1. PERSONALES
Función morfemática.
ego/me : Distinta raíz en la 1º pers. Individualidad del yo.
Raíz tu/te : Misma raíz en 2º pers. Tú como no-yo.
--/se :. 3º persona como no persona.
Uso del pronombre reflexivo. no diferencia formal de nº.
Uso del pronombre anafórico is para el nominativo. Inexistencia de
nominativo en 3º pers.
Ej. Miles sibi mortem dabat, gladio se occidebat.
Distinta raíz en la 1º y 2º persona: falsos plurales.
ego/nos : nosotros = yo + tú/él (no ego + ego)
Problema del número tu/vos: vosotros = tú + él.
Misma raíz y formas en la 3º persona para sing. y pl. :
verdadero plural.
se/se : ellos = él + él.
Género: no presenta ninguna diferencia formal
1ª persona: egomet.
Función enfática 2ª persona: tute.
3ª persona: forma reduplicada sese.
El énfasis lo marca la mayoría de las veces en el uso normal, no suele aparecer si se
sobreentiende por el contexto:
Ej. Tu dormis, ego autem vigilo
Solo aparece el vocativo en el caso de la 2ª persona: tu / nos
Formas especiales (ablativo singular y plural): mecum, tecum, secum,
nobiscum, vobiscum.
Uso del dativo mi < mihi
Ej. Imperator secum cautivos transtulit.
Dos posibilidades para genitivo plural:
nostri / vestri : idea de totalidad.
nostrum / vestrum : genitivo partitivo. Ej. Unus nostrum
pars vestrum
reciprocidad: uso de inter + acusativo
ej. Colloquimur inter nos
pueri nos et inter se amant
2. Pensum:
Catilina ex Roma discedebat secumque suos educebat.
Omnes in te odium habent, male de te cogitant, tibi male dictunt, te esse recusant.
Dei, me meosque servate !
1º PERSONA
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO EGO NOS
ACUSATIVO ME NOS
GENITIVO MEI NOSTRUM / I
DATIVO MIHI NOBIS
ABLATIVO ME NOBIS
2º PERSONA
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO TU VOS
ACUSATIVO TE VOS
GENITIVO TUI VESTRUM / I
DATIVO TIBI VOBIS
ABLATIVO TE VOBIS
3º PERSONA
(REFLEXIVO)
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO - - - - - -
ACUSATIVO SE SE
GENITIVO SUI SUI
DATIVO SIBI SIBI
ABLATIVO SE SE
3. PPPRRROOONNNOOOMMMBBBRRREEESSS///AAADDDJJJEEETTTIIIVVVOOOSSS
PPPOOOSSSEEESSSIIIVVVOOOSSS
Raíces provenientes del pronombre personal.
Función enfática, no se usa siempre el posesivo, solo para el énfasis.
Ej. Amo patrem ruri vitam agit
Aparece un uso del posesivo con valor afectivo:
ej. Mea Terentia
meis oculis videbat.
Un solo poseedor (meus, tuus).
Tipos : Varios poseedores (noster, vester).
Uno o varios poseedores (suus).
Posesivo reflexivo: valor anafórico con el sujeto de la oración
Ej. Pater filium suum amat.
Carácter marcadamente adjetivo: tienen vocativo.
El nominativo y vocativo singular son iguales
Excepto mi (vocativo masculino singular de meus).
PENSUM
Nos nostrosque nostri milites fortiter defendebant
Matres non sibi vivunt, sed liberis suis
Praesidia mea tu possides, ego aliena misericordia vivo ; mea domus tibi patet, mihi clausa est.
Fili, tu semper mecum eris et omnia mea tua erunt.
Antonius se laudat, nos eum vituperamus ; Antonius sibi nocet.
4. PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
1º PERSONA (1 SOLO POSEEDOR)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO ME- US ME- A ME- UM ME- I ME - AE ME- A
VOCATIVO MI ME- A ME- UM ME- I ME- AE ME- A
ACUSATIVO ME- UM ME- AM ME- UM ME- OS ME- AS ME- A
GENITIVO ME- I ME- AE ME- I ME- ORUM ME- ARUM ME- ORUM
DATIVO ME- O ME- AE ME- O ME- IS ME- IS ME- IS
ABLATIVO ME- O ME- A ME- O ME- IS ME- IS ME- IS
PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
2º PERSONA (1 SOLO POSEEDOR)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO TU- US TU- A TU- UM TU- I TU - AE TU- A
VOCATIVO TU- US TU- A TU- UM TU- I TU- AE TU- A
ACUSATIVO TU- UM TU- AM TU- UM TU- OS TU- AS TU- A
GENITIVO TU- I TU- AE TU- I TU- ORUM TU- ARUM TU- ORUM
DATIVO TU- O TU- AE TU- O TU- IS TU- IS TU- IS
ABLATIVO TU- O TU- A TU- O TU- IS TU- IS TU- IS
PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
3º PERSONA (1 / VARIOS POSEEDORES)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO SU- US SU- A SU- UM SU- I SU - AE SU- A
VOCATIVO SU- US SU- A SU- UM SU- I SU- AE SU- A
ACUSATIVO SU- UM SU- AM SU- UM SU- OS SU- AS SU- A
GENITIVO SU- I SU- AE SU- I SU- ORUM SU- ARUM SU- ORUM
DATIVO SU- O SU- AE SU- O SU- IS SU- IS SU- IS
ABLATIVO SU- O SU- A SU- O SU- IS SU- IS SU- IS
5. PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
1º PERSONA (VARIOS POSEEDORES)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO NOST- ER NOSTR- A NOSTR- UM NOSTR- I NOSTR - AE NOSTR- A
VOCATIVO NOST- ER NOSTR- A NOSTR- UM NOSTR- I NOSTR- AE NOSTR- A
ACUSATIVO NOSTR- UM NOSTR- AM NOSTR- UM NOSTR- OS NOSTR- AS NOSTR- A
GENITIVO NOSTR- I NOSTR- AE NOSTR- I NOSTR-
ORUM
NOSTR-ARUM NOSTR-ORUM
DATIVO NOSTR- O NOSTR- AE NOSTR- O NOSTR- IS NOSTR- IS NOSTR- IS
ABLATIVO NOSTR- O NOSTR- A NOSTR- O NOSTR- IS NOSTR- IS NOSTR- IS
PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
2º PERSONA (VARIOS POSEEDORES)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO VEST- ER VESTR- A VESTR-UM VESTR- I VESTR -AE VESTR-A
VOCATIVO VEST- ER VESTR- A VESTR-UM VESTR- I VESTR- AE VESTR-A
ACUSATIVO VESTR- UM VESTR-AM VESTR-UM VESTR- OS VESTR- AS VESTR-A
GENITIVO VESTR- I VESTR- AE VESTR- I VESTRORUM VESTR-ARUM VESTRORUM
DATIVO VESTR- O VESTR- AE VESTR- O VESTR- IS VESTR- IS VESTR-IS
ABLATIVO VESTR- O VESTR- A VESTR- O VESTR- IS VESTR- IS VESTR-IS
PRONOMBRES / ADJETIVOS POSESIVOS
3º PERSONA (1 / VARIOS POSEEDORES)
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO SU- US SU- A SU- UM SU- I SU - AE SU- A
VOCATIVO SU- US SU- A SU- UM SU- I SU- AE SU- A
ACUSATIVO SU- UM SU- AM SU- UM SU- OS SU- AS SU- A
GENITIVO SU- I SU- AE SU- I SU- ORUM SU- ARUM SU- ORUM
DATIVO SU- O SU- AE SU- O SU- IS SU- IS SU- IS
ABLATIVO SU- O SU- A SU- O SU- IS SU- IS SU- IS
6. DDDEEEMMMOOOSSSTTTRRRAAATTTIIIVVVOOOSSS
Desinencias pronominales.
