aurretiazko gogoeta baten beharra planteatzen dute
3. irudia. Pequeña Guía para Pensar la Movilidad gidak aparkatzeari buruz ematen duen
testuan oinarritutakoa
Iturria: A PIE oinezkoen elkartea.

Printzipioak | 23
DENONTZAKO KALEAK
espazio publikoan, askotan, nahikoa baita ikuspun-
tua eta lehentasunak aldatzea diseinuaren ordezko
aukerak sortzeko.
Esku-hartze publikoaren ordena logiko berria lehen-
dik dagoena hobeto kudeatzeko mekanismoak as-
matuz hasten da, espazio publikoa aurreko ataletan
adierazitako printzipioetatik antolatu ahal izateko.
Irizpide berriak erabiliz antolatzea eta arautzea az-
piegiturak berreraikitzea baino garrantzitsuagoa da,
eta aurretik egin behar da; horrela, gainera, herrita-
rren parte-hartzerako aukera hobeak eskainiko dira.
Alde horretatik, espazio publikoko esku-hartzea,
eraldatze espazialerako prozesu bat izateaz gain,
irtenbideak balioesteko eta erabakiak hartzeko or-
duan herritarrei egiten zaien edo herritarrek egiten
duten interpelazio zuzena ere bada. Administrazio-
tik edo gizartetik espazio publikoaren eraldatzeak
eta berreskuratzeak planteatzen, probatzen eta er-
katzen dira, parte-hartzeko tresnen bitartez. Horre-
la gertatu da hainbat kasutan, hurrengo argazkietan
ikus daitekeenez.
Azkenik, esan behar da udalaren esku-hartze pro-
zesua ez dela amaitu behar espazio publikoaren
4. irudia.
OKUPLAZA (garatzeko bidean den hiria), Santiago (Txile)
5. irudia.
Pla del Remei auzoa hobetzeko ordezko proposamena. Valentzia

24 | Printzipioak
DENONTZAKO KALEAK
antolamenduarekin edo berreraikuntzarekin. Fun-
tsezkoa da ahaleginak eta aurrekontuak gordetzea
inaugurazio-egunaren ondorenerako ere, eraldatu-
tako espazio publiko hori kudeatzeko eta sozializa-
tzeko. Esku-hartze bat sozializatu egiten bada eta
herritarrek bere egiten badute, askoz ere aukera
gehiago ditu hasieran pentsatutako helburuetara
zuzentzeko, eta askoz ere baliabide gutxiago behar
ditu mantentzeko eta zaintzeko. Horixe da espazio
publikoaren gaineko zenbait jarduketaren sekretua:
herritarrek eurenak direla sentitzen dute, eta eran-
tzukizun indibiduala eta kolektiboa sentitzen dute
haien aurrean.
3.5 Denontzako
Espazio publikoan esku hartzeko printzipioa,
DENONTZAKO dei dezakeguna, baliagarria izan dai-
teke aurreko ataletan deskribatutakoa laburtzeko;
erabileren arteko lehenespena aldatzen du; aldake-
ta dakar tokialdatzeko moduen arteko lehentasu-
netan; publikoaren eta pribatuaren arteko erlazioa
orekatzen du, eta kudeaketaren pisua eraikuntzaren
aurretik ezartzen du.
6. irudia.
Proceso de recuperación vecinal de la Plaza Corazón de María de Bilbao

Printzipioak | 25
DENONTZAKO KALEAK
• testuinguruaren aurrean sentiberak diren irtenbideak4
irtenbide hauek proposatzen dituzten bide-sareen diseinuak
ingurunean integratzen dira, zeharkatzen duten espazioaren
ezaugarriak bortxatu gabe.
• kale osoak5
bide-sarea diseinatzeko proposatzen dituzten aukerek mugi-
tzeko bitarteko guztien ikuspegia nahiz inguru horretan ga-
ratzen diren hiri-funtzio guztiena hartzen dute barnean.
Azken batean, DENONTZAKO KALEAK, kaleak tratatzeko eta kaleei
begiratzeko modu bat da, kaleak biziko dituzten pertsonen anizta-
sunaren askotariko ikuspegietatik eta kale horiek kokatuta dauden
hiri-testuinguruari eskaini behar zaion arretatik.
DENONTZAKO printzipioan, espazio publikoaren tratamenduaren zen-
bait joera biltzen dira; joera horiek herrialde askotan garatu izan dira
joan den mendeko hirurogeiko hamarkadatik, gutxienez, zirkulazioak
gutxitzeko eta horien koexistentziarako eskemak praktikan jartzen
hasi zirenetik nahiz pasoko zirkulaziorik gabeko eremuak sortzen edo
bizikleta eta mugikortasuna uztartzen hasi zirenetik.
Baina XXI. mendean finkatu dira joera horiek, eta antzeko beste ba-
tzuk agertu dira baita ere, edo, besterik gabe, aurrekoei beste izen-
dapen bat eman zaie. Horrekin lotuta, adierazgarria da, bideari begi-
ratzeaz gain, horren inguruneari begiratzeko kezka handia agertzea
une honetan motordun ibilgailu gehien dituzten herrialdeek, espazio
publikoa zirkulaziotik kanpoko funtzioetarako galduta zegoela ziru-
dien tokietan. Esate baterako, Estatu Batuetan, bi kontzeptu ari dira
garatzen bide-sarea birpentsatzeko prozesu berean:
4. Context-sensitive Solutions (CSS). Ikusi, adibidez, Estatu Batuetako Errepideen Departamentu Federalaren web orria, honekin lotuta: http://contextsensitivesolu-
tions.org/content/topics/what_is_css
5. Ikusi, adibidez, espazio publikoaren eta mugikortasunaren arloetan lan egiten duten erakunde sozial eta profesionalez osatutako Kale Osoak Koalizio Nazionalaren
web orria: http://www.smartgrowthamerica.org/complete-streets/complete-streets-fundamentals

Gako-kontzeptuak oinezkoei eta bizikletei zuzendutako espazio publikoaren diseinuan | 27
DENONTZAKO KALEAK
4. GAKO-KONTZEPTUAK OINEZKOEI ETA BIZIKLETEI ZUZENDUTAKO ESPAZIO PUBLIKOAREN DISEINUAN
4.1 Jarraitutasuna
Jarraitutasunaren kontzeptuak, oinezkoei eta bizikleten mugikorta-
sunari aplikatuta, osagai funtzional bat eta pertzepzioarekin lotutako
beste osagai bat ditu. Funtzionaltasuna oztopo edo trabarik gabe
mugitzeko erraztasunarekin lotuta dago, ibilbide zuzenak erabiliz.
Bestalde, pertzepzioari dagokion osagaia oinezkoak eta txirrindula-
riak mugitzen diren espazioaren gaineko segurtasun-sentsazioare-
kin, lehentasunarekin eta nagusitasunarekin lotuta dago.
Hurrengo bi irudietan argi ikus daiteke hobekuntza partzialaren –ja-
rraitutasun funtzionalari erantzuten dio soilik– eta hobekuntza osoa-
ren –jarraitutasun funtzionala eta pertzepzioari dagokiona hartzen
ditu barnean– arteko desberdintasuna:
7. irudia.
Oinezkoen pasabide goratua (ezkerrean) eta espaloi jarraitua (eskuinean)

28 | Gako-kontzeptuak oinezkoei eta bizikletei zuzendutako espazio publikoaren diseinuan
DENONTZAKO KALEAK
Dena den, esan beharra dago pertzepzioaren eraldaketa horiek
kontu handiz aztertu behar direla, oinezkoen ahalduntzearen albo-
ko ondorioetako bat bidegurutzean arreta txikiagoa jartzen duela
baita, eta, beraz, bide-segurtasunaren ikuspegitik bideragarria izan
dadin, gidatzen duten pertsonen portaeren aldaketak eraginkorra
izan behar du.
Txirrindularien jarraitutasunaren kasuan, garrantzitsua da baita ere
alderdi funtzionalak eta pertzepzioarekin lotutako alderdiak hobe-
tzea. Askotan, bizikleten ibilbideak bide natural eta zuzenetik des-
Bi kasuetan, jarraitutasun funtzionala dute oinezkoek, gurutzatzeko
plataforma espaloiekin berdinduta baitago. Baina, bestalde, oinez-
koen pasabide goratuan oinezkoak egin behar duen ibilbidea ez da
zuzena, oinez doazen pertsonek bidetik desbideratu behar baitute.
Gainera, pertzepzio-jarraitutasuna askoz ere argiagoa da espaloi
jarraituaren kasuan, galtzada eten egiten baita espaloiari leku uz-
teko, eta intentsitate handiagoz bultzatzen du aldaketa pertsonen
jokabidean: oinez doazenak ahaldundu egiten dira, eta ibilgailuak
gidatzen dituztenak, berriz, eurena ez den inguru batean daudela
hautematen dute.
8. irudia.
Atzeraemandako oinezko pasabidea edo jarraitutasunik gabea (ezkerrean) eta jarraitua (eskuinean)
9. irudia.
Atzeraemandako bizikleten pasabidea (ezkerrean) eta pasabide jarraitua (eskuinean).

