SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 19
18
LAP
NT´UI DE GA HÑAKI.
NIDOS DE LENGUA.
1
SUBSECRETARIA DE EDUCACIÓN MEDIA SUPERIOR Y SUPERIOR
DIRECCIÓN GENERAL DE FORMACIÓN Y SUPERACIÓN DOCENTE
DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN NORMAL
ESCUELA NORMAL ‘‘VALLE DEL MEZQUITAL’’
CLAVE C.T 13DNL0003F
LIC. PRIMARIA INTERCULTURAL BILINGÜE.
CURSO:
TALLER DE HÑÄHÑU.
INTEGRANTES:
JESSICA CANO VAQUERO.
ESTEBAN DAMIÁN.
RAFAEL PENCA.
DEYADIRA ZÚÑIGA.
PROFESOR:
ADÁN LORA QUEZADA.
4° SEMESTRE
‘‘NIDOS DE LENGUA”
2
YA BEFI (ÍNDICE)
H´EMI
Ya mudi noya……………………………………………………..3
Introducción………………………………………………………4
¿Te b´e a nuna b´efi?..................................................5
¿Qué es este trabajo?................................................6
YA KÄ’TSI DE RA GANADA………………………………….7
PLANTAR UNA GRANADA…………………………………..8
YA THAXA XÄT´A………………………………………………9
NOPALES ASADOS…………………………………………….10
YA MFO T´OXGU DE GA ZANTHE…………………………11
PORTA CELULAR DE IXTLE………………………………..12
YA MANT`A XAT`A NE YA MANXA THAXI….………….13
NOPALES REVUELTOS Y ELOTES ASADOS………….14
Te da pähe……………………………………………………..…15
Conclusiones…………………………………………………….16
To´o manga nuya noya (Bibliografía) .………………….17
Ra ya ko´i (Anexos)……………………………………………18
3
Ya mudi noya.
Ngea da pädihe ge ko nuna befi ha di yohe ko ma hñakihe njabu da yopa hoke ma
muntsihe pa sta mpefi con ma hñaki, di pahe ge ra ya inmi ne pe ko nuhu ha mi ne
bithoki ya befi ne bi hoy sta yopa hoke.
Ko ra nfaste ra xahnate, bi thoki nu ya nt´o hñaki pa sta tsahe ga yo ko ma mudi
hñkihe nuya pa ga padihe ma na xa hño ne inga doma ra t´aha, hange bi nja de ga
yo hñaki.
Ya befi bi thoki nsa bi ña de ga hñahñu de nsa na hñaki nge pa sta pahe ra ya noya,
mutho bi xike ge sta yofohe Nubia de ga yo hñaki hange bi b´eni nuna befi.
Nuna da hokhe pa ga handhe hanga tsa ga faste ko ra bai ma hñakihe, njabu nubu
sta nxahnate tsa ga faste ko ya notsi .
Ma handihe bia nuya befi bi thoki ko ma hñakihe habu da pahe madi na zi yoho ma
noya.
4
Introducción.
Nos percatamos que el nido de lengua sin duda alguna es una forma muy
significativa de trabajar con la revitalización de las lenguas, por lo que volvimos a
retomar esta estrategia, claro que no todos estuvieron conformes, pero con quienes
les importo realizamos el trabajo y aprendimos mucho.
Con la coordinación del docente, se realizaron los nidos de lengua, esto en beneficio
de un aprendizaje más práctico y fuera de lo monótono.
Las actividades desarrolladas fluyeron de forma monolingüe, eso es en hñähñu, ya
en la práctica de los escritos fueron, como pueden notar, en forma bilingüe.
Considerar a estas actividades en pro de un modelo para recuperar y preservar las
lenguas indígenas, supone un compromiso más grande, no solo como docentes,
sino como integrantes de una cultura con una identidad totalmente original.
A continuación se desglosan las actividades desarrolladas, en donde el contacto
directo con la lengua fue de gran importancia, y claro, una que otra palabra fue
almacenada en nuestro cerebro
5
¿Te b´e a nuna b´efi?
Na befi honi da uti un ya “Nt´ui de ga hñaki”. Peni de n ara befi bi thoki n ara xahnate
ra thuhu Lois Meyer ne ra Benjamín Maldonado ge mi honi nara nfaste ko ya hñaki
ra mengu Oaxaca.
Ha ndunthi ya hnini xa thoki nuna befi de ga nfaste de ra hñaki.
Honi na ra mfeni de un ma baihe ne de ra te ma hñakihe ma yohni hara tuka hnini
habu mi yo mi bedi ya hñaki ko ya nana.
Bu ga ñahe de ya nt´ui de ga hñaki ngea di yohe ha nara hnini habu ya ingi ñ anura
mudi hñaki ma na di hneki ko ya bäsjai.
Na ra nfaste pa ra te ma hñakihe mutho da ehe de ra b´ai de un to pädi un ra hñaki
ne nuya befi mutho da hyoki ya jai de ya hnini.
Nubu, na ra nt´ui de ga hñaki nara muntshi habu tsa gi mpefi ko un ri hñaki ne nuyu
ya befi gi hoki ra mengu de ya mudi hnini.
6
¿Qué es este trabajo?
Es una forma de presentar las actividades denominadas “Nidos de lengua”. Dentro
del experimento del nido de la lengua que la educadora y lingüista Lois Meyer y
Benjamín Maldonado han impulsado como un modelo para recuperar y preservar
las lenguas indígenas de Oaxaca.
Se toman como ejemplo en muchos lugares en los que se trabaja en revitalización
de la lengua.
Recupera la conciencia de mantener la cultura y preservar la lengua, en especial en
las comunidades donde se ha perdido o se está erosionando su uso por parte de
las madres.
Cuando hablamos de revitalizar una lengua, estamos en una situación donde la
lengua ha perdido espacios y empieza a usarse cada vez menos, incluso ya no es
la lengua materna de las generaciones jóvenes.
El empujón para la revitalización de las lenguas debe venir de los propios indígenas
