SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 39
Descargar para leer sin conexión
Inves&gacion	
  realizada	
  por	
  el	
  Estudiante	
  Reinaldo	
  Matamala	
  y	
  dirigido	
  por	
  el	
  Arquitecto	
  Sebas&an	
  Contreras	
  Rodriguez,	
  	
  
                                                                                                                       dentro	
  de	
  la	
  Universidad	
  Central	
  
                                                                                                                                                 (cc)	
  TWO	
  2012	
  
DEFÍCIT DE ENERGÍAS RENOVABLES EN LAS CIUDADES

ACTIVACIÓN	
  DE	
  CURSOS	
  HIDRICOS	
  URBANOS	
  PARA	
  LA	
  PRODUCCIÓN	
  DE	
  ENERGÍA	
  ELÉCTRICA	
  EN	
  LA	
  CIUDAD	
  
AGENTES DEL PROBLEMA

QUÉ
Se	
   inves&ga	
   la	
   ac#vación	
   de	
  
producción	
   energé#ca	
   hidráulica	
  
en	
   cursos	
   hídricos	
   urbanos	
   de	
  
ciudades	
  sudamericanas.	
  
                                                                              CONSUMO	
                      producen	
  
                                                                             ENERGETICO	
                                                                                                                                            TAMAÑO	
  
                                                                                                                                                                                             CAUDAL	
  

CÓMO
                                                                                                                                                                                                                 poseen	
  
A	
   través	
   de	
   un	
   análisis	
   	
   de	
                            induce	
  
ciudades	
   atravesadas	
   por	
   ríos	
   y	
  
sus	
  consumos	
  de	
  energía	
  eléctrica	
                                                                                                                                                             CURSOS	
  
en	
   relación	
   a	
   su	
   población	
   y	
                              DEFICIT	
  
                                                                              ENEGERTICO	
  
                                                                                                                      C	
  I	
  U	
  D	
  A	
  D	
  E	
  S	
                                               HIDRICOS	
  
superficie.	
  	
                                                                                                                                                        se	
  componen	
  
                                                                                                                                                                                                           URBANOS	
  
Esto	
   se	
   hará	
   metodológicamente	
  
a	
   nivel	
   sudamericano,	
   para	
   luego	
  
comparar	
   dos	
   países	
   de	
   esta	
                                   provoca	
  
                                                                                                                                                                                                                                                  depende	
  
región	
   y	
   finalizar	
   con	
   un	
   caso	
   de	
  
estudio	
  en	
  el	
  territorio	
  nacional.	
                            CRECIMIENTO	
                   desarrollan	
  
                                                                             POBLACION	
  


POR QUÉ                                                                                                                                           PRODUCCIÓN	
  	
                                 generan	
  
                                                                                      Se	
  equilibra	
  
Muchos	
   países	
   &enen	
   crisis	
                                                                                                           DE	
  ENERGIA	
  
energé&cas	
   debido	
   a	
   la	
   relación	
  
de	
   consumo-­‐producción	
   con	
   el	
  
                                                                                                                                                           Relacionada	
  
crecimiento	
   de	
   sus	
   poblaciones.	
                                                                                                                al	
  agua	
  
frente	
   a	
   esto,	
   se	
   realizan	
  
p r o y e c t o s	
   e n e r g é & c o s	
   q u e	
  
sa&sfacen	
   la	
   demanda	
   pero	
   son	
                               POTENCIAL	
                                                                   HIDRAULICA	
                                                      CINETICA	
  
de	
  alto	
  impacto	
  ambiental.	
  
	
                                                                   -­‐GRAN	
  IMPACTO	
  AMBIENTAL	
                                                                                                       -­‐IMPACTO	
  AMBIENTAL	
  MINIMO	
  
                                                                     -­‐GRANDES	
  INFRAESTRUCTURAS	
                                                                                                        -­‐PEQUEÑAS	
  INFRAESTRUCTURAS	
  
E n	
   p a r a l e l o ,	
   l a	
   t e c n o l o g í a	
  
favorece	
   el	
   aprovechamiento	
   de	
  
recursos	
  naturales	
  no	
  explorados,	
  
los	
  cuales	
  pueden	
  sa&sfacer	
  en	
  un	
              PALABRAS	
  CLAVE:	
  Ciudad,	
  Producción	
  de	
  energía	
  eléctrica,	
  Cursos	
  hídricos	
  urbanos,	
  Energía	
  hidráulica	
  ciné#ca	
  
cierto	
   rango	
   las	
   necesidades	
  
energé&cas	
  que	
  &ene	
  una	
  ciudad.	
  	
  
	
  
GLOSARIO                                                                                                                                                                                                           FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                            definiciones.de	
  
                                                                                                                                                                                                         bancomundial.org	
  
	
                                                                                                                                                                                                         es.wikipedia.org	
  
PALABRAS	
  CLAVES	
                                                                                                                                                                              es.thefreedic+onary.com	
  


Ciudad:	
  Es	
  un	
  área	
  urbana	
  con	
  alta	
  densidad	
  de	
  población	
  en	
  la	
  que	
  predominan	
  fundamentalmente	
  la	
  industria	
  y	
  los	
  servicios.	
  Se	
  diferencia	
  de	
  otras	
  
en&dades	
  urbanas	
  por	
  diversos	
  criterios,	
  entre	
  los	
  que	
  se	
  incluyen	
  población,	
  densidad	
  poblacional	
  o	
  estatuto	
  legal,	
  aunque	
  su	
  dis&nción	
  varía	
  entre	
  
países.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Producción	
  de	
  energía	
  eléctrica:	
  Producir	
  significa	
  “Fabricar	
  o	
  elaborar	
  un	
  producto	
  a	
  través	
  del	
  trabajo“	
  (hfp://es.thefreedic&onary.com)	
  
Y	
  se	
  denomina	
  energía	
  eléctrica	
  a	
  la	
  forma	
  de	
  energía	
  que	
  resulta	
  de	
  la	
  existencia	
  de	
  una	
  diferencia	
  de	
  potencial	
  entre	
  dos	
  puntos,	
  lo	
  que	
  permite	
  
establecer	
  una	
  corriente	
  eléctrica	
  entre	
  ambos	
  —cuando	
  se	
  los	
  pone	
  en	
  contacto	
  por	
  medio	
  de	
  un	
  conductor	
  eléctrico—	
  y	
  obtener	
  trabajo.	
  La	
  energía	
  
eléctrica	
  puede	
  transformarse	
  en	
  muchas	
  otras	
  formas	
  de	
  energía,	
  tales	
  como	
  la	
  energía	
  luminosa	
  o	
  luz,	
  la	
  energía	
  mecánica	
  y	
  la	
  energía	
  térmica.	
  
(fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Cursos	
  hídricos	
  urbanos:	
  Nombre	
  genérico	
  de	
  las	
  aguas	
  corrientes	
  que	
  discurren	
  por	
  un	
  cauce	
  fijo	
  y	
  que	
  cruzan	
  una	
  ciudad.	
  Pueden	
  ser:	
  ríos,	
  canales,	
  
zanjones,	
  arroyos,	
  etc.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Energía	
  hidráulica	
  ciné#ca:	
  Se	
  ob&ene	
  del	
  aprovechamiento	
  de	
  las	
  energías	
  ciné&cas	
  de	
  la	
  corriente	
  del	
  agua,	
  saltos	
  de	
  agua	
  o	
  mareas.	
  Es	
  un	
  &po	
  
de	
  energía	
  verde	
  cuando	
  su	
  impacto	
  ambiental	
  es	
  mínimo	
  y	
  usa	
  la	
  fuerza	
  hídrica	
  sin	
  represarla,	
  en	
  caso	
  contrario	
  es	
  considerada	
  sólo	
  una	
  forma	
  de	
  
energía	
  renovable.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
	
  
CONCEPTOS	
  Y	
  TECNICISMOS	
  

Población	
  urbana:	
  Porcentaje	
  de	
  población	
  total	
  de	
  un	
  país,	
  territorio	
  o	
  área	
  geográfica	
  que	
  vive	
  en	
  zonas	
  definidas	
  como	
  urbanas,	
  en	
  un	
  punto	
  de	
  
&empo	
  específico.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Superficie	
  de	
  un	
  país:	
  En	
  su	
  uso	
  más	
  usual,	
  se	
  refiere	
  a	
  una	
  porción	
  de	
  terreno.	
  (fuente:	
  definición.de)	
  	
  	
  
	
  
Consumo	
   energé#co:	
   def.	
   1:	
   Número	
   de	
   kilowa&os-­‐	
   hora	
   u&lizados	
   para	
   que	
   funcione	
   un	
   aparato	
   eléctrico	
   durante	
   un	
   &empo.	
   Depende	
   de	
  
la	
  potencia	
  del	
  aparato	
  y	
  del	
  &empo	
  que	
  esté	
  funcionando.	
  (fuente:	
  energia.glosario.net)	
  
def.	
  2:	
  El	
  consumo	
  de	
  energía	
  eléctrica	
  mide	
  la	
  producción	
  de	
  las	
  centrales	
  eléctricas	
  y	
  de	
  las	
  plantas	
  de	
  cogeneración	
  menos	
  las	
  pérdidas	
  ocurridas	
  en	
  
la	
  transmisión,	
  distribución	
  y	
  transformación	
  y	
  el	
  consumo	
  propio	
  de	
  las	
  plantas	
  de	
  cogeneración.	
  (fuente:	
  bancomundial.org)	
  
	
  
KWh:	
  Es	
  una	
  unidad	
  de	
  energía	
  expresada	
  en	
  forma	
  de	
  unidades	
  de	
  potencia	
  ×	
  +empo,	
  con	
  lo	
  que	
  se	
  da	
  a	
  entender	
  que	
  la	
  can&dad	
  de	
  energía	
  de	
  la	
  
que	
  se	
  habla	
  es	
  capaz	
  de	
  producir	
  y	
  sustentar	
  una	
  cierta	
  potencia	
  durante	
  un	
  determinado	
  &empo.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
GLOSARIO                                                                                                                                                                                                                                FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                 definiciones.de	
  
                                                                                                                                                                                                                              bancomundial.org	
  
	
                                                                                                                                                                                                                              es.wikipedia.org	
  
CONCEPTOS	
  HIDRICOS	
                                                                                                                                                                                                es.thefreedic+onary.com	
  


Longitud	
   urbana	
   de	
   un	
   rio:	
   	
   La	
   longitud	
   es	
   	
   la	
   magnitud	
   que	
   expresa	
   la	
   distancia	
   entre	
   dos	
   puntos	
   o	
   cada	
   una	
   de	
   las	
   dimensiones	
   de	
   un	
   cuerpo.	
  
