SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 17
¿Cómo se estudia una
                  Epidemia?

   Objetivo

      Introducir ideas generales de cómo estudiar
      una epidemia
                                        Gustavo Mora A
                                        morag@colpos.mx
                                        Colegio de Postgraduados
Para enfermedad no existente
Y la epidemiología?
¿Cómo se estudian las epidemias (cambios de estructura)?
~2ha
         18
                                                0 to 1
                                                1 to 5
                                                              En un proceso espacial:
                                                5 to 10
                                                10 to 15
                                                15 to 40      Por medio de la disposición espacial de
         16
                                                40 to 80      valores de intensidad de enfermedad por
                                                              unidad poblacional (p.e. Planta)
         14
                                           Mapel Quadra4
                                           Tommy
                                           Amplitude:0-78
         12                                Média: 28.3
                                           Variância: 371.5   Tamaño de la población: Grande (pe. 0.5ha -
                                           Std.: 19.27
                                                                20ha). Unidades poblacionales en una espacio
Planta




         10                                                     continuo

                                                                Representacion gráfica de la epidemia: Mapas
          8
                                                                 o Gradientes

          6                                                    Análisis cuantitativo: Unidimensional, bi y
                                                               tridimensionalpe. Indices de dispersión,
          4                                                    autocorrelación

                                                              Variable empleada: Severidad,
          2
                                                                                  Incidencia
                                                                                  número de unidades
                                                                                  enfermas o con daño
               1   2   3   4 5 6   7   8
                                                               Proceso: Progreso espacial de enfermedad
                           Linha
         Mapa bidimensional campo
¿Como ocurre un progreso espacial?
 Mapas interpolativos
    1987                         1987




      1988                       1988

                                        Citrus sinensis-
                                                 Ustulina deusta
                                        Cancro Basal de los cítricos

    1990                         1990




    1994                         1994




    1996                         1996




                                                 B.Reyes et al, 2002
Gradiente




Distancia / Tiempo (x)




                              Gongora et al., 2004
• Autocorrelación
                                                                                                              7.5
                                                                                                                               6.5
 Fundamento: Forma, tamaño, dependencias
                                       5.5
 discontinuas                +5        4.5




                                      Autocorrelación significativa entre plantas (4m)
                             +4
                                                                                                                               3.5
                                                                                         +3
                                                                                                                               2.5
                                                                                         +2
                                                                                         +1                                    1.5
                                                                                         0                                     0.5
                                                                                         -1                                    -0.5
                                                                                         -2
                                                                                                                               -1.5
                                                                                         -3

                 Patrón                                                                  -4
                                                                                         -5
                                                                                              -5 -4 -3 -2 -1          0 +1 +2 +3 +4 +5
                                                                                                 Autocorrelación significativa entre ruas (8m)



Entre Surcos           Entre hileras Entre Surcos e hileras
                                                                                                         24
      x                       y
  y   i     y                                                                                4               i                4
      x                 x i x
                                                                                                         24
                              y
          Ruíz et al., 2004                                                                   Loeza-Kuk et al., 2003
Descripción matemática de la
                         Dispersión Intraparcela

                       1
                       0
                       0                                        1
                                                                0
                                                                0
                                 Gt
                                 rE
                                 ae
                                 d.s          8         Gs
                                                        rO
                                                        a t
                                                        de
                                                         .e
                                 Pdd
                                 r e .
                                 e lo
                                 c M
                                  i
                                  s
                                  .                     Pdd
                                                        r e .
                                                        e lo
                                                        c M
                                                         i
                                                         s
                                                         .
                                  2                      2
                                 1 0
                                  r.
                                  =77                   2=
                                                         r.
                                                          08
                                                           1
                          8 2=
                          0 r.                2
                                                        3= 8
                                                          0 0
                             2                           2
                              07
                               6                         r.8
                                                           1
                                  2            6         2
                                                        4=
                                                         r.
                                                          08
                                                           0
                                 3=
                                  r.
                                   0
                                   83          2         2
                                  2                     5=
                                                         r.
                                                          08
                                                           9
                                 4 0
                                  r.
                                  =96         4
                          6
                          0       2
                                               4        6= 6
                                                         2
                                                          0 0
                                                         r.8
                                                           7
                                 6=
                                  r.
                                   07
                                    7         7          2
                                  2                     7=
                                                         r.
                                                          08
                                                           5
                                 7=
                                  r.
                                   09
                                    1          5
                                  2
                                              3
                                 8=
                                  r.
                                   08
                                    3     6
                          4
                          0                                     4
                                                                0
                                               7