y el control inicial de los nidos lingüísticos debe ser llevado a cabo por la comunidad.
Por lo tanto, un nido de lengua es un nicho en donde se encuentra una interacción
directa con la lengua materna, esto a partir de actividades que los pueblos
originarios realizan cotidianamente.
7
YA KÄ’TSI DE RA GANADA.
Pa sta kä’tsihe ma ndapo mutho ga hahe ra bai, na ra pico ne ra pala. Da ho’ñe
habu mi ja ra jai ne into sta thogi pa inda du.
Mi t’ena ge pa xa da te ne da unga ra nda ne da po’ti ra yoho ra zäna.
Ha ra ya hnini ma ge ya behña ingi za da po´ti ngea inga tee. Da hoke na ra otsi ne
bi thai ya jai ne bi tu’ta ya t’aa (granada).
Nu ya jai bi thaki bi yapa pengi pa xa gomi ya bai ma ndapohe.
Bi xit´i ya dehe ne bi xihke ge sta Hande pa ge na hmiki ra sema sta xitahe ra dehe.
Bi xihke nehe ge da thogi na jeya bu da kä’tsi xa hño pa da unga ra nda.
Xahma ha ngea x ara nkuhi ne da za ga tsihe.
8
PLANTAR UNA GRANADA.
Para poder plantar una granada, primero trajimos las matas, un pico y también una
pala.
Buscamos un lugar en donde la tierra se vea un poco más suelta y en donde no
pasara la gente para que no la pisaran y esta no se muriera, antes decían que ara
que una granada diera fruto era necesario esperar un año y era necesario plantarlas
en el mes de febrero, en las comunidades suele decirse que las mujeres no pueden
plantar árboles frutales pues este no crecería.
Posteriormente hicimos un oyó sacamos la tierra y colocamos la granada, la tierra
que habíamos sacado la volvimos a colocar para tapar las raíces de nuestra
granada colocamos un poco de agua y volvimos a hacer lo mismo puesto que
plantamos dos, les echamos agua y nos dijeron que nos organizáramos para regarla
una vez a la semana y que no perdiera su humedad también nos comentaron que
si la cuidábamos bien en un año ya estaríamos comiendo granada, ojala en un año
ya estemos degustando de esos frutos puesto que son deliciosos.
9
YA THAXA XÄT´A.
Da mudihe ko ra tsoge de ya tsibi, njabu xa tutsi ra doyo.
Bi tha ya xät´a ne da hakui´he ya mini. Nubu ya xa ntäxi da huxe hara doyo pa xa
da.
Bi tutsi ya ñi, ya axi nehe pa xa thaxi. Ma na ma ntsitsi mi heni ya denxi haya xi xeni.
Nubu bi da ya xät´a bi thaki de ra doyo ne bi byeki. Ha ra mada bi njuni ya ñi, ya axi
ne bi xipi na bena ra dehe ne ya u.
Ne pub i thuxa ya xat´a bi ani k ora ntatsi, mi be ra dehe ne bi xiti. Ko na ra tuki ya
juni bi thoki ya hme pa sta ñunihe.
Bi thogi de ga ñi pe xa mra nkui.
10
NOPALES ASADOS.
Comenzamos prendiendo una lumbre y colocando un comal, posteriormente le
quitamos las espinas a los nopales, una vez limpios los colocamos en el comal para
que fueran asados, no se cortan se colocan enteros, colocamos también chiles, ajo
para que se cosieran.
Otros de mis compañeros corto cubitos de cebolla, una vez que los nopales
estuviesen asados y cosidos, se sacan del comal y se cortan en pequeños
rectángulos.
En el molcajete se colocan los chiles asados, el ajo, y se le coloca un poco de sal y
agua, molemos todo y agregamos los nopales en cuadritos asados, revolvemos muy
bien y colocamos un poco de agua si le falta.
Para las tortillas tomamos un poco de masa y las vamos oprimiendo con las manos,
le vamos dando forma circulas y las vamos colocando en el comal para que se
cosan. Una vez cosidas las vamos volteando para que no se quemen y las vamos
sacando del comal para que estén cosidas.
Nos pasmos de un poco de chile pero aun así estaba muy rico.
11
YA MFO T’OXGU DE GA ZANTHE.
Ya mi tha ya n’thai de ga zanthe ne ya yofri. Da mihe nara yofri ne da hoke na ra
ntha’ti
Nepu di hoki nara bahni pa gi jut’i pe inga ndunthi pa da thogi ma ra njabu. Gi ote
yomo ne goho bäni nepu gi pengi njabu de ga ñei ne de ga ngahä.
Xa hñei ngea xa ne gi pode ne gi jut´ xa hño. Bi ugi ma zaha ngea insta hoki he, xa
mebu da huahe ngea mi tsoki ne mutho ga yo pa hokihe.
Nubu bi uadi pa ra gu bi tsoki na ra ntha´ti xa ma ne bi mihi ko ra nthegui ko ya yofri.
Ma hoto pe xa ra hñei ga hoke, ma ntsi bi ho ngea tsa ga hoke ya fox ayee ko nua
da pahe, inga ze´ha ya mfo t´oxgu de ga zanthe.
12
PORTA CELULAR DE IXTLE.
Para esta actividad comenzamos tomando el lazo de ixtle con un gancho después
tomamos otro gancho he hicimos un pequeño nudo, después de hacer una pequeña
vuelta tuvimos que jalar el ixtle hacia dentro lo jalamos bien pero no tan apretado
puesto que si no daría paso a las demás vueltas ,se tiene que hacer 24 vueltas o
tipos nudos posteriormente regresas y así le vas dando vueltas a una pequeña
trenza que va saliendo de izquierda a derecha y viceversa es complicado puesto
que necesitas jalarlo bien necesitas apretarlo pero no tanto.
Nos dolieron muestras manos puesto que no estamos acostumbrados hacer esto