(fuente:	
  es.thefreedic+onary.com).	
  
El	
  adje&vo	
  urbano	
  hace	
  referencia	
  a	
  aquello	
  perteneciente	
  o	
  rela&vo	
  a	
  la	
  ciudad.	
  (fuente:	
  definición.de)	
  	
  	
  
Entonces,	
  la	
  longitud	
  urbana	
  de	
  un	
  rio	
  corresponde	
  solo	
  a	
  la	
  medida	
  del	
  rio	
  que	
  cruza	
  por	
  la	
  ciudad.	
  (fuente:	
  elaboración	
  propia)	
  
	
  
Rio	
  Urbano:	
  Un	
  río	
  es	
  una	
  corriente	
  natural	
  de	
  agua	
  que	
  fluye	
  con	
  con&nuidad.	
  Posee	
  un	
  caudal	
  determinado,	
  rara	
  vez	
  constante	
  a	
  lo	
  largo	
  del	
  año,	
  y	
  
desemboca	
  en	
  el	
  mar,	
  en	
  un	
  lago	
  o	
  en	
  otro	
  río.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
El	
  adje&vo	
  urbano	
  hace	
  referencia	
  a	
  aquello	
  perteneciente	
  o	
  rela&vo	
  a	
  la	
  ciudad.	
  (fuente:	
  definición.de)	
  	
  	
  
Entonces,	
   rio	
   urbano	
   es	
   una	
   corriente	
   natural	
   de	
   agua	
   que	
   fluye	
   con	
   con&nuidad	
   y	
   que	
   esta	
   bordeado	
   por	
   una	
   porción	
   de	
   la	
   ciudad.	
   (fuente:	
  
elaboración	
  propia)	
  
	
  
Canal:	
   Se	
   denomina	
   canal	
   a	
   una	
   construcción	
   des&nada	
   al	
   transporte	
   de	
   fluidos	
   —generalmente	
   u&lizada	
   para	
   agua—	
   y	
   que,	
   a	
   diferencia	
   de	
  
las	
  tuberías,	
  es	
  abierta	
  a	
  la	
  atmósfera.	
  Pueden	
  ser	
  de	
  regadío	
  o	
  navegación.	
  	
  
(fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Zanjón:	
  Cauce	
  o	
  zanja	
  grande	
  y	
  profunda	
  por	
  donde	
  corre	
  el	
  agua.	
  (fuente:	
  es.thefreedic+onary.com)	
  
	
  
Arroyo:	
  Es	
  una	
  corriente	
  natural	
  de	
  agua	
  que	
  normalmente	
  fluye	
  con	
  con&nuidad,	
  pero	
  que	
  a	
  diferencia	
  de	
  un	
  río,	
  &ene	
  escaso	
  caudal,	
  que	
  puede	
  
incluso	
  desaparecer	
  en	
  verano,	
  dependiendo	
  de	
  la	
  temporada	
  de	
  lluvia	
  para	
  su	
  existencia.	
  (fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
Caudal	
  de	
  un	
  rio:	
  Es	
  la	
  can&dad,	
  o	
  volumen,	
  de	
  agua	
  que	
  pasa	
  por	
  una	
  sección	
  determinada	
  en	
  un	
  &empo	
  dado.	
  Se	
  mide	
  en	
  (m3/seg).	
  	
  
(fuente:	
  wikipedia.org)	
  
	
  
ANTECEDENTES                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 generatuenergia.com	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      smart-­‐hydro.de	
  
	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    	
  
TEORICOS	
  

“Hay	
  una	
  ciudad	
  a	
  la	
  orilla	
  de	
  cada	
  torrente	
  cuando	
  éste	
  llega	
  a	
  su	
  curso	
  bajo,	
  justo	
  donde	
  su	
  cauce	
  se	
  ensancha	
  y	
  se	
  bifurca	
  en	
  mul+tud	
  de	
  ramas.	
  De	
  
la	
  misma	
  manera,	
  en	
  cada	
  confluencia	
  de	
  dos,	
  tres	
  o	
  cuatro	
  valles,	
  surge	
  una	
  ciudad	
  importante	
  —tan	
  importante	
  como	
  agua	
  llevan	
  las	
  ramas	
  del	
  río	
  
junto	
  al	
  que	
  se	
  asienta.”	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                          ELISÉE	
  RECLUS	
  ,	
  “La	
  evolución	
  de	
  las	
  ciudades”,	
  Bruselas	
  (Bélgica),	
  1895.	
  
	
  
TECNICOS	
  
      	
  
      TURBINA	
  HIDRAULICA	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                       PRODUCCIÓN	
  ENERGIA	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 5KW	
  	
  
                                                  CARACTERISTICAS	
  TURBINA:	
                                                                                                                                                                                                                                                                      	
  
                                                  	
  
                                                  -­‐	
  Profundidad	
  mínima	
  del	
  río:	
  1,8	
  metros	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  
                                                  -­‐	
  Anchura	
  mínima:	
  2	
  metros	
  	
  	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            1,97	
  m	
  
                                                  -­‐	
  Mínimo	
  caudal	
  del	
  río:	
  	
  1,0	
  m3/s	
  
                                                  -­‐	
  Máximo	
  potencia	
  caudal	
  del	
  río:	
  3,5	
  m3/s	
  
                                                  -­‐	
  Profundidad	
  máxima	
  recomendada	
  	
  para	
  los	
  
                                                  modelos	
  	
  	
  sumergidos:	
  	
  10	
  metros	
  
                                                  -­‐	
  Distancia	
  entre	
  turbinas	
  	
  35	
  m	
  si	
  caudal	
  	
  >	
  100	
  m3/s	
  
                                                  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  50	
  m	
  si	
  caudal	
  	
  <	
  100	
  m3/s	
  	
  


ECUACIÓN	
  PRODUCCIÓN	
  ENERGETICA	
  POR	
  RIO	
  

          LONGITUD	
  URBANA	
  	
                                                                                                                                                                                                                                                                              CAPACIDAD	
  DE	
  ENERGÍA	
  
                                                                            =                    CANTIDAD	
  DE	
                                                                                                                                                          C.T.R	
                      x	
          PRODUCIDA	
                            =                               PRODUCCIÓN	
  DE	
  
             ANCHO	
  TURBINA	
                                                                TURBINAS	
  POR	
  RIO	
                                                                                                                                                                                                                                                                     ENERGÍA	
  POR	
  RÍO	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  POR	
  TURBINA	
  15KW	
  
                            +	
  
        35	
  m	
  si	
  caudal	
  	
  >	
  100	
  m3/s	
  
        50	
  m	
  si	
  caudal	
  	
  <	
  100	
  m3/s	
  	
  



                   FUENTE:	
  Elaboración	
  propia	
  
CONTEXTO                                                                                                                                                           FUENTE	
  
                                                                                     Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
                                                                                                                                                         Definiciones.de	
  

ENERGÍAS	
  NO	
  RENOVABLES	
  Y	
  RENOVABLES	
  
PRODUCCION	
  ENERGIA	
  ELECTRICA	
  MUNDIAL	
  	
  
(miles	
  de	
  millones	
  kWh)	
  
                                                                              HIDRAULICA	
  
                                                                              Energía	
  potencial	
  o	
  ciné&ca	
  del	
  agua	
  transformada	
  en	
  
                                                                              electricidad.	
  	
  




                                                    36.300	
     10.100	
  

                                                                              EOLICA	
  
                                                                              Energía	
  ciné&ca	
  contenida	
  en	
  el	
  viento.	
  
                                                                              	
  
    ENERGÍAS	
  NO	
  RENOVABLES	
  
    CARBÓN,	
  PETRÓLEO,	
  OTROS	
  
                                                                 1.980	
  
                                                                              BIOMASA	
  
                                                                              Energía	
  que	
  se	
  ob&ene	
  a	
  través	
  de	
  residuos	
  
                                                   13.240	
  
                                                                              animales	
  y	
  vegetales.	
  
     ENERGÍAS	
  RENOVABLES	
                                     620	
       	
  
                                                                              SOLAR	
  
Tipo	
   de	
   energía	
   que	
   puede	
  
                                                                              Fotovoltaica:	
  se	
  transforma	
  la	
  energía	
  solar	
  en	
  eléctrica.	
  
obtenerse	
   de	
   fuentes	
   naturales	
  
                                                                              Termosolar:	
  captación	
  solar	
  mediante	
  colectores	
  que	
  
virtualmente	
   inagotables,	
   ya	
   que	
  
                                                                              almacenan	
  calor.	
  	
  
con&enen	
   una	
   inmensa	
   can&dad	
                       410,1	
  
de	
  energía	
  o	
  pueden	
  regenerarse	
  
naturalmente.	
                                                               GEOTERMICA	
  
                                                                              Energía	
  térmica	
  producida	
  en	
  el	
  interior	
  de	
  la	
  &erra.	
  