                                                   3
                          2
                          0                                     2
                                                                0
%IncidenciadelAmarilmentoLeal


                                      1

                                0                 0
                                366 1 2 0 7 0 262
                                 2 260 4 4 166 3
                                14 12 2 22 114
                                 218 7        28 21
                                  Dar e tdof i (
                                  i nP l e e dc m
                                  s ai C Fe c )
                                   ti a
                                   ac tr
                                       dn o I
                                          r
                                          o cn n
                                              eó
¿Cómo se estudian las epidemias (cambios de estructura)?
                                                       En un proceso temporal:

                                                          Por medio de la estimación de valores de
                                                       intensidad de enfermedad por unidad de
              100                                      tiempo. La información espacial se pierde.
                                                                            100

                                                       Tamaño de la población: pequeña (pe.
              80                                       3, 10, 20 unidades). No se requiere un
                                                                            80
                                                       espacio continuo




                                                                         Incidence
  Incidence




              60                                       Representación gráfica de la epidemia:
                                                                            60
                                                       Curvas o gráficas de intensidad de
                                                       enfermedad vs. tiempo
              40                                                                     40
                                                        Análisis cuantitativo: modelos de
                                                       progreso, parámetros de localización e
              20                                       integración (p.e. Yo o20ABCPE)

                                                        Variable empleada: Produccion, Severidad,
                0                                                         Incidencia,
                                                                            0
                    J
                    E   F MM AA M J
                        F       M J            J
                                               J   A
                                                   A    S O N D           número de M A M
                                                                              J F unidades J
                              Meses                                       enfermas o con daño
Con datos de Avila 2000
                                        Time            Proceso: progreso temporal de enfermedad Tim
Estructura de epidemias: dimensión Temporal
                       Parámetros de localización, integración y forma de curva



                  1
                  0
                  0
                                         Y
                                         f                                        f
                                                                                  Y




                        o -
                        Yb1




                       5
                       0
                                To
                                i p
                                em                           c
                                                                        A
                                                                        B
                                                                        CP
                                                                         E
IntesidaeEnfermda(%)

                                  Y
                                  o

                       0
                              X
                              o                   Tró E i(m
                                                  tD n p a p
                                                   = a di m o
                                                    uc ed t
                                                     i   e i
                                                           e)

                                                To
                                                ip
                                                em
Una epidemia es un proceso inductivo y regulable
                                                                       Lycopersicum sp / Nacobus aberrans                                                                                                                  Carica Papaya-PRSV (Con y sin barreras)

                                                                                                                                                                                                    100                                  SB        CB
                       Número de agallas por planta


                                                                                                         Rep. 1             Rep. 2             Rep. 3                 Rep4.                                                    TT
                       400
                                                                                                                                                                                                        80
                                                                                                                                                                        TC
                       300                                                                                                                                                                              60

                                                                                                                                                                                                        40
                       200

                                                                                                                                                                           IC                           20
                       100
                                                                                                                                                                                                         0
                                      0                                                                                                                                                                                    0        47        66        91     106        121       134
                                                               0                10                20                   30                      40                     50
                                                                                  Días despues del trasplante                                          Jairo et al., 2006                                                                                            Rivas et al., 2003