tardamos en terminar por que nos equivocamos mucho en los nudos teníamos que
empezar de nuevo así para terminar tuvimos que hacer su alzadera la alzadera ya
es más fácil puesto que esta es una sola trenza de varias vueltas en el nudo estas
a partir del gancho y del ixtle.
Esta artesanía está un poco complicada pero muy buena ante la vista mis
compañeros les gusto he inclusive trataremos de hacer pulseras a la próxima vez
con la misma trenza que se hace para esta artesanía.
YA MANT`A XAT`A NE YA MANXA THAXI.
13
Bi tha ya xat`a ne na ra ntsitsi bi eki ko ya jua`i ra ya zi xeni pa da hutsi na ra tsoye.
Nepu bi thutsi ya dehe ko na ra tuki ya u. ko ya za bi tsoge ya tsibi ne bi thu tsi ya
tsoye.
Nubù ya bi da, gi haki ne gi tsopu da buda ra dehe. Ha ya tsibi bi hutsi na ra doyò
ko ya ñi ya axi ga dodimaxi, ne bi thaxi, nubi bi da bi thaki.
Ha na ra mada ko na ra tuki ya u bi thanti ya axi, ya ñi ne ga dodimaxi ne na ra
tuki ya dehe.
Bi thutsi ya xat`a ha ya nada ne bi ani. Nepu, ko n ara tuki ya juni bi thoki ya hme pa
sta ñunihe.
Un ya manxa za bi thutsi getho ra tsibi pa xa thaxi, himbi thaki gatho ya xi ngea buina
xa zati.
Na ra nkuhi pant`a xat`a nu`a da tsihe.
NOPALES REVUELTOS.
En esta ocasión una de nuestras compañeras trajo nopales, otro más los corto con
un cuchillo en pequeños trozos para ponerlos a hervir en la olla, posteriormente
14
colocaron agua con un poco de sal. Prendimos la lumbre y colocamos entonces la
olla con los nopales y agua para que hirvieran. Después que se allá cosido los
nopales los quitamos y escurrimos el agua.
En la lumbre pusimos el comal con chiles, ajos y jitomates, los cosimos y
esperamos, posteriormente los quitamos, y los colocamos en el molcajete. Ya en el
molcajete colocamos sal y agua, se molió, le agregaron los pequeños trozos de
nopal.
Los elotes solamente los colocamos a orillas de las brasas para que se fueran
asando, no les quitamos todas las hojas porque si lo hacíamos se quemarían.
Otro compañero estaba cortando un poco de cebolla, entonces cuando se terminó
de picar la cebolla, juntamos todo en el molcajete y se revolvió, así hicimos un
delicioso platillo denominado nopales revueltos del cual degustamos.
Te da pähe.
15
Di benihe ge nu ra mpefi con ya nt´o hñaki . xa bi nfaste pa sta yohe ha na ra muntsi
habu da mpefihe ko ma mudi hñaki di pähe bia ge tsa ga hoke nuna befi ha ma
ngunt´udi habu maga mahe de ga xahnate.
Nuna nfudi de ya mudi hñaki bi umbi kada ma ntsitsi na ra befi, ra befi ge ne da pädi
tengu ra hyoni de un ma ba´ihe ha na ra ndanga hnini ne hanga ma hñaki uni nara
hmi hi´ñabu gi tsudi.
Ya befi bi thoki para nfaste ya mudi hñaki bi uni nara hoga mfeni pa nu´u inmi pädi
tenu ra hyoni, gatho bi nfaste ne da tsahe da pädihe ra ya noya insta odehe.
Na ra ntuti de nuna faste pa ya mudi hñaki ge da hohe ngea da tsahe da hande ne
da tsahe da thani njabu di pähe ge ha di yo di pädi ma na ge bu sta koihe mbo de
ha ra ngunt´udi.
CONCLUSIONES.
16
Sin duda alguna, la utilización de los nidos de lengua fueron de gran ayuda para
estar en contacto directo con una estrategia que podríamos aplicar en un futuro para
con nuestra práctica docente.
Comenzar con la revitalización de las lenguas significa que cada integrante debe
conocer y comprender la importancia de estar inmersos en una diversidad que nos
brinda una identidad única.
Las actividades desarrolladas dieron paso a esa sensibilización que a algunos
requería, estuvimos inmersos en actividades en donde se participó y claro, pudimos
acaparar palabras en lengua materna que no conocíamos.
Es una forma de trabajar la parte de la revitalización de forma lúdica y, a nuestro
parecer, de una forma en la que acaparamos más significado que estando
encerrados en el aula.
To´o manga nuya noya.
17
 Chomsky, Noam, 2005, “El socialismo de Estado y el capitalismo de Estado”,
en La Jornada, 11 de julio, México.
 Meyer, Lois y Fernando Soberanes Bojórquez, 2009, El nido de la lengua,
orientación para sus guías, Colegio Superior para la Educación Integral
Intercultural de Oaxaca, México.
 Salomón Nahmad. 2010. Nido de lengua, un diálogo sobre educación
indígena intercultural entre Chomsky, antropólogos y educadores.
BIBLIOGRAFÍA.
 Chomsky, Noam, 2005, “El socialismo de Estado y el capitalismo de Estado”,
en La Jornada, 11 de julio, México.
 Meyer, Lois y Fernando Soberanes Bojórquez, 2009, El nido de la lengua,
orientación para sus guías, Colegio Superior para la Educación Integral
Intercultural de Oaxaca, México.
 Salomón Nahmad. 2010. Nido de lengua, un diálogo sobre educación
indígena intercultural entre Chomsky, antropólogos y educadores.
18
Ra ya ko´i (Anexos)