                                                                  110	
  
                                                                              MAREOMOTRIZ	
  
                                                                              Energía	
  ciné&ca	
  generada	
  por	
  las	
  mareas	
  
                                                                   30	
  


                                                                                        En	
  la	
  actualidad,	
  la	
  energía	
  	
  hidráulica	
  es	
  responsable	
  	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  modificado	
  REN	
  21	
  
                                                                                          del	
  20%	
  de	
  la	
  producción	
  	
  mundial	
  de	
  electricidad.	
  
ESCALA GLOBAL                                                   POR CONTINENTES                                                                                                                 FUENTE	
  
                                                                                                                  Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
	
  
PRODUCCIÓN	
  DE	
  ENERGÍA	
  	
  HIDRAÚLICA	
  
(porcentajes	
  de	
  KWh)	
  




                          39,9	
  




               ASIA	
  
                                                 20,5	
  
                              NORTE	
  	
  
                              AMÉRICA	
                                                                                                                FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  


                                                                19,6	
  
                                        CENTRO	
  Y	
  
                                        SUDAMÉRICA	
  

                                                                            10,5	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
                                                                                                                                                          	
  
                                                            AFRICA	
                                           Existe	
  una	
  relación	
  directa	
  entre	
  la	
  can&dad	
  de	
  ríos	
  y	
  la	
  
                                                                                       8,6	
               producción	
  de	
  energía	
  electrica.	
  No	
  obstante,	
  el	
  con&nente	
  
                                                                   EUROPA	
                                   africano	
  posee	
  una	
  gran	
  can&dad	
  de	
  ríos	
  pero	
  la	
  falta	
  de	
  
                                                                                                                tecnología	
  y	
  una	
  baja	
  economía	
  impide	
  su	
  producción.	
  
                                                                           OCEANÍA	
             1,2	
  
ESCALA GLOBAL                                            POR PAISES                                                                                                                              FUENTE	
  
                                                                                                                   Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
	
  
PRODUCCIÓN	
  DE	
  ENERGÍA	
  	
  HIDRAÚLICA	
  
(miles	
  de	
  millones	
  kWh)	
  




                    4.110	
  




ESTADOS	
  
UNIDOS	
  

                                        3.451	
  


                          CHINA	
  

                                                                                                                                                        FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  

                                                         926	
  

                                           RUSIA	
  


                                                                        724	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                       BRASIL	
                                        Estados	
  Unidos	
  lidera	
  el	
  mundo	
  en	
  las	
  represas	
  hidroeléctricas,	
  
                                                                                                                debido	
  principalmente	
  a	
  su	
  alto	
  nivel	
  de	
  tecnología	
  y	
  la	
  
                                                                                    621	
                                                   abundancia	
  de	
  los	
  ríos	
  en	
  su	
  territorio.	
  
                                                                    CANADÁ	
                                                                                                                         	
  
                                                                                              61	
            Los	
  países	
  en	
  África	
  no	
  son	
  capaces	
  de	
  producir	
  energía	
  
                                                                                  CHILE	
                    hidroeléctrica	
  debido	
  a	
  una	
  baja	
  economía	
  y	
  tecnología.	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES                                                                                                                                                                                             FUENTE	
  
                                                                                                                                         Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
                                                                                                                                                                                                           bancomundial.org	
  
	
                                                                                                                                                                                                              es.wikipedia.org	
  
POBLACION	
  URBANA	
  	
  
(millones	
  de	
  habitantes)	
  


                                                                                                                                               0,74	
  
                                                                                                                                    GUYANA	
  

                                                                                                                 27,6	
  


                                                                                                   VENEZUELA	
  
                                                                                                                                                                                        203,4	
  




               44,7	
  
                                                  15	
  
                                                                                                                                                                BRASIL	
  
                                           ECUADOR	
  


  COLOMBIA	
                                                                10,1	
  
                                                                    BOLIVIA	
  

                      29,2	
  
                                                                  8,5	
  
                                                              PARAGUAY	
  
                                                                                       3,3	
        41,7	
                        FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
                   PERÚ	
                          16,8	
                    URUGUAY	
  

                                                 CHILE	
  
                                                                                                 ARGENTINA	
  

FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                                                                                            Actualmente,	
  Brasil	
  posee	
  el	
  50%	
  de	
  la	
  población	
  Sudamericana.	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES                                                                                                                                                                                                                FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                         AQUASTAT	
  
                                                                                                                                                      Sistema	
  de	
  información	
  de	
  la	
  FAO	
  sobre	
  el	
  agua	
  y	
  la	
  agricultura	
  
	
  
RECURSO	
  HIDRICO	
  RIOS	
  
(km3/año)	
  


                                                                                                                            VENEZUELA	
  
                                                                                                                                              1.233	
  
                                                                                                                                                          241	
  
                                                                                                                                          GUYANA	
  




                                                                                                                                                                                              8.233	
  




             2.133	
                              424	
  
                                                                                                                                                                           BRASIL	
  
                                          ECUADOR	
  
       COLOMBIA	
  
                                                                    623	
  

                                         1.913	
  
                                                                 BOLIVIA	
  

                                       PERÚ	
                                             922	
  
                                                                336	
  
                                                                                      CHILE	
  
                                                            PARAGUAY	
  
                                                                                139	
                   814	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
                                                                                                FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
                                                                              URUGUAY	
             ARGENTINA	
  




                                                                                                                  El	
  rio	
  amazonas	
  con&ene	
  aproximadamente	
  el	
  15%	
  del	
  agua	
  dulce	
  de	
  la	
  Tierra	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      bancomundial.org	
  
	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         es.wikipedia.org	
  
CONSUMO	
  ENERGIA	
  	
  HIDRAULICA	
  	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         	
  
(miles	
  de	
  millones	
  de	
  KWh)       	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                  83,02	
  

                                                                                                                                                                                                                                                                               VENEZUELA	
                     0,82	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                           GUYANA	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             15,21	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            404,3	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              439	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                BRASIL	
  


                            38,59	
                                                                    15,21	
  

                                                                                               ECUADOR	
  
                  COLOMBIA	
  
                                                                                                                                                         5,81	
  
                                                                                           31,37	
  
                                                                                                                                                    BOLIVIA	
  
                                                                                                                                                                                                  57,29	
  
                                                                                        PERÚ	
                                                    8,5	
  
                                                                                                                                                                                                 CHILE	
                             99,21	
  
                                                                                                                                     PARAGUAY	
  
                                                                                                                                                                                7,57	
                                                                                                         FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                                                                                                                                           URUGUAY	
                                        ARGENTINA	
  




                                                                                                                                                                                                                                                          Brasil	
  y	
  Argen&na	
  lideran	
  el	
  consumo	
  de	
  energía	
  a	
  nivel	
  sudamericano	
  ya	
  que	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                            son	
  los	
  países	
  con	
  mas	
  población	
  urbana.	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
	
  
PRODUCCIÓN	
  ENERGÍA	
  HIDRAÚLICA	
  	
  
(miles	
  de	
  millones	
  de	
  KWh) 	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            133	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                            VENEZUELA	
                                                           0,8	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   GUYANA	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 439	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  BRASIL	
  


                                          51	
                                                                            16	
  

                                                                                                         ECUADOR	
  
                    COLOMBIA	
  
                                                                                                                                                                            0,6	
  
                                                                                                           36	
  
                                                                                                                                                                    BOLIVIA	
  
                                                                                                                                                                                                                             61	
  
                                                                                                  PERÚ	
                                                          53	
  
                                                                                                                                                                                                                     CHILE	
  
                                                                                                                                                    PARAGUAY	
  
                                                                                                                                                                                                      10	
                                                        130	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                          FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
                                                                                                                                                                                             URUGUAY	
                                             ARGENTINA	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Brasil	
  	
  es	
  el	
  que	
  posee	
  	
  la	
  mayor	
  can&dad	
  de	
  	
  ríos	
  a	
  nivel	
  sudamericano,	
  	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                               lo	
  que	
  se	
  relaciona	
  a	
  su	
  49,2%	
  de	
  producción	
  de	
  energía	
  hidráulica.	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES
	
  
CRUCE	
  DE	
  VARIABLES
                	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  

BRASIL	
  



                                                                                                                                                              8.233	
  

COLOMBIA	
  

                                                                                                                                                              2.133	
  


ARGENTINA	
  
                                                                                                                                                               1.913	
  

PERÚ	
  
                                                                                                                                                               1.233	
  

VENEZUELA	
  
                                                                                                                                                                922	
  

CHILE	
  
                                                                                                                                                                814	
  
ECUADOR	
  
                                                                                                                                                                 623	
  
BOLIVIA	
  
                                                                                                                                                                424	
  
PARAGUAY	
  
                                                                                                                                                                336	
  
URUGUAY	
  
                                                                                                                                                                139	
  
GUAYANA	
                                                                                                                                                       241	
  
                                                                                                                         POBLACIÓN	
                    RECURSO	
  HIDRICO	
        CONSUMO	
  ENERGÍA	
                        PRODUCCIÓN	
  ENERGíA	
  	
  
                                                                                                               	
  (millones	
  de	
  habitantes)	
        (km3/año)	
           (miles	
  de	
  millones	
  de	
  KWh)	
     (miles	
  de	
  millones	
  de	
  KWh)	
  