                                       Dendranthema grandiflora - TSWV (vectores:Trips)
                 18                                                                                                                                                                                 70                                         Mangifera indica-Fusarium spp
                                                                   INCIDENCE VG1

                 16
                                                                   INCIDENCE VG2
                                                                   INCIDENCE VG3
                                                                                                                                      Ochoa et al., 2006B
                                                                                                                                                                                                    60
                                                                   THRIPS WITHIN CROP VG1
                 14                                                THRIPS WITHIN CROP VG2
                                                                   THRIPS WITHIN CROP VG3                                                                                                           50
                 12
                                                                                                                                                                                                         Número de trips


                                                                                                                                                                                                    40
Incidencia (%)




                 10

                  8                                                                                                                                                                                 30

                  6
                                                                                                                                                                                                    20
                  4

                                                                                                                                                                                                    10
                  2

                  0                                                                                                                                                                                 0
                      9-may




                                                                                                                                      28-sep


                                                                                                                                                    12-oct
                                                      25-may




                                                                                                                                                             26-oct
                                                                                                         17-aug
                                                               8-jun




                                                                                                 3-aug
                                                                                        20-jul
                                                                       22-jun




                                                                                                                  31-aug




                                                                                                                                                                                   23-nov
                                                                                                                             14-sep




                                                                                                                                                                                            7-dec
                                                                                6-jul




                                                                                                                                                                           9-nov




                                                                                                                                                                                                                                                                       A. Mora et al, 2003
Periodicidad de Intensidad de Epidemia
Ocurrencia cíclica de atributos estructurales y funcionales de una epidemia
conferida por variaciones en los procesos biológicos, climáticos o de
manejo que operan a nivel de unidad de producción o de región en un lapso
de tiempo mayor a Severidad Sigatoka Negra Tabasco (1985-1987)
                      un cliclo productivo. Las caracteristicas de esta
                             Ramírez-Sandoval, 1988
periodicidad determina una condición Endémica y Epidémica
                           30
                                                                   Severidad Sigatoka Negra Tabasco (1985-1987)
                                                                              Ramírez-Sandoval, 1988
                           25
               30


                           20

               25
               SEVERIDAD




                           15

               20

                           10
   SEVERIDAD




               15
                                      FASE EXPONENCIAL                        FASE TERMINAL                                         FASE EXPONENCIAL                       FASE TERMINAL

                            5         Mayor producción y                      Formación de inóculo                                  Mayor producción y
                                      dispersión de inóculo                   ascospórico                                           dispersión de inóculo
                                      conidial                                                                                      conidial

               10
                            0
                                1
                                    5
                                         9
                                               13
                                                      17
                                                              21
                                                                   25
                                                                        29
                                                                             33
                                                                                    37
                                                                                         41
                                                                                              45
                                                                                                     49
                                                                                                          53
                                                                                                               57
                                                                                                                    61
                                                                                                                         65
                                                                                                                              69
                                                                                                                                   73
                                                                                                                                        77
                                                                                                                                              81
                                                                                                                                                    85
                                                                                                                                                            89
                                                                                                                                                                 93
                                                                                                                                                                      97
                                                                                                                                                                            101
                                                                                                                                                                                  105
                                                                                                                                                                                          109
                                                                                                                                                                                                113
                                                                                                                                                                                                      117
                                    FASE EXPONENCIAL                              FASE TERMINAL                                              FASE EXPONENCIAL                           FASE TERMINAL
                                                                                                      TIEMPO (Semanas)
Citrus sinensis - Virus Tristeza de los cítricos

                           6.2 ha                   Árbol positivo en octubre de 2001
                                                    Árbol positivo en diciembre de 2001

     24 ha                                          Árbol positivo en marzo de 2002
                                                    Árbol positivo en septiembre de 2002
                                                    Árbol positivo muerto o erradicado
                                                    Árbol muerto por manejo