Más contenido relacionado

Similar a Nido 2

Similar a Nido 2 (20)

Final
FinalFinal
Final
 
Recetas de nidos de lengua
Recetas de nidos de lenguaRecetas de nidos de lengua
Recetas de nidos de lengua
 
Recetas de-nidos-de-lengua2
Recetas de-nidos-de-lengua2Recetas de-nidos-de-lengua2
Recetas de-nidos-de-lengua2
 
Taller # 6 - Guia Enseñanza # 6
Taller # 6 - Guia Enseñanza # 6Taller # 6 - Guia Enseñanza # 6
Taller # 6 - Guia Enseñanza # 6
 
Trabajo final
Trabajo finalTrabajo final
Trabajo final
 
Cavando Letras. Leer y escribir para encontrar un tesoro N° 5
Cavando Letras. Leer y escribir para encontrar un tesoro N° 5Cavando Letras. Leer y escribir para encontrar un tesoro N° 5
Cavando Letras. Leer y escribir para encontrar un tesoro N° 5
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Lectura motivadoras oraciones epo-2-ciclo
Lectura motivadoras oraciones epo-2-cicloLectura motivadoras oraciones epo-2-ciclo
Lectura motivadoras oraciones epo-2-ciclo
 
Revista mayo-junio
Revista mayo-junioRevista mayo-junio
Revista mayo-junio
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 
Proyecto
ProyectoProyecto
Proyecto
 

Más de MiriamAlejandraPM

Términos básicos en Internet
Términos básicos en InternetTérminos básicos en Internet
Términos básicos en InternetMiriamAlejandraPM
 
Planeación didáctica de español
Planeación didáctica de españolPlaneación didáctica de español
Planeación didáctica de españolMiriamAlejandraPM
 
Informe de la tercera jornada de observación
Informe de la tercera jornada de observación Informe de la tercera jornada de observación
Informe de la tercera jornada de observación MiriamAlejandraPM
 

Más de MiriamAlejandraPM (9)

Conceptos de segundo orden
Conceptos de segundo ordenConceptos de segundo orden
Conceptos de segundo orden
 
Planificación didáctica
Planificación didáctica Planificación didáctica
Planificación didáctica
 
Jornada de observación
Jornada de observaciónJornada de observación
Jornada de observación
 
Temas de las exposiciones
Temas de las exposiciones Temas de las exposiciones
Temas de las exposiciones
 
Términos básicos en Internet
Términos básicos en InternetTérminos básicos en Internet
Términos básicos en Internet
 
Mapas conceptuales
Mapas conceptuales Mapas conceptuales
Mapas conceptuales
 
Planeación didáctica de español
Planeación didáctica de españolPlaneación didáctica de español
Planeación didáctica de español
 
Lecturas de observación
Lecturas de observación Lecturas de observación
Lecturas de observación
 