Función deíctica.
Uso de la partícula -ce deíctica en algunas formas de hic.
PRONOMBRE DEMOSTRATIVO ESTE
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO H- IC H- AEC H- OC H- I H- AE H- AEC
ACUSATIVO H- UNC H- ANC H- OC H- OS H- AS H- AEC
GENITIVO HU- IUS H- ORUM H- ARUM H- ORUM
DATIVO HU- IC H- IS H- IS H- IS
ABLATIVO H- OC H- AC H- OC H- IS H- IS H- IS
Pensum:
- Praetor Marcellus ob hanc causam huic vestem, illi gladium, isti pugionem dedit.
- nostra omnis vis in animo et corpore sita est; ille nobis cum diis, hoc cum belluis commune est.
- Lusitani Romanorum imperio multos annos paruerunt. Praetores enim et duces Tomani crudeles et
iniusti adversus hos fuerunt. Servius Galba praetor maxime invisus Lusitanis fuit. Viriatus omnes
Lusitaniae incolas his verbis ad pugnam incitavit: Ad iustissimum bellum vos convoco, Lusitani. Diu
Romani hanc nostram terram vexaverunt. Sed ego auxilio deorum vos et civitates nostras ab eis
liberare volo. Hoc nobis facillimum est, nam illi, ignari horum locorum, in magno periculo sunt.”
Huius belli pericula magna fuerunt.
PRONOMBRE DEMOSTRATIVO ESE
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO IST- E IST- A IST- UD IST- I IST- AE IST- A
ACUSATIVO IST- UM IST- AM IST- UD IST- OS IST- AS IST- A
GENITIVO IST- IUS IST- ORUM IST- ARUM IST- ORUM
DATIVO IST- I IST- IS IST- IS IST- IS
ABLATIVO IST- O IST- A IST- O IST- IS IST- IS IST- IS
PRONOMBRE DEMOSTRATIVO AQUEL
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO ILL- E ILL- A ILL- UD ILL- I ILL- AE ILL- A
ACUSATIVO ILL- UM ILL- AM ILL- UD ILL- OS ILL- AS ILL- A
GENITIVO ILL- IUS ILL- ORUM ILL- ARUM ILL- ORUM
DATIVO ILL- I ILL- IS ILL- IS ILL- IS
ABLATIVO ILL- O ILL- A ILL- O ILL- IS ILL- IS ILL- IS
7. FFFÓÓÓRRRIIICCCOOO
Desinencias pronominales.
Función fórica. Hace referencia a una persona o cosa mencionada anteriormente.
Ej. Ea femina pulchra est. / eam video.
Raíz variable : presenta una i + consonante / e + vocal.
Según el contexto puede tener voleres diferentes:
- valor anafórico: se traduce por el demostrativo este ese o aquel.
- Valor de pronombre de la 3ª persona él, ella: al carecer de pronombre personal de 3ª se emplea
el anafórico en su lugar.
Ej servi eum vehunt
- Con valor de pronombre posesivo: se utiliza el caso genitivo para sustituir al pron.posesivo.
ej. Marcus fratem eius vocat
Traducción: como demostrativo / le, la, lo. No existe forma fórica en castellano.
PRONOMBRE FÓRICO
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO I- S E- A I- D E- I (I-I) (I) E- AE E- A
ACUSATIVO E- UM E- AM I- D E- OS E- AS E- A
GENITIVO E- IUS E- ORUM E- ARUM E- ORUM
DATIVO E- I E- IS (I-IS) (IS E- IS (I-IS) (IS E- IS (I-IS) (IS
ABLATIVO E- O E- A E- O E- IS (I-IS) (IS) E- IS (I-IS) (IS) E- IS (I-IS) (IS
Analizar y traducir:
Eidem centurioni eius status eos conatus ipsa exempla ipsi pugnae
eorum equitum iisdem praesidiis
PENSUM
Ubi est mater? Eam non video.