             •Incidencia en el área de dispersión
             activa de la enfermedad 6.2 ha es
             de 5.72 %. I. A.= 1.14 %
Loeza 2002
100o   99o   98o
                             Citrus sinensis - Virus Tristeza de los cítricos

27o




                                 Zonas con alta incidencia de CTV
26o
                                 y dispersión


25o                              Zonas libres con moderado riesgo de
                                 establecimiento
                                 Ocampo
24o
                                 Zonas de alto riesgo de establecimiento


23o


                     50 km

22o
                                                               Góngora 2004
Triticum sp - Fusarium graminearum
                                         Potencialidad climática de la Región Pampeana
                                              en relación a la incidencia de la FET
                                                        Serie: 1971-2002
                                       -30


                                       -31            CORDOBA
                                                                                 RAFAELA
                                                                                                                    CONCORDIA

                                                                                           S.VIEJO
                                                         MANFREDI                            PARANA

                                       -32
                                                                                                                C.del URUGUAY
                                                                                      OLIVEROS
                                                                          M.JUAREZ
                                                                                       ROSARIO               GUALEGUAYCHU                      30%
                                                  RIO CUARTO
                                       -33
                                                                                               SAN PEDRO
                                                                                        PERGAMINO                                              25%
                                       -34                  LABOULAYE

                                                                                       JUNIN
                                                                                                              CASTELAR
                                                                                                                                               20%
                                                                                                                      LaPLATA
                                       -35
                             latitud
                                                                                      N.deJULIO
                                                          G.PICO                                                                               15%
                                                                            PEHUAJO
                                                                                                         Las FLORES
                                       -36                                           BOLIVAR
                                                        ANGUIL
                                                                                                      AZUL
                                                                                                                                               10%
                                       -37                                                               TANDIL
                                                                          C.SUAREZ
                                                                        PIGUE                                                                  5%
                                                                                                                  BALCARCE
                                                                 BORDENAVE

Probabilidad de ocurrencia             -38                                                    BARROW
                                                                                                                                               0%
de la fusariosis de la                                                    B.BLANCA


espiga       del     trigo             -39
                                                                    H.ASCASUBI

(incidencia >45%) según
la potencialidad climática             -40

de la región pampeana de
Argentina                              -41
                                         -66    -65      -64        -63      -62       -61        -60         -59     -58       -57   -56

                                                                                   longitud
                                         Fuente: INTA-SMN
                                                                                                                                            Moschini 2003
Fragaria sp – Secadera



   Noviembre 2003 (floración) Febrero 2004 (fructificación) Mayo 2004 (fructificación)

                                                                                                                                                
                                                                                                                                                                                                             1-1.7
                                                                                                                                                                                                             1.7-2.5
       
                                  
                                           
                                                   
                                                               
                                                                        
                                                                                                   
                                                                                                            
                                                                                                                                
                                                                                                                                          
                                                                                                                                                                     
                                                                                                                                                                              
                                                                                                                                                                                      
                                                                                                                                                                                                  
                                                                                                                                                                                                             3.3-4.1
                                                                                                                                                                            
                       
                                                       
                                                           

                                                                   
                                                                                        
                                                                                                                        
                                                                                                                            

                                                                                                                                     
                                                                                                                                                          
                                                                                                                                                                                          
                                                                                                                                                                                              

                                                                                                                                                                                                      
                                                                                                                                                                                                             4.1-4.8
                                                                                                                                                     
                   
                           
                                                                                    
                                                                                                                                                                                                           4.8-5.6
                                                                                                                                                                 
                                                                                                
                                       
                                           
                                                                                                        
                                                                                                            
                                                                                                                                                                          
                                                                                                                                                                              
                                                                                                                                                                                  
                                                                                                                                                                                                             5.6-6.4
                                               
                                                                                                                                                                               
                                                                                                               
                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                             6.4-7.2
                                                                                                                                                                                                             7.2-7.9



Figura 1.13. Gradientes de incidencia de la secadera o marchitamiento de la frutilla
(Fragaria x ananassa) en el Valle de Zamora (Michoacán, México)(Ceja et al., 2004).