Informe de la tercera jornada de observación
Informe de la tercera jornada de observación Informe de la tercera jornada de observación
Informe de la tercera jornada de observación
 

Último

TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptx
TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptxTIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptx
TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptxlclcarmen
 
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria 2024 Ccesa007.pdf
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria   2024   Ccesa007.pdfPlanificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria   2024   Ccesa007.pdf
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria 2024 Ccesa007.pdfDemetrio Ccesa Rayme
 
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptx
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptxTECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptx
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptxKarlaMassielMartinez
 
Identificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCIdentificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCCesarFernandez937857
 
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docx
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docxSesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docx
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docxMaritzaRetamozoVera
 
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...JonathanCovena1
 
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Lourdes Feria
 
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.amayarogel
 
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcciónEstrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcciónLourdes Feria
 
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fisca
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fiscala unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fisca
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fiscaeliseo91
 
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niñoproyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niñotapirjackluis
 
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdf
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdfSELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdf
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdfAngélica Soledad Vega Ramírez
 
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahua
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahuacortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahua
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahuaDANNYISAACCARVAJALGA
 
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDAD
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDADCALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDAD
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDADauxsoporte
 
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOS
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOSTEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOS
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOSjlorentemartos
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfMaritzaRetamozoVera
 

Último (20)

TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptx
TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptxTIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptx
TIPOLOGÍA TEXTUAL- EXPOSICIÓN Y ARGUMENTACIÓN.pptx
 
Sesión de clase: Defendamos la verdad.pdf
Sesión de clase: Defendamos la verdad.pdfSesión de clase: Defendamos la verdad.pdf
Sesión de clase: Defendamos la verdad.pdf
 
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria 2024 Ccesa007.pdf
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria   2024   Ccesa007.pdfPlanificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria   2024   Ccesa007.pdf
Planificacion Anual 2do Grado Educacion Primaria 2024 Ccesa007.pdf
 
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptx
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptxTECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptx
TECNOLOGÍA FARMACEUTICA OPERACIONES UNITARIAS.pptx
 
Identificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCIdentificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PC
 
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docx
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docxSesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docx
Sesión de aprendizaje Planifica Textos argumentativo.docx
 
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
 
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
 
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
 
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
 
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcciónEstrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
 
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fisca
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fiscala unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fisca
la unidad de s sesion edussssssssssssssscacio fisca
 
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niñoproyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
 
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdf
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdfSELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdf
SELECCIÓN DE LA MUESTRA Y MUESTREO EN INVESTIGACIÓN CUALITATIVA.pdf
 
Presentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
Presentacion Metodología de Enseñanza MultigradoPresentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
Presentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
 
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahua
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahuacortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahua
cortes de luz abril 2024 en la provincia de tungurahua
 
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDAD
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDADCALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDAD
CALENDARIZACION DE MAYO / RESPONSABILIDAD
 
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptxPower Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
 
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOS
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOSTEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOS
TEMA 13 ESPAÑA EN DEMOCRACIA:DISTINTOS GOBIERNOS
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
 