                                                                                                                                                                                                     	
                                           	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES                                                                                                                                                                    FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                          bancomundial.org	
  
                                                                                                                                                                                            es.wikipedia.org	
  
	
  
POBLACION	
  URBANA	
  	
  
(millones	
  de	
  habitantes)	
  	
  
                                                                                                               3,242	
  
                                                                                                        CARACAS	
          0,255	
  
                                                                                                                   GEORGETOWN	
  




                                                                                                                                                                          19,924	
  


                                                                                                                                                                       SAO	
  PAULO	
  



                8,743	
                          344	
  

                                          GUAYAQUIL	
  
                                                                                                                                        13,528	
  
         BOGOTÁ	
  
                                                                 1,179	
  
                                          9,130	
  
                                                             SANTA	
  CRUZ	
                                                           BUENOS	
  AIRES	
  


                                          LIMA	
                                           6,034	
  
                                                                2,139	
  
                                                                                         SANTIAGO	
  
                                                           ASUNCIÓN	
  
                                                                             1,672	
                           FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                                      MONTEVIDEO	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          bancomundial.org	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            es.wikipedia.org	
  
	
  
SUPERFICIE	
  
(km2)        	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 775	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  CARACAS	
                     100	
  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     GEORGETOWN	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           1.522	
  


                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       SAO	
  PAULO	
  



                                                          777	
                                                                                                 344	
  

                                                                                                                                             GUAYAQUIL	
                                                                                                                                                                                                                                                     2.681	
  
                               BOGOTÁ	
  
                                                                                                                                                                                                                                       535	
  

                                                                                                                                                                                                                   SANTA	
  CRUZ	
                                                                                                                                                                    BUENOS	
  AIRES	
  
                                                                                                                                               2.664	
  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            641	
  
                                                                                                                                                                                                                                 117	
  
                                                                                                                                    LIMA	
                                                                                                                                                                     SANTIAGO	
  
                                                                                                                                                                                                       ASUNCIÓN	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                         202	
                                                                                                 FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
 FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                                                                                                                                                                                                                   MONTEVIDEO	
  



                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      La	
  superficie	
  por	
  ciudades	
  se	
  refiere	
  solo	
  al	
  área	
  urbana	
  de	
  esta,	
  y	
  no	
  a	
  una	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    división	
  territorial-­‐administra&va,	
  como	
  es	
  el	
  caso	
  del	
  “Estado	
  de	
  Sao	
  Paulo”.	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES                                                                                                                                                                                                                                                                                                           FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                             Renewable	
  Energy	
  Policy	
  Network	
  for	
  the	
  21st	
  Century	
  (REN	
  21	
  )	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           bancomundial.org	
  
	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              es.wikipedia.org	
  
CONSUMO	
  ENERGÍA	
  ELÉCTRICA	
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       	
  
(miles	
  de	
  millones	
  de	
  KWh)
                 	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  
                                                                                                                                                                                                                                                    9,72	
  
                                                                                                                                                                                                                                          CARACAS	
                 0,28	
  

                                                                                                                                                                                                                                                          GEORGETOWN	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                47,61	
  




                                                   7,51	
                                                                                       2,4	
                                                                                                                                                       SAO	
  PAULO	
  

                                                                                                                             GUAYAQUIL	
                                                                                                                                            32,06	
  
                            BOGOTÁ	
  
                                                                                                                                                                                                 0,67	
  
                                                                                                                                                                                            SANTA	
  CRUZ	
                                                                BUENOS	
  AIRES	
  
                                                                                                                                    9,76	
  
                                                                                                                        LIMA	
  
                                                                                                                                                                                                2,82	
  
                                                                                                                                                                                                                       20,57	
  
                                                                                                                                                                                 ASUNCIÓN	
  
                                                                                                                                                                                                            3,82	
                                  FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  atlas	
  IGM	
  	
  	
  
FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
                                                                                                                                                                                                                           SANTIAGO	
  
                                                                                                                                                                                                      MONTEVIDEO	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES                                                                                                                                                                                                                                                                        FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                            es.wikipedia.org	
  
            	
  
            RECURSO	
  HIDRICO	
  


                                                                                         1.	
  RIO	
  DE	
  LA	
  PLATA	
  
                                                                                                                                                                                          1
                                                                                                                                                                                                                                                                                                              1.	
  RIO	
  GUAIRE	
  
                                                                                         Caudal	
  medio:	
                                                                	
                                                                                                                                 Caudal	
  medio:	
  
                                                                    1                    22.000	
  m³/s	
                                                           11.5
                                                                                                                                                                        49m
                                                                                                                                                                                                                        2                                                                                     1	
  m³/s	
  
 B	
  U	
  E	
  N	
  O	
  S	
  	
  	
  A	
  I	
  R	
  E	
  S	
  




                                                                                         	
                                                                                                              	
                                                                                                   	
  
                                                                                                                                                                                                  57	
  m
                                                                                         2.	
  EL	
  RIACHUELO	
                                                                              29.0                                                                           21.526	
  m	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                              2.	
  RIO	
  EL	
  VALLE	
  
                                                                                         Caudal	
  medio:	
                                                                                                                                                                                                   Caudal	
  medio:	
  




                                                                                                                                                                                                                                 C	
  A	
  R	
  A	
  C	
  A	
  S	
  
                                                                                         8	
  m³/s	
                                                                                                                                                                                                          1	
  m³/s	
  
                                                                                         	
  
                                                                                                                                                                                                                3                                                                                       1     	
  




                                                                                                                              L	
  I	
  M	
  A	
  
                                                                                                                                                               1.	
  RIO	
  CHILLÓN	
  
                                                                                                                                                               Caudal	
  medio:	
  
                                                                                     2                                                                         17	
  m³/s	
                                                                                                   2
                                                                                                                                                               	
  
                                                                                                                                                               2.	
  RIO	
  RIMAC	
  
                                                                                                                                                               Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                               85	
  m³/s	
  
                                                                                                                                                               	
  
                                                                                                                                                               3.	
  RIO	
  LURÍN	
  
                                                                                                                                                               Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                               8	
  m³/s	
  
                                                                                                                                                               	
  

                                                                                                                                                                                                     1.	
  RIO	
  BOGOTÁ	
  
                                                                                                                                                                                                     Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                                                                     10	
  m³/s	
  
                                                                                                                                                                                                     	
  
                                                                                          1.	
  RIO	
  TIETÉ	
  	
                                                                                   2.	
  RIO	
  TUNJUELO	
                                                                                1.	
  RIO	
  MAIPO	
  
                                                                   52.909	
  m	
          Caudal	
  medio:	
                                                                                  5      Caudal	
  medio:	
                                                                             2       Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                    m	
  
S	
  A	
  O	
  	
  	
  P	
  A	
  U	
  L	
  O	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                          29.052	
  




                                                                                                                                                                                                                                 GRAN	
  SANTIAGO	
  
                                                                                          2.500	
  m³/s	
                                                                                            3,15	
  m³/s	
                                                                                         92,3	
  m³/s	
  
                                                                                     1                                                                                                               	
  
                                                                                                                              B	
  O	
  G	
  O	
  T	
  Á	
  




                                                                                          	
                                                                                                                                                                                                                	
  
                                                                                          2.	
  RIO	
  PINHEIROS	
  
                                                                                                                                                                                          4          3.	
  RIO	
  FUCHA	
                                                                                   2.	
  RIO	
  MAPOCHO	
  
                                                                          2               Caudal	
  medio:	
                                                                                         Caudal	
  medio:	
                                                                                     Caudal	
  medio:	
  
                                                                                          sin	
  dato	
                                                                                              21,2	
  m³/s	
                                                                                         6,1	
  m³/s	
  
                                                                                          	
                                                                                                         	
                                                                                                     	
  
                                                                                                                                                                                          3          4.	
  RIO	
  SALITRE	
  
                                                                                                                                                                                                     Caudal	
  medio:	
                                                           87	
  m
                                                                                                                                                                                                                                                                                         	
  	
     1
                                                                                                                                                                              2                                                                                               16.3
                                                                                                                                                                                                     10	
  m³/s	
  
                                                                                                                                  1                                                                  	
  
                                                                                                                                                                                                     5.	
  CANAL	
  TORCA	
  
                                                                                                                                                                                                     Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                       FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  Google	
  Earth	
  
                                                                                                                                                                                                     8	
  m³/s	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES                                                                                                                                                                                                                                                                                   FUENTE	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     es.wikipedia.org	
  




                                                                    1.	
  RIO	
  PIRAÍ	
                                                                  1.	
  ARROYO	
  PANTANOSO	
   3.	
  ARROYO	
  CARRASCO	
  
                                                            1       Caudal	
  medio:	
                                                                    Caudal	
  medio:	
            Caudal	
  medio:	
  
                                                                    3,84	
  m³/s	
                                                                        3.770	
  m³/s	
               Sin	
  dato	
  
                                                                    	
                                                                                    	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                           1




                                                                                                                                                                                                                          G	
  E	
  O	
  R	
  G	
  E	
  T	
  O	
  W	
  N	
  
                                                                                                     M	
  O	
  N	
  T	
  E	
  V	
  I	
  D	
  E	
  O	
  
S	
  A	
  N	
  T	
  A	
  	
  	
  C	
  R	
  U	
  Z	
  




                                                                    	
                                                                                    2.	
  ARROYO	
  MIGUELETE	
  
                                                                                                                                                          Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                          2.405	
  m³/s	
  




                                                                                                                                                                                                                                                                                                   5	
  m	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                               8.07
                                                                                                                                                                              2                         3
                                                                                                                                                           11                     1