                                                                                                                                                                                                           Ceja 2004
b

                       b       b
                                                           b
                                              b
           bb                  b
                                                       b
                           b                       b                           b
                                                               b               b
b                   b          b
                  b bb
                   b           b                                           b
                       b                 b                 b
    b                 bb                b                          b   b
                        bb     ^
                                          b
                  b                      b
                                   b      b
                                    b      b
                                         b
                                                   b                               72
                                                                                   66
                                               b                                   60
                                              b                                    54

                      Black Spot               b
                                                                                   48
                                                                                   42
                                                                                   36
% de Incidencia                               b                                    30
                                                                                   24
        0- 19.9                                                                    18


                               -
                                                                                   12
        20.0- 29.6                                                                 6
        29.7 - 38.9                                                                0

        40.0 - 48.3
        48.4 - 57.7
                               +
        57.8 - 69.0
        > 69.0
b

                                   b       b
                                                                          b
                                                          b
              bb                           b
                                                                   b
                                       b                       b                              b
                                                                              b               b
b                        b                 b
                       b bb
                        b                  b                                              b
                                  b                  b                    b
      b                           bb                b              2000
                                                                                  b   b
                                   bb      ^
                                                      b
                       b                             b
                                               b      b
                                                b      b
                                                     b
                                                               b
                                                                                                  4
                                                           b
                                                          b
                                                                                                  4



                   Cactus wevil
                                                                                                  3


                                                           b
                                                                                                  3
                                                                                                  2
% de Incidencia                                           b                                       2
                                                                                                  2
    0 - 8.0                2000


                                  -
                                                                                                  1
    8.1 - 15.0498000                                                                              1
                                                                                                  0
    15.1 - 23.4
                                  +
                                                                                                  0
    23.5 - 31.5
    31.6 - 41.7
    41.8 - 63.0
    > 63.0

Más contenido relacionado

Destacado

Grandes epidemias historicas
Grandes epidemias historicasGrandes epidemias historicas
Grandes epidemias historicasJorge E. Valdez
 
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia Medicina Ulatina Chiriqui
 
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologica
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia EpidemiologicaEndemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologica
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologicachatitaa
 
Epidemia y Pandemia
Epidemia y PandemiaEpidemia y Pandemia
Epidemia y PandemiaFabyMellark
 
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADES
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADESEVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADES
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADESbiogeoprofe
 
Historia de la epidemiologia
Historia de la epidemiologiaHistoria de la epidemiologia
Historia de la epidemiologiaguestabcbbc
 

Destacado (9)

Grandes epidemias historicas
Grandes epidemias historicasGrandes epidemias historicas
Grandes epidemias historicas
 
Origen y evolucion de las enfermedades
Origen y evolucion de las enfermedadesOrigen y evolucion de las enfermedades
Origen y evolucion de las enfermedades
 
Endemias, Epidemias Y Brotes
Endemias, Epidemias Y BrotesEndemias, Epidemias Y Brotes
Endemias, Epidemias Y Brotes
 
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia
Presentación sobre Endemia, Epidemia y Pandemia
 
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologica
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia EpidemiologicaEndemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologica
Endemias, Epidemias Y Brotes Y Vigilancia Epidemiologica
 
Epidemia y Pandemia
Epidemia y PandemiaEpidemia y Pandemia
Epidemia y Pandemia
 
Endemia, epidemia, pandemia
Endemia, epidemia, pandemiaEndemia, epidemia, pandemia
Endemia, epidemia, pandemia
 
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADES
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADESEVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADES
EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LAS ENFERMEDADES
 
Historia de la epidemiologia
Historia de la epidemiologiaHistoria de la epidemiologia
Historia de la epidemiologia
 