Romulus primus rex fuit. Eum Numa Pompilius successit.
Hodie pluit, id mihi non placet.
Is non sum .
8. FFFÓÓÓRRRIIICCCOOO---EEENNNFFFÁÁÁTTTIIICCCOOO
Desinencias pronominales.
Función fórica (pronombre is) y enfática (partícula indeclinable -dem).
Ej. Postero die castra ex loco movent; idem facit caesar
Traducción : ... mismo.
Al unirse la partícula –dem a las desinencias del pronombre is ea id se producen cambios fonéticos:
Is-dem > idem id-dem> idem eum-dem> eundem (M+D=nd)
PRONOMBRE FÓRICO-ENFÁTICO
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO I-DEM EA- DEM I- DEM EI - DEM EAE- DEM EA- DEM
ACUSATIVO EUN- DEM EAN-DEM I- DEM EOS- DEM EAS- DEM EA- DEM
GENITIVO EIUS- DEM EORUN- DEM EARUN- DEM EORUN- DEM
DATIVO EI- DEM EIS- DEM * EIS- DEM * EIS- DEM *
ABLATIVO EO- DEM EA- DEM EO-DEM EIS- DEM * EIS- DEM * EIS- DEM
* También puede aparecer iisdem.
Pensum:
Hodie tibi dico eadem quae heri dixi.
Hic liber idem est ac heri lexi.
Omnes consules eandem sententiam exponent.
EEENNNFFFÁÁÁTTTIIICCCOOO
Desinencias pronominales.
Función enfática. Marca la identidad personal frente a los demás.
Ej. Ipse in Italiam magnis itineribus contendit
Pronombre tomado de is, pero pero se declina la partícula final.
Traducción : ... mismo / en persona.
PRONOMBRE ENFÁTICO
CASOS SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO IPS- E IPS- A IPS- UM IPS- I IPS- AE IPS- A
ACUSATIVO IPS- UM IPS- AM IPS- UM IPS- OS IPS- AS IPS- A
GENITIVO IPS- IUS IPS- ORUM IPS- ARUM IPS- ORUM
DATIVO IPS- I IPS- IS IPS- IS IPS- IS
ABLATIVO IPS- O IPS- A IPS- O IPS- IS IPS- IS IPS- IS
9. Pensum:
Hodie tibi dico eadem quae heri dixi.
Hic liber idem est ac heri lexi.
Omnes consules eandem sententiam exponent.
ego ipse paulum in foro vidi
In foro vidi ipsum Caesarem
Catilina ipse ab Antonio consule proelio interficitur
Ipse rex venit in Romanorum potestatem.
Postea samnitas vicit et multa ipsorum oppida cepit.
Ipse Scipio contra carthaginem mittitur. Is eam cepit
PENSUM
Dux milites suos amat, sed eorum vitia odit. Eius exercitus vos fortiter defendit.
Non idem labor iisdem semper iucundus fuerat.
In te ipso fons divitiarum fuerat sed avaritia te corrupit.
Bello Troiano dei ipsi pugnaverunt; eidem dei semper eidem populo favebant; venus ipsa Hectorem
ipsum in proelio adiuvit.
Amphitruo de Plauto:
Sosia: vera dico, domine. Omnem imaginem meam alter habet et similis est mei.
Amphitruo: quid narras?
Iisdem pedibus incedit; iidem oculi, idem nasus, eadem frons in capite eodem; color idem eiusdem
barbae. Easdem aures habet, os idem . eadem facit quam ego
Insane!
Vero dico. Nunc ego sum domi.
Non es domi; hic mecum ades. Homo idem duobus locis simul esse non potest.
At ego sum profecto hic et illic: res ita est!