                                                                                                                                                                         2                                                                                                                                      1.	
  RIO	
  DEMERARA	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                sin	
  dato	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                	
  




                                                                                                                                                                                        1



                                                                    1.	
  RIO	
  GUAYAS	
  
                                                                    Caudal	
  medio:	
  
G	
  U	
  A	
  Y	
  A	
  Q	
  U	
  I	
  L	
  




                                                                    1156	
  m³/s	
  
                                                                                                     A	
  S	
  U	
  N	
  C	
  I	
  Ó	
  N	
  




                                                                    	
  
                                                                    	
  
                                                                    2.	
  ESTERO	
  SALADO	
  	
  
                                                                    Caudal	
  medio:	
  
                                                                    9,42	
  m³/s	
                                                                                                            1.	
  RIO	
  PARAGUAY	
  
                                                                                                                                                                                              Caudal	
  medio:	
  
                                                                                                                                                                                              4.300	
  m³/s	
  
                                                                                                                                                                                              	
  


                                                        2       1
                                                                                                                                                                                                                                                                               FUENTE:	
  Imagen	
  modificada	
  de	
  Google	
  Earth	
  
ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES
	
  
PRODUCCION	
  ENERGIA	
  POR	
  RIOS	
  
(KWh)	
  

                                         LONGITUD	
  URBANA	
  DEL	
  RIO	
                                                   CAUDAL	
             TURBINAS	
  	
             PRODUCCIÓN	
  ENERGÍA	
  	
  
                                         (metros)	
                                                                           (m3/seg)	
           (unidades)	
               (KWh)	
  
          RIO	
  DE	
  LA	
  PLATA	
                                                                    74.186	
                   22.000	
              2.018	
                                                                        30.270	
  
                     RIO	
  TIETE	
                                                    52.909	
                                    2.500	
               1.439	
                                                         21.585	
  
          ESTERO	
  SALADO	
                                                      41.824	
                                         9,42	
                808	
                                         12.120	
  
                RIO	
  GUAYAS	
                                              41.223	
                                              1.156	
               1.121	
                                                16.815	
  
             RIO	
  PINHEIROS	
                                            37.656	
                                              	
  	
  S/D	
          -­‐-­‐-­‐-­‐-­‐	
  
                   RIO	
  RIMAC	
                                  29.057	
                                                        85	
                 790	
                                       11.850	
  
            RIO	
  	
  MAPOCHO	
                                     29.052	
                                                      6,1	
                 561	
                                  8.415	
  
              EL	
  RIACHUELO	
                                   27.868	
                                                         8	
                  538	
                                  8.070	
  
                      RIO	
  PIRAI	
                           26.060	
                                                           3,84	
               503	
                            7.545	
  
                  RIO	
  GUAIRE	
                            21.526	
                                                             1	
                  415	
                        4.150	
  
                   RIO	
  FUCHA	
                            19.817	
                                                             21,2	
               382	
                           5.730	
  
               	
  RIO	
  BOGOTÁ	
                           19.704	
                                                             10	
                 380	
                           5.700	
  
             RIO	
  TUNJUELO	
                             19.123	
                                                               3,15	
                369	
                      3.690	
  
                  RIO	
  MAIPO	
                        16.387	
                                                                  92,3	
               316	
                         4.740	
  
                RIO	
  EL	
  VALLE	
                13.722	
                                                                      1	
                  265	
                     2.650	
  
                 RIO	
  SALITRE	
                 12.116	
                                                                        10	
                 234	
                      3.510	
  
               RIO	
  CHILLÓN	
                   11.549	
                                                                        17	
                 223	
                      3.345	
  

                  	
  RIO	
  LURÍN	
             9.663	
                                                                          8	
                  186	
                     2.790	
  

           RIO	
  DEMERARA	
                    8.075	
                                                                           S/D	
                -­‐-­‐-­‐-­‐	
  
  ARROYO	
  MIGUELETE	
                        7.900	
                                                                           2.405	
              214	
                      3.210	
  
   ARROYO	
  CARRASCO	
                      5.855	
                                                                             S/D	
                -­‐-­‐-­‐-­‐	
  
             CANAL	
  TORCA	
                 5.845	
                                                                             8	
                 113	
                    1.695	
  
           RIO	
  PARAGUAY	
                  5.702	
                                                                             4.300	
             155	
                     2.325	
  
ARROYO	
  PANTANOSO	
                       4.066	
                                                                               3.770	
              110	
                    1.650	
  


*	
  ríos	
  con	
  caudal	
  bajo	
  los	
  3,5	
  m3/seg	
  (máximo	
  potencial)	
  serán	
  mul&plicados	
  por	
  10	
  kwh	
  	
                                                             FUENTE:	
  Gráfico	
  elaboración	
  propia	
  
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades
Producción energía cursos hídricos ciudades

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Generación de electricidad mediante mareomotriz chile
Generación de electricidad mediante mareomotriz chileGeneración de electricidad mediante mareomotriz chile
Generación de electricidad mediante mareomotriz chilejleytone
 
Proyecto hidrologico rio chimbo
Proyecto hidrologico rio chimboProyecto hidrologico rio chimbo
Proyecto hidrologico rio chimboTatiana Lara
 
2009_012Diciembre
2009_012Diciembre2009_012Diciembre
2009_012DiciembreIPAE
 
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...danielcofre353
 

La actualidad más candente (6)

Generación de electricidad mediante mareomotriz chile
Generación de electricidad mediante mareomotriz chileGeneración de electricidad mediante mareomotriz chile
Generación de electricidad mediante mareomotriz chile
 
Acueductos final
Acueductos finalAcueductos final
Acueductos final
 
Proyecto hidrologico rio chimbo
Proyecto hidrologico rio chimboProyecto hidrologico rio chimbo
Proyecto hidrologico rio chimbo
 
Túnel vial
Túnel vialTúnel vial
Túnel vial
 
2009_012Diciembre
2009_012Diciembre2009_012Diciembre
2009_012Diciembre
 
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...
Caracterización del estado actual de conservación de la microcuenca “la banda...
 

Similar a Producción energía cursos hídricos ciudades

Centro de Investigación y Generación de Energía marina
Centro de Investigación y Generación de Energía marinaCentro de Investigación y Generación de Energía marina
Centro de Investigación y Generación de Energía marinaArquitectura Caliente
 
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...Jose Martinez GarzA
 
Parte ii trabajo colaborativo
Parte ii trabajo colaborativoParte ii trabajo colaborativo
Parte ii trabajo colaborativoLeo Viasus
 
Trabajo informatica
Trabajo informaticaTrabajo informatica
Trabajo informaticaeduardv
 
2009_009Setiembre
2009_009Setiembre2009_009Setiembre
2009_009SetiembreIPAE
 
3º B Energía Mareomotriz
3º B Energía Mareomotriz3º B Energía Mareomotriz
3º B Energía Mareomotrizolgagbo
 
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173Trabajo final diseño de proyectos grupo 173
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173janyfernandez
 
Trabajo informatica
Trabajo informaticaTrabajo informatica
Trabajo informaticaeduardv
 
Electrtric final
Electrtric finalElectrtric final
Electrtric finalelianpa
 
Amf energia 19 jul10
Amf energia 19 jul10Amf energia 19 jul10
Amf energia 19 jul10CICMoficial
 
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...Universidad de Sevilla
 
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en Managua
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en ManaguaEdificio bioclimático multifamiliar tetris en Managua
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en ManaguaEduardo Mayorga
 
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia. luis rodriguez epm
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia.   luis rodriguez epmAvances en la viabilización de parques eólicos en colombia.   luis rodriguez epm
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia. luis rodriguez epmDeii Teran Camargo
 
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831Eduardo Zolezzi
 

Similar a Producción energía cursos hídricos ciudades (18)

Centro de Investigación y Generación de Energía marina
Centro de Investigación y Generación de Energía marinaCentro de Investigación y Generación de Energía marina
Centro de Investigación y Generación de Energía marina
 
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...
Retos de implementación y alternativas de solución para la transición energét...
 
Parte ii trabajo colaborativo
Parte ii trabajo colaborativoParte ii trabajo colaborativo
Parte ii trabajo colaborativo
 
Trabajo informatica
Trabajo informaticaTrabajo informatica
Trabajo informatica
 
2009_009Setiembre
2009_009Setiembre2009_009Setiembre
2009_009Setiembre
 
Electricidad con recursos renovables
Electricidad con recursos renovablesElectricidad con recursos renovables
Electricidad con recursos renovables
 
3º B Energía Mareomotriz
3º B Energía Mareomotriz3º B Energía Mareomotriz
3º B Energía Mareomotriz
 
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173Trabajo final diseño de proyectos grupo 173
Trabajo final diseño de proyectos grupo 173
 
Trabajo informatica
Trabajo informaticaTrabajo informatica
Trabajo informatica
 
Electrtric final
Electrtric finalElectrtric final
Electrtric final
 
Amf energia 19 jul10
Amf energia 19 jul10Amf energia 19 jul10
Amf energia 19 jul10
 
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...
Seminario y Coloquio 'Energía Neta Fotovoltaica: Mitos y Realidades del Caso ...
 
