Este resumen ejecutivo describe el contexto económico internacional adverso caracterizado por la desaceleración de la economía mundial y la volatilidad en los mercados financieros. A nivel nacional, la inflación se mantuvo baja y estable, impulsada por la estabilidad de precios, expectativas ancladas y bajas presiones externas. La economía boliviana continuó su alto dinamismo liderado por la demanda interna, servicios financieros, gas natural e industria. El BCB mantuvo tasas decrecientes para estim
5. Informe de Política Monetaria
Julio 2012
2.000 copias impresas
Fecha de Publicación • Agosto 2012
Banco Central de Bolivia
Ayacucho y Mercado
Ciudad de La Paz
Estado Plurinacional de Bolivia
Teléfono | (591) 2-2409090
Página web | www.bcb.gob.bo
Contenidos | Banco Central de Bolivia
Edición | Asesoría de Política Económica
Diseño de Impresión | Subgerencia de Relacionamiento y Comunicación Institucional
El contenido de este informe puede ser reproducido respetando los derechos de autoría
Para preguntas y comentarios, contactar a: apec@bcb.gob.bo
6. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Índice
PRESENTACIÓN ..............................................................................................................................................7
RESUMEN EJECUTIVO ...................................................................................................................................9
I. CONTEXTO INTERNACIONAL ..............................................................................................................29
I.1 Actividad económica mundial ..........................................................................................................30
I.2 Precios de los productos básicos ....................................................................................................35
I.3 Inflación internacional y política monetaria .....................................................................................37
I.3 Mercados financieros y movimiento de capitales ............................................................................39
Recuadro I.1: Coyuntura económica de la República Argentina .............................................................44
II. COMPORTAMIENTO RECIENTE DE LA INFLACIÓN ..........................................................................49
II.1 Evolución reciente de la inflación ....................................................................................................49
II.2 Indicadores de tendencia inflacionaria ............................................................................................51
II.3 Inflación por divisiones del IPC .......................................................................................................53
II.4 Inflación por ciudades .....................................................................................................................55
II.5 Indicadores complementarios de presiones inflacionarias ..............................................................55
II.5.1 Precios al productor industrial manufacturero ......................................................................56
II.5.2 Índice de costos de producción ............................................................................................56
II.5.3 Índice de precios de actividades remuneradas ....................................................................57
II.6 Factores que explican la evolución reciente de la inflación ............................................................58
II.6.1 Ajuste de precios relativos en el sector de servicios ............................................................59
II.6.2 Estabilidad generalizada de los precios de alimentos..........................................................61
II.6.3 Reducidas presiones inflacionarias de origen externo ..........................................................65
II.6.4 Expectativas ancladas del público ........................................................................................67
III. DESEMPEÑO ECONÓMICO ..................................................................................................................69
III.1 Actividad económica y gasto ..........................................................................................................69
III.1.1 Actividad económica..............................................................................................................70
III.1.2 Comportamiento del PIB según gasto...................................................................................73
III.2 Balanza de pagos...........................................................................................................................74
III.3 Intermediación financiera ...............................................................................................................76
III.4 Agregados monetarios ...................................................................................................................78
Recuadro III.1: La importancia de la intermediación financiera en la actividad
y crecimiento económicos .......................................................................................................................80
Recuadro III.2: Exportaciones de gas natural: contratos y nominaciones ..............................................83
5
7. INFORME DE POLÍTICA MONETARIA
IV. POLÍTICAS DEL BANCO CENTRAL DE BOLIVIA ...............................................................................85
IV.1 Política monetaria ..........................................................................................................................86
IV.1.1 El Programa Monetario .........................................................................................................87
IV.1.2 Operaciones de mercado abierto ..........................................................................................90
IV.1.3 Encaje legal ...........................................................................................................................93
IV.2 Política cambiaria ...........................................................................................................................94
IV.2.1 Orientación de la política cambiaria ......................................................................................94
IV.2.2 Comportamiento de la oferta y demanda de dólares en el Bolsín ........................................96
IV.3 Otras medidas ................................................................................................................................97
IV.3.1 Medidas de Órgano Ejecutivo ...............................................................................................97
VI.3.2. Política comunicacional y educativa del BCB ......................................................................98
IV.3.3 Medidas complementarias ....................................................................................................99
Recuadro IV.1: Los beneficios de la estabilidad cambiaria ...................................................................101
V. PERSPECTIVAS Y RIESGOS DE LA INFLACIÓN ..............................................................................105
V.1 Contexto internacional .................................................................................................................106
V.2 Contexto nacional ........................................................................................................................109
V.3 Perspectivas de la inflación .......................................................................................................... 111
V.4 Balance de riesgos ...................................................................................................................... 112
ABREVIATURAS Y SIGLAS DE USO FRECUENTE EN ESTA PUBLICACIÓN......................................... 115
6
8. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Presentación
En línea con su política de transparencia y apertura a de la ciudadanía boliviana, entre los que destacan:
la sociedad, el Banco Central de Bolivia (BCB) cada i) crecimiento económico promedio de 4,7% en el
seis meses rinde cuentas sobre las políticas adoptadas sexenio 2006-2011, superior al 3% observado entre
en el semestre inmediatamente anterior para 2000 y 2005; ii) profundización financiera, con
alcanzar el objetivo dispuesto constitucionalmente de captaciones tres veces mayores a las de 2005 y el
“mantener la estabilidad del poder adquisitivo interno nivel de crédito que es dos veces y medio superior al
de la moneda nacional para contribuir al desarrollo del mismo periodo de comparación; iii) uso extensivo
económico y social”, mediante la publicación del de la moneda nacional en el país, en torno a 70%
Informe de Política Monetaria (IPM). en el total de operaciones (depósitos y créditos)
del sistema financiero, que dista del 11% en 2005;
La normativa vigente, en especial la Constitución iv) reservas internacionales netas equivalentes al
Política y la Ley 1670, señalan que el BCB sólo 50% del PIB, considerablemente superior al 18% de
tiene la obligación de remitir anualmente la Memoria 2005; y, v) inflación bajo control (4,5% al cierre del
institucional para rendir cuentas sobre su accionar y el semestre de 2012), luego de dos periodos de embate
estado de la economía. No obstante y con el objetivo inflacionario a nivel externo (2007-2008 y 2010-2011).
de profundizar su relación con la sociedad, el ente
emisor publica semestralmente desde 2006 el IPM. Esta situación dista de lo que sucede en el hemisferio
norte: las economías avanzadas se encuentran
Este documento proporciona un panorama completo sumidas en una crisis financiera y fiscal de magnitud
del entorno económico, incluyendo el análisis de desde 2008, lo cual ha repercutido en varias
las principales variables macroeconómicas a nivel economías emergentes y en desarrollo. Además, la alta
nacional e internacional, relacionándolas con el volatilidad en los mercados financieros ha generado
comportamiento de la inflación y sus perspectivas. inestabilidad en algunos mercados internacionales
Esta práctica se ha formalizado en la Decisión de como los de materias primas y de divisas. Finalmente,
Ejecución del Programa Fiscal – Financiero 2012, las políticas económicas aplicadas en las economías
donde el BCB se comprometió con el Órgano desarrolladas con problemas de deuda no han sido
Ejecutivo, por intermedio del Ministerio de Economía oportunas y su efectividad es todavía incierta.
y Finanzas Públicas, y, por ende, con la sociedad a
continuar con esta publicación. A pesar de este entorno externo adverso, la economía
boliviana mantuvo un alto dinamismo, destacando
El contexto en el cual presento el IPM es peculiar, el buen desempeño de la demanda interna, que se
puesto que se caracteriza por el contraste entre un ha constituido en el pilar del crecimiento económico
entorno externo inquietante y lleno de incertidumbre, boliviano, siendo importante el aporte del sistema
frente al desempeño sobresaliente de la economía financiero para la dinamización del consumo y la
Bolivia. inversión.