Ubi bibisti, homo turpissime!
Nusquam equidem bibi.
10. Relativo QUI, QUAE, QUOD
Caso
Masculino Femenino Neutro
SingularPlural SingularPlural SingularPlural
Nom.QUI QUI QUAE QUAE
QUOD QUAE
Ac. QUEM QUOS QUAM QUAS
G. CUIUS QUORUM CUIUS QUARUM CUIUS QUORUM
D. CUI
QUIBUS
CUI
QUIBUS
CUI
QUIBUS
Ab. QUO QUA QUO
Indefinido-interrogativo
QUIS, (QUA), QUID (pronombre) · QUI, QUAE, QUOD (adjetivo)
Caso
Masculino Femenino Neutro
Singular Plural Singular Plural Singular Plural
Nom.QUIS/QUI QUI QUA/QUAE QUAE
QUID/QUOD QUAE
Ac. QUEM QUOS QUAM QUAS
G. CUIUS QUORUM CUIUS QUARUM CUIUS QUORUM
D. CUI
QUIBUS
CUI
QUIBUS
CUI
QUIBUS
Ab. QUO QUA QUO
Otros indefinidos
1. Hay numerosos indefinidos que tienen como base
quis. Se trata de compuestos mediante diversas
partículas indeclinables pospuestas (solo se
declina la base quis): QUI-DAM ("uno, un cierto")
QUIS-PIAM ("alguien, alguno"), QUIS-QUE
("cada uno"), QUIVIS, QUILIBET ("cualquiera").
También hay indefinidos compuestos con adición
de otro tema pronominal, como ALIQUIS
("alguno", de ALIUS+QUIS).
2. Algunos indefinidos neutros se declinan como
adjetivos de tres terminaciones de la 1ª y 2ª
declinación. Presentan la peculiaridad de los
genitivos y dativos típicos de los pronombres, en -
IUS (genitivo singular) y en -I (dativo singular):
UNUS, UNA, UNUM; ALIUS, ALIA, ALIUD;
ULLUS, ULLA, ULLUM; NULLUS, NULLA,
NULLUM.
1. NEMO, NEMINIS ("nadie") sigue la 3ª
declinación.
MMM
PRONOMBRES INDEFINIDOS
QUIS – QUAE (QUA) – QUID (QUOD) Alguien, algo
QUIDAM – QUAEDAM – QUIDDAM (QUODDAM) Cierto hombre
QUISQUE – QUAEQUE – QUIDQUE (QUODQUE) Cada uno, cada cual
ALIQUIS (ALIQUI) – ALIQUA – ALIQUID (ALIQUOD) Alguien, algún, algo
11. Todos los pronombres anteriores se declinan como los relativos e interrogativos.
UNUS – UNA – UNUM Solo, único (solamente, únicamente)
SOLUS – SOLA – SOLUM Solo
TOTUS – TOTA – TOTUM Todo, toda, todo
ALTER – ALTERA – ALTERUM El uno, el otro (de dos)
ALIUS – ALIA – ALIUD El otro, otro (de más de dos)
Los pronombres anteriores se declinan como el adjetivo bonus – a – um.
NULLUS – NULLA – NULLUM Ninguno, ningún
Sólo se declina en:
Genitivo singularnullius
Dativo singularnulli
NEMO Nadie (masc. y fem.)
NIHIL Nada (neutro)
El uso de estos tres últimos indefinidos es particular, puesto que sólo se utilizan en los siguientes casos:
Casos Masculino y Femenino Traducción Neutro Traducción
N.
Ac.
G.
D.
Ab.
Nemo
Neminem
Neminis
Nemini
Nullo (nullus – nulla – nullum)
Nadie
A nadie
De nadie
Para nadie
Con ninguno
Nihil
Nihil
Nada
A nada
Dos términos negativos en latín producen una afirmación:
Non nullus venit = No nadie viene = Aliquis venit = Alguien viene