Galilo Galilei astronomo italiarrak lehen aldiz bere teles- kopioarekin zerura begiratu eta objektu bat behatu zueneko 400. urteurrena beteko da hilaren 30ean. Ger- taera garrantzitsu eta iraultzailea izan zen fisikan eta bereziki astronomian, izan ere, ordura arte begi-bistaz ikus zitekeenak mugatzen zuen ezagutzen zen unibertsoa. Galile- ok bere teleskopioa zerura begiratzeko erabiltzeak muga horiek zabaldu zituen, eta horrela objektu gehiago ikusi eta ordura arte ezagutzen zirenak zehatzago behatu ahal izan ziren. Gertaera garrantzitsu hau omentzeko ekitaldi eta jarduera des- berdinak antolatu dira azaroaren 30erako, astronomiaren urtea izendatu den 2009 honetan. Interneten ere aurki daiteke ospaki- zun honetarako tarterik, besteak beste, “Fisikaren inauteria” deri- tzon jarduera abiarazi dute Carlo Ferri italiarrak eta Roger Oliva kataluniarrak beren astrofisikari buruzko “Gravedad Cero” bloge- an. Jarduera irekia da, eta parte hartu nahi duen edozein blogarik aste honetan bere blogean fisikarekin zerikusia duen sarrera bat egitea besterik ez du egin behar; bihar da azken eguna. Antola- tzaileak sarrera horien guztien link-ak bilduko dituzte eta hilaren 30ean, Galileoren lehen behaketaren urteurrena betetzen den egunean hain zuzen ere, “Gravedad Cero” blogean argitaratuko di- ra link guztiak. Era honetan fisikari buruzko elkargune bihurtuko da bloga oraingo honetan. Dagoeneko ekimenean parte hartzeko interesa azaldu dute hainbat blogarik, eta antolatzaileak oso pozik daude izandako ha- rrerarekin. Blogik eduki ez baina parte hartzeko gogoa duen edo- norentzat ere badago lekurik, gune publiko bat egokitu baitute antolatzaileek horretarako. Honi guztiari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, bloga bisitatzea baino ez dago. (www.gravedad-cero.org) “Matematikaren inauteria” izeneko antzeko jardueran du oina- rria ekimen honek. “Matematikaren inauteria” delakoa duela den- bora bat nazioarte mailan martxan jarritako ekimena da eta hila- betero blog desberdina dauka elkargune. Fisika arloan halako ekimena abian jartzen den lehen aldia da, eta honi jarraipena emateko proposamena egin dute antolatzaileek. Nazioarteko oihartzuna izango du ekimenak, izan ere, “Gravitat-zero” izen be- reko Italiako blogak ere aldi berean egin baitu deialdia bere he- rrialdean, eta Unione Astrofili Italiani erakunde garrantzitsuaren babesa du. Nabarmendu beharra dago sarrerak ez duela fisikari buruzko testu zientifiko bat izan beharrik, fisikarekin zerikusia duen edo- zein motako idatzia izan baitaiteke. Hortaz, hemen dute fisikak zerbait inspiratzen dien guztiek parte hartzeko gonbidapena.

1. GARA 2009 11 26 osteguna Zientzia 25
BIOLOGÍA
Científicos descubren moléculas
anticogelantes en escarabajos
Investigadores de la Universi-
dad de Notre Dame en EEUU
han descubierto, gracias a un
escarabajo de Alaska que so-
b r ev ive a m e n o s 6 0 g r a d o s
él en el trabajo y luego en casa, otra vez», se la- zando el Bliss (un tablero con letras, pala- centígrados, una gran molécu-
menta. Pese a todo, Pesquera sigue teniendo un bras o pictogranas que se señalan con el de- la «anticongelante» que podría
casco con puntero en casa, porque su sueldo no do), pero las personas con enfermedades de- proteger los tejidos biológicos
le permite hacerse con una máquina de Iriscom generativas van perdiendo la capacidad de de la congelación a bajas tem-
para su uso particular. marcar las casillas. Este sistema es mucho peraturas. Los resultados del
«Recuerdo cómo, al principio, costaba hacer- más amplio en cuanto a gente que lo puede estudio se publican en la revis-
te al manejo. Intentaba empujar el ratón, pero utilizar y más rico en el lenguaje». ta “Proceedings of the National
no funciona así. Hay que olvidarse, fijar la mi- El acceso cómodo que la máquina ofrece a Academy of Sciences” PROCEEDINGS OF THE
rada, y el ratón te sigue. Es mucho más ágil que Internet y programas específicos de apren- A diferencia de los anticonge- NATIONAL ACADEMY OF
todo lo anterior, permite saltar de un docu- dizaje para niños hace posible que los me- lantes convencionales, que son CIENCES
mento a otro con facilidad y abrir nuevas ven- nores con discapacidades severas puedan moléculas pequeñas y más efi- November 24, 2009; 106 (47)
tanas», comenta Pesquera. aprender con cierta normalidad. Hasta aho- caces en altas concentraciones,
Aspace Nafarroa acaba de hacerse con dos ra, incapaces de escribir, se quedaban fuera los anticongelantes de molécu-
nuevos equipos, que han recibido una subven- del proceso formativo, pero gracias a avan- las grandes y pesadas evitan la producción del hielo a
ción del 80% por parte del Estado y se han colo- ces como éstos pueden seguir el ritmo de la concentraciones relativamente bajas al unirse a los cris-
cado en el centro de Zizur y en la sede de la or- clase, leer libros y comunicarse con sus com- tales de hielo y evitar su desarrollo.
ganización en Iruñea. Uno de los nuevos pañeros mediante el sintetizador de voz.
usuarios del sistema es Pedro Larumbe, que su- Otxoa recuerda el caso de un niño que em-
frió un accidente de tráfico y ahora sólo es ca- pleaba el sistema de Iriscom para hacer la
paz de mover los ojos. Delia Otxoa, una de los tarea del colegio y que, al final, su madre tu-
responsables de Aspace, explica que las posibi- vo que pegar papeles en la pantalla del orde- NUEVA ZELANDA
lidades del programa son increíbles. «El siste- nador y tapar varios iconos. En cuanto la
ma puede significar un salto muy importante madre se despistaba, al niño se le escapaba
Bloques de hielo de grandes
en la comunicación de personas con problemas la vista hasta los juegos y no había forma de dimensiones se acercan a la costa
serios de movilidad. Hasta ahora se viene utili- que empezara con los deberes.