Más de SINAVEF_LAB

Acciones para atención de roya 25 de mayo
Acciones para atención de roya 25 de mayoAcciones para atención de roya 25 de mayo
Acciones para atención de roya 25 de mayoSINAVEF_LAB
 
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoaSINAVEF_LAB
 
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov1411. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14SINAVEF_LAB
 
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchezSINAVEF_LAB
 
jaime rdenas pez
jaime rdenas pezjaime rdenas pez
jaime rdenas pezSINAVEF_LAB
 
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguileraSINAVEF_LAB
 
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pezSINAVEF_LAB
 
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mezSINAVEF_LAB
 
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castilloSINAVEF_LAB
 
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pezSINAVEF_LAB
 
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayagoSINAVEF_LAB
 
Enfermedades del cafe dr. rui leite
Enfermedades del cafe dr. rui leiteEnfermedades del cafe dr. rui leite
Enfermedades del cafe dr. rui leiteSINAVEF_LAB
 
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14SINAVEF_LAB
 
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfin
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfinSist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfin
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfinSINAVEF_LAB
 
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpa
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpaSist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpa
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpaSINAVEF_LAB
 
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruz
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruzReunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruz
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruzSINAVEF_LAB
 
Presentación pvef octubre
Presentación pvef   octubrePresentación pvef   octubre
Presentación pvef octubreSINAVEF_LAB
 
Modelo operativo administrativo
Modelo operativo administrativoModelo operativo administrativo
Modelo operativo administrativoSINAVEF_LAB
 

Más de SINAVEF_LAB (20)

Acciones para atención de roya 25 de mayo
Acciones para atención de roya 25 de mayoAcciones para atención de roya 25 de mayo
Acciones para atención de roya 25 de mayo
 
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa
12. conclusiones 2 reunion coordinacion mc. mitzi georgina gonz+ílez ochoa
 
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov1411. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14
11. delimitaci+¦n de focos ver.22nov14
 
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez
10. adecuaciones formatos pvef cafe v23nov14 ing. gerardo acevedo s+ínchez
 
jaime rdenas pez
jaime rdenas pezjaime rdenas pez
jaime rdenas pez
 
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera
6. avances t+®c ope pvef-cafe v22nov14ver2 dr. gustavo mora aguilera
 
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez
5. nuevos riegos asociados al cultivo del cafeto dr. ricardo y+í+¦ez l+¦pez
 
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez
4. perspectivas vef caf+® 2015 ing. rigoberto gonz+ílez g+¦mez
 
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo
3. servicio de acompa+æamiento tecnico procafe ing. juan de dios del castillo
 
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez
2. ponencias m+®xico noviembre ing. jaime c+írdenas l+¦pez
 
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago
1. politica nacional cafetalera. ing. crist+¦bal sayago
 
Enfermedades del cafe dr. rui leite
Enfermedades del cafe dr. rui leiteEnfermedades del cafe dr. rui leite
Enfermedades del cafe dr. rui leite
 
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14
Sist. de vig. epidem. roya mex.17feb14
 
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfin
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfinSist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfin
Sist. de vig. epidem. roya mex.14mar14 recfin
 
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpa
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpaSist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpa
Sist. de vig. epidem. roya 07may14 sagarpa
 
Sat oirsa 2014
Sat oirsa 2014Sat oirsa 2014
Sat oirsa 2014
 
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruz
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruzReunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruz
Reunion de coordinación 28feb2014 xalapa, veracruz
 
Presentación pvef octubre
Presentación pvef   octubrePresentación pvef   octubre
Presentación pvef octubre
 
Modelo operativo administrativo
Modelo operativo administrativoModelo operativo administrativo
Modelo operativo administrativo
 