DENONTZAKO KALEAK
ren, eta abarren mende. Horrez gain, oinezko iragazkortasuna ondo
ulertzeko, beharrezkoa da oinezkoen igarobideen arteko distantzien
emaitza kale bakoitzaren ezaugarriekin eta funtzioarekin erkatzea,
hau da, oinezkoen igarobide gehiago edo gutxiago eskatzen dituzten
hiri-erabilerekin.
Diseinuaren ikuspuntutik, bide-zatien iragazkortasuna eta bideguru-
tzeen iragazkortasuna bereiz daitezke.
• Oinezko iragazkortasuna bide-zatietan
Oinezkoen zeharkako gurutzeguneen beharra inguruko dentsita-
teen eta hiri-erabileren mende dago nagusiki; bizitegi izaerako
kaleetan edo kale komertzialetan, gurutzatzen duten pertsonen
kopurua handiagoa izaten da kale industrialetan baino. Oinez-
bideratzen dira, motordun ibilgailuen ahalmena edo abiadura ez
oztopatzeko.
Kasu honetan ere, funtsezkoa da bizikleten ibilbideen jarraitutasuna
erraztearen ondorioz portaeretan gerta daitezkeen aldaketak kontu
handiz aztertzea, hau da, arriskuaren eta jarraitutasun horren aldeko
diseinu bat eskaintzeak sortzen duen lehentasunaren pertzepzioan
jarri behar da arreta.
4.2 Iragazkortasuna
Iragazkortasunak edo bide bat edo hesi bat zeharkatzeko erraztasu-
nak kale bat, hiri-sare bat edo hiri-ehun bat kualifikatu ditzake. Kale
baten iragazkortasunak bidea zeharka eta oinez gurutzatzeko erraz-
tasunari egiten dio erreferentzia; eta hiri-sare edo hiri-ehunen iragaz-
kortasunak hiriko hainbat espazio eta bide oinez edo bizikletaz lo-
tzeari egiten dio erreferentzia, egon daitezkeen azpiegituren hesiak
edo hesi naturalak zeharkatuz.
Kale batek oinezkoentzako duen iragazkortasuna neurtzeko adieraz-
le bat formalizatutako oinezko pasabideen arteko distantzia da, hau
da, oinezkoen bidegurutze seinaleztatuen artekoa, hala nola oinez-
koen igarobideak edo zirkulazio-argiak dituzten pasabideen artekoak.
Baina zeharkako iragazkortasuna beste faktore batzuen mende ere
badago, esate baterako, kalearen zabaleraren, zirkulazioaren inten-
tsitateen, abiaduren, zirkulazio-argietan itxaron beharreko denbora-
10. irudia.
Oinezko iragazkortasuna bide-zatietan

DENONTZAKO KALEAK
koen igarobideen kopurua nahikoa ez bada edo egin beharreko
itzulingurua eta itxaron beharreko denbora gehiegizkoak badira,
bideen diseinuak oinezkoen gurutzatze desegokia sustatuko du.
• Oinezko iragazkortasuna bidegurutzeetan
Bidegurutzeetan biltzen dira gatazka gehienak eta horietan
ezartzen dira lokomozio-bideen arteko lehentasunak. Horrega-
tik, funtsezkoa da bidegurutzeen diseinua hobetzea eta horietan
iragazkortasuna sustatzea, protagonismoa oinezkoei emateko.
Oinezkoei gurutzatzeko erraztasuna ematearen eta ibilgailuei
gurutzatzeko eta biratzeko erraztasuna ematearen arteko kon-
traesanak zaildu egiten du protagonismo hori oinezkoei itzul-
tzeko zeregina. Oinezkoek eta ibilgailuek partekatutako espazio
hori erabiltzeko denbora banatu behar da, beraz, eta, horreta-
rako, oinezkoei zuzendutako aukerak hobetzean ibilgailuek zen-
bait aukera galduko dituzte, bereziki abiadurari eta zirkulazioa-
ren intentsitateari dagokienez.
• Bide-sareen eta hiri-ehunen iragazkortasuna
Begirada bide-sarearen eta hiri-ehunaren multzora zuzentzen
badugu, udalerri bakoitzeko hirigintzaren eta azpiegituren his-
toriak lurraldearen pieza osoak iragazkortzen dituzten hesien
multzo bat osatzen dutela ikusiko dugu, oinezkoen eta txirrindu-
11. irudia.
Oinezko iragazkortasuna bidegurutzeetan
12. irudia.
Hiri-iragazkortasun globala

DENONTZAKO KALEAK
Abiaduraren irrika hori mugikortasun-eredu urbanistiko eta territorial
jakin baten ezaugarri berezia da: jardueren eta lurzoruaren erabileren
arteko distantziak handitu egin dira, eta, hein handian, apurtu egin da
eguneroko tokialdatzeek zuten oinezko eskala. Distantzien sorrerak
ibilgailuen abiadura du elikagai, eta, sorgin-gurpilaren antzera, ibilgai-
luen abiadurak jardueren sakabanatzea eta distantzien areagotzea
elikatzen du. Horren guztiaren ondorioz, abiaduraren eta tokiko es-
pazio publikoaren arteko tirabira, lehenik eta behin, mugikortasun-e-
reduaren ikuspegi zabalagotik interpretatu behar da.
Zirkulatzeko abiadura murriztea funtsezko elementua da oinezkoen
egoera hobetzeko, honako arrazoi hauengatik:
• Zabaldu egiten da gidariaren arreta-eremua, hau da, gidatzen
duen pertsonaren arreta kontzentratzen den eremua. Horrela,
bidearen ertzetan gertatzen denaren pertzepzioa hobetzen da.
• Gorabeheraren bat gertatzen bada, ibilgailuak guztiz gelditzeko
behar duen distantzia murrizten da.
• Min egiteko gaitasuna murrizten da, kolperen bat izanez gero,
ibilgailuaren pisuarekin nahiz abiadurarekin lotzen baita hori.
Funtsezko elementua da baita ere txirrindularien egoera hobetzeko,
motordun ibilgailuen eta bizikleten arteko bateragarritasuna alderan-
tziz proportzionala baita abiadurarekiko. Motordun ibilgailuaren eta
larien mugimendu zuzen eta erosoak eragotziz zenbait espazio
edo auzoren artean. Hesi horiek tokiko geografiak dituen hesiei
eransten zaizkie, hau da, maldei eta ibaiei.
EAEko udalerrietan maiz gertatzen den egoera bat hiri-garape-
naren zati bat mendi-hegalean edo ibai-ibilgu baten bi aldeetan
egin dela da, eta horrek zailtasunak sortzen ditu motordunak ez
diren moduetarako. Gainera, eredu geografiko horren gainean
autobia bat edo trenbide bat kokatu ohi da, hiri-ehuna zatitzen
duena edo bizitegi-izaera handieneko eremuak edo eremu ko-
mertzialak ekipamendu publikoetatik bereizten dituena.
Horren ondorioz, oinezkoen eta txirrindularien mugikortasuna-
ren alde esku hartzeko moduetako bat galdutako lotura horiek
egituratzea da.
4.3 Abiadura
Espazio publikoan egiten diren esku-hartzeek abiaduraren eta in-
gurunearen arteko tirabirei egin behar izaten diete aurre, handik
igarotzen diren pertsonen nahien eta han dauden pertsonen beha-
rren artekoei. Ibilgailuen abiadura erabakigarria da ibilgailuetan
doazenek inguruneari buruz duten pertzepzioan, eta zirkulatzen
duten espazioaren segurtasuna eta iragazkortasuna ere baldintza-
tzen ditu.

DENONTZAKO KALEAK
bizikletaren arteko elkarreragin horretan erantzuteko denbora/dis-
tantzia murriztu egiten da, eta, horrekin batera, murriztu egiten dira
txirrindulariari egin dakiokeen kaltea. Horregatik, azpimarratu nahi
izaten da txirrindulariei zuzendutako azpiegitura bereiziak motordun
ibilgailuen abiadurak eta txirrindularien abiadurak oso desberdinak
diren bideetan ezarri ohi direla.
13. irudia.
Gidariaren arreta-eremuaren aldaketa, abiaduraren arabera
14. irudia.
Ibilgailuek frenatzeko behar duten distantzia, abiaduraren arabera
50 Km/h 30 Km/h

DENONTZAKO KALEAK
4.4 Intentsitatea
Bide batetik igarotzen diren edo bide bat zeharkatzen duten pertso-
nen eta ibilgailuen kopurua erabakigarria da baita ere diseinua egite-
ko orduan. Nahasketarako, interakziorako eta oinezkoen zeharkako
iragazkortasunerako aukerak kopuru horien araberakoak dira. Ho-
rregatik, trafikoa baretzeaz hitz egiten denean, ez da soilik ibilgai-
luen abiadura kontuan izan behar, baita ibilgailuen fluxuaren intentsi-
tatea ere.
Bizikleten kasuan, motordun zirkulazioaren abiadura garrantzitsua-
goa den arren txirrindularien segurtasunarekin bateragarri den de-
finitzeko, intentsitatea ere funtsezkoa da nahasteko edo bereizteko
aukerak balioesteko; izan ere, motordun zirkulazioa handia bada,
txirrindularien zirkulazioak ingurumen-kalitate txikiagoa izango du,
eta ez da erakargarria izango pedalei eragiten dietenentzat.
15. irudia.
Zirkulazioaren intentsitatearen eragina kale baten iragazkortasunean

DENONTZAKO KALEAK
4.5 Koherentzia
Koherentzia da espazio publikoaren diseinuaren eta horren erregu-
lazioaren arteko erlazio logiko eta kontsekuentea. Kasurik ohikoena
abiadura-mugen eta bidearen itxuraren arteko erlazioa da, askotan,
bidearen diseinuak seinaleetan edo bide-segurtasunari buruzko arau-
dian adierazitakoa baino abiadura azkarragoan joatera bultzatzen
baitu. Modu berean, gero eta ohikoagoa da ibilgailuen fluxurako di-
seinatutako kaleetan oinezkoek lehentasuna dutela dioten seinaleak
ikustea, hau da, edozein puntutan oinezkoek zeharka gurutzatzeko
aukera ematen duten kaleak ikustea.
Kontraesanezko egoera horiei erantzuteko, kaleak eta errepideak
auto-esplikatzaileak izatea planteatzen da, hau da, bideak proiek-
tatutako irudiak gai izan behar du ibilgailuak gidatzen dituzten per-
tsonengandik nahiz oinez doazen pertsonengandik espero diren por-
taerak transmititzeko.
Esate baterako, autoa gidatzen duten pertsonen ikuspegitik, kohe-
rentzia egon behar du araututako abiaduraren eta gidariaren ikuspe-
gia osatzen duten elementuen artean: bidearen zabalera eta lineal-
tasuna, zoladura, espazioen bereizketa, etab. Zirkulazioa baretzeko
tekniketako batzuk bide-diseinuaren ahalmen autorregulatzaile edo
auto-esplikatzaile horretan oinarritzen dira, hain zuzen ere. Horixe
gertatzen da, adibidez, abiadura murrizteko helburuarekin ibilbideen
linealtasuna hausten denean.
16. irudia.
Ikuspegiaren linealtasuna hausten denean pertzepzioan gertatzen den aldea