Nido 2

  • 1. 18 LAP NT´UI DE GA HÑAKI. NIDOS DE LENGUA.
  • 2. 1 SUBSECRETARIA DE EDUCACIÓN MEDIA SUPERIOR Y SUPERIOR DIRECCIÓN GENERAL DE FORMACIÓN Y SUPERACIÓN DOCENTE DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN NORMAL ESCUELA NORMAL ‘‘VALLE DEL MEZQUITAL’’ CLAVE C.T 13DNL0003F LIC. PRIMARIA INTERCULTURAL BILINGÜE. CURSO: TALLER DE HÑÄHÑU. INTEGRANTES: JESSICA CANO VAQUERO. ESTEBAN DAMIÁN. RAFAEL PENCA. DEYADIRA ZÚÑIGA. PROFESOR: ADÁN LORA QUEZADA. 4° SEMESTRE ‘‘NIDOS DE LENGUA”
  • 3. 2 YA BEFI (ÍNDICE) H´EMI Ya mudi noya……………………………………………………..3 Introducción………………………………………………………4 ¿Te b´e a nuna b´efi?..................................................5 ¿Qué es este trabajo?................................................6 YA KÄ’TSI DE RA GANADA………………………………….7 PLANTAR UNA GRANADA…………………………………..8 YA THAXA XÄT´A………………………………………………9 NOPALES ASADOS…………………………………………….10 YA MFO T´OXGU DE GA ZANTHE…………………………11 PORTA CELULAR DE IXTLE………………………………..12 YA MANT`A XAT`A NE YA MANXA THAXI….………….13 NOPALES REVUELTOS Y ELOTES ASADOS………….14 Te da pähe……………………………………………………..…15 Conclusiones…………………………………………………….16 To´o manga nuya noya (Bibliografía) .………………….17 Ra ya ko´i (Anexos)……………………………………………18
  • 4. 3 Ya mudi noya. Ngea da pädihe ge ko nuna befi ha di yohe ko ma hñakihe njabu da yopa hoke ma muntsihe pa sta mpefi con ma hñaki, di pahe ge ra ya inmi ne pe ko nuhu ha mi ne bithoki ya befi ne bi hoy sta yopa hoke. Ko ra nfaste ra xahnate, bi thoki nu ya nt´o hñaki pa sta tsahe ga yo ko ma mudi hñkihe nuya pa ga padihe ma na xa hño ne inga doma ra t´aha, hange bi nja de ga yo hñaki. Ya befi bi thoki nsa bi ña de ga hñahñu de nsa na hñaki nge pa sta pahe ra ya noya, mutho bi xike ge sta yofohe Nubia de ga yo hñaki hange bi b´eni nuna befi. Nuna da hokhe pa ga handhe hanga tsa ga faste ko ra bai ma hñakihe, njabu nubu sta nxahnate tsa ga faste ko ya notsi . Ma handihe bia nuya befi bi thoki ko ma hñakihe habu da pahe madi na zi yoho ma noya.
  • 5. 4 Introducción. Nos percatamos que el nido de lengua sin duda alguna es una forma muy significativa de trabajar con la revitalización de las lenguas, por lo que volvimos a retomar esta estrategia, claro que no todos estuvieron conformes, pero con quienes les importo realizamos el trabajo y aprendimos mucho. Con la coordinación del docente, se realizaron los nidos de lengua, esto en beneficio de un aprendizaje más práctico y fuera de lo monótono. Las actividades desarrolladas fluyeron de forma monolingüe, eso es en hñähñu, ya en la práctica de los escritos fueron, como pueden notar, en forma bilingüe. Considerar a estas actividades en pro de un modelo para recuperar y preservar las lenguas indígenas, supone un compromiso más grande, no solo como docentes, sino como integrantes de una cultura con una identidad totalmente original. A continuación se desglosan las actividades desarrolladas, en donde el contacto directo con la lengua fue de gran importancia, y claro, una que otra palabra fue almacenada en nuestro cerebro
  • 6. 5 ¿Te b´e a nuna b´efi? Na befi honi da uti un ya “Nt´ui de ga hñaki”. Peni de n ara befi bi thoki n ara xahnate ra thuhu Lois Meyer ne ra Benjamín Maldonado ge mi honi nara nfaste ko ya hñaki ra mengu Oaxaca. Ha ndunthi ya hnini xa thoki nuna befi de ga nfaste de ra hñaki. Honi na ra mfeni de un ma baihe ne de ra te ma hñakihe ma yohni hara tuka hnini habu mi yo mi bedi ya hñaki ko ya nana. Bu ga ñahe de ya nt´ui de ga hñaki ngea di yohe ha nara hnini habu ya ingi ñ anura mudi hñaki ma na di hneki ko ya bäsjai. Na ra nfaste pa ra te ma hñakihe mutho da ehe de ra b´ai de un to pädi un ra hñaki ne nuya befi mutho da hyoki ya jai de ya hnini. Nubu, na ra nt´ui de ga hñaki nara muntshi habu tsa gi mpefi ko un ri hñaki ne nuyu ya befi gi hoki ra mengu de ya mudi hnini.
  • 7. 6 ¿Qué es este trabajo? Es una forma de presentar las actividades denominadas “Nidos de lengua”. Dentro del experimento del nido de la lengua que la educadora y lingüista Lois Meyer y Benjamín Maldonado han impulsado como un modelo para recuperar y preservar las lenguas indígenas de Oaxaca. Se toman como ejemplo en muchos lugares en los que se trabaja en revitalización de la lengua. Recupera la conciencia de mantener la cultura y preservar la lengua, en especial en las comunidades donde se ha perdido o se está erosionando su uso por parte de las madres. Cuando hablamos de revitalizar una lengua, estamos en una situación donde la lengua ha perdido espacios y empieza a usarse cada vez menos, incluso ya no es la lengua materna de las generaciones jóvenes. El empujón para la revitalización de las lenguas debe venir de los propios indígenas y el control inicial de los nidos lingüísticos debe ser llevado a cabo por la comunidad. Por lo tanto, un nido de lengua es un nicho en donde se encuentra una interacción directa con la lengua materna, esto a partir de actividades que los pueblos originarios realizan cotidianamente.