Poster agua2012
Poster agua2012Poster agua2012
Poster agua2012
 
Programa Especifrico Cambio Climatico 1
Programa Especifrico Cambio Climatico 1Programa Especifrico Cambio Climatico 1
Programa Especifrico Cambio Climatico 1
 
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en Managua
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en ManaguaEdificio bioclimático multifamiliar tetris en Managua
Edificio bioclimático multifamiliar tetris en Managua
 
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia. luis rodriguez epm
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia.   luis rodriguez epmAvances en la viabilización de parques eólicos en colombia.   luis rodriguez epm
Avances en la viabilización de parques eólicos en colombia. luis rodriguez epm
 
Asoenergética
AsoenergéticaAsoenergética
Asoenergética
 
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831
Hidroelectricas de Menor Escala - Revista IP831
 

Más de Thinking Without Oil (20)

H2O vs HIDROELECTRICA
H2O vs HIDROELECTRICAH2O vs HIDROELECTRICA
H2O vs HIDROELECTRICA
 
Mapas monopolio energetico 2
Mapas monopolio energetico 2Mapas monopolio energetico 2
Mapas monopolio energetico 2
 
Mapas Monopolio Energetico 1
Mapas Monopolio Energetico 1Mapas Monopolio Energetico 1
Mapas Monopolio Energetico 1
 
Energia Undimotriz
Energia UndimotrizEnergia Undimotriz
Energia Undimotriz
 
Energia Undimotriz
Energia UndimotrizEnergia Undimotriz
Energia Undimotriz
 
Comunidades invisibilizadas con diseño invisibles
Comunidades invisibilizadas con diseño invisiblesComunidades invisibilizadas con diseño invisibles
Comunidades invisibilizadas con diseño invisibles
 
Energia Mareomotriz
Energia MareomotrizEnergia Mareomotriz
Energia Mareomotriz
 
Energia Geotermica
Energia GeotermicaEnergia Geotermica
Energia Geotermica
 
Energia Solar 2
Energia Solar 2Energia Solar 2
Energia Solar 2
 
Energia Solar 1
Energia Solar 1Energia Solar 1
Energia Solar 1
 
Energia Eolica
Energia EolicaEnergia Eolica
Energia Eolica
 
Texto Energía solar
Texto Energía solarTexto Energía solar
Texto Energía solar
 
Texto BioMasa
Texto BioMasaTexto BioMasa
Texto BioMasa
 
Texto Energia Hidráulica
Texto Energia HidráulicaTexto Energia Hidráulica
Texto Energia Hidráulica
 
Energía hidráulica
Energía hidráulicaEnergía hidráulica
Energía hidráulica
 
La esencia de la permacultura
La esencia de la permaculturaLa esencia de la permacultura
La esencia de la permacultura
 
Planeta vivo 2012
Planeta vivo 2012Planeta vivo 2012
Planeta vivo 2012
 
Textos Petróleo
Textos PetróleoTextos Petróleo
Textos Petróleo
 
Petroleo
PetroleoPetroleo
Petroleo
 
Informe Energia Renovable 2
Informe Energia Renovable 2Informe Energia Renovable 2
Informe Energia Renovable 2
 

Último

OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSOCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSYadi Campos
 
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.amayarogel
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfMaritzaRetamozoVera
 
Dinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dDinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dstEphaniiie
 
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLAJAVIER SOLIS NOYOLA
 
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptxINSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptxdeimerhdz21
 
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxEstrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxdkmeza
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Alejandrino Halire Ccahuana
 
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxnandoapperscabanilla
 
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxzulyvero07
 
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxSEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxYadi Campos
 
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA II
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA IIAFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA II
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA IIIsauraImbrondone
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfNancyLoaa
 
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...JAVIER SOLIS NOYOLA
 
Registro Auxiliar - Primaria 2024 (1).pptx
Registro Auxiliar - Primaria  2024 (1).pptxRegistro Auxiliar - Primaria  2024 (1).pptx
Registro Auxiliar - Primaria 2024 (1).pptxFelicitasAsuncionDia
 
Qué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaQué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaDecaunlz
 
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circular
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circularLey 21.545 - Circular Nº 586.pdf circular
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circularMooPandrea
 

Último (20)

OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSOCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
 
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.La triple Naturaleza del Hombre estudio.
La triple Naturaleza del Hombre estudio.
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
 
Dinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dDinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes d
 
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
 
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptxINSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
 
Medición del Movimiento Online 2024.pptx
Medición del Movimiento Online 2024.pptxMedición del Movimiento Online 2024.pptx
Medición del Movimiento Online 2024.pptx
 
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxEstrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
 
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
 
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
 
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxSEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
 
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA II
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA IIAFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA II
AFICHE EL MANIERISMO HISTORIA DE LA ARQUITECTURA II
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
 
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...
ACERTIJO DE LA BANDERA OLÍMPICA CON ECUACIONES DE LA CIRCUNFERENCIA. Por JAVI...
 
Registro Auxiliar - Primaria 2024 (1).pptx
Registro Auxiliar - Primaria  2024 (1).pptxRegistro Auxiliar - Primaria  2024 (1).pptx
Registro Auxiliar - Primaria 2024 (1).pptx
 
Presentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
Presentacion Metodología de Enseñanza MultigradoPresentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
Presentacion Metodología de Enseñanza Multigrado
 
Qué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaQué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativa
 
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronósticoSesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
 
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circular
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circularLey 21.545 - Circular Nº 586.pdf circular
Ley 21.545 - Circular Nº 586.pdf circular
 