Pca. muestreo
Pca. muestreoPca. muestreo
Pca. muestreo
 

Análisis espacial de epidemias

  • 1. ¿Cómo se estudia una Epidemia?  Objetivo Introducir ideas generales de cómo estudiar una epidemia Gustavo Mora A morag@colpos.mx Colegio de Postgraduados
  • 2. Para enfermedad no existente Y la epidemiología?
  • 3. ¿Cómo se estudian las epidemias (cambios de estructura)? ~2ha 18 0 to 1 1 to 5 En un proceso espacial: 5 to 10 10 to 15 15 to 40 Por medio de la disposición espacial de 16 40 to 80 valores de intensidad de enfermedad por unidad poblacional (p.e. Planta) 14 Mapel Quadra4 Tommy Amplitude:0-78 12 Média: 28.3 Variância: 371.5 Tamaño de la población: Grande (pe. 0.5ha - Std.: 19.27 20ha). Unidades poblacionales en una espacio Planta 10 continuo Representacion gráfica de la epidemia: Mapas 8 o Gradientes 6 Análisis cuantitativo: Unidimensional, bi y tridimensionalpe. Indices de dispersión, 4 autocorrelación Variable empleada: Severidad, 2 Incidencia número de unidades enfermas o con daño 1 2 3 4 5 6 7 8 Proceso: Progreso espacial de enfermedad Linha Mapa bidimensional campo
  • 4. ¿Como ocurre un progreso espacial? Mapas interpolativos 1987 1987 1988 1988 Citrus sinensis- Ustulina deusta Cancro Basal de los cítricos 1990 1990 1994 1994 1996 1996 B.Reyes et al, 2002
  • 5. Gradiente Distancia / Tiempo (x) Gongora et al., 2004
  • 6. • Autocorrelación 7.5 6.5 Fundamento: Forma, tamaño, dependencias 5.5 discontinuas +5 4.5 Autocorrelación significativa entre plantas (4m) +4 3.5 +3 2.5 +2 +1 1.5 0 0.5 -1 -0.5 -2 -1.5 -3 Patrón -4 -5 -5 -4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5 Autocorrelación significativa entre ruas (8m) Entre Surcos Entre hileras Entre Surcos e hileras 24 x y y i y 4 i 4 x x i x 24 y Ruíz et al., 2004 Loeza-Kuk et al., 2003
  • 7. Descripción matemática de la Dispersión Intraparcela 1 0 0 1 0 0 Gt rE ae d.s 8 Gs rO a t de .e Pdd r e . e lo c M i s . Pdd r e . e lo c M i s . 2 2 1 0 r. =77 2= r. 08 1 8 2= 0 r. 2 3= 8 0 0 2 2 07 6 r.8 1 2 6 2 4= r. 08 0 3= r. 0 83 2 2 2 5= r. 08 9 4 0 r. =96 4 6 0 2 4 6= 6 2 0 0 r.8 7 6= r. 07 7 7 2 2 7= r. 08 5 7= r. 09 1 5 2 3 8= r. 08 3 6 4 0 4 0 7 3 2 0 2 0 %IncidenciadelAmarilmentoLeal 1 0 0 366 1 2 0 7 0 262 2 260 4 4 166 3 14 12 2 22 114 218 7 28 21 Dar e tdof i ( i nP l e e dc m s ai C Fe c ) ti a ac tr dn o I r o cn n eó
  • 8. ¿Cómo se estudian las epidemias (cambios de estructura)? En un proceso temporal: Por medio de la estimación de valores de intensidad de enfermedad por unidad de 100 tiempo. La información espacial se pierde. 100 Tamaño de la población: pequeña (pe. 80 3, 10, 20 unidades). No se requiere un 80 espacio continuo Incidence Incidence 60 Representación gráfica de la epidemia: 60 Curvas o gráficas de intensidad de enfermedad vs. tiempo 40 40 Análisis cuantitativo: modelos de progreso, parámetros de localización e 20 integración (p.e. Yo o20ABCPE) Variable empleada: Produccion, Severidad, 0 Incidencia, 0 J E F MM AA M J F M J J J A A S O N D número de M A M J F unidades J Meses enfermas o con daño Con datos de Avila 2000 Time Proceso: progreso temporal de enfermedad Tim