En efecto, los logros alcanzados durante la presente La heterodoxia de las políticas del Órgano Ejecutivo
gestión de Gobierno son relevantes para el bienestar
7
9. INFORME DE POLÍTICA MONETARIA
y del BCB han sido determinantes para alcanzar logró mantener niveles de liquidez adecuados en el
los buenos resultados en materia económica. Se sistema financiero.
ha balanceado oportuna y apropiadamente el
mantenimiento de la estabilidad macroeconómica con En esta dirección, el BCB reafirma su compromiso con
el crecimiento y desarrollo económicos, aspecto que la sociedad boliviana de preservar el poder adquisitivo
no ha sido alcanzado en otros países, en especial en interno de la moneda nacional, resguardando este
las economías avanzadas. bien común como una forma de contribuir al desarrollo
económico y social del Estado Plurinacional.
En lo que concierne al BCB, la inflación se mantuvo
bajo control y estuvo en línea con lo proyectado a
inicios de año. El país tiene la tercera inflación Lic. Marcelo Zabalaga Estrada
acumulada más baja de la región y sus perspectivas Presidente a.i.
apuntan a que se mantendrá en niveles moderados. Banco Central de Bolivia
De igual forma, con el objetivo de contribuir al
dinamismo del crédito y de la actividad económica se La Paz, julio de 2012
NOTA: El presente IPM fue aprobado en la sesión ordinaria de Directorio de fecha 17 de julio de 2012.
8
10. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Resumen Ejecutivo
La economía mundial mostró leves signos de la crisis de deuda griega y su efecto de contagio hacia
recuperación en el primer trimestre de 2012, en virtud otras economías del bloque, principalmente España
a un moderado dinamismo en algunas economías e Italia. A esta situación se sumó el deterioro de los
avanzadas como EE.UU. y Japón, además de un indicadores de actividad económica en EE.UU. en los
mayor crecimiento respecto al esperado en las últimos meses y señales de mayor desaceleración en
economías emergentes. No obstante en el segundo las principales economías emergentes.
trimestre, la actividad económica mundial experimentó
Ante este panorama, el dólar estadounidense se
un nuevo debilitamiento por la agudización de la
apreció en términos multilaterales, reflejando la
crisis fiscal y financiera en la Zona Euro, el deterioro
búsqueda de activos más seguros para las inversiones
de los indicadores de crecimiento de las economías
financieras. Por su parte, la mayoría de las monedas
avanzadas y la desaceleración de algunas economías
de la región se depreciaron en la segunda mitad del
emergentes, como Brasil, India y, en menor medida,
semestre, revirtiendo la apreciación acumulada en
China. los primeros meses del año.
Consecuente con el bajo crecimiento mundial en Con relación a la economía nacional, en lo que va del
el primer semestre del año y dada la tendencia año la inflación se mantuvo baja y estable. La variación
descendente de los precios internacionales de las acumulada del Índice de Precios al Consumidor
materias primas desde el segundo trimestre, la (IPC) a junio de 2012 fue de 1,96%, la tercera tasa
inflación a nivel global continuó disminuyendo. de inflación acumulada más baja de Sudamérica. La
variación porcentual interanual mantuvo en el primer
En este contexto, los bancos centrales de las
trimestre del año la tendencia decreciente iniciada
principales economías avanzadas mantuvieron sus
en julio de 2011, alcanzando en marzo una tasa de
tasas de política monetaria en niveles históricamente
4,03%. A partir de abril, tuvo lugar una fase de leves
bajos, aplicando a la vez otras medidas de carácter
correcciones al alza, finalizando el semestre con una
monetario-cuantitativo para estimular su demanda
tasa de 4,54%. Cabe destacar que la trayectoria de la
agregada. Por su parte, varias economías emergentes
inflación a lo largo del semestre fue consistente con
mantuvieron sus tasas de referencia inalteradas,
la senda proyectada en el IPM de enero de 2012.
pero las más afectadas por la desaceleración
mundial modificaron su política monetaria hacia una La evolución de la inflación en la primera mitad del
orientación expansiva, dando lugar a reducciones año estuvo determinada por los siguientes factores:
de tasas e inclusive a la aplicación de medidas no i) un ajuste de precios relativos en el sector de
convencionales. servicios; ii) estabilidad generalizada de los precios
de alimentos; iii) reducidas presiones inflacionarias
Durante la primera mitad del año, el comportamiento de origen externo; y iv) expectativas del público
de los mercados financieros estuvo fuertemente ancladas. También fueron determinantes las acciones
afectado por la incertidumbre respecto a la efectividad de política económica del Órgano Ejecutivo y del
y oportunidad de las medidas adoptadas para afrontar Banco Central de Bolivia (BCB).
9
11. INFORME DE POLÍTICA MONETARIA
La actividad económica continuó con un alto netas a tasas monetarias decrecientes en todos sus
dinamismo, en contraste con el entorno de plazos, lo que a su vez impulsó reducciones en las
desaceleración global, destacando el crecimiento y la tasas activas del sistema financiero, para fomentar el
incidencia de los servicios financieros, la producción crecimiento del crédito.
de gas natural (que registró niveles históricos) y el
buen desempeño de la industria manufacturera. Ante el resurgimiento de factores de incertidumbre
La demanda interna continuó siendo el pilar del a nivel global y regional y la disminución de las
crecimiento económico, impulsada tanto por el presiones inflacionarias externas, el boliviano se
consumo de los hogares como por la inversión pública mantuvo estable, brindando confianza y anclando las
y privada, esta última favorecida por el crecimiento expectativas del público. Las ventas de divisas fueron
del crédito del sistema financiero y la afluencia de acotadas y considerablemente menores a las de otros
inversión extranjera directa. años, con relación a las reservas internacionales.
Asimismo, la competitividad cambiaria no presentó
Pese a la fragilidad del contexto internacional, tanto desalineamientos significativos y persistentes
la cuenta corriente como la cuenta capital y financiera respecto a su nivel de equilibrio.
de la balanza de pagos registraron superávit. En el
primer caso, debido principalmente al incremento de También destacan las medidas implementadas por el
las exportaciones de gas natural y, en el segundo, Órgano Ejecutivo orientadas al control de la inflación,
por la mayor inversión extranjera directa. Como garantizando la producción y el abastecimiento de
resultado de lo anterior, las Reservas Internacionales alimentos a precio justo.