DENONTZAKO KALEAK
Espazio publikoaren diseinuaren eta horren testuinguruaren arteko
erlaziora ere hedatu behar du koherentziak, hau da, egiturazko mai-
la orokorretik esku-hartzeko esparruaren puntu jakin batzuetan ko-
katutako zehaztasunetara doazen baldintzatzaileak hartu behar dira
kontuan.
Lehenago ere esandakoaren ildotik, testuinguruaren aurrean senti-
berak izango diren esku-hartzeak pentsatu behar dira, honelako ele-
mentuak, adibidez: dendak, ekipamenduak eta beste hiri-jarduera
batzuk; ibilgailuen sarbidea eta aparkalekua, garraio kolektiboaren
ibilbideak eta geltokiak; edo baldintzatzaile geografikoak, hala nola
bideen maldak edo tokiko mikroklimatologia.
Diseinuaren koherentzia baldintzatzen duten elementuen azken kate-
goria horren adibide moduan, kostu txikiko esku-hartze baten irudia
duzue ondoren: txirrindularien mugikortasuna hobetzeko, maldan go-
rako eta beherako zirkulazioaren irtenbide berezituak eman dira, bi-
zikletaren eta motordun ibilgailuen abiaduren homogeneotasun han-
diagoa edo txikiagoa kontuan hartuta.
17. irudia.
Txirrindularientzako egokitze berezitua maldan gora (babes-banda) eta behera
(motordun ibilgailuekin partekatutako bidea). Zarautz

Jarduketarako irizpideak | 37
DENONTZAKO KALEAK
5. JARDUKETARAKO IRIZPIDEAK
koa edo funtsezkoa da kontuan hartzea pertsonak gurutzatzerakoan
zer eskakizun fisiko bete behar diren:
5.1 Erreferentzia gisa erabiltzeko neurriak
Oinezkoentzako eta txirrindularientzako baldintzak hobetzeko es-
ku-hartzeetarako, argi jakin behar da, abiapuntu gisa, oinez edo bizi-
kletaz doazenek zer behar dituzten, neurrien aldetik. Zehazki, oinarriz-
18. irudia.
Oinez doazen pertsonak elkarrekin gurutzatzeko behar diren zabalerak
19. irudia.
Oinezkoentzako ibilbide irisgarriaren neurriak

38 | Jarduketarako irizpideak
DENONTZAKO KALEAK
neetarako hobekuntzak egokitzeko tartea izan ohi dela, bai eta zirku-
lazioa apaltzekoa ere; horretarako erabiliko da, hain zuzen, bide eta
bidegurutzeetan sobera gelditzen den espazioa.
Neurrien esparruko eskakizun horiek abiapuntutzat hartuta, hobeto
ulertuko da oztopoak desagerrarazteko legediak oinezkoen ibilbide
irisgarriak zehazteko erabilitako irizpidea, horixe baita irisgarritasu-
naren giltzarria hirigintzaren esparruan.
Bestalde, bizikletaz doazenen joan-etorriak hobetzeko esku-hartzeek
kontuan hartu behar dute bizikletaz doazen pertsona horiek pedalei
eragiteko eta elkarrekin gurutzatzeko zer-nolako espazio behar duten.
Lekualdaketarako modu aktiboen eskakizunak motordun ibilgailuek
dituztenekin kontrastatu behar dira. Kontuan hartu behar da motor-
dun ibilgailuen zirkulaziorako espazioei, ohituraz, gehiegizko neurria
eman izan zaiela, eta, horri esker, oinezkoen eta txirrindularien gu-
20. irudia.
Txirrindulariek beren joan-etorrietarako eta elkarrekin gurutzatzeko behar dituzten neurriak
21. irudia.
Motordun ibilgailuak gurutzatzeko neurriak

DENONTZAKO KALEAK
zirkulazio-abiadura zehatz batzuk onartzeko bide bakoitzak betetzen
duen funtzioa. Dena den, bide-hierarkia oinezkoen edo txirrindularien
ikuspegitik planteatzen denean, edota hiriaren eta hirian bizi direnen
ikuspegitik planteatzen denean, beste irizpide batzuk sartzen dira
jokoan, hala nola biziegokitasuna, hiri-jarduerak, oinezkoen joan-eto-
rrien intentsitatea edota bide horien euskarri den espazio publikoak
egonaldiaren ikuspegitik duen bokazioa.
Esku-hartze LIBREAK direnean, ezinbestekoa da hiri-plangintzako do-
kumentuetan aurreikusitako bide-hierarkia ezagutzea edota ikuspegi
zabaldu horretatik hierarkia bat ezartzea, oinez edo bizikletaz doa-
zen pertsonen begirada eta zirkulaziotik kanpo hiritarren artean dau-
den beharrak barnean hartuta.
Azkenik, hiri-diseinurako erreferentziazko neurrien inguruan egin du-
gun ibilbide labur honetan, gogoan izan behar dira ibilgailuen apar-
kamenduarekin lotutako eskakizunak, eztabaidarako faktore izaten
baitira askotan EAEko udalerrietan.
5.2 Bide-hierarkia
Bide-hierarkiak zera esan nahi du: auzo, udalerri edo lurralde
bateko bide eta errepideak kategoria eta maila batzuei esleitzea,
irizpide batzuetan oinarrituta beroriek duten garrantziaren arabera.
Normalean, ibilgailuen fluxurako duten garrantzia hartzen du inge-
niaritzak esleipenerako irizpidetzat; hau da, ibilgailuak hartzeko eta
22. irudia.
Ibilgailuen aparkamendurako neurriak

DENONTZAKO KALEAK
Praktikan, zirkulazioa baretzeko asmoz historian aplikatutako lehen
neurrietako bat hauxe izan zen: zirkulazioa auzo edo kale jakin ba-
tzuetatik ez bideratzeko zirkulazio-eskema jakin batzuk jartzea.
Hala ere, gehiagotan planteatu izan dira zirkulazio-sistemak zirkula-
zioa baratzearen kontrako tresna gisa, hau da: ibilgailuei ahalmen
eta abiadura handiagoa eskaini ahal izateko tresna gisa. Egiaz, zir-
kulazioaren ikuspegi konbentzionala bihurtu egin da: bide bakarra
baino gehiago dituzten kaleak, bi noranzko ez, baizik eta bakarra
emanez arautu dira. Eta bi noranzkori eutsi dieten kaleak ezkerrera
biratzeko aukerarik ez emateko moduan arautu dira.
Bide-hierarkia horretatik abiatuta, kale bakoitzaren intentsitatea eta
ibilgailuen zirkulaziorako onar daitekeen abiadura definitu daitezke.
Sare “nagusi” kategoria lekualdaketa gehien eta azkarrenak egiten
diren bide eta errepideei lotzen zaie; eta “bigarren mailako” saretzat
edo “tokikotzat” hartzen dira, berriz, ibilgailuen intentsitate eta abia-
dura txikienak dituzten bideak, oinezko eta txirrindularientzako hobe-
kuntza batzuetarako bateragarrienak direnak, zirkulazio eta abiadura
txikietan soilik egiazta baitaitezke hobekuntza horiek. Dena den, beti
hobetu daiteke egonaldien kalitatea eta oinezko edo bizikleta bidez-
ko lekualdaketen erosotasuna eta segurtasuna, baina esku-hartzeek
desberdinak izan behar dute sare nagusiko kale batean edo sarrerako
bide batean, bigarren mailako bide batean edo tokiko errepide batean.
5.3 Zirkulazioaren noranzkoak
Ingeniaritza bide-sarera hurbiltzeko bigarren saioa, aurrekoaren osa-
garri dena, zirkulazio-eskema da, hau da, bide bakoitzerako zirku-
lazioaren noranzkoa antolatzea. Zirkulazio-eskemaren definizioa ez
da neutrala oinezko eta txirrindularien beharrekiko, bi lokomozio-bide
horietan eragina duten zenbait ezaugarri baititu. Zehazki, ibilgailuen
zirkulazioaren intentsitate eta abiadura batzuk bultzatzen edo onar-
tzen ditu zirkulazio-eskemak, eta bide-sarearen zeharkako iragaz-
gaiztasuna eta iragazgaiztasun orokorra ere sustatzen ditu, neurri
handiagoan edo txikiagoan.
23. irudia.
Zirkulazioaren noranzkoak zirkulazioa baretzeko neurri gisa erabiltzea

DENONTZAKO KALEAK
Azken batean, bada esku-hartze LIBREEN aurretik eman beharreko
pauso bat: bideen antolamendurako irizpide tradizionalak berrikus-
teak zer abantaila eskaintzen dituen kontuan hartzea, bideen ka-
tegoriei eta zirkulazio-eskemari dagokienez; izan ere, oinezko eta
txirrindularientzako hobekuntzak egiteko aukera berriak irekiko dira
horrela, eta berorien kostua, noski, askoz txikiagoa izango da.
5.4 Seinaleztapena
Sakon aztertzen eta pentsatzen ari diren zirkulazio-ingeniaritzako
beste tresna tradizional bat bide-seinaleztapenen bidezko jokabideen
arauketa da. Seinale bertikalak eta zoladura gaineko marrak ez dira
erabiltzen soilik espazio publikoan elkarri eragiten dieten pertsonen
eta ibilgailuen jokabidea antolatzeko xedez; istripuren bat gertatuz
gero sortzen diren erantzukizun juridiko eta administratiboen karga-
ren eraginetarako ere erabiltzen dira.
Horrek emaitza hauxe dakar: leku askotan, seinaleztapena ugaritu
da inolako beharrik gabe; gehiegizko seinaleztapena egin da,
gizon-emakumeok horiek ezagutzeko eta barneratzeko ditugun
Horrela, fluxuen jarraitutasuna errazten da, eta intentsitate eta abia-
durak handitzen dira; baina oinezko eta txirrindularien kalitate-ezau-
garri batzuen kaltetan.
Duela bi hamarkadatik, zirkulazio-eskemetan ikusten den noranzko
bakarreko ikuspegi zorrotz hori zalantzan jarri da, eta ordezkatu
egin da hiri askotan, batez ere iparraldean, hots, orokortu zen to-
kietan; eta bi noranzko dituzten kale gehiago txertatu dira6
. Ikuspegi
horren berrikuspen kritikoak aukera eman du berorren desabantailak
agerian jartzeko; eta, argitalpen honen xedeetarako, hauek nabar-
mendu dira:
• Ibilbideak handiagotu direlako zirkulazioaren intentsitateak
gora egitea, eta bigarren mailako kaleei parasito-erabilera
ematea, biratzeak errazteko eta beste bide batzuetara sart-
zeko
• Kaleek oinezkoentzat zeharkako iragazkortasun txikiagoa
izatea, ezin baita babesgunerik edo zain egoteko bestelako
baliabiderik eskaini erreien artean.
• Bizikletek egin beharreko ibilbidea luzatzea
6. Ikusi, adibidez, gai horren inguruko artikulu hau: “Two-Way Street Networks. More Efficient than Previously Thought?, V. Gayah, aldizkari honetan argitartua:
ACCESS, 41. zk., 2012. (http://www.accessmagazine.org)