Producción energía cursos hídricos ciudades

  • 1. Inves&gacion  realizada  por  el  Estudiante  Reinaldo  Matamala  y  dirigido  por  el  Arquitecto  Sebas&an  Contreras  Rodriguez,     dentro  de  la  Universidad  Central   (cc)  TWO  2012  
  • 2. DEFÍCIT DE ENERGÍAS RENOVABLES EN LAS CIUDADES ACTIVACIÓN  DE  CURSOS  HIDRICOS  URBANOS  PARA  LA  PRODUCCIÓN  DE  ENERGÍA  ELÉCTRICA  EN  LA  CIUDAD  
  • 3. AGENTES DEL PROBLEMA QUÉ Se   inves&ga   la   ac#vación   de   producción   energé#ca   hidráulica   en   cursos   hídricos   urbanos   de   ciudades  sudamericanas.   CONSUMO   producen   ENERGETICO   TAMAÑO   CAUDAL   CÓMO poseen   A   través   de   un   análisis     de   induce   ciudades   atravesadas   por   ríos   y   sus  consumos  de  energía  eléctrica   CURSOS   en   relación   a   su   población   y   DEFICIT   ENEGERTICO   C  I  U  D  A  D  E  S   HIDRICOS   superficie.     se  componen   URBANOS   Esto   se   hará   metodológicamente   a   nivel   sudamericano,   para   luego   comparar   dos   países   de   esta   provoca   depende   región   y   finalizar   con   un   caso   de   estudio  en  el  territorio  nacional.   CRECIMIENTO   desarrollan   POBLACION   POR QUÉ PRODUCCIÓN     generan   Se  equilibra   Muchos   países   &enen   crisis   DE  ENERGIA   energé&cas   debido   a   la   relación   de   consumo-­‐producción   con   el   Relacionada   crecimiento   de   sus   poblaciones.   al  agua   frente   a   esto,   se   realizan   p r o y e c t o s   e n e r g é & c o s   q u e   sa&sfacen   la   demanda   pero   son   POTENCIAL   HIDRAULICA   CINETICA   de  alto  impacto  ambiental.     -­‐GRAN  IMPACTO  AMBIENTAL   -­‐IMPACTO  AMBIENTAL  MINIMO   -­‐GRANDES  INFRAESTRUCTURAS   -­‐PEQUEÑAS  INFRAESTRUCTURAS   E n   p a r a l e l o ,   l a   t e c n o l o g í a   favorece   el   aprovechamiento   de   recursos  naturales  no  explorados,   los  cuales  pueden  sa&sfacer  en  un   PALABRAS  CLAVE:  Ciudad,  Producción  de  energía  eléctrica,  Cursos  hídricos  urbanos,  Energía  hidráulica  ciné#ca   cierto   rango   las   necesidades   energé&cas  que  &ene  una  ciudad.      
  • 4. GLOSARIO FUENTE   definiciones.de   bancomundial.org     es.wikipedia.org   PALABRAS  CLAVES   es.thefreedic+onary.com   Ciudad:  Es  un  área  urbana  con  alta  densidad  de  población  en  la  que  predominan  fundamentalmente  la  industria  y  los  servicios.  Se  diferencia  de  otras   en&dades  urbanas  por  diversos  criterios,  entre  los  que  se  incluyen  población,  densidad  poblacional  o  estatuto  legal,  aunque  su  dis&nción  varía  entre   países.  (fuente:  wikipedia.org)     Producción  de  energía  eléctrica:  Producir  significa  “Fabricar  o  elaborar  un  producto  a  través  del  trabajo“  (hfp://es.thefreedic&onary.com)   Y  se  denomina  energía  eléctrica  a  la  forma  de  energía  que  resulta  de  la  existencia  de  una  diferencia  de  potencial  entre  dos  puntos,  lo  que  permite   establecer  una  corriente  eléctrica  entre  ambos  —cuando  se  los  pone  en  contacto  por  medio  de  un  conductor  eléctrico—  y  obtener  trabajo.  La  energía   eléctrica  puede  transformarse  en  muchas  otras  formas  de  energía,  tales  como  la  energía  luminosa  o  luz,  la  energía  mecánica  y  la  energía  térmica.   (fuente:  wikipedia.org)     Cursos  hídricos  urbanos:  Nombre  genérico  de  las  aguas  corrientes  que  discurren  por  un  cauce  fijo  y  que  cruzan  una  ciudad.  Pueden  ser:  ríos,  canales,   zanjones,  arroyos,  etc.  (fuente:  wikipedia.org)     Energía  hidráulica  ciné#ca:  Se  ob&ene  del  aprovechamiento  de  las  energías  ciné&cas  de  la  corriente  del  agua,  saltos  de  agua  o  mareas.  Es  un  &po   de  energía  verde  cuando  su  impacto  ambiental  es  mínimo  y  usa  la  fuerza  hídrica  sin  represarla,  en  caso  contrario  es  considerada  sólo  una  forma  de   energía  renovable.  (fuente:  wikipedia.org)       CONCEPTOS  Y  TECNICISMOS   Población  urbana:  Porcentaje  de  población  total  de  un  país,  territorio  o  área  geográfica  que  vive  en  zonas  definidas  como  urbanas,  en  un  punto  de   &empo  específico.  (fuente:  wikipedia.org)     Superficie  de  un  país:  En  su  uso  más  usual,  se  refiere  a  una  porción  de  terreno.  (fuente:  definición.de)         Consumo   energé#co:   def.   1:   Número   de   kilowa&os-­‐   hora   u&lizados   para   que   funcione   un   aparato   eléctrico   durante   un   &empo.   Depende   de   la  potencia  del  aparato  y  del  &empo  que  esté  funcionando.  (fuente:  energia.glosario.net)   def.  2:  El  consumo  de  energía  eléctrica  mide  la  producción  de  las  centrales  eléctricas  y  de  las  plantas  de  cogeneración  menos  las  pérdidas  ocurridas  en   la  transmisión,  distribución  y  transformación  y  el  consumo  propio  de  las  plantas  de  cogeneración.  (fuente:  bancomundial.org)     KWh:  Es  una  unidad  de  energía  expresada  en  forma  de  unidades  de  potencia  ×  +empo,  con  lo  que  se  da  a  entender  que  la  can&dad  de  energía  de  la   que  se  habla  es  capaz  de  producir  y  sustentar  una  cierta  potencia  durante  un  determinado  &empo.  (fuente:  wikipedia.org)  
  • 5. GLOSARIO FUENTE   definiciones.de   bancomundial.org     es.wikipedia.org   CONCEPTOS  HIDRICOS   es.thefreedic+onary.com   Longitud   urbana   de   un   rio:     La   longitud   es     la   magnitud   que   expresa   la   distancia   entre   dos   puntos   o   cada   una   de   las   dimensiones   de   un   cuerpo.   (fuente:  es.thefreedic+onary.com).   El  adje&vo  urbano  hace  referencia  a  aquello  perteneciente  o  rela&vo  a  la  ciudad.  (fuente:  definición.de)       Entonces,  la  longitud  urbana  de  un  rio  corresponde  solo  a  la  medida  del  rio  que  cruza  por  la  ciudad.  (fuente:  elaboración  propia)     Rio  Urbano:  Un  río  es  una  corriente  natural  de  agua  que  fluye  con  con&nuidad.  Posee  un  caudal  determinado,  rara  vez  constante  a  lo  largo  del  año,  y   desemboca  en  el  mar,  en  un  lago  o  en  otro  río.  (fuente:  wikipedia.org)   El  adje&vo  urbano  hace  referencia  a  aquello  perteneciente  o  rela&vo  a  la  ciudad.  (fuente:  definición.de)       Entonces,   rio   urbano   es   una   corriente   natural   de   agua   que   fluye   con   con&nuidad   y   que   esta   bordeado   por   una   porción   de   la   ciudad.   (fuente:   elaboración  propia)     Canal:   Se   denomina   canal   a   una   construcción   des&nada   al   transporte   de   fluidos   —generalmente   u&lizada   para   agua—   y   que,   a   diferencia   de   las  tuberías,  es  abierta  a  la  atmósfera.  Pueden  ser  de  regadío  o  navegación.     (fuente:  wikipedia.org)     Zanjón:  Cauce  o  zanja  grande  y  profunda  por  donde  corre  el  agua.  (fuente:  es.thefreedic+onary.com)     Arroyo:  Es  una  corriente  natural  de  agua  que  normalmente  fluye  con  con&nuidad,  pero  que  a  diferencia  de  un  río,  &ene  escaso  caudal,  que  puede   incluso  desaparecer  en  verano,  dependiendo  de  la  temporada  de  lluvia  para  su  existencia.  (fuente:  wikipedia.org)     Caudal  de  un  rio:  Es  la  can&dad,  o  volumen,  de  agua  que  pasa  por  una  sección  determinada  en  un  &empo  dado.  Se  mide  en  (m3/seg).     (fuente:  wikipedia.org)    
  • 6. ANTECEDENTES FUENTE   generatuenergia.com   smart-­‐hydro.de       TEORICOS   “Hay  una  ciudad  a  la  orilla  de  cada  torrente  cuando  éste  llega  a  su  curso  bajo,  justo  donde  su  cauce  se  ensancha  y  se  bifurca  en  mul+tud  de  ramas.  De   la  misma  manera,  en  cada  confluencia  de  dos,  tres  o  cuatro  valles,  surge  una  ciudad  importante  —tan  importante  como  agua  llevan  las  ramas  del  río   junto  al  que  se  asienta.”   ELISÉE  RECLUS  ,  “La  evolución  de  las  ciudades”,  Bruselas  (Bélgica),  1895.     TECNICOS     TURBINA  HIDRAULICA   PRODUCCIÓN  ENERGIA   5KW     CARACTERISTICAS  TURBINA:       -­‐  Profundidad  mínima  del  río:  1,8  metros               -­‐  Anchura  mínima:  2  metros       1,97  m   -­‐  Mínimo  caudal  del  río:    1,0  m3/s   -­‐  Máximo  potencia  caudal  del  río:  3,5  m3/s   -­‐  Profundidad  máxima  recomendada    para  los   modelos      sumergidos:    10  metros   -­‐  Distancia  entre  turbinas    35  m  si  caudal    >  100  m3/s                                                                                                50  m  si  caudal    <  100  m3/s     ECUACIÓN  PRODUCCIÓN  ENERGETICA  POR  RIO   LONGITUD  URBANA     CAPACIDAD  DE  ENERGÍA   = CANTIDAD  DE   C.T.R   x   PRODUCIDA   = PRODUCCIÓN  DE   ANCHO  TURBINA   TURBINAS  POR  RIO   ENERGÍA  POR  RÍO   POR  TURBINA  15KW   +   35  m  si  caudal    >  100  m3/s   50  m  si  caudal    <  100  m3/s     FUENTE:  Elaboración  propia  
  • 7. CONTEXTO FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )   Definiciones.de   ENERGÍAS  NO  RENOVABLES  Y  RENOVABLES   PRODUCCION  ENERGIA  ELECTRICA  MUNDIAL     (miles  de  millones  kWh)   HIDRAULICA   Energía  potencial  o  ciné&ca  del  agua  transformada  en   electricidad.     36.300   10.100   EOLICA   Energía  ciné&ca  contenida  en  el  viento.     ENERGÍAS  NO  RENOVABLES   CARBÓN,  PETRÓLEO,  OTROS   1.980   BIOMASA   Energía  que  se  ob&ene  a  través  de  residuos   13.240   animales  y  vegetales.   ENERGÍAS  RENOVABLES   620     SOLAR   Tipo   de   energía   que   puede   Fotovoltaica:  se  transforma  la  energía  solar  en  eléctrica.   obtenerse   de   fuentes   naturales   Termosolar:  captación  solar  mediante  colectores  que   virtualmente   inagotables,   ya   que   almacenan  calor.     con&enen   una   inmensa   can&dad   410,1   de  energía  o  pueden  regenerarse   naturalmente.   GEOTERMICA   Energía  térmica  producida  en  el  interior  de  la  &erra.   110   MAREOMOTRIZ   Energía  ciné&ca  generada  por  las  mareas   30   En  la  actualidad,  la  energía    hidráulica  es  responsable     FUENTE:  Gráfico  modificado  REN  21   del  20%  de  la  producción    mundial  de  electricidad.  