  • 8. 7 YA KÄ’TSI DE RA GANADA. Pa sta kä’tsihe ma ndapo mutho ga hahe ra bai, na ra pico ne ra pala. Da ho’ñe habu mi ja ra jai ne into sta thogi pa inda du. Mi t’ena ge pa xa da te ne da unga ra nda ne da po’ti ra yoho ra zäna. Ha ra ya hnini ma ge ya behña ingi za da po´ti ngea inga tee. Da hoke na ra otsi ne bi thai ya jai ne bi tu’ta ya t’aa (granada). Nu ya jai bi thaki bi yapa pengi pa xa gomi ya bai ma ndapohe. Bi xit´i ya dehe ne bi xihke ge sta Hande pa ge na hmiki ra sema sta xitahe ra dehe. Bi xihke nehe ge da thogi na jeya bu da kä’tsi xa hño pa da unga ra nda. Xahma ha ngea x ara nkuhi ne da za ga tsihe.
  • 9. 8 PLANTAR UNA GRANADA. Para poder plantar una granada, primero trajimos las matas, un pico y también una pala. Buscamos un lugar en donde la tierra se vea un poco más suelta y en donde no pasara la gente para que no la pisaran y esta no se muriera, antes decían que ara que una granada diera fruto era necesario esperar un año y era necesario plantarlas en el mes de febrero, en las comunidades suele decirse que las mujeres no pueden plantar árboles frutales pues este no crecería. Posteriormente hicimos un oyó sacamos la tierra y colocamos la granada, la tierra que habíamos sacado la volvimos a colocar para tapar las raíces de nuestra granada colocamos un poco de agua y volvimos a hacer lo mismo puesto que plantamos dos, les echamos agua y nos dijeron que nos organizáramos para regarla una vez a la semana y que no perdiera su humedad también nos comentaron que si la cuidábamos bien en un año ya estaríamos comiendo granada, ojala en un año ya estemos degustando de esos frutos puesto que son deliciosos.
  • 10. 9 YA THAXA XÄT´A. Da mudihe ko ra tsoge de ya tsibi, njabu xa tutsi ra doyo. Bi tha ya xät´a ne da hakui´he ya mini. Nubu ya xa ntäxi da huxe hara doyo pa xa da. Bi tutsi ya ñi, ya axi nehe pa xa thaxi. Ma na ma ntsitsi mi heni ya denxi haya xi xeni. Nubu bi da ya xät´a bi thaki de ra doyo ne bi byeki. Ha ra mada bi njuni ya ñi, ya axi ne bi xipi na bena ra dehe ne ya u. Ne pub i thuxa ya xat´a bi ani k ora ntatsi, mi be ra dehe ne bi xiti. Ko na ra tuki ya juni bi thoki ya hme pa sta ñunihe. Bi thogi de ga ñi pe xa mra nkui.
  • 11. 10 NOPALES ASADOS. Comenzamos prendiendo una lumbre y colocando un comal, posteriormente le quitamos las espinas a los nopales, una vez limpios los colocamos en el comal para que fueran asados, no se cortan se colocan enteros, colocamos también chiles, ajo para que se cosieran. Otros de mis compañeros corto cubitos de cebolla, una vez que los nopales estuviesen asados y cosidos, se sacan del comal y se cortan en pequeños rectángulos. En el molcajete se colocan los chiles asados, el ajo, y se le coloca un poco de sal y agua, molemos todo y agregamos los nopales en cuadritos asados, revolvemos muy bien y colocamos un poco de agua si le falta. Para las tortillas tomamos un poco de masa y las vamos oprimiendo con las manos, le vamos dando forma circulas y las vamos colocando en el comal para que se cosan. Una vez cosidas las vamos volteando para que no se quemen y las vamos sacando del comal para que estén cosidas. Nos pasmos de un poco de chile pero aun así estaba muy rico.
  • 12. 11 YA MFO T’OXGU DE GA ZANTHE. Ya mi tha ya n’thai de ga zanthe ne ya yofri. Da mihe nara yofri ne da hoke na ra ntha’ti Nepu di hoki nara bahni pa gi jut’i pe inga ndunthi pa da thogi ma ra njabu. Gi ote yomo ne goho bäni nepu gi pengi njabu de ga ñei ne de ga ngahä. Xa hñei ngea xa ne gi pode ne gi jut´ xa hño. Bi ugi ma zaha ngea insta hoki he, xa mebu da huahe ngea mi tsoki ne mutho ga yo pa hokihe. Nubu bi uadi pa ra gu bi tsoki na ra ntha´ti xa ma ne bi mihi ko ra nthegui ko ya yofri. Ma hoto pe xa ra hñei ga hoke, ma ntsi bi ho ngea tsa ga hoke ya fox ayee ko nua da pahe, inga ze´ha ya mfo t´oxgu de ga zanthe.
  • 13. 12 PORTA CELULAR DE IXTLE. Para esta actividad comenzamos tomando el lazo de ixtle con un gancho después tomamos otro gancho he hicimos un pequeño nudo, después de hacer una pequeña vuelta tuvimos que jalar el ixtle hacia dentro lo jalamos bien pero no tan apretado puesto que si no daría paso a las demás vueltas ,se tiene que hacer 24 vueltas o tipos nudos posteriormente regresas y así le vas dando vueltas a una pequeña trenza que va saliendo de izquierda a derecha y viceversa es complicado puesto que necesitas jalarlo bien necesitas apretarlo pero no tanto. Nos dolieron muestras manos puesto que no estamos acostumbrados hacer esto tardamos en terminar por que nos equivocamos mucho en los nudos teníamos que empezar de nuevo así para terminar tuvimos que hacer su alzadera la alzadera ya es más fácil puesto que esta es una sola trenza de varias vueltas en el nudo estas a partir del gancho y del ixtle. Esta artesanía está un poco complicada pero muy buena ante la vista mis compañeros les gusto he inclusive trataremos de hacer pulseras a la próxima vez con la misma trenza que se hace para esta artesanía. YA MANT`A XAT`A NE YA MANXA THAXI.