DENONTZAKO KALEAK
gaitasunekin kontraesana sortuz. Egiatan, gai honetan dihardu-
ten nazioarteko agintariek kezka bat erakutsi izan dute, gutxienez
aurreko mendeko 60ko urteetatik aurrera: alferrikako seinaleen
ezarpena saihestea, edota, belgikar argitalpen batean ageri dena-
ren ildotik beste modu batera esanda: “GUTXIAGO BAINO HOBETO
SEINALEZTATZEA”7
. Gainera, jarduera horrek kostuak murrizteari ere
erantzuten dio.
Gehiegizko seinaleztapenari buruzko eztabaida horren beste aurpegi
bat seinaleen nabaritasunarekin, ikusgarritasunarekin eta izaera dei-
garriarekin dago lotuta, eta ez horien kopuruarekin. Bide publikoan
jokabide-gatazka bat konpontzen saiatzeko ohiko moduetako bat sei-
naleak modu deigarriagoan eta handiago diseinatzea da, kolore disti-
ratsuagoak erabiltzea, argiztapen espezifikoa jartzea, etab. Emaitza
argia da: seinale horiek nabarmendu egingo dira gainerakoekin alde-
ratuta, eta horrek emaitza onak ekar ditzake toki horretan adierazten
dutena betetzeari begira; baina, errebote-efektu gisa, erne jarraraz-
teko neurri osagarri horiek ez dituzten seinaleak ikusezin gera dai-
tezke, toki horretan bertan edo beste kale batzuetan.
Seinaleztapenaren ikusmoldea berrikusteko prozesuan, bideen disei-
nu eta kudeaketarako korronte bat sortu da, “kale biluziak” (zirku-
lazio-seinalerik gabekoak) deritzenak proposatzen eta garatzen di-
7. “Signaler moins mais mieux”. Institut Belge pour la Sécurité Routière. Brusela, 2007. www.ibsr.be
24. irudia.
Biribilgune “biluzia”, seinalerik gabekoa, Drachten hirian (Herbehereak)

DENONTZAKO KALEAK
tuena. Leku bakoitzaren ezaugarriek eta bideen diseinuak arautzen
dute berorietan pertsonen jokabidea; auto-esplikatzaileak dira, eta
zoladuraren, espazioen antolamenduaren, neurrien eta abarren bidez
adierazten dute beren burua. Ondorengo argazkiek zoladura gaineko
marrak gutxienekora nola ekarri diren adierazten dute, eta seinale
bertikalik gabeko guneak eta zoladuraren tratamenduaren asmoak
ere argi ikusten dira, Herbehereetako bi hiritan.
25. irudia.
Herbehereetako Ooststellingwerf hiriko kale bat

Kategoriak eta teknikak | 45
DENONTZAKO KALEAK
6. KATEGORIAK ETA TEKNIKAK
kitzen zaion adibidea topatzea. Horregatik, kategoria ugari proposa-
tu dira, hamar (10) osotara, oinezkoen mugikortasunarekin, txirrindu-
larienarekin eta horien egonaldiarekin lotutako hobekuntzak ez ezik,
mugikortasunaren arauketarekin lotutako hobekuntzak eta garraio
publikoarekin lotutakoak ere bereizten dituztenak.
Gidaliburu honetan aurrez garatu diren printzipioak, gako-kontzep-
tuak eta jarduketarako irizpideak abiapuntutzat hartuta, ondorengo
katalogoa antolatzeko aukera emango duten zenbait kategoria eta
esku hartzeko teknika definitu dira. Kategorietan, jarduketaren as-
moa edo xedea bereizten da (oinezkoei begirako hobekuntza, txirrin-
dulariei begirakoa, bizikidetzarakoa), eta esku hartzen den espazio
mota ere zehazten da (bide-zatiak, bidegurutzeak, eremu zabalak);
teknikek, berriz, jarduketak garatzeko erabiliko diren sistemak edo
prozedurak bereizten dituzte (seinaleztapena, eraikuntza-lanak).
6.1 Kategoriak
Jarduketa berritzaileen bidez edota kostu txikiko jarduketen bidez
espazio publikoan esku hartzeak badu helburu nagusi bat: oinezkoen
eta txirrindularien mugikortasuna hobetzea. Helburu horri egonaldien
kalitatea hobetzea ere erantsi behar zaio. Hala ere, ikusi da behar
-beharrezkoa dela asmo horiek gehiago zehaztea, esku-hartzeen
katalogoari probetxu handiagoa atera ahal izateko; ildo horretatik,
irakurlearentzat errazagoa izango da bila dabilen horri hobekien ego-

46 | Kategoriak eta teknikak
DENONTZAKO KALEAK
Oinezkoen luzetarako mugikortasuna hobetzeari dagokio, hau da, bidean zehar
eta bidegurutzeen arteko tarteetan horien mugikortasuna hobetzeari. Oinezkoen
ibilbideak jarraitu eta koherenteak izan daitezen lortzea izango da kategoria honi
lotutako neurrien xede nagusia; eta xede izango ditu motordun ibilgailuen eragina
murriztera zuzendutako neurriak eta oztopo naturalak, azpiegiturei dagozkienak
edota oztopo urbanistikoak iragazkortzeko neurriak ere. Hauek dira bide-zatietan
oinezkoen mugikortasuna hobetzen lagunduko duten neurri batzuk:
1. Espaloi bat sortzea
2. Oinezkoentzako gunea zabaltzea
3. Erreien zabalera edo kopurua murriztea, espaloiak zabaltzeko
4. Aparkatzeko zerrenda kentzea edo murriztea
5. Elkarguneetan gurutzatzeko zabalera murriztea “belarrien” bidez
6. Espaloi jarraitua
7. Plataforma bakarra, oinezkoen eremua eta ibilgailuena +/- bereiziz
8. Espaloien zintarrien altuera murriztea
Oinezkoen mugikortasuna
bide-zatietan
4.
6.

DENONTZAKO KALEAK
Oinezkoen zeharkako mugikortasuna hobetzea adierazten du, bidegurutzeetan eta
bidegurutzeen arteko zatietan. Kategoria honetan, oinezkoen iragazkortasuna sus-
tatzera zuzentzen diren jarduketak sartzen dira batez ere; eta, beraz, ibilgailuen
zirkulazioaren abiadura eta intentsitatea kontrolatzea ere badute helburu. Hauek
lirateke kategoria honi lotutako neurri batzuk:
1. Igarobideetako zirkulazioa saihestuko duten zirkulazio-eskemako aldaketak
2. Noranzko bakarreko kaleak zirkulaziorako noranzko biko kale bihurtzea.
4. Aparkatzeko zerrenda kentzea edo murriztea
5. Elkarguneetan gurutzatzeko zabalera murriztea “belarrien” bidez
6. Bitarteko babesguneak sortzea
7. Erdibitzaile zapalgarriak sortzea
8. Oinezkoen ibilbide guztietan, kalea gurutzatzeko pasaguneak sortzea
9. Oinezkoen pasagune diagonalak edo askotariko ibilbideak dituztenak seina-
leztatzea
10. Oinezkoentzako gurutze-plataforma
Oinezkoen mugikortasuna
bidegurutzeetan
7.
10.

DENONTZAKO KALEAK
Txirrindularien luzetarako mugikortasuna hobetzeari dagokio, hau da, bidean zeha-
rreko mugikortasuna hobetzeari. Bide-zatietan txirrindularien mugikortasunean
garatutako hobekuntzak bizikleta-bideak sortzearekin eta kaleak bizikletariei ego-
kitzearekin lotuta daude, bideetako zirkulazioa baretzerekin lotuta egotez gain
(motordun zirkulazioaren abiadura eta intentsitatea murriztea); azken alderdi hori
“Arauketa. Abiadura mugatuko guneak” kategorian lantzen da berariaz. Hona neurri
hauek proposatu dira:
1. Aparkatzeko zerrenda bat kendu eta bizikleta-bide bat ezartzea haren ordez.
2. Bizikleta-bidea, zeharkako aparkalekuen ordez ilarako aparkalekuak jarriz.
3. Zirkulazio-errei bat kendu eta bizikleta-errei bat jartzea.
4. Errei partekatua
5. Bizikleta-erreia kontrako norabidean8
6. Kale partekatua, bizikleta-bidearen marka duena
7. Bizikletentzako alerta-zerrenda
Txirrindularien mugikortasuna
bide-zatietan
3.
5.
8. Haize kontra, kontrako norabidean edo kontrako noranzkoan modu berean erabiltzen diren
terminoak dira eta horrela adierazten dira honakoak: bizikleta-bideak dira baina horietatik
bizikletariak bakarrik joan daitezke motordun ibilgailuen zirkulazioaren noranzkoaren kontra.