Netas (RIN) del BCB aumentaron con relación al nivel Las perspectivas sobre la economía mundial durante
observado al cierre de 2011. 2012 reflejan un crecimiento en términos generales
Respecto a la intermediación financiera, el flujo de similar al previsto en el IPM de enero de 2012, aunque
depósitos registró niveles record comparado con años en un entorno de mayor incertidumbre. Se prevé un
previos, siendo una fuente importante de recursos crecimiento del producto mundial alrededor de 3,5%,
para su posterior canalización al crédito. A su vez, mientras que el de América Latina se ubicaría en
el crecimiento sostenido de este último contribuyó a torno a 3,4%. En este sentido, se tiene previsto que
elevar el dinamismo de la actividad económica. En al cierre de 2012, el crecimiento externo relevante
línea con el buen desempeño macroeconómico y para Bolivia sea en promedio 2,8%, con una leve
debido a las políticas adoptadas por el Gobierno, se corrección a la baja respecto a las proyecciones del
mantuvo la fortaleza del sistema financiero, plasmada IPM de enero, que ya proyectaba una tasa inferior a
en buenos indicadores de liquidez, solvencia, la de 2011.
rentabilidad y calidad de los activos. Asimismo, se espera que los precios de las materias
Asimismo, la bolivianización de la economía primas continúen reduciéndose de manera moderada.
continuó profundizándose debido a las políticas del De esta forma, la inflación externa relevante para
Órgano Ejecutivo y del BCB, entre las que resaltan Bolivia en 2012 alcanzaría 0,4%, menor a la
las modificaciones al Reglamento de Encaje Legal observada en 2011.
aprobadas en enero y abril del presente año, que En lo que respecta al contexto nacional, las
favorecen el mayor uso de la moneda nacional. Al proyecciones de crecimiento económico para 2012
cierre del semestre, la bolivianización de cartera dan cuenta que éstas permanecerían invariantes
superó el 74% y la de depósitos el 68% del total, respecto al escenario anticipado en el IPM de enero,
cifras mayores a las de 2011. situándose entre 5% y 6%. Para 2013, el crecimiento
En este contexto, la orientación de la política se mantendría entre 4,8% y 6,2%, explicado por
monetaria mantuvo un balance cuidadoso entre los los mismos factores que impulsarían el crecimiento
objetivos de preservar la inflación baja y estable y de en 2012. Estas proyecciones son similares a las de
contribuir al crecimiento de la actividad económica. organismos internacionales y dan cuenta de que el
Es así que la oferta semanal de títulos disminuyó crecimiento de Bolivia en 2012 estaría por encima del
gradualmente, generando menores colocaciones promedio regional y mundial.
10
12. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Bajo este contexto, las cuentas externas de Bolivia Entre los riesgos que implicarían una desviación
se mantendrían equilibradas en 2012. Se estima hacia el alza en la inflación, se pueden señalar: la
la disminución del superávit en la cuenta corriente continuidad de moderadas presiones de demanda
debido principalmente al incremento de las interna; los efectos de factores climatológicos
importaciones de bienes de capital e intermedios adversos sobre la oferta de alimentos; la posibilidad
para la ejecución de los proyectos públicos y privados de ajustes en los precios relativos; y mayor inflación
y, en menor medida, a la disminución de las remesas importada como resultado de inyecciones de liquidez
de trabajadores de Argentina y España. En el primer en economías avanzadas y crecientes influjos de
caso por restricciones cambiarias y, en el segundo, capital a la región, que podrían generar presiones
debido al elevado desempleo. hacia la apreciación de las monedas de socios
comerciales.
Se espera que la inflación en Bolivia se sitúe
alrededor de 5% al finalizar la gestión, ratificando la Por otro lado, en lo que concierne a los riesgos a la
proyección del anterior IPM, al interior de un rango baja se identificó la posibilidad de un deterioro más
de 4,25% y 5,75%; mientras que en 2013 alcanzaría pronunciado de la actividad económica en economías
una tasa de 4,5% (dentro del intervalo 2,5% - 6,5%), avanzadas y emergentes, con el consecuente efecto
levemente superior a la proyectada a inicios de año. sobre los precios internacionales de las materias
Se debe recalcar que estas proyecciones consideran primas.
un entorno internacional caracterizado por un
debilitamiento de la actividad económica mundial, La autoridad monetaria continuará empleando de
cuyo crecimiento sería relativamente menor al modo activo sus políticas, de forma coordinada con
escenario proyectado por organismos internacionales el Órgano Ejecutivo, con el fin de preservar el poder
a inicios de año. adquisitivo de la moneda nacional para contribuir
al desarrollo económico y social de la economía
INFLACIÓN OBSERVADA Y PROYECTADA 2010-2013 boliviana.
(Variación en cuatro trimestres, en porcentaje)
13
12
11
10
9
8
7,2 6,9
7
6
5,0
5
4
3
2
1
0
dic-10
mar-11
dic-11
mar-12
jun-10
dic-12
sep-10
jun-11
mar-13
dic-13
sep-11
mar-10
jun-12
sep-12
jun-13
sep-13
FUENTE: Instituto Nacional de Estadística - Banco Central de Bolivia
ELABORACIÓN: BCB- Asesoría de Política Económica
NOTA: El gráfico incluye intervalos de confianza en torno al escenario central
(la parte más clara es consistente con un intervalo de confianza de
90%)
11
13.
14. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Executive Summary
The world economy showed slight signs of recovery in Within this background, the U.S. dollar appreciated in
the first quarter of 2012, due to a moderate increase multilateral terms, mirroring a “flight to quality” behavior
in economic activity in some advanced countries like in search of safer assets by financial investors.
the U.S. and Japan, as well as higher than expected Meanwhile, most regional currencies depreciated in
rates of growth in emerging and developing countries. the second quarter, reversing the appreciation gained
Nonetheless, in the second quarter, global economic in the first months of 2012.
activity weakened due to the worsening of fiscal
and financial crisis in the Euro area, slowdown in Regarding the Bolivian economy, inflation remained
advanced economies and deceleration of economic low and stable throughout the first half of the year.
growth in emerging ones like Brazil, India and, to a The cumulative percentage change of the Consumer
lesser extent, China. Price Index (CPI) reached 1,96% by June, the third
lowest rate in South America. The annual percentage
Furthermore, coherent with low global economic change of the CPI maintained in the first quarter the
growth in the first half of the year, and given the downward trend initiated in July of 2011, reaching
downward trend in international prices of raw materials in March a rate of 4.03%. From April, a slight phase
in the second quarter, global consumer price inflation of upward correction has taken place, ending the
continued declining. semester with a rate of 4.54%. It is worth noting that
inflation development observed along the year was
In this context, central banks of major advanced consistent with the path projected in the Monetary
economies maintained their policy rates at historic Policy Report (MPR) of January, 2012.
lows, while applying other measures (quantitative
easing) to stimulate aggregate demand. On the other The evolution of inflation in the first half of the year was
side, several emerging countries kept their reference determined by the following factors: i) an adjustment
policy rates unchanged, while the most affected by of relative prices in the services sector; ii) general
the global slowdown adopted expansionary monetary stability of food prices; iii) reduced foreign inflationary
policies complemented by cuts in taxes and the pressures; and iv) stable inflation expectations.
application of unconventional measures. The economic policy actions taken by the National
Government and the Central Bank of Bolivia (CBB)
During the first half of 2012, the behavior of financial were also decisive regarding the low and stable
markets was strongly affected by uncertainty figures of inflation observed in the period.
regarding the effectiveness and timing of actions taken
to address the Greek debt crisis and its contagion In contrast to the environment of global slowdown,
to other economies in the European Union, mainly domestic economic activity continued strong, being
Spain and Italy. This context was exacerbated by the especially relevant the growth and contribution of
deterioration of the indicators of economic activity financial services, natural gas production (which
in the U.S. in recent months, and by signs of further recorded historic levels), as well as the good
slowdown in major economies. performance of the manufacturing industry. Domestic
13
15. INFORME DE POLÍTICA MONETARIA
demand remained as the main driver of economic public. Foreign exchange sales were bounded and
growth, determined by both household consumption considerably lower than other years (if compared
and public and private investment; the latter was to the amount of net foreign exchange reserves).
favored by strong credit growth of the financial system Similarly, exchange-rate competitiveness has not
and the inflow of foreign direct investment. shown significant and persistent misalignments
respect to its equilibrium level.
Despite the vulnerability of the international context,
both the current account and the capital and financial It is also worth mentioning the measures implemented
account of the balance of payments recorded a by the National Government aimed at controlling
surplus. In the first case, it was related to the increase inflation by ensuring the production and supply of
in natural gas exports, whereas in the second it was food at fair prices.
associated to inflows of foreign direct investment. As
a result, net foreign exchange reserves increased with The outlook for the world economy in 2012 is
respect to the figures observed at the end of 2011. characterized, in general terms, with growth rates
similar to those projected in the MPR of January,
Concerning financial intermediation, the flow of although in an environment of greater uncertainty.
deposits attained record levels compared to previous It is expected a global growth rate of around 3.5%,
years, and it remained as an important source of while Latin America would attain growth levels around
resources to be directed for loan purposes through 3.4%. In this sense, the external growth relevant to
financial entities. Sustained credit growth helped to Bolivia would reach a rate of 2.8% by the end of 2012,
strengthen dynamics of economic activity. In line with which implies a slight downward revision compared to
good macroeconomic performance and Government projections of the MPR of January (that had already
policies, the health of the financial system was projected a rate below the one observed in 2011).
preserved, as it is shown by adequate indicators of
liquidity, solvency, profitability and assets quality in Additionally, it is also expected that commodity prices
the financial system. continue to decline moderately. Consequently, the
relevant external inflation for Bolivia would reach
Likewise, financial de-dollarization deepened thanks 0.4% at the end of 2012, lower than 2011 figure.
to the policies implemented by the Government and
the Central Bank, among which the most remarkable Regarding the Bolivian outlook, economic growth
were the changes to the legal reserve requirements forecasts for 2012 remain invariant with respect
regulation started in January of this year. By the to those anticipated in the MPR of January, being
end of the semester the ratio of participation of the expected a growth rate between 5%-6%. In terms of
Bolivian currency in total credits and deposits of the 2013, growth would remain between 4.8% and 6.2%,
financial system reached 74% and 68% respectively, and it would be sustained by the same factors that
higher than those of 2011. would be driving growth in 2012. These forecasts are
similar to those of international organizations, and
In this context, the monetary policy stance maintained they all point out that, in 2012, growth in Bolivia would
a careful balance between the goals of preserving be above global and regional average levels.
a low and stable inflation and contributing to the
growth of economic activity. Accordingly, the weekly In this setting, external accounts of Bolivia would
supply of government securities gradually decreased, remain balanced in 2012. It is expected a decrease in
resulting in lower net sales of securities at decreasing the current account surplus mainly due to the rise in
monetary rates in all terms. The latter fact, in turn, imports devoted to intermediate and capital goods (to
prompted reductions in lending rates of the financial be employed for the execution of public and private
system, encouraging credit growth. projects) and, to a lesser extent, because of the decline
in remittances from workers in Argentina and Spain (in
Given the resurgence of uncertainty factors at a the first case because of foreign exchange restrictions
global and regional extent, and the reduction of and, in the second, due to high unemployment rates).
external inflationary pressures, the exchange rate
of the Bolivian currency was kept stable in order to It is expected that inflation in Bolivia will be around 5%
provide confidence and to anchor expectations of the at the end of 2012, confirming the projection of the
preceding MPR, within a range of 4.25% and 5.75%;
14
16. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
whereas, in 2013 inflation would reach a rate of 4.5% Among the risks that could involve a deviation of
(in the range 2.5%-6.5%), slightly higher than the inflation toward levels higher than those announced,
one projected earlier this year. It should be stressed it is possible to mention: the persistence of moderate
that these projections consider an international domestic demand pressures; the effects of adverse
environment characterized by a weakening of global weather conditions on food supply; the possibility of
economic activity, whose growth would be relatively adjustments in relative prices; and higher imported
lower than the scenario projected by international inflation as a result of injections of liquidity in advanced
organisms at the beginning of the year. economies and rising capital inflows to the region,
which could generate pressures for appreciation of
OBSERVED AND PROJECTED CPI INFLATION 2010-2013
(Percentage variation in 4 quarters) the currencies of trading partners.
13
12 On the other hand, concerning the downside
11 inflationary risks, it was identified the possibility of
10
a more pronounced decline in economic activity
9
8
in advanced and emerging economies, with the
6,9
7,2 7 consequent effects on international prices of raw
6
5,0 materials.
5
4
The monetary authority in coordination with the
3
2 National Government will continue employing
1 their policies in an active way in order to preserve
0
the purchasing power of the national currency to
dic-10
mar-11
dic-11
jun-10
mar-12
dic-12
sep-10
mar-13
jun-11
dic-13
mar-10
sep-11
jun-12
sep-12
jun-13
sep-13
contribute to the economic and social development of
the Bolivian economy.
SOURCE: National Statistics Institute – Central Bank of Bolivia
ELABORATION: CBB –Main Economic Policy Advisor Office
NOTE: The graph includes 90% confidence intervals
15
17.
18. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Juk’a qhanancha
Uraqpachana qullqi apnaqawixa nayrïri kimsa España ukatxa Italia uksankirinakaru. EE.UU.
phaxsina 2012 ni maranxa uñacht’ayiwa mä juk’a markaxa uka markanakjamarakiwa qullqituqita
nayraqatar sartawi, niyakixaya EE.UU. ukatxa Japón jan walt’awinkarakina qhip qhipa phaxsinakana
uksa markanakansa jiltawinakasa amuyasirakchisa. ukhamaraki kawkiri markanakatixa qullqimpi
Ukampisa payïri kimsa phaxsinxa uraqpachana sartapxiriki ukanakasa qhiparstawayapxaraki.
qullqi apnaqawixa thulljtawirusa puriwayarakiwa
niyakixaya Zona Euro uksana crisis fiscal y financiera Taqi ukanaka utjipanwa dólar estadounidense ch’uxña
ukasa jan walt’ayawaykarakchisa, nayraqataru qullqisa may maya markanakana wali munataxaraki
qullqituqi mistsuwi qullqini markanakana ukhamaraki inversiones financieras ukanakatakisa. Maysatxa
suma sarantkipana pisiqtawiru puriri markanakasa uksa markanakana qullqinakaparakiwa niya payïri
amuyasirakiwa Brasil, India yämakisa China uka chikata pachana suxtïri phaxsinxa jani askinjama
markaxa ukanjamaraki amuyasi. uñjataxarakinsa nayrïri phaxsi qalltat sipana pachpa
marana.
Taqi uka jan walt’awinakawa uraqpachanxa nayrïri
suxta phaxsina ukhamarusa puriyawayaraki aka Jichhaxa jiwasana qullqituqita sartawi uñakipkasaxa,
marana janiwa ukakikiti ukjaruxa materias primas jichha maranxa inflación ukaxa pachpankawayiwa
satakisa ukana chaninakapawa payïri kimsa ukhamaraki aynachtuqinkawayarakisa. May maya
phaxsinakanxa iraqtawayi ukatjamawa inflación a aljañanakana chaninakapaxa (IPC) ukanjamaxa
nivel global ukasa pisiqtasiwaykaki. junio phaxsita 2012 maranxa 1,96% ukjankawayiwa,
kimsïri tasa inflación acumulada ukaxa Sudamérica
Ukatjamawa qullqituqita nayraqatankirinakaxa bancos markanakata sipanxa aynachtuqinkawayiwa. Marata
centrales uksanakanxa tasas de política monetaria mä mararu variación porcentual ukaxa jichha maranxa
ukanakapaxa wali aynachtuqinkana, ukatwa medidas kimsïri nayrïri phaxsinxa pachpankawayiwa julio 2011
de carácter monetario-cuantitativo ukampisa ni marata qalltasina, marzo phaxsinxa jilxattawayiwa
mayiwinakaru iyawsawayapxaraki. Maysatxa, walja 4,03% ukjaru. Abril phaxsita nayraqataruxa mä juk’a
qullqimpi irnaqirinakarakiwa pachpankawayapxaraki askicht’awinakasa irxattawinakanxa utjawayarakiwa,
jan mayjt’ayasa, ukampisa uraqpachana niya suxta phaxsinaka tukuyaruxa tasa ukaxa 4,54%
jani askinjama qullqituqita sartawi utjkipanxa ukjarusa puriwayarakiwa. Qhanañchañawa wakisi
desaceleración mundial ukawa jan walt’ayawaykiti suxta phaxsinakanxa inflación ukaxa ukjankawayiwa
ukatjamawa mayjt’ayawayapxi qullqi apnaqawi kunamatixa enero phaxsina 2012ni marana
amtanaka yaqha tuqinakaru mistsuñataki ukhamatwa uñtatakana ukhamarjama.
manu qullqirusa tasas ukanakasa khuchhuqatarakina
ukhamaraki yaqha amtanakarusa. Inflación jiltawixa suxta phaxsinxa akïri
amtawinakaruwa iyawsi: i) servicios ukanakanwa
Niya chika marakamaxa qullqimpi irnaqirinakaxa jan juk’ata juk’ata chaninakapaxa irxattayatana; ii)
walt’awinkapxanwa, pächasiñawa utjawayi ukhamata manq’añanakana chaninakapaxa pachpankawayiwa;
saykatañataki deuda griega jan walt’awirusa iii) anqaxa tuqita jutiri irxattawinakasa juk’a utjarakinwa;
niyakixaya ukanjamasa yaqha jupanakjama qullqimpi ukhamaraki; iv) markachirinakana uksar uksaru puriña
irnaqirinakarusa jan waly’aykarakchinasa, yämakisa amtanakapasa suyt’ayatarakina. Ukakipkarakiwa wali
17
20. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
kikpakiwa anqaxa markanakana amtanakaparusa Jan walt’awinakaxa inflación utjayañatakixa
ukatawa qullqituqi jiltawixa Bolivia markasanxa akirinakaspawa: pachpa markana utjayatakipunispana
2012ni maranxa promedio regional ukatxa mundial presiones de demanda interna ukanjama; aka
ukatsipansa alayankaspana. pachana jan walt’awinaka utjaspana manq’añanaka
pisiqtawitaki; chaninakana iraqtawi irxatawinaka
Ukatjamawa, Bolivia markana cuentas externas
utjaspana ukapacha ukhamaraki kunapachatixa
ukanakasa pachpankaspana 2012ni maranxa.
jilpachaspana inflación importada anqaxa
Ukampisa amuyasiwa superávit uka pisiqtañapa
markanakana qullqituqita askina sartawinkipana
cuenta corriente ukanjama anqaxa markata may
maya yänaka bienes de capital e intermedios inyecciones de liquidez satakisa ukanjama markasana
apayanisa ukanjama proyectos públicos ukatxa ukhamaraki yaqha markanakansa crecientes
privados lurañataki, ukakipkaraki Argentina influjos de capital ukanjama thuruñchasitaspana
ukatxa España markanakan irnaqirinakana qullqi socios comerciales uksankirinakana qullqipa
apayanitapanakasa juk’akitaplayku. Nayrïri lurawixa iyawsatañapataki.
restricciones cambiarias ukanjamawa, payïristi walja
Maysatxa, jan walt’ayirinakaxa qhanstayatarakiwa
jani irnaqawinaka utjataplaykurakiwa.
kawkiri markanakatixa nayraqatana jikxatasipki
Suyataskiwa Bolivia markana inflación ukaxa 5% qullqituqi nayrankasa ukatxa ukanjamasa akatjamata
ukjankañapa mara tukuykama, ukhamata iyawsañataki nayraqataru mistsusa, materias primas ukanakan
pasiri IPM ukaru, ukampisa uka taypinxa 4,25% chaninakapa precios internacionales utjkipana jan
ukhamaraki 5,75% ukjañapawa rango ukaxa, 2013ni walt’awinkapxaspana uka pacha.
maranxa puriwayaspawa tasa ukaxa 4,5% ukjaru
(intérvalo ukaxa 2,5% - 6,5%) taqi ukaxa k’achhata Qullqituqita jilïri p’iqiñchiripaxa amtanakxa aski
jiltayataspawa mara qallta amtanakata sipana. irnaqawi utjañapatakixa utjayakipuniniwa, taqi
Mayampsa saskañakispawa akhama amtawinakaxa ukanakaxa Órgano Ejecutivo uksankirinakampiwa
anqaxa markanaka uñtasawa luratañapa niyakixaya mayachatani ukhamata markasana qullqipaxa
qullqituqita uraqpachana má juk’a thulljtawinakasa taqinitsa iyawsatañapataki nayraqataru qullqituqi
utjawayarakchisa, taqi ukanakatwa qullqituqita ukatxa may maya lurawinaka sartawi jiltayañatakisa.
jiltawixa mä juk’a pisiqtawinkaspana ukampixa
sañ muntanwa janiya kunamatixa organismos
internacionales uksankirinakaxa mara qalltana
sawayapki ukaruxa phuqhatakchispati.