  • 9. Estructura de epidemias: dimensión Temporal Parámetros de localización, integración y forma de curva 1 0 0 Y f f Y o - Yb1 5 0 To i p em c A B CP E IntesidaeEnfermda(%) Y o 0 X o Tró E i(m tD n p a p = a di m o uc ed t i e i e) To ip em
  • 10. Una epidemia es un proceso inductivo y regulable Lycopersicum sp / Nacobus aberrans Carica Papaya-PRSV (Con y sin barreras) 100 SB CB Número de agallas por planta Rep. 1 Rep. 2 Rep. 3 Rep4. TT 400 80 TC 300 60 40 200 IC 20 100 0 0 0 47 66 91 106 121 134 0 10 20 30 40 50 Días despues del trasplante Jairo et al., 2006 Rivas et al., 2003 Dendranthema grandiflora - TSWV (vectores:Trips) 18 70 Mangifera indica-Fusarium spp INCIDENCE VG1 16 INCIDENCE VG2 INCIDENCE VG3 Ochoa et al., 2006B 60 THRIPS WITHIN CROP VG1 14 THRIPS WITHIN CROP VG2 THRIPS WITHIN CROP VG3 50 12 Número de trips 40 Incidencia (%) 10 8 30 6 20 4 10 2 0 0 9-may 28-sep 12-oct 25-may 26-oct 17-aug 8-jun 3-aug 20-jul 22-jun 31-aug 23-nov 14-sep 7-dec 6-jul 9-nov A. Mora et al, 2003
  • 11. Periodicidad de Intensidad de Epidemia Ocurrencia cíclica de atributos estructurales y funcionales de una epidemia conferida por variaciones en los procesos biológicos, climáticos o de manejo que operan a nivel de unidad de producción o de región en un lapso de tiempo mayor a Severidad Sigatoka Negra Tabasco (1985-1987) un cliclo productivo. Las caracteristicas de esta Ramírez-Sandoval, 1988 periodicidad determina una condición Endémica y Epidémica 30 Severidad Sigatoka Negra Tabasco (1985-1987) Ramírez-Sandoval, 1988 25 30 20 25 SEVERIDAD 15 20 10 SEVERIDAD 15 FASE EXPONENCIAL FASE TERMINAL FASE EXPONENCIAL FASE TERMINAL 5 Mayor producción y Formación de inóculo Mayor producción y dispersión de inóculo ascospórico dispersión de inóculo conidial conidial 10 0 1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57 61 65 69 73 77 81 85 89 93 97 101 105 109 113 117 FASE EXPONENCIAL FASE TERMINAL FASE EXPONENCIAL FASE TERMINAL TIEMPO (Semanas)
  • 12. Citrus sinensis - Virus Tristeza de los cítricos 6.2 ha Árbol positivo en octubre de 2001 Árbol positivo en diciembre de 2001 24 ha Árbol positivo en marzo de 2002 Árbol positivo en septiembre de 2002 Árbol positivo muerto o erradicado Árbol muerto por manejo •Incidencia en el área de dispersión activa de la enfermedad 6.2 ha es de 5.72 %. I. A.= 1.14 % Loeza 2002
  • 13. 100o 99o 98o Citrus sinensis - Virus Tristeza de los cítricos 27o Zonas con alta incidencia de CTV 26o y dispersión 25o Zonas libres con moderado riesgo de establecimiento Ocampo 24o Zonas de alto riesgo de establecimiento 23o 50 km 22o Góngora 2004
  • 14. Triticum sp - Fusarium graminearum Potencialidad climática de la Región Pampeana en relación a la incidencia de la FET Serie: 1971-2002 -30 -31 CORDOBA RAFAELA CONCORDIA S.VIEJO MANFREDI PARANA -32 C.del URUGUAY OLIVEROS M.JUAREZ ROