Las únicas naciones en Hispania que no habían sido pacificadas eran los cántabros y astures. Los cántabros eran más agresivos y buscaban someter a sus vecinos. Octavio Augusto luchó contra ellos y tomó varias fortalezas, incluyendo un largo asedio a una montaña. Mientras tanto, los astures bajaron de sus montañas nevadas y hubo una sangrienta batalla junto a un río. Esto marcó el fin de las campañas militares de Augusto, estableciénd
1. EJERCICIOS. PRÁCTICA DE LOS PRONOMBRES LATINOS 1
MEMORANDA I. Uso del PRONOMBRE-ADJETIVO POSESIVO DE TERCERA PERSONA:
1. Suus sua suum es el pronombre-adjetivo posesivo de tercera persona y se
utiliza reflexivamente, es decir, cuando se refiere al sujeto de la oración:
Patrem suum uidit ‘vio a su [propio] padre’ (al suyo propio padre)
2. Is ea id es el pronombre anafórico y en genitivo (sg. eius , pl. eorum
earum eorum) hace de pronombre-adjetivo posesivo NO REFLEXIVO de
1. Traducción. Distingue cuándo is ea id tiene un valor posesivo (traducible por
su, suyo = de él, de ella,…) y cuándo personal (traducible por lo, la, le,…) en las
siguientes frases.
Eius pater eum bene docuit. Dux milites suos amat, sed eorum uitia odit. Eius exercitus uos
fortiter defendit. Matres non sibi uiuunt, suos liberos diligunt; suum enim officium est; sed
eorum uitia saepe excusant
Vocabulario:
pater –tris fortiter ‘fuertemente’
bene (adv.) ‘bien’ defendo –is –ere defendi defensum ‘defender’
doceo –es –ere docui doctum ‘enseñar’ mater –tris
dux ducis ‘general’ uiuo –is –ere uixi uictum ‘vivir’
miles –itis ‘soldado’ liberi –orum (pl.) ‘hijos’
amo –as –are –aui –atum diligo –is –ere –lexi –lectum ‘querer’
uitium –i ‘vicio’ officium –i ‘ocupación’
odit ‘odia’ saepe (adv.) ‘a menudo – frecuentemente’
exercitus –us excuso –as –are –aui –atum ‘perdonar’
MEMORANDA II. Valor de los PRONOMBRES-ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS (I):
1. Demostrativo de primera persona: hic haec hoc ‘este – esta – esto’ [de
aquí]
2. Coloca el demostrativo en el género, número y caso correspondiente y traduce
el texto.
Lusitani Romanorum imperio multos annos paruerunt. Praetores autem et duces Romani
Vocabulario:
Lusitani –orum ‘lusitanos’ conuoco –as –are –aui –atum ‘exhortar’
imperium –i ‘poder’ diu ‘durante mucho tiempo’
multus –a –um noster –tra –trum ‘nuestro’
annus –i ‘año’ terra –ae
pareo –es –ere parui paritum ‘obedecer’ + dat. uexo –as –are –aui –atum ‘vejar – destruir’
praetor –oris ‘pretor’ auxilium –i ‘ayuda’
autem ‘sin embargo’ deus –i ‘dios’
dux –cis ‘general’ ciuitas –atis ‘ciudad’
crudelis –e ‘cruel’ libero –as –are –aui –atum ‘liberar’
iniustus –a –um ‘injusto’ facilis –e ‘fácil’
adversus + ac. ‘contra’ nam ‘pues’
maxime (adv. de maximus) ignarus –a –um ‘desconocedor’
inuisus –a –um ‘odiado’ locus –i ‘lugar’
omnis –e ‘todo’ magnus –a –um ‘grande’
Lusitania – ae ‘Lusitania’ periculum –i ‘peligro’
incola –ae ‘habitante’ uinco –is –ere uici uictum ‘vencer’
uerbum –i ‘palabra’ deinde ‘luego – a continuación’
pugna – ae ‘lucha’ fugo –as –are –aui –atum ‘hacer huir’
incito –as –are –aui –atum ‘animar’ quattuordecim ‘catorce’
iustus –a –um ‘justo’ exercitus –us ‘ejército’
bellum –i ‘guerra’ prosterno –is –ere postraui postrsatum ‘abatir’
crudeles et iniusti aduersus estos fuerant. Seruius Galba1 praetor maxime inuisus Lusitanis
fuit.
Viriatus2 omnes Lusitaniae incolas con estas uerbis ad pugnam incitauit: «Ad
iustissimum bellum uos conuoco, Lusitani. Diu Romani esta nostram terram uexauerunt. Sed
ego auxilio deorum uos et ciuitates nostras ab eis liberabo. Esto nobis facillimum erit, nam
aquellos, ignari de estos locorum, in magno periculo sunt.» Primum3 Gaium Vetilium4
praetorem uincit. Deinde Plautium5 praetorem el propio Viriatus fugauit. Este per
quattuordecim annos Romanos duces atque eorum exercitus prostrauit. De esta belli pericula
magna fuerunt.
1 Servio Galba; 2 Viriato, el pastor lusitano; 3 (adv.) ‘primero’; 4 Gayo Vetilio; 5 Plaucio;
2. 1
MEMORANDA III. Valor de los PRONOMBRES-ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS (II):
1. Is ea id es el PRONOMBRE ANAFÓRICO, traducible por ‘él/este – ella/esta –
ello/esto’ (NOM.), ‘a él/lo – a ella/la – ello/lo’ (AC.), ‘de él/su – de ella/su – de
ello/su’ (GEN.), ‘a-para él/le – a-para ella/le – para ello/le’ (DAT.)…
2. Idem eadem idem es el PRONOMBRE DE IDENTIDAD, traducible por ‘el mismo
– la misma – lo mismo’ con la idea ‘igual que lo anteriormente dicho’.
3. Traduce el siguiente texto.
BELLVM CANTABRICCM ET ASTVRICVM
Omnis fere Hispania pacata erat, sed duae ualidissimae gentes, Cantabri et Astures,
Vocabulario:
omnis –e ‘todo’ pugno –as –are –aui –atum ‘luchar’
fere ‘casi’ deinde ‘luego – a continuación’
paco –as –are –aui –atum ‘pacificar’ oppidum –i ‘fortaleza’
duo –ae ‘dos’ magnus –a –um ‘grande’
ualidus –a –um ‘fuerte’ uis uis ‘fuerza’
gens –ntis ‘pueblo’ capio –is –ere cepi captum ‘tomar’
Cantabri –orum ‘cántabros’ postremo (adv.) ‘finalmente’
Astures –um ‘astures’ obsidio –onis ‘asedio’
immunis –e ‘libre de impuestos’ tempus –oris ‘tiempo’
agito –as –are –aui –atum ‘pasar la vida’ ingens –entis ‘ingente’ (adj.)
prior prius ‘primero’ agmen –inis ‘ejército [en columna]’
acer acris acre ‘violento’ mons montis ‘montaña’
magis ‘más’ niueus –a –um ‘nevado – con nieve’
pertinax –acis ‘obstinado’ (adj.) descendo –is –ere descendi descensum
bellum –i ‘guerra’ ‘descender’
animus –i ‘ánimo – espíritu’ apud + ac. ‘en’
contentus –a –um ‘contento – satisfecho’ Astura –ae ‘Astura’ (río)
libertas –atis ‘libertad’ flumen –inis ‘río’
defendo –is –ere defendi defensum ‘defender’ anceps –ipis ‘peligroso’ (adj.)
proximus –a –um ‘cercano’ cruentus –a –um ‘cruento’
etiam ‘también’ certamen –inis ‘combate’
imperito –as –are –aui –atum ‘mandar a + dat.’ finis –is ‘límite – frontera’
tempto –as –are –aui –atum ‘intentar’ bellicus –a –um ‘bélico – de la guerra’
creber –bra –brum ‘frecuente’ certus –a –um ‘seguro’
incursio –onis ‘incursión’ mox ‘pronto’
fatigo –as –are –aui –atum ‘cansar’ fides –ei ‘lealtad’
uenio –is –ire ueni uentum ‘llegar’ aeternus –a um ‘eterno’
aduersus + ac. ‘contra’ pax pacis ‘paz’
moenia –orum ‘muros – muralla’
immunes imperii agitabant.
Cantabrorum et prior et acrior et magis pertinax in bello animus fuit; hi, non contenti
libertatem suam defendere, proximis etiam imperitare temptabant Vaccaeosque1 et Autrigones2
crebris incursionibus fatigabant. Ipse Octauius Augustus Romam uenit. Primum aduersus
Cantabros sub moeniis Bergidae3 pugnauit. Deinde Aracelium4 oppidum magna ui cepit.
Postremo fuit Medulli5 montis obsidio.
Astures per id tempus ingenti agmine a montibus niueis decenderant. Apud Asturam
flumen fuit anceps et cruentum certamen. Hic finis Augusto bellicorum certaminum fuit. Certa
mox fides et aeterna pax.
(adaptación del texto de FLORO, Bellorum Romanorum libri duo)
1 Vaccaei –orum ‘vacceos’, pueblo de la Tarraconense, que limitaba por el norte con los cántabros y por el
este con los celtiberos.
2 Austrigones –um ‘austrigones’, pueblo de la Tarraconense, al sureste de los cántabros.
3 Bergida –ae ‘Bergida’, ciudad de los astures en la región del Bierzo (León).
4 Aracelium ‘Aracelio’, ciudad al norte de Reinosa.
5 Medullus –i ‘Medulo’, montaña de la región del Bierzo.