2010-2013: CHANI IRXATTAÑA UÑJATA UKHAMARA
AMUYT’ATA
(Pusi kuti kimsa phaxsitkama amuyt’atawa, sapa pataka)
13
12
11
10
9
8
7,2 6,9
7
6
5,0
5
4
3
2
1
0
dic-10
mar-11
dic-11
jun-10
mar-12
dic-12
sep-10
mar-13
jun-11
dic-13
sep-11
mar-10
jun-12
sep-12
jun-13
sep-13
FUENTE: Instituto Nacional de Estadística - Banco Central de Bolivia
ELABORACIÓN: BCB- Asesoría de Política Económica
NOTA: El gráfico incluye intervalos de confianza en torno al escenario central
(la parte más clara es consistente con un intervalo de confianza de
90%)
19
21.
22. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Juch´uy qutu rimana
Tukuy jallp’api qullqi apaykachanaqa economia Ñawpa khuskan watapi, mercados financieros
mundial nisqa, kay 2012 watapi ñawpa kinsa killata nisqa mana yacharqankuchu imaynatapunichus
kutirisharqaña, imaraykuchus chay qhapaj suyukunapi llank’ananku karqa, imayna rijch’aj medidas
EE.UU. Chantapis Japonpi ima llank’ashaspalla nisqatachus puririchinanku karqa, grecia suyuj
chhikaman, chhika atipasharqankuña, kikillantataj manunman mana urmanankupaj, imaraykuchus kay
kay economias emergentes nisqawan suyukunapipis chiqanmanta waj economías nisqata astawampis
wiñarisharqankuña. Chantaqa segundo trimestre España, Italia suyukunaman chimpaykuspa kay
kay watamanta economia mundial qullqi ukhuman qhatataj risharqa. Kaymantaj yapaykukun
apaykachanamanta kallpanqa watijmanta uraykuyta EE.UU. suyumanta indicadores de actividad
qallarin imaraykuchus crisis fiscal jinataj financiera económica nisqa, qhipan killakunapi mana walijman
nisqa zona euro chiqampi pak’ikuj jinaman chayan, tukuspa, kay economías emergentes nisqawan
kaywantaj indicadores de crecimiento chay qhapaj suyukunapis manaña wiñankuñachu maychus
suyukunamanta mana walijman tukun, kikillantataj wiñasharqanku jina.
Brasil, India, China suyukunamanta economías
Kayjinata qhawaspa, dólar estadounidense qullqiqa
emergentes nisqaqa pisi kallpallawanña puririnku.
kuraynijman, términos multilaterales nisunman
Ajinamanta tukuy jallp’api, kay wataqa ñawpa sujta wicharin, mask’aspa qullqinta maypichus astawan
killapi pisita tukuy ima wiñasqa, kikillantataj kay sumajta llank’achinman chayman churaykunampaj.
materias primas nisqamanta precios internacionales Kay khuskan watamanta khuskampi, kay chiqanmanta
jawa llajtakunapi uraykun, chayrayku tukuy chiqampi suyukunaj qullqinqa uqharikunanta astawampis
inflación nisqaqa pisilla karqa. uraykun imaraykuchus kay watamanta ñawpa
killakunapi wicharij risharqa.
Kaykunata qhawaspa, qhapaj suyukunamanta bancos
centrales qullqi wasikunaqa, kay tasa de política Suyunchispi economía nacional nisqamanta
monetaria nisqata uraypi jap’inku, mana ni jayk’aj parlaspaqa, kay wata inflación nisqaqa urayllapi
pachapi chay jinaman chayarqachu, chayllapitaj waj qhipakun mana wicharinchu. Kay variación acumulada
medidas monetario – cuantitativo nisqata puririchinku del Índice de Precios al Consumidor (IPC) nisqaqa
astawan qullqi yaykumunampaj. Jinallataj ashkha junio killakama kay 2012 watamanta 1,96% karqa,
nisunman tercera tasa de inflación acumulada mas
suyukuna kay economías emergentes nisqapi
baja astawan uraypi kay Sudamerica suyukunamanta
wiñajkunaqa, chay tasas de referencia nisqata
kasqanchis. Sapa watamanta kay variación porcentual
mana kuyurichispa chayllapi jap’inku, chanta chay
nisqaqa maychus qallarirqa julio killamanta pacha
suyukunaman maykunamanchus desaceleración
2011 watapi, ñawpa kinsa killakama kay watamanta
mundial nisqa kurajta chayan política monetarianta
uraykuj jina risharqa, imaraykuchus marzo killakama
wajinaman tukuchinku ujkunamanta qichuspa,
kay tasa nisqaqa 4,03% chayasqa. Chayamantaqa,
ujkunaman yapaspa ajinamanta tukuyman
abril killamantapacha junio killakama kay tasa nisqaqa
yanapanampaj.
4,54% wicharisqa. Sumajta qhawarinapaj, khuskan
21
23. INFORME DE POLÍTICA MONETARIA
watakamaqa inflación nisqaqa sinch’ita puririn mana macroeconómico chiqan allinta puririn imaraykuchus
uraykuspa nitaj anchata wicharispa, maychus IPM gobiernoqa sumaj políticas nisqata qullqita
enero killapi kay watamanta ñanta churarqa chayman apaykachanapaj puririchin, kaywan sistema financiero
jina. sinch’ita sayarinampaj, chayman jina indicadores de
liquidez, solvencia, rentabilidad chantapis calidad de
Ñawpa khuskan watapi, inflación nisqaqa puririnampajj activos mana uraykunchu astawampis wicharin.