  • 8. ESCALA GLOBAL POR CONTINENTES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )     PRODUCCIÓN  DE  ENERGÍA    HIDRAÚLICA   (porcentajes  de  KWh)   39,9   ASIA   20,5   NORTE     AMÉRICA   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       19,6   CENTRO  Y   SUDAMÉRICA   10,5   FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia     AFRICA   Existe  una  relación  directa  entre  la  can&dad  de  ríos  y  la   8,6   producción  de  energía  electrica.  No  obstante,  el  con&nente   EUROPA   africano  posee  una  gran  can&dad  de  ríos  pero  la  falta  de   tecnología  y  una  baja  economía  impide  su  producción.   OCEANÍA   1,2  
  • 9. ESCALA GLOBAL POR PAISES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )     PRODUCCIÓN  DE  ENERGÍA    HIDRAÚLICA   (miles  de  millones  kWh)   4.110   ESTADOS   UNIDOS   3.451   CHINA   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       926   RUSIA   724   FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   BRASIL   Estados  Unidos  lidera  el  mundo  en  las  represas  hidroeléctricas,   debido  principalmente  a  su  alto  nivel  de  tecnología  y  la   621   abundancia  de  los  ríos  en  su  territorio.   CANADÁ     61   Los  países  en  África  no  son  capaces  de  producir  energía   CHILE   hidroeléctrica  debido  a  una  baja  economía  y  tecnología.  
  • 10. ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for    the  21st  Century  (REN  21  )   bancomundial.org     es.wikipedia.org   POBLACION  URBANA     (millones  de  habitantes)   0,74   GUYANA   27,6   VENEZUELA   203,4   44,7   15   BRASIL   ECUADOR   COLOMBIA   10,1   BOLIVIA   29,2   8,5   PARAGUAY   3,3   41,7   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       PERÚ   16,8   URUGUAY   CHILE   ARGENTINA   FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   Actualmente,  Brasil  posee  el  50%  de  la  población  Sudamericana.  
  • 11. ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES FUENTE   AQUASTAT   Sistema  de  información  de  la  FAO  sobre  el  agua  y  la  agricultura     RECURSO  HIDRICO  RIOS   (km3/año)   VENEZUELA   1.233   241   GUYANA   8.233   2.133   424   BRASIL   ECUADOR   COLOMBIA   623   1.913   BOLIVIA   PERÚ   922   336   CHILE   PARAGUAY   139   814   FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       URUGUAY   ARGENTINA   El  rio  amazonas  con&ene  aproximadamente  el  15%  del  agua  dulce  de  la  Tierra  
  • 12. ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )   bancomundial.org     es.wikipedia.org   CONSUMO  ENERGIA    HIDRAULICA       (miles  de  millones  de  KWh)                                                                                                                     83,02   VENEZUELA   0,82   GUYANA   15,21   404,3   439   BRASIL   38,59   15,21   ECUADOR   COLOMBIA   5,81   31,37   BOLIVIA   57,29   PERÚ   8,5   CHILE   99,21   PARAGUAY   7,57   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   URUGUAY   ARGENTINA   Brasil  y  Argen&na  lideran  el  consumo  de  energía  a  nivel  sudamericano  ya  que   son  los  países  con  mas  población  urbana.  
  • 13. ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )     PRODUCCIÓN  ENERGÍA  HIDRAÚLICA     (miles  de  millones  de  KWh)                                                                                                                                                                   133   VENEZUELA   0,8   GUYANA   439   BRASIL   51   16   ECUADOR   COLOMBIA   0,6   36   BOLIVIA   61   PERÚ   53   CHILE   PARAGUAY   10   130   FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       URUGUAY   ARGENTINA   Brasil    es  el  que  posee    la  mayor  can&dad  de    ríos  a  nivel  sudamericano,     lo  que  se  relaciona  a  su  49,2%  de  producción  de  energía  hidráulica.  
  • 14. ESCALA SUDAMERICANA POR PAISES   CRUCE  DE  VARIABLES                                               BRASIL   8.233   COLOMBIA   2.133   ARGENTINA   1.913   PERÚ   1.233   VENEZUELA   922   CHILE   814   ECUADOR   623   BOLIVIA   424   PARAGUAY   336   URUGUAY   139   GUAYANA   241   POBLACIÓN   RECURSO  HIDRICO   CONSUMO  ENERGÍA   PRODUCCIÓN  ENERGíA      (millones  de  habitantes)   (km3/año)   (miles  de  millones  de  KWh)   (miles  de  millones  de  KWh)       FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia  
  • 15. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES FUENTE   bancomundial.org   es.wikipedia.org     POBLACION  URBANA     (millones  de  habitantes)     3,242   CARACAS   0,255   GEORGETOWN   19,924   SAO  PAULO   8,743   344   GUAYAQUIL   13,528   BOGOTÁ   1,179   9,130   SANTA  CRUZ   BUENOS  AIRES   LIMA   6,034   2,139   SANTIAGO   ASUNCIÓN   1,672   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   MONTEVIDEO  
  • 16. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES FUENTE   bancomundial.org   es.wikipedia.org     SUPERFICIE   (km2)                                                                                                                                                                   775   CARACAS   100   GEORGETOWN   1.522   SAO  PAULO   777   344   GUAYAQUIL   2.681   BOGOTÁ   535   SANTA  CRUZ   BUENOS  AIRES   2.664   641   117   LIMA   SANTIAGO   ASUNCIÓN   202   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   MONTEVIDEO   La  superficie  por  ciudades  se  refiere  solo  al  área  urbana  de  esta,  y  no  a  una   división  territorial-­‐administra&va,  como  es  el  caso  del  “Estado  de  Sao  Paulo”.  
  • 17. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES FUENTE   Renewable  Energy  Policy  Network  for  the  21st  Century  (REN  21  )   bancomundial.org     es.wikipedia.org   CONSUMO  ENERGÍA  ELÉCTRICA     (miles  de  millones  de  KWh)                                                                                       9,72   CARACAS   0,28   GEORGETOWN   47,61   7,51   2,4   SAO  PAULO   GUAYAQUIL   32,06   BOGOTÁ   0,67   SANTA  CRUZ   BUENOS  AIRES   9,76   LIMA   2,82   20,57   ASUNCIÓN   3,82   FUENTE:  Imagen  modificada  de  atlas  IGM       FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia   SANTIAGO   MONTEVIDEO  
  • 18. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES FUENTE   es.wikipedia.org     RECURSO  HIDRICO   1.  RIO  DE  LA  PLATA   1 1.  RIO  GUAIRE   Caudal  medio:     Caudal  medio:   1 22.000  m³/s   11.5 49m 2 1  m³/s   B  U  E  N  O  S      A  I  R  E  S         57  m 2.  EL  RIACHUELO   29.0 21.526  m   2.  RIO  EL  VALLE   Caudal  medio:   Caudal  medio:   C  A  R  A  C  A  S   8  m³/s   1  m³/s     3 1   L  I  M  A   1.  RIO  CHILLÓN   Caudal  medio:   2 17  m³/s   2   2.  RIO  RIMAC   Caudal  medio:   85  m³/s     3.  RIO  LURÍN   Caudal  medio:   8  m³/s     1.  RIO  BOGOTÁ   Caudal  medio:   10  m³/s     1.  RIO  TIETÉ     2.  RIO  TUNJUELO   1.  RIO  MAIPO   52.909  m   Caudal  medio:   5 Caudal  medio:   2 Caudal  medio:   m   S  A  O      P  A  U  L  O   29.052   GRAN  SANTIAGO   2.500  m³/s   3,15  m³/s   92,3  m³/s   1   B  O  G  O  T  Á       2.  RIO  PINHEIROS   4 3.  RIO  FUCHA   2.  RIO  MAPOCHO   2 Caudal  medio:   Caudal  medio:   Caudal  medio:   sin  dato   21,2  m³/s   6,1  m³/s         3 4.  RIO  SALITRE   Caudal  medio:   87  m     1 2 16.3 10  m³/s   1   5.  CANAL  TORCA   Caudal  medio:   FUENTE:  Imagen  modificada  de  Google  Earth   8  m³/s  
  • 19. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES FUENTE   es.wikipedia.org   1.  RIO  PIRAÍ   1.  ARROYO  PANTANOSO   3.  ARROYO  CARRASCO   1 Caudal  medio:   Caudal  medio:   Caudal  medio:   3,84  m³/s   3.770  m³/s   Sin  dato       1 G  E  O  R  G  E  T  O  W  N   M  O  N  T  E  V  I  D  E  O   S  A  N  T  A      C  R  U  Z     2.  ARROYO  MIGUELETE   Caudal  medio:   2.405  m³/s   5  m   8.07 2 3 11 1 2 1.  RIO  DEMERARA   Caudal  medio:   sin  dato     1 1.  RIO  GUAYAS   Caudal  medio:   G  U  A  Y  A  Q  U  I  L   1156  m³/s   A  S  U  N  C  I  Ó  N       2.  ESTERO  SALADO     Caudal  medio:   9,42  m³/s   1.  RIO  PARAGUAY   Caudal  medio:   4.300  m³/s     2 1 FUENTE:  Imagen  modificada  de  Google  Earth  
  • 20. ESCALA SUDAMERICANA POR CIUDADES   PRODUCCION  ENERGIA  POR  RIOS   (KWh)   LONGITUD  URBANA  DEL  RIO   CAUDAL   TURBINAS     PRODUCCIÓN  ENERGÍA     (metros)   (m3/seg)   (unidades)   (KWh)   RIO  DE  LA  PLATA   74.186   22.000   2.018   30.270   RIO  TIETE   52.909   2.500   1.439   21.585   ESTERO  SALADO   41.824   9,42   808   12.120   RIO  GUAYAS   41.223   1.156   1.121   16.815   RIO  PINHEIROS   37.656      S/D   -­‐-­‐-­‐-­‐-­‐   RIO  RIMAC   29.057   85   790   11.850   RIO    MAPOCHO   29.052   6,1   561   8.415   EL  RIACHUELO   27.868   8   538   8.070   RIO  PIRAI   26.060   3,84   503   7.545   RIO  GUAIRE   21.526   1   415   4.150   RIO  FUCHA   19.817   21,2   382   5.730    RIO  BOGOTÁ   19.704   10   380   5.700   RIO  TUNJUELO   19.123   3,15   369   3.690   RIO  MAIPO   16.387   92,3   316   4.740   RIO  EL  VALLE   13.722   1   265   2.650   RIO  SALITRE   12.116   10   234   3.510   RIO  CHILLÓN   11.549   17   223   3.345    RIO  LURÍN   9.663   8   186   2.790   RIO  DEMERARA   8.075   S/D   -­‐-­‐-­‐-­‐   ARROYO  MIGUELETE   7.900   2.405   214   3.210   ARROYO  CARRASCO   5.855   S/D   -­‐-­‐-­‐-­‐   CANAL  TORCA   5.845   8   113   1.695   RIO  PARAGUAY   5.702   4.300   155   2.325   ARROYO  PANTANOSO   4.066   3.770   110   1.650   *  ríos  con  caudal  bajo  los  3,5  m3/seg  (máximo  potencial)  serán  mul&plicados  por  10  kwh     FUENTE:  Gráfico  elaboración  propia