DENONTZAKO KALEAK
Bidean txirrindularien zeharkako mugikortasuna hobetzeari dagokio. Bizikletariek
norabide-aldaketa gehien egiten dituzten lekuak diren bidegurutzeei dagokie bere-
ziki; batez ere, bidea erabiltzen duten beste batzuekin gurutzatzea adierazten du-
tenei. Kategoria honekin lotuta bizikletentzako bidegurutzeak hobetzera zuzentzen
diren neurrien artean, honako hauek bereiz ditzakegu:
1. Zain egoteko gune aurreratuak zirkulazio-argietan
2. Biribilgunean bizikleta-bidea txertatzea
3. Txirrindulariei lehentasuna ematea bidegurutzeetan
4. Ezkerrera biratzeko aukera ematea esklusiboki bizikletei
Txirrindularien mugikortasuna
bidegurutzeetan
4.

DENONTZAKO KALEAK
Espazio publikoko egonaldien kalitatea hobetzeari dagokio, ikuspegi funtzional ba-
tetik, betiere; hau da, espazio hori egonaldietarako erabiltzearen alde egingo duten
hobekuntzei egiten die erreferentzia. Garrantzi handikoa da kategoria hau, zirkula-
zioaren funtziotik harago, espazio publikoaren dimentsio sozialari dagokion balioa
ematen baitio, harremanetarako gune, jolaserako gune, adierazpen publikoetarako
gune edota xede zehatzik gabe denboraldi batez egonean egoteko gune gisa hartu-
ta espazio publiko hori. Espazio publikoko egonaldien hobekuntza funtzionalean, as-
kotariko faktoreek eragiten dute, eta, horregatik, kategoria horri lotutako neurriak
askotarikoak dira, nahiz eta funtsean oinezkoentzako gordetako espazioa hedatuz
edo zirkulazioa baretuz eta, beraz, zirkulazioko espazio bat oinezkoen esku jarriz
lor daitekeen espazioa eskuratzeko aukerarekin dagoen lotuta.
1. Koexistentzia-kaleak (Zirkulazio Araudi Orokorreko S-28 seinalea)
2. Plaza bat sortzea
3. Eraikinetan oinezkoentzako pasabide publikoak hobetzea
4. Oinezkoentzako gunea zabaltzea
4.
Egonaldiak (funtzionalak)

DENONTZAKO KALEAK
Hiri-ingurunearen kalitatea hobetzeari egiten dio erreferentzia; eta ikuspegi estetiko
batetik izan dezakeen erakarmenaren bidez oinezkoen eta txirrindularien mugikor-
tasuna eta egonaldiak sustatzea lortu nahi da. Espazio publiko baten erakarmena
espazio horren mantentzearekin lotuta dago; baina funtsezkoa da aurrez, berorren
diseinuan, zenbait alderdi oso kontuan hartzea ere, hala nola materialen kalitatea,
konposizioa, espazio horren eta berori osatzen duten hiri-elementuen ordena, ar-
giteria, hiri-altzariak edota arboladi eta lorategien presentzia, itzala emateaz gain,
eraikitako ingurune horren gogortasuna leunduko duten elementu naturalak txerta-
tzea adierazten baitu horrek guztiak. Hauek izan daitezke kategoria honi lotutako
neurri batzuk:
1. Tunelak edo azpiegituren gainetiko igarobideak hobetzea
2. Eraikinetan oinezkoentzako pasabide publikoak hobetzea
4. Oinezkoentzako gunea hobetzea ingurumenaren aldetik
5. Espaloi jarraitua
Ingurunearen kalitatea /
Erakarmena (estetika)
2.
4.

DENONTZAKO KALEAK
Berariaz oinezkoek erabiltzeko guneak sortzera zuzentzen diren hobekuntzak dira.
Hauek dira kategoria honi lotutako neurri batzuk:
1. Oinezkoentzako guneak egitea
Arauketa. Oinezkoentzako
guneak egitea
1.

DENONTZAKO KALEAK
Espazio publikoan kalearen erabilera partekatuaren alde egingo duten hobekuntzak
txertatzeari egiten dio erreferentzia. Funtsean, sortu nahi diren zirkulazio-baldintzen
bidez, oinezkoen eta txirrindularien zerbitzura jarri nahi da bidea. Hauek dira hobe-
kuntza horiek lortzera zuzentzen diren neurri horietako batzuk:
1. 30 km/h-ko eremuak (Zirkulazio Araudi Orokorreko S-30 seinalea)
2. Gehienez 10 km/h-ko abiadurak hartuko dituen kale bat arautzea
4. Igarobideetako zirkulazioa saihestuko duten aldaketak zirkulazio-eskeman
5. Abiadura murriztuko duten elementuak ezartzea
6. Galtzadaren tratamendua, ibilgailuek lehentasunik ez duen gune batetik igarot-
zen ari garela adierazteko.
7. Plataforma bakarra, oinezkoen eremua eta ibilgailuena +/- bereiziz
8. Espaloien zintarrien altuera murriztea
Arauketa. Oinezkoen eta ibilgailuen
artean partekatutako guneak
6.
7.

DENONTZAKO KALEAK
4.3 atalean ikusi denez, motordun ibilgailuen zirkulazioaren abiadura arrisku-faktore
erabakigarria da, eta bidearen gainerako erabiltzaileen jokabidea nabarmen baldin-
tzatu dezakete faktore horrek, espazio publikoaren erabilera mugatu egiten duenez.
Abiadura kontrolatzeak oinezkoen mugikortasuna, txirrindularien mugikortasuna eta
espazio publikoa egonaldietara erabiltzea sustatzen du; horregatik, kalea abiadura
murriztuko bide gisa arautzea izango da kategoria honi lotutako neurrien helburu
nagusia. Hauek dira horietako batzuk:
1. 30 km/h-ko hiria. Udalerri barruko bide guztietako gehieneko abiadura 30
km/h-koa izatea adieratzen du.
2. Gehienez 10 km/h-ko abiadurak hartuko dituen kale bat arautzea
4. 30 km/h-ko eremuak (Zirkulazio Araudi Orokorreko S-30 seinalea)
5. 30 km/h-ko abiadurako kalea, oinezkoentzako eta txirrindularientzako hobe-
kuntzak barne
Arauketa. Abiadura mugatuko
guneak
2.
5.

DENONTZAKO KALEAK
Oinezkoen edo txirrindularien mugikortasuna hobetzera zuzentzen den jarduketa
oro hiri-mugikortasun iraunkorraren plangintza global baten testuinguruan balioetsi
behar da, eta funtsezko zeregina betetzen du hor garraio publikoak, autoaren era-
bileraren aurrean motorrik gabeko garraiobideen osagarri modura. Horregatik, fun-
tsezkoa da oinezko eta txirrindularien eta garraio publikoaren arteko harremanak
hobetzea, bi zentzu hauetan: intermodalitatea (sarrera eta erabilera) sustatzea, eta
motorrik gabeko garraiobideen eta garraio publikoaren artean sor daitezkeen tirabi-
rak saihestea. Horretarako, garraio publikora jotzeko muga diren oztopo naturalak
eta hiri-oztopoak iragazkortzeko lan egin daiteke, bai eta garraiobide publikoetan
sartzeko eta zain egoteko guneak kalean txertatzeko ere. Hauek izan daitezke kate-
goria honi lotutako neurri batzuk:
1. Igarobide berriak ezartzea, ga-
rraio publikoko geltokietara erra-
zago iristeko azpiegituren bidez
2. Tunelak edo azpiegituren gainetik
doazen igarobideak hobetzea,
garraio publikoko geltokietarako
ibilbidean
3. Oinezkoen pasabide publikoak
hobetzea eraikinetan, garraio pu-
blikoko geltokietarako ibilbidean
4. Oinezko eta txirrindularientzako
pasarela berriak egitea ibai-ibil-
guen gainean, garraio publikoko
geltokietarako ibilbidean
5. Garraio bertikalarekin lotutako
irtenbideak ezartzea, garraio pu-
blikoko geltokietarako ibilbidean
6. Espaloiak zabaltzea, zain egote-
ko gune bat kokatzeko berorietan
7. Markesinaren alderantzizko po-
sizioa autobusen geralekuetan,
zain egoteko gunea eta igarobi-
dea hobetzeko espaloian
Garraio publikoarekiko harremanak

DENONTZAKO KALEAK
Espazio publikoko esku-hartzeetan erabil daitezkeen prozedurak
identifikatzeko, lau (4) teknika proposatu dira; horietako hiru solu-
zio ekonomikoei dagozkie, eta itzulgarriak izan daitezke; besteak,
berriz, espazio publikoa eraldatzeko soluzio konbentzionalak bil-
tzen ditu.
6.2 Teknikak
Katalogoan biltzen diren jardueren izaera berritzailea edo kostu txi-
kiko izaera oso lotuta dago espazio publikoaren diseinurako plantea-
menduekin, espazio publikoaren eta mugikortasunaren antolamen-
durako eredu berriei jarraitzen dietenekin zehazki; baina, halaber,
oso lotuta dago adibide horiek proposatzen dituzten hobekuntzak
gauzatzeko erabiltzen diren prozedurekin ere. 2. kapituluan azaldu
denez, espazio publikoa aldatzeko erabiltzen diren teknikek zuzen
-zuzenean eragiten diete esku-hartzearen kostuei, normala denez;
baina, aldi berean, aukera ematen dute aldaketa-prozesuak malgua-
goak izan daitezen, herritarren parte-hartzea sustatzen baitute; eta
berrikuntza dakar horrek ere. Horregatik, identifikatzaileen bigarren
multzo bat proposatu da, eta teknikak eman diogu izena: adibideak
erabilitako prozedurekin lotzen lagunduko digu horrek.