kay factores nisqakuna yaykun: i) kay sector servicios
chiqampi precio chanikuna mana wicharinchu Jinallataj, suyunchispi boliviano qullqinchisllataña
chayllapi saqinku; ii) tukuy mikhunamanta precio apaykachashanchis, ajina kanampaj Organo
chani mana wicharinchu; iii) jawa llajtakunamanta Ejecutivo chantapis BCB kamachinku, chaypajqa
presiones inflacionarias mana chayawanchischu; kay Reglamento de Encaje Legal ukhuman tijranku
jinataj iv) llajtamasikunapis manaña ni imata modificaciones nisqata ruwaspa, kaytaqa kunan
ninkuñachu. Jinallataj Organo Ejecutivo chantapis wata enero killamanta abril killakama aprobankuña,
Banco central de Bolivia (BCB) acciones de política kaypi kamachishan boliviano qullqinchisllataña
económica nisqata puririchinku. apaykachanapaj. Kunan khuskan watakama kay
bolivianizacion de cartera nisqaqa 74% chayan, kay
Suyunchispi qullqi apaykachanaqa ashkhata wiñarin, cartera de depósitos nisqataj 68% chayan, 2011
jawa llajtakunapiqa mana kikinta qhawakunchu watamanqa kurajwan atipan.
astawampis desaceleración global rikhukun,
suyunchispitaj tukuy ima wiñarin, servicios financieros Kay chiqanta política monetaria nisqaqa sumajta
qullqi apaykachana wasikunaqa oqharikunku, qhawan, inflación nisqa mana wicharinampaj manaqa
gas natural nisqaqa, mana ni jayk’aj pachapi jina urayllapi jap’inampaj, kaywanqa yanapashan actividad
may ashkhata poqoshan, industria manufacturera económica llank’aykuna wiñanampaj. Chayrayku
chiqampis sumajta wiñashan. Ajina, qullqiwan kay oferta semanal de títulos pisiyan, ajinamanta
wiñanapajqa llajtamasikuna sinch’ita llank’arishanchis, qullqitaqa mayk’a watapajpis mañashallanku
wasipaj tukuy imata rantikuspa, jinallataj kay inversión imaraykuchus kay sistema financiero ukhupi tasas
publica jinataj privada wiñashan chaypaj sistema activas nisqa uraykushan, kayta ruwashanku astawan
financiero qullqita mañaspa yanapashan, mana kay qullqita manunankupaj.
chiqankunallamantachu qullqi yaykushan manaqa
jawa llajtakunaman ripujkunapis, kay suyunchisman Kay wataqa watijmanta a nivel global jinataj
qullqita yawarmasikunasninman kachamushanku. regional economía qullqi apaykachanaqa p’akikuj
jina qhawakurqa presiones inflacionarias externas
Jawa llajtakunapi economía qullqi apaykachanaqa jawa llajtakunamantapis uraykurqa, ni chaypis
p’akikuj jina kaspapis, kay suyunchispi cuenta chayawanchischu boliviano qullqinchis mana
corriente, cuenta capital chantapis financiera de uraykunchu, thuruta jap’inchis, tukuy llajtamasikuna
balanza de pagos maytapuni pataman oqharikun qullqinchisllataña apayckachaspa. Kay divisas
Nisunman kayjina wiñanampaj, exportaciones nisqataqa manaña kurajta, qhipan wataspi jina
de gas natural sumajta wicharin, chantapis ranqhankuñachu, reservas internacionales jinata.
inversion extranjera directa kurajta yapakun. Kay Jinallataj kay competitividad cambiaria qullqi
chiqankunamanta qullqiqa ashkhata yaykun, tijrachina wasikunapi mana anchata uraykuchinkuchu
Reservas Internacionales Netas (RIN) nisqapaj BCB nitaj wicharichinkuchu uj nivel de equilibrio nisqapi
ukhuman, 2011 watamantaqa kunan wata qullqiqa qhipakunku.
sumajta yapaykukun.
Chantapis Organo ejecutivo ukhumanta pacha
Kay intermediación financiera nisqamanta parlaspaqa, kamachin, mana ni ima wicharinampaj, poquypis
llajtamasikuna qullqi waqaychana wasikunapi ashkha watantinta kanampaj, mikhuna mana pisianampaj, a
qullqita churaykunku, ni jayk’aj watapipis kayjinata precio justo ranqhanakupaj.
qhawakurqachu, kay waqaychasqa qullqillamantataj
wajkunaman mañanku. Ajinamanta kay qullqi Tukuy jallp’api economía mundial qullqi
wasikunaqa sumajta wiñanku, actividad económica apaykachanamanta parlaspaqa, 2012 watapi
chiqanta yanapaspa. Ajinamanta kay desempeño wicharinqa nispa qhawashanku, maychus enero
killapi kay watamanta IPM ukhupi nirqanku chayman
22
24. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
jina. Suyashanku tukuy jallp’api 3,5% wicharinqa qhawakusqanman jina, imaraykuchus economía
nispa, chanta tukuy America Latina chiqampitaj 3,4% mundial qullqi apaykachanaqa uraykun p’akikuj jina
suyashanku wicharinanta. Ajinamanta nishanku 2012 kaspa, chantapis pisillata wiñanqa ajinata organismos
wata tukukunankama, Bolivia suyupi crecimiento internacionales qutuchaykuna kay wata qallarishajtin
externo nisqaqa 2,8% chayanqa nispa, uj chhikanta nirqanku.
uraykunqa IPM enero killapi ruwasqankumanta,
2010 – 2013: INFLACIÓN RIKHUSPA CHANTA IMAYNACHUS
imaraykuchus 2011 watapi yachakurqaña KANQA
mayk’atachus uraykunan karqa. (Sapa kinsa killa ujinataj, porcentaje nisqapi)
13
Jinallataj kay materias primas nisqamanta precio 12
chanitaqa uraykunantapuni uj chhikallatapis 11
10
suyashanku. Ajinamanta kay inflación externa Bolivia
9
suyupaj 2012 watapi 0,4% chayanman, kayqa 2011 8
watamanta pisi kanman. 7,2 6,9
7
6
5,0
Suyunchis chiqanmanta parlaspaqa, maychus 5
qhawasqankuman jina, 2012 watapaj kay qullqi 4
3
wiñayqa crecimiento económico nisunman, mana 2
kuyurispa chayllapi qhipakunqa, kaytaqa enero 1
killamanta IPM nisqapi rijsichirqankuña, nispa 5% 0
dic-10
mar-11
dic-11
mar-12
jun-10
dic-12
sep-10
jun-11
mar-13
dic-13
sep-11
mar-10
jun-12
sep-12
jun-13
sep-13
jinataj 6% kanqa nispa. 2013 watapajtaj kay qullqi
wiñayqa kanman nin 4,8% jinataj 6,2%, kunan
FUENTE: Instituto Nacional de Estadística - Banco Central de Bolivia
2012 watapi imaynatachus llank’akushan kikin ELABORACIÓN: BCB- Asesoría de Política Económica
jamuj watapajpis kanqa nin. Suyunchismanta kay NOTA: El gráfico incluye intervalos de confianza en torno al escenario central
(la parte más clara es consistente con un intervalo de confianza de
proyecciones nisqaqa, organismos internacionales 90%)
qutuchaykunamanta jina kikin kanku, chayrayku
nishanku Bolivia suyupi kay 2012 watapaj crecimiento Imataj jucha kanman, kay inflación nisqa
qullqi wiñayqa, promedio mundial jinataj regional wicharinampajri: suyunchis ukhupi demanda
nisqamanta patapi kanqa. interna kallaspapuni; Paray pacha, ch’aquiy pacha
tarpuykunaman taripajtin poquyqa mikhunapaj mana
Kayta yachaspa, Bolivia suyumanta cuentas externas ashkha kanmanchu; precios relativos nisqaman
2012 watapi mana wicharinqachu nitaj uraykunqachu atinkuman yapaykuyta; Jawa llajtakunamanta
chayllapi qhipakunqa. Jinallataj qhawakushan cuenta inflación taripawasunman jinallataj kay crecientes
corriente ukhupi superávit nisqaqa uraykunqa, flujos de capital chayawasunman, chay jucharayku
imaraykuchus chay importaciones de bienes de socios comerciales nisqakunaqa tukuy imata
capital jinataj intermediarios, kay proyectos publicos atinkuman wicharichiyta kayqa apreciación de las
chantapis privados wakichiykuna ruwakunampaj monedas nisqapi kutipunman.