Unos cien icebergs continúan aproximándose hacia Nue-
va Zelanda y algunos se hallan ya a solo 250 kilómetros
Fisikaren inauteria del sur del estado. Los bloques de hielo, varios de más de
200 metros de longitud y 30 de altura, avanzan a una ve-
locidad de 1,5 kilómetros por hora hacia al isla de Stewart
en el extremo sur de la costa neozelandesa, según imáge-
Ane GARCES Astrofisikaria nes de un satélite.
Aunque estas aguas no son una ruta marítima habitual,
las autoridades han emitido un aviso a todas las embar-
G
Fisika arloan halako alilo Galilei astronomo italiarrak lehen aldiz bere teles- caciones para que estén alerta ante los icebergs.
kopioarekin zerura begiratu eta objektu bat behatu A medida que los icebergs se acerquen a la costa, repre-
ekimena martxan zueneko 400. urteurrena beteko da hilaren 30ean. Ger- sentarán una mayor amenaza para los barcos, pero tam-
taera garrantzitsu eta iraultzailea izan zen fisikan eta bién se empezarán a derretir por la mayor temperatura
jartzen den lehen bereziki astronomian, izan ere, ordura arte begi-bistaz del agua, por lo que la mayoría no llegará a tierra firme.
ikus zitekeenak mugatzen zuen ezagutzen zen unibertsoa. Galile- Esto fue lo que ocurrió en 2006, cuando varios bloques
aldia da, eta honi ok bere teleskopioa zerura begiratzeko erabiltzeak muga horiek de hielo se deshicieron a apenas 25 kilómetros del sur de
zabaldu zituen, eta horrela objektu gehiago ikusi eta ordura arte Nueva Zelanda y otros fueron arrastrados hacia el oeste
jarraipena emateko ezagutzen zirenak zehatzago behatu ahal izan ziren. por la corriente.
Gertaera garrantzitsu hau omentzeko ekitaldi eta jarduera des- Los científicos sospechan que los icebergs se despren-
proposamena egin berdinak antolatu dira azaroaren 30erako, astronomiaren urtea dieron hace casi una década de la meseta helada del Mar
izendatu den 2009 honetan. Interneten ere aurki daiteke ospaki- de Ross en la Antártida.
dute antolatzaileek. zun honetarako tarterik, besteak beste, “Fisikaren inauteria” deri-
tzon jarduera abiarazi dute Carlo Ferri italiarrak eta Roger Oliva
kataluniarrak beren astrofisikari buruzko “Gravedad Cero” bloge-
an.
Jarduera irekia da, eta parte hartu nahi duen edozein blogarik ASTRONOMÍA
aste honetan bere blogean fisikarekin zerikusia duen sarrera bat
egitea besterik ez du egin behar; bihar da azken eguna. Antola-
tzaileak sarrera horien guztien link-ak bilduko dituzte eta hilaren
Sarrerak ez du 30ean, Galileoren lehen behaketaren urteurrena betetzen den
egunean hain zuzen ere, “Gravedad Cero” blogean argitaratuko di-
fisikari buruzko testu ra link guztiak. Era honetan fisikari buruzko elkargune bihurtuko
da bloga oraingo honetan.
zientifiko bat izan Dagoeneko ekimenean parte hartzeko interesa azaldu dute
hainbat blogarik, eta antolatzaileak oso pozik daude izandako ha-
beharrik; fisikarekin rrerarekin. Blogik eduki ez baina parte hartzeko gogoa duen edo-
norentzat ere badago lekurik, gune publiko bat egokitu baitute
zerikusia duen antolatzaileek horretarako. Honi guztiari buruzko informazio
gehiago nahi izanez gero, bloga bisitatzea baino ez dago.
edozein motako (www.gravedad-cero.org)
“Matematikaren inauteria” izeneko antzeko jardueran du oina-
idatzia izan daiteke. rria ekimen honek. “Matematikaren inauteria” delakoa duela den-
bora bat nazioarte mailan martxan jarritako ekimena da eta hila-
betero blog desberdina dauka elkargune. Fisika arloan halako
ekimena abian jartzen den lehen aldia da, eta honi jarraipena
emateko proposamena egin dute antolatzaileek. Nazioarteko
oihartzuna izango du ekimenak, izan ere, “Gravitat-zero” izen be-
reko Italiako blogak ere aldi berean egin baitu deialdia bere he-
rrialdean, eta Unione Astrofili Italiani erakunde garrantzitsuaren
babesa du. GALAXIA Astrónomos del Observatorio Europeo Austral (ESO)
Nabarmendu beharra dago sarrerak ez duela fisikari buruzko fotografiaron desde Chile cómo la galaxia Centaurus A se comió a
testu zientifiko bat izan beharrik, fisikarekin zerikusia duen edo- otra, del tipo espiral, hace entre 200 y 700 años. Centaurus A es la
zein motako idatzia izan baitaiteke. Hortaz, hemen dute fisikak galaxia elíptica gigante más cercana a la Tierra. ESO
zerbait inspiratzen dien guztiek parte hartzeko gonbidapena.