DENONTZAKO KALEAK
Zirkulazioa arautzeko erabili ohi diren tresnez baliatuz oinezkoen edota txirrindula-
rien mugikortasuna hobetzeko esku-hartzeei egiten die erreferentzia. Seinaleztapen
bertikalaz eta zoladura gaineko marrez ari gara. Bideen seinaleztapena, zirkulazioa
arautzeko ez ezik, erabiltzaile zaurgarriak -oinezkoak eta txirrindulariak- ikusgarria-
go egiteko erabil daiteke; izan ere, zirkulazioaren diziplinak ez ditu tradizioan oso
kontuan hartu izan.
Oinezkoentzako guneak (espaloiak) eta bideak bereizteko, maila desberdinean ga-
ratutako plataformak bereizi izan dira tradizioan, eta zintarriak jartzea eta espaloiak
egitea eskatzen du irtenbide horrek; hau da, obrak egin behar izan dira. Hala ere,
esperientziak argi erakutsi du bereizketa hori aldaketa material gutxiago eskatzen
duten eta inpaktu txikiagoa duten prozedurak erabiliz egin daitekeela. Zoladuraren
gainazaleko tratamenduak dira, kanpoan erabiltzeko fabrikatutako produktuekin egi-
ten direnak, eta, zenbait kolore eta ehundura erabiliz, espazioak obrarik egin gabe
bereizteko aukera ematen dute. Zoladuraren tratamendua espazioak mugatuz eta
babestuz osatzen da, jardinerak, hiri-altzariak, zuhaiztiak edota mutiloiak erabiliz.
Seinaleztapena eta markaketa
Zoladuraren tratamendua eta
guneen mugaketa eta babesa

DENONTZAKO KALEAK
Kalearen ezaugarriak hobetzeko funtsezko alderdia da abiadura kontrolatzea, oi-
nezkoen mugikortasuna, txirrindularien mugikortasuna eta egonaldiak sustatzeko
moduan egiten denean. Horregatik, abiadura murrizten duten elementuak erabiltzea
ezinbesteko prozedura da esku hartzeko orduan. Askotarikoak dira abiadura mu-
rrizteko gailuak: bidearen trazaduran aldaketak egitea, adibidez, edota motordun
ibilgailuen mugikortasuna eragozten edo zailtzen duten oztopoak ezartzea.
Atal honetan, eraikuntza-lanen bidez espazio publikoan esku hartzeko modu tradi-
zionalak jaso dira; energia, material eta denbora kantitate handiak inbertitzea eska-
tzen dute lan horiek.
Abiadura murrizteko elementuak
Berrurbanizatzea

DENONTZAKO KALEAK
KATEGORIAK TEKNIKAK
A. Oinezkoen mugikortasuna bide-zatietan 1. Seinaleztapena eta markaketa
B. Oinezkoen mugikortasuna bidegurutzeetan 2. Zoladuraren tratamendua eta guneen mugaketa eta babesa
C. Txirrindularien mugikortasuna bide-zatietan 3. Abiadura murrizteko elementuak
D. Txirrindularien mugikortasuna bidegurutzeetan 4. Berrurbanizatzea
E. Egonaldiak (funtzionalak)
F. Ingurunearen kalitatea / Erakarmena (estetika)
G. Arauketa. Oinezkoentzako guneak egitea
H.
Arauketa. Oinezkoen eta ibilgailuen artean
partekatutako guneak
I. Arauketa. Abiadura mugatuko guneak
J. Garraio publikoarekiko harremanak
Ondorio modura, hona hemen kategorien eta tekniken laburpen
-taula bat; horiei lotutako identifikatzaileak, kategorien kasurako
letra bat eta tekniken kasurako zenbaki bat ere ageri dira taula
horretan.

Araubidea eta erreferentziak | 61
DENONTZAKO KALEAK
7. ARAUBIDEA ETA ERREFERENTZIAK
7.1 Araubidea
Badira oinarrizko lau esparru plangintzan eta legegintzan, hiri-espazio
publikoaren osaketan eta oinezkoak eta txirrindulariak hartzeko espa-
zio horrek duen kalitatean eragiten dutenak: hirigintzaren esparrua,
irisgarritasunaren eta oztopoak kentzearen esparrua, bide-segurtasu-
naren esparrua, eta mugikortasunaren esparru hasiberria.
Esparru horiek guztiak elkarrekin lotuta daude, noski, eta, espazio
publikoan esku hartzeko orduan, koherenteak izan behar lukete, eta
koordinatuta egon behar lukete.
• Hirigintza-legedia
Hirigintza-araubidea hirigintza-planen sorta baten bidez osatzen da,
hasi Plan Orokorretatik eta Plan Berezietara bitarteko bidean; plan ho-
riek guztiek, azken batean, espazio publikoaren osaera, kokapena eta
egitura definitzen dute, oinezkoentzako edo bizikletentzako sareak
ezartzeaz gain edota espazio publikoaren osaketan zuzen-zuzenean
eragiten duten araudi jakin batzuk abiarazteaz gain; aparkamenduari
26. irudia.
Espazio publikoa osatzen duten esparru nagusiak

62 | Araubidea eta erreferentziak
DENONTZAKO KALEAK
biziegokitasunaren esparruko oinarrizko baldintzekin lotuta eraikinek
bete behar dituzten eskakizunen esparru arauemailea izateaz gain,
irisgarritasunaz ere arduratzen baita
• Bide-segurtasunari buruzko legedia
Bada oinarrizkoa den hirugarren esparru arauemaile bat ere, bide
-segurtasunaren inguruko legeditik eratorria; udalaren esparruan,
Mugikortasun Ordenantzen bidez azaleratzen da esparru hori;
askotan, Zirkulazio Ordenantzak izena ematen zaie oraindik orde-
nantza horiei, konturatu ere egin gabe gogoeta-esparru berri bat
ezarri beharra dagoela eta esparru horrek ez duela mugatu behar
ibilgailuetara, PERTSONA GUZTIEN beharretara baizik. Espazio
publikoa egonaldi, jolas, lekualdaketa eta komunikaziorako gune
dela jabetzeak argi ikusarazten digu “haizetakoaren ikuspegitik”
baino askoz ikuspegi zabalago batetik hartu behar dela hiria; izan
ere, halakoxe ikuspegia hartzen baitzen lehen ordenantza horiek
lantzerakoan.
buruzkoak, bide-sekzioei buruzkoak edota hirigintza-irizpideei buruz-
koak izan daitezke, adibidez, araudi horiek. Gogora ekarri behar dugu
Lurzoruari eta hirigintzari buruzko EAEko Legeak9
, 3. artikuluaren e
puntuan, nola definitzen duen mugikortasun iraunkorra, mugitzeko
moduan ere eramangarri izan behar duela baitio, motordun ibilgailuen
erabilera murriztuz behar-beharrezkoa ez den guztietan, eta lehen-
tasuna emanez ingurumena errespetatzen duten garraioei, garraio
horiek elkarrekin ondo lotuta eta konbinatuta.
• Irisgarritasunari buruzko legedia
Bestalde, irisgarritasunari eta oztopoak kentzeari buruzko legedia
oinarri-oinarrizkoa da espazio publikoa oinezkoentzako ibilbidearen
ikuspegitik osatzeko, kontuan hartu behar baita espazio publikoa di-
seinatzeko orduan.10
Eraikingintzaren Kode Teknikoan (http://www.codigotecnico.org
txertatuta dago irisgarritasun-araudia, eta espazio publikoaren ku-
deaketarako oinarri-oinarrizko pieza da kode hori, segurtasun eta
9. 2/2006 Legea, ekainaren 30ekoa, lurzoruari eta hirigintzari buruzkoa; 2006ko uztailaren 20ko EHAAn, 138. zenbakian argitaratua, bai eta 2011ko azaroaren 4ko
BOEn, 266. zenbakian ere. Indarrean da 2006ko irailaren 20tik, eta 2015eko irailaren 26an berrikusi zen azken aldiz.
10. 68/2000 Dekretua, apirilaren 11koa, hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko arau
teknikoak onartzen dituena. Eta haren eranskin teknikoak (2000ko ekainaren 12ko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariaren 110. zenbakiaren gehigarria). Ain-
tzat hartu beharrekoa da, halaber, Etxebizitza Ministerioaren VIV/561/2010 Agindua, otsailaren 1ekoa, espazio publiko urbanizatuetara iritsi eta haiek erabili ahal
izateko irisgarritasunaren eta bereizkeriarik ezaren oinarrizko baldintzen agiri teknikoa garatzen duena (Estatuaren aldizkari Ofizialean argitaratua, 2010-03-11n).

DENONTZAKO KALEAK
Zirkulazioa baretzeko teknikei buruzko araudiekin lotutako eztabaide-
tan teilakatuta dago hori guztia; izan ere, eztabaida handi samarra
sortu da Sustapen Ministerioaren Estatuko Errepide Sarerako jarrai-
bideak11
beste titulartasun bat duten errepideei aplikatzeari buruz,
jarraibide horiek ez baitira nahitaez egokiak beste errepide horieta-
rako12
. Kontuan hartu behar da, gainera, Sustapen Ministerioaren ja-
rraibideak abiadura murrizteko modalitateei dagozkiela soilik, baina
ez zirkulazioa baretzeko eskuragarri dauden lanabesen multzo osoa-
ri, horiek ministerio horren beste argitalpen batean biltzen baitira13
.
• Mugikortasunari buruzko legedia
Beste herrialde batzuetan edo autonomia-erkidego batzuetan (Kata-
lunian, adibidez) garatu dituzten mugikortasun-legedien antzekorik
ez dago oraindik EAEn. Hala ere, legedi horretatik eratortzen diren
zenbait lanabes jada badaude EAEn, arrakasta handiagoa edo txi-
kiagoa izan dutenak, duela bi hamarkadatatik gutxienez. Zehazki,
aintzat hartzeko moduko esperientzia bildu da Hiri Mugikortasun
Iraunkorrerako Planak, Bizikletentzako Mugikortasun Planak edota
Oinezkoen Mugikortasun Planak lantzen.
Mugikortasun Ordenantzak espazio publikoko jokabideetan eragite-
ko kostu txikiko lanabes bihur daitezke, kaleko eragile nagusien ar-
tean hierarkiak eta lehentasunezko harremanak ezartzen baitituzte.
Horiek landu, zabaldu eta aplikatzeak, beraz, aukera ederra ematen
du noranzko berean doazen beste neurri batzuk indartzeko. Aldake-
tarako gaitasun hori indartu egingo da 2003ko Zirkulazio Araudi Oro-
korraren aldaketa onartzen denean, aldaketa horren zain baikaude;
araudi horren zirriborroek zirkulazioa baretzera ere joko duten auke-
rak ezartzen dituzte, orduko 30 km-tik beherako abiadurak dituzten
hiriak sortuz, edota bizikletarientzako aukera hobeak emanez.
Bide-segurtasunaren esparruan, kontua hartu behar da, halaber, zen-
bait udalerrik Bide Segurtasunerako Tokiko Planak abiarazi dituztela,
eta istripu-tasa murriztera zuzentzen diren neurriak ezartzen dire-
la berorietan. Segurtasunaren kontzeptua hedatuz eta arriskuaren
pertzepzioa, bideen arriskugarritasuna eta beste alderdi batzuk ere
kontzeptu horren barnean bilduz, egiaztatu ahal izan da zaurgarrie-
nak diren lokomozio moduak, hots, oinezkoa eta bizikleta gainekoa,
hobetzeko esku hartzeak garatzeko ere baliagarri izan daitezkeela
bide-segurtasuneko planak.
11. 3053/2008Agindua, irailaren 23koa, Sustapen Ministerioarena, Estatuko Errepide Sareko errepideetan abiadura murriztaileak eta alertako zeharkako bandak
instalatzeko arauk teknikoa onartzen duena (BOE, 261 261 zk., 2008ko urriaren 29koa).
12. Kontu honen inguruan, ikusi, adibidez, txosten hau: “Recomendación general del Ararteko 10/2011, de 14 de diciembre. Los reductores de velocidad en las vías
urbanas e interurbanas”. (www.ararteko.net).
13. “Calmar el tráfico. Pasos hacia una nueva cultura de la movilidad urbana”. A. Sanz. Sustapen Ministerioa. Madril, 2008.

64 | Araubidea eta erreferentziak
DENONTZAKO KALEAK
tzen baitituzte; edota ingurumen-legedia ere gogoratu behar dugu,
nahitaez bete beharreko muga batzuk ezartzen baitizkie zaratari eta
kutsatzaile atmosferikoei; horrek esan nahi du tokiko gobernuek neu-
rriak hartu behar dituztela, zehazki, inpaktu horien iturri nagusian:
motordun ibilgailuen zirkulazioan.
• Street Design Manual. New York City, Department of Transporta-
tion. 2009.
• Guía Municipal de la Bicicleta. A. Sanz eta M. González. Gipuz-
koako Foru Aldundia. Donostia, 2015.
• Complete Streets: Best Policy and Implementation Practices. B.
McCann eta S. Rynne (editors). American Planning Association.
Chicago, 2010.
• Accesibilidad en los espacios públicos urbanizados. Etxebizitza
Ministerioa. Madril, 2011.
• Urban Design and Traffic. A selection from Bach’s toolbox.
CROW. Ede (Herbehereak), 2006.
Espazio publikoaren osaketan zentratzen diren legedi horiez gain,
badira udal-zerbitzu teknikoei dagozkien beste araudi eta praktika
batzuk ere, espazio publikoaren ikuspegi berri horietan eta tratamen-
duan eragin nabarmena izan dezaketenak; bereziki, babes zibilari
eta suhiltzaileei dagokien legedia ekarri behar dugu gogora, sartze-
ko bideek eta ebakuazio-bideek izan beharreko neurri batzuk ezar-
7.2 Erreferentziak
Bibliografia:
• Calmar el tráfico. Pasos hacia una nueva cultura de la movilidad
urbana. A.Sanz. Sustapen Ministerioa. Madril, 2008.
• La ciudad paseable. J. Pozueta, F. Lamiquiz eta M. Porto.
CEDEX. Sustapen Ministerioa. Madril, 2010.
• Manual for Streets. Deparment of Transport. Erresuma Batua.
Londres, 2007.
• Manual de Vías Ciclistas de Gipuzkoa. A. Sanz eta beste batzuk.
Gipuzkoako Foru Aldundia. Donostia, 2006.
• Recomanacions de mobilitat per al Disney urbà de Catalunya. L.
Medina eta S. Hernández. Generalitat de Catalunya, Departa-
ment de Política Territorial i Obres Públiques. Bartzelona, 2009.

DENONTZAKO KALEAK
• National Complete Streets Coalition:
http://www.smartgrowthamerica.org/complete-streets
• Pedestrian and Bicycle Information Center:
http://www.walkinginfo.org/
Webguneak:
• Project for Public Space: www.pps.org
• Centre d’études sur les réseaux, les transports, l’urbanisme et
les constructions publiques (CERTU): http://www1.certu.fr
• A PIE: www.asociacionapie.org
• Mobilite Pietonne: www.mobilitepietonne.ch

Jarduketen katalogoa | 67
DENONTZAKO KALEAK
8. JARDUKETEN KATALOGOA
pentsatu eta osatu da katalogoa; erabilgarria izan daiteke hiriaren
aldaketak buru-belarri sartuta dauden herritarrentzat ere.
Adibideen identifikazioa errazteko, gidaliburu honetako 6. kapituluan
definitu diren kategoria eta teknika batzuen arabera antolatu edo sail-
katu da katalogoa.
Katalogoko jarduketa bakoitzak fitxa bat dauka, bi orrialdekoa.
Lehen orrialdea ikusteko da, batez ere, eta, orrialde horretan, jada
garatutako jarduketaren irudia ageri da, eta, ahal izan denean, baita
esku hartu aurretik zer egoeratan zegoen azaltzen duen irudia ere.
Bigarren orrialdea inprimaki modura dator, eta kontaktuetarako oina-
rrizko informazioa eta esku-hartzea deskribatzen duen informazioa
biltzen dira orri horretan.
Bi orrialdeek goiburu bera dute, eta zer jarduketa den identifikatzeaz
gain, berorri lotutako kategoriak eta teknikak adierazten dira, eta,
kode baten bidez, ezaugarri nagusi dituen kategoria eta teknika na-
gusiak azaltzen dira; gainera, esku-hartzearen izena eta esku-har-
tzea egin den tokiaren erreferentzia ere txertatu dira.
Azken urteotan, bai Legazpik eta bai EAEko beste zenbait udale-
rrik irtenbide berritzaileak aplikatu dituzten oinezkoen eta bizikleta-
rien baldintzak hobetzeko, bai eta modu aktibo horien eta motordun
ibilgailuen arteko bizikidetza sustatzeko ere. Ildo horretatik, zenbait
adibide biltzen ditugun katalogo bat aurkez daiteke, beste leku ba-
tzuetarako erreferentzia gisa erabil daitekeena.
Gida honekin batera doan katalogoa hiri-eremuan egin diren zenbait
esku-hartzeren aukeraketaren emaitza da; Legazpiko Udalak egindako
eskariari jarraiki jarduketa horien sustatzaile izan diren udalek eman-
dako dokumentazioa erabili da horretarako. Beraz, gaur egun abian
diren jarduketak eta espazioak dira, eta herritarrek erabiltzen dituzte.
Ez da hertsiki jardunbide egokien katalogo bat, azterketa kritiko
gabe berriro har daitezkeen jardunbideena; aitzitik, beste testuinguru
batzuetan gogoeta pizteko interesgarriak izan daitezkeen ideia ba-
tzuen katalogoa da.
Udaleko sail teknikoetako langile teknikoei eta bide- eta hiri-diseinuan
lan egiten duten profesionalei zuzentzen zaien lanabes praktiko gisa

68 | Jarduketen katalogoa
DENONTZAKO KALEAK
Ondoren, bi orrialde horien diseinua duzue. Orri horietan esku-har-
tzea dokumentatzeko asmoz txertatu diren gainerako esparruak ikus
daitezke irudiotan; oinarrizko informazioa jasotzen dute, udaleko tek-
Bi orrialdeek goiburu bera dute, eta zer jarduketa den identifikatzeaz
gain, berorri lotutako kategoriak eta teknikak adierazten dira, eta,
kode baten bidez, ezaugarri nagusi dituen lanabesa eta teknika nagu-
nikariek edota bide- eta hiri-diseinuan aritzen diren profesionalek be-
ren interesetara hobekien egokitzen den adibidea aurki dezaten.
siak azaltzen dira; gainera, esku-hartzearen izena eta esku-hartzea
egin den tokiaren erreferentzia ere txeratu dira. Ondorengo irudiak
goiburuaren edukia deskribatzen du, grafikoki.
27. irudia. Fitxa-eredua

Jarduketen katalogoa | 69
DENONTZAKO KALEAK
duradun teknikoarekin harremanetan jartzeko datuak adierazten di-
ren. Gainera, honako eremu hauek ere bildu dira fitxaren orrialde
horretan:
23. irudian ikus daitekeenez, esku-hartzearen kokagunearen plano
bat ageri da bigarren orrialdean, eta, ezkerrean, behe aldean, atal
bat du, non adierazitako jarduketaren sustatzaile den udaleko ar-
28. irudia. Fitxaren orrialdeen goiburua

70 | Jarduketen katalogoa
DENONTZAKO KALEAK
horiek garatzeko zehaztutako esku-hartzeak eta horien testuingu-
ruak askotarikoak eta oso desberdinak izan baitaitezke. Hala ere,
teknikari proiektugilearentzat erreferentzia gisa datu erabilgarria
izan daitekeela pentsatu da. Datua eskuragarri badago, ziurtatuta-
ko zenbateko osoa emango da (eskaintzako aurrekontua).
• Beste ohar eta iruzkin batzuk
Jada kapitulu honetan adierazi dugunez, katalogatutako esku-har-
tzeak ez dira eredu gisa erabili beharreko adibideak; aitzitik, es-
pazio publikoan esku hartzeko modu berriak proposatzen dituzte,
eta, askotan, soilik alderdi zehatz batzuei dagozkie. Jarduketaren
balioespen kritikoa egiteko erabiliko da atal hau, alderdi positiboak
azpimarratuz eta zer hobetu daitekeen ere adieraziz.
• Baliabideak, erreferentziak eta informazio-iturriak
Jarduketari, antzeko beste esku-hartze batzuei buruz nahiz inspira-
zio-iturri izan direnei buruz informazio gehiago aurkitzeko modua
ematen duten loturak, esku-hartzea diseinatzeko erabili diren doku-
mentu teknikoak, etab.
• Helburuak
Garatutako jardueraren bidez lortu edo bete nahi diren xedeen ze-
rrenda.
• Jarduketaren deskribapena
Garatutako esku-hartzearen oinarrizko ezaugarriak, zertan datzan
ulertzen lagunduko dutenak.
• Esku-hartzearekin lotutako plangintzako tresnak
Gerta daiteke esku-hartzea hiri-plangintzako prozesu baten espa-
rruan garatutakoa izatea, hala nola irisgarritasun-plan baten espa-
rruan, mugikortasun-plan baten esparruan edota plan orokor edo
plan partzial baten esparruan; edota gerta daiteke jarduketa egin
ahal izateko hirigintza-kudeaketatako tresnak erabili behar izana
izatea ere.
• Ezarpen-prozesua
Jarduketa berritzaileen edota kostu txikiko jarduketen alderdi era-
kargarri bat zera da: behin-behineko aldaketak proposa ditzakete,
espazio publikoa behin betiko izaeraz finkatu arte pixkana eginda-
ko aldaketen prozesu baten barnean.
• Kostua
Eztabaida sortu ohi du beti kostuari buruzko datuak, ez baita erra-
za egindako gastuaren inpaktu erreala balioestea, ez eta konpara-
ziorako balio izango duen kostu-balio bat kalkulatzea ere; izan ere,