  • 14. 13 Bi tha ya xat`a ne na ra ntsitsi bi eki ko ya jua`i ra ya zi xeni pa da hutsi na ra tsoye. Nepu bi thutsi ya dehe ko na ra tuki ya u. ko ya za bi tsoge ya tsibi ne bi thu tsi ya tsoye. Nubù ya bi da, gi haki ne gi tsopu da buda ra dehe. Ha ya tsibi bi hutsi na ra doyò ko ya ñi ya axi ga dodimaxi, ne bi thaxi, nubi bi da bi thaki. Ha na ra mada ko na ra tuki ya u bi thanti ya axi, ya ñi ne ga dodimaxi ne na ra tuki ya dehe. Bi thutsi ya xat`a ha ya nada ne bi ani. Nepu, ko n ara tuki ya juni bi thoki ya hme pa sta ñunihe. Un ya manxa za bi thutsi getho ra tsibi pa xa thaxi, himbi thaki gatho ya xi ngea buina xa zati. Na ra nkuhi pant`a xat`a nu`a da tsihe. NOPALES REVUELTOS. En esta ocasión una de nuestras compañeras trajo nopales, otro más los corto con un cuchillo en pequeños trozos para ponerlos a hervir en la olla, posteriormente
  • 15. 14 colocaron agua con un poco de sal. Prendimos la lumbre y colocamos entonces la olla con los nopales y agua para que hirvieran. Después que se allá cosido los nopales los quitamos y escurrimos el agua. En la lumbre pusimos el comal con chiles, ajos y jitomates, los cosimos y esperamos, posteriormente los quitamos, y los colocamos en el molcajete. Ya en el molcajete colocamos sal y agua, se molió, le agregaron los pequeños trozos de nopal. Los elotes solamente los colocamos a orillas de las brasas para que se fueran asando, no les quitamos todas las hojas porque si lo hacíamos se quemarían. Otro compañero estaba cortando un poco de cebolla, entonces cuando se terminó de picar la cebolla, juntamos todo en el molcajete y se revolvió, así hicimos un delicioso platillo denominado nopales revueltos del cual degustamos. Te da pähe.
  • 16. 15 Di benihe ge nu ra mpefi con ya nt´o hñaki . xa bi nfaste pa sta yohe ha na ra muntsi habu da mpefihe ko ma mudi hñaki di pähe bia ge tsa ga hoke nuna befi ha ma ngunt´udi habu maga mahe de ga xahnate. Nuna nfudi de ya mudi hñaki bi umbi kada ma ntsitsi na ra befi, ra befi ge ne da pädi tengu ra hyoni de un ma ba´ihe ha na ra ndanga hnini ne hanga ma hñaki uni nara hmi hi´ñabu gi tsudi. Ya befi bi thoki para nfaste ya mudi hñaki bi uni nara hoga mfeni pa nu´u inmi pädi tenu ra hyoni, gatho bi nfaste ne da tsahe da pädihe ra ya noya insta odehe. Na ra ntuti de nuna faste pa ya mudi hñaki ge da hohe ngea da tsahe da hande ne da tsahe da thani njabu di pähe ge ha di yo di pädi ma na ge bu sta koihe mbo de ha ra ngunt´udi. CONCLUSIONES.
  • 17. 16 Sin duda alguna, la utilización de los nidos de lengua fueron de gran ayuda para estar en contacto directo con una estrategia que podríamos aplicar en un futuro para con nuestra práctica docente. Comenzar con la revitalización de las lenguas significa que cada integrante debe conocer y comprender la importancia de estar inmersos en una diversidad que nos brinda una identidad única. Las actividades desarrolladas dieron paso a esa sensibilización que a algunos requería, estuvimos inmersos en actividades en donde se participó y claro, pudimos acaparar palabras en lengua materna que no conocíamos. Es una forma de trabajar la parte de la revitalización de forma lúdica y, a nuestro parecer, de una forma en la que acaparamos más significado que estando encerrados en el aula. To´o manga nuya noya.
  • 18. 17  Chomsky, Noam, 2005, “El socialismo de Estado y el capitalismo de Estado”, en La Jornada, 11 de julio, México.  Meyer, Lois y Fernando Soberanes Bojórquez, 2009, El nido de la lengua, orientación para sus guías, Colegio Superior para la Educación Integral Intercultural de Oaxaca, México.  Salomón Nahmad. 2010. Nido de lengua, un diálogo sobre educación indígena intercultural entre Chomsky, antropólogos y educadores. BIBLIOGRAFÍA.  Chomsky, Noam, 2005, “El socialismo de Estado y el capitalismo de Estado”, en La Jornada, 11 de julio, México.  Meyer, Lois y Fernando Soberanes Bojórquez, 2009, El nido de la lengua, orientación para sus guías, Colegio Superior para la Educación Integral Intercultural de Oaxaca, México.  Salomón Nahmad. 2010. Nido de lengua, un diálogo sobre educación indígena intercultural entre Chomsky, antropólogos y educadores.
  • 19. 18 Ra ya ko´i (Anexos)