wicharishan, chanta kay remesas qullqi apachikupi
uraykushan imaraykuchus Argentinamanta, Chayrayku jawa suyukunapi tukuy ima uraykuj
Españamanta llank’ajkunaqa manaña ashkhata jina kanman chayqa, astawampis kay economías
apachimushankuñachu. Uraykun disminución de avanzadas jinataj emergentes qhapaj suyukunapi,
superávit imaraykuchus restricciones cambiarias suyunchispajqa mana walijchu kanman, imaraykuchus
churakun, chantapis remesas pisiyan chay suyukunapi precios internacionales chay materias primas
llank’ay manaña tarikusqanrayku. nisqamanta uraykunmanchá, chayqa mana allinchu.
Suyakun Bolivia suyupi inflación kay wata Pikunachus qullqimanta yachanku chantapis
tukukunankama 5% chayananta, ajinata IPM ukhupi kamachisqa kashanku autoridad monetaria jina
rijsichikurqa, 4,25% jinataj 5,75%; chanta 2013 políticasninta apaykachanankupaj, Organo ejecutivo
watapitaj kay tasa 4,5% chayanman nin (kashanman nisqawan khuska llank’anallankupuni tiyan, moneda
2,5% - 6,5%, ukhupi). Kay proyecciones nisqata nacional qullqillata apaykachanapaj, ajinamanta
rijsichikushan maychus entorno internacional suyunchis wiñanampaj yanapashanchis.
23
25.
26. BANCO CENTRAL DE BOLIVIA
Tembikuatia ñemomichivae
Mboapi yasirupi, kuae arasa mokoi eta pañandepo Ñane rëtaguasupe korepoti jepi jendapeño opita,
mokoipe, opaeterupi oyekua keräi mbegueyaerupi kuae arasape mbaeti mbate oyekua jepi ogueyivae.
korepoti jepi oyeupi jokorai oyeecha mbaravikiaporeta Jokoraiñovi mbae mbaereta jepire oñangarekovaereta
jepi niringo jëtaguasuretarupi EEUU jare Japónpe. Indices de Precios del Consumidor (IPC jee
Erëi irü mboapi yasirupi omboipi ogueyi ojo karaiñeepevae) jei yasi araroi 2.012 jaeko 1,96%,
korepoti jepi Zona Euro jeevaerupi. Oyeecha keräi kuae oechakako mbaeti mbate ñande korepoti ogueyi
tëtaguasureta oikokatupotama yoguiraja vaerupi opa jepi iru tentaguasureta Sudamericape. Kuae arasa
mbae mbaereta iyagui jokoraï oyeecha Brasil, India, mboapi yasire mbaeti nunga oyekua kuae tekore
Chinapevi erëi mbaeti jeietembate kuae teko jokope. oñemboipi yasi aratinipevae 2.011pe, oipiti ndipo yasi
yaguiyepe 4,03%, jaema yasi araiviguive omboipi
Kuae teko opaete tëtaguaguasuretarupi oyekua michimirupi ogueyi ojo jepi 4,54%pe. Ereingatu
jekopegua, ova yasireta oasavaepe, jare opaete mbaeti oyekua tekorai jesegua oimerambueve mirata
itane, mbaravikiaporeta oiporuvae jare opaete mbae IPM jeevaerupi kuae yasi yasipi 2.012pe
mbaereta jepi ogueyi ojoramo, jokoräivi korepotireta
jepi ogueyi ojo oiko. Ogueyivaera ani oyeupivaera ñande korepoti
jepi oimeko mbae ejekopegua: i) oñemoikavi jepi
Jaeramo, korepoti iñovatuareta, mbaetima opaete mbaemae ojo ovae tentañavopevae: i, endi,
okovarambate oiporukareta ikorepotiyave jekuaeño itaneipitu, (agua, luz, gas) ii) mbae mbaereta yauvae
mbeguerupi ombokuakuavaerä guiraja. Erëi oimevi iru jepi oyovake jepi opaeterupi; iii) Iru tentaguasureta
tëtaguasu ikorepotikatu yoguirajavaereta ikorepotireta ikorepoti ogueyiyave mbaeti ñanemanbeko mbate
jepi mbaeti ogueyi ani oyeupi, erei jokuae iyagui jare iv) tenta iporeta mbaeti oñemambeko kuae
ojovaereta omboipi oeka keräirupi oasayepe kuae tekore. Jokoraimiñovi omomirata kuae ñande
tekogui. korepotiregua ñande ruvichaguasureta jare ñande
Arasa mbiterupi, korepotindive oparavikivaereta korepoti iñovatuaguasu Banco Central de Bolivia
täta oikorai echa mbaeti oikuakavireta keräitara (BCB) jeevae
tëtaguasu Grecia oasayepe mbiagui jokoraiño Ïru tëtaguasuretarupi mbaravikireta oñeokenda
España jare Italiavi. Kuae tekore oñemboyaye keräi yoguirajarambueve, ñane rëtaguasupe mbaravikireta
EE.UU imbaravikiguareta mbaetima ombokuakua oñembokuakua ojo, mbaraviki itaneipituregua,
ikorepoti jare kuae teko ombya iru omboipitaramo gas natural jaema kuae mbaravikikuakuaregua
omombaraviki ikorepotivaeretare. karambuerupi oyepovae (oñemboguapi kaviyae
Jaema niringoreta ikorepoti, dólar jeevae, oyeeya ñanemaendua vaerä jese) Mbaeaporegua
oñemomiratareta iru tëtaguasurupi jare oekareta industria manufacturera jeevae okuakua ojo
keräi omombaraviki jare okuakuavaerä ojo. Iru echa oyeporuka korepoti, kianunga oipota oyapo
tëtaguasureta ikorepoti ogueyi jepi ojo ova yasi añetetepegua kuaenunga mbaravikiretape. Jokoraiño
mbiterupi jare oyeecha keräi omboyeviyereta ikorepoti iru tëtaguasupeguareta yogueru ikorepotindive
jepi omboativae yasi iyipi kuae arasapevae oparavikivaerä koropi.
25