Kategoriagatiko indizea
ID JardueraUdala Helbidea Teknika
Oinezkoen mugikortasuna bide-zatietan
01 Hiri-errepidea estutzeaATAUN GI-2120 errepidea
03 Oinezkoen eta bizikleten ibilbidea bide gaineanAZPEITIA Joan XXIII auzoa
20 Oinezkoen eremua handitzeaERMUA Izelaieta kalea
21 Espaloi bat edo oinezkoen ibilbide bat sortzeaERMUA Santa Ana kalea
40 Espaloia zabaltzea, ekipamendurako sarbidea hobetzekoORIO Eusko Gudarien kalea
41 Oinezkoen igarobidea egokitzeaORIO Eusko Gudarien kalea/Arrantzaleen kalea
42 Babeslekua oinezkoen bidegurutzean, eta zirkulazioa baretzeaORMAIZTEGI GI-2632
Oinezkoen mugikortasuna bidegurutzeetan
04 Zoladura aldatzea oinezkoen lehentasuna sustatzekoBILBAO On Diego Lopez Haroko Kale Nagusia
07 Oinezkoen pasabidea diagonaleanBILBAO Diego López Haroko Kale Nagusia/Mazarredo
Zumarkalea
14 Espaloi jarraituaDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Santa Katalina plaza
22 Bidegurutzeetan oinezkoen lehentasuna sustatzeaGETXO Kale Nagusia
25 Oinezkoen pasabidea bidegurutze osoanHERNANI Lizeaga kalea/Elkano kalea/Atzieta kalea
27 Oinezkoen pasabidea diagonalean bidegurutzeanHERNANI Urbieta kalea/Elkano kalea
29 Oinezkoen pasabiderako plataformaHERNANI Balantxa kalea
Página 1 de 4

33 Belarriak eta biratzeko eremuak murrizteaLEGAZPI Santikutz kalea / San Jose auzoa
34 Oinezkoen pasabideak babeslekuekin/bidearteekin gauzatzeaLEGAZPI Santikutz kalea / Olaondo zeharkalea
Txirrindularien mugikortasuna bide-zatietan
05 Txirrindularien iragazkortasuna hobetzeko eskailerak egokitzeaBILBAO San Pedro Deustukoa-Erribera
08 Soilik autobusek, bizikletek eta taxiek erabiltzeko kaleaBILBAO Gregorio de la Revilla zumarkalea
15 Igarobide berria azpiegitura baten bidezDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Satrustegi hiribidea
17 Bizikleta-bidea erdibitzailearen ondoanDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Antso Jakitunaren hiribidea
18 Biribilgune baten barruko zirkuluari atxikitako bizikleta-bideaDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
San Pio XII.aren plaza
23 Noranzko biko bizikleta-bidea motordun ibilgailuen zirkulazio-
erreiaren gainean
GETXO Maximo Agirre kalea
24 Bizikleten zirkulazioa noranzkoaren kontraHERNANI Lizeaga kalea
28 Bizikleta-bidea, apartzeko bandaren ordezHERNANI Lizeaga kalea
32 Partekatutako bizikleta-bidea, eta bereizitako biderako igarobideaLEGAZPI Aizkorri kalea
35 Bizikleten zirkulazioa noranzkoaren kontraLEGAZPI La Salle kalea
37 Txirrindulari eta oinezkoen ibilbide bat luzatzeaLEGAZPI Fleming kalea
46 Bizikleten zirkulazioa noranzkoaren kontraVITORIA-GASTEIZ Santa Barbara plaza
47 Bidegorri babestua, lerroko aparkaleku-bandaren gaineanVITORIA-GASTEIZ Herrandarren kalea
50 Bizikleta-bidea kontrako noranzkoan, aparkatzeko banda
ordezkatuz
VITORIA-GASTEIZ Juan Ibañez de Santo Domingo kalea
51 Tranbiaren plataformaren erabilera partekatuaVITORIA-GASTEIZ Magdalena kalea
Página 2 de 4

52 Bizikleta-bidea, bateriako aparkalekuaren ordez ilarako
aparkalekua jarriz lortua
VITORIA-GASTEIZ Done Jakue hiribidea
54 Bizikleta-bidea, zirkulazio orokorreko errei bat ordeztuzVITORIA-GASTEIZ Done Jakue hiribidea
58 Txirrindulariak babesteko banda goranzko tarteanZARAUTZ Zelai Azpibidea Aldea
Txirrindularien mugikortasuna bidegurutzeetan
16 Bizikletentzako eremu aurreratua zirkulazioko argietanDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Isabel II.aren hiribidea
26 Ezkerrerako biraketa, soilik txirrindularientzatHERNANI Txirrita kalea
30 Txirrindularien lehentasuna bidegurutzeanHERNANI Latsunbe auzoa
38 Bizikleta-bidea txertatzea biribilguneanOÑATI Lazarraga kalea
48 Bidegurutzea hobetzea txirrindularien zirkulaziorako, bi
noranzkotan.
VITORIA-GASTEIZ Ama Vedruna kalea
49 Itxaroteko plataforma aurreratua txirrindularientzatVITORIA-GASTEIZ Done Jakue hiribidea
57 Biribilgune bat egokitzea txirrindularien mugikortasuna erraztekoVITORIA-GASTEIZ Iliada ibilbidea
Egonaldiak (funtzionalak)
10 Oinezkoen egonaldirako kale berriaDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Blas de Lezo kalea
13 Oinezkoentzako kale berria, egonaldirako funtzioa duenaDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
San Frantzisko kalea
55 Mehelinen tratamenduaVITORIA-GASTEIZ Harategi Kantoia
Ingurunearen kalitatea / Erakarmena (estetika)
06 Arrikibar plazaren berritzeaBILBAO Arrikibar plaza
56 Txirrindulari eta oinezkoen bidegurutzea hobetzeaVITORIA-GASTEIZ Jesus Guridi kalea
Página 3 de 4

Arauketa. Oinezkoentzako guneak egitea
11 Sigi-saga, abiadura murriztekoDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
San Frantzisko kalea
39 10 kalea. Plataforma bakarra eta abiadura 10 km/h-ra arautzeaORIO Kaia kalea
Arauketa. Oinezkoen eta ibilgailuen artean partekatutako gun
19 Plataforma bakarraDURANGO Kurutziaga kalea
36 Oinezkoen eta motordun ibilgailuen koexistentziako eremuaLEGAZPI Azpikoetxe kalea
Arauketa. Abiadura mugatuko guneak
02 Sigi-saga hiri-errepideanATAUN Elbarrena kalea / GI-2120
09 30 km/h-ko abiadurako eremuaDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
Hondarribi kalea
31 30 km/h-ko hiriaIRUN Hirigunean
43 Koexistentziarako kaleaTOLOSA Udalerriko hainbat kale
44 Bidearen ibilbidea aldatzea 30 km/h-ko eremurako sarbideanTOLOSA San Frantzisko pasealekua eta hiribidea
45 Bidegorriaren bide-seinalearekin partekatutako kaleaTOLOSA Udalerriko hainbat kale
53 30 km/h-ko EREMURA sartzeko konfigurazioaVITORIA-GASTEIZ Eduardo Dato kalea
Garraio publikoarekiko harremanak
12 Markesinaren alderantzizko posizioa autobusen geralekuetanDONOSTIA/SAN
SEBASTIAN
San Bartolome kalea
Página 4 de 4

DENONTZAKO KALEAK. OINEZKO ETA TXIRRINDULARIEI ZUZENDUTAKO HOBETZE-JARDUKETA BERRITZAILEAK EDOTA KOSTU TXIKIKOAK EGITEKO GIDA
Hiri-errepidea estutzea
A4
GI-2120 errepidea
ATAUN
01
ONDORENLEHEN
1/ 58

01
Hiri-errepidea estutzea
GI-2120 errepidea
ATAUNA4
Kontaktu-pertsona
Kargua
Telefonoa 943 18 00 11
e-posta udala@ataun.net
Helburuak
- Hiriguneko errepidean abiadura murriztea.
- Espaloietako irisgarritasuna bermatzea.
Helbidea Elbarrena Auzoa, 44, 20211
Ataun, Gipuzkoa
Kostua
Deskribapena
GI-2120 errepidearen tarte honek oso espaloi estuak
zituen herrigunean. Espaloiak zabaltzeko, zirkulazio-
errei bat kendu da, eta herrigunera sartzen diren autoek
bidea eman behar dute.
Plangintzarako tresnak
Foru Aldundiarekin koordinatutako esku-hartzea.
Ezarpen prozesua
Oharrak eta iruzkinak
Horrelako jarduketek hiri-errepideetan esku-hartzea
posible dela erakusten dute, errepideak biztanleen
beharren arabera egokituz herriguneetan.
Baliabideak, erreferentziak eta informazio-iturriak
Kokalekua
1/ 58

Sigi-saga hiri-errepidean
I3
Elbarrena kalea / GI-2120
ATAUN
02
ONDORENLEHEN
2/ 58

Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz

Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Destacado

Destacado (13)

Similar a Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz

Similar a Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz (20)

Más de patxigalarraga

Más de patxigalarraga (20)

Udalsarea 2016 eu_denontzako kaleak_gea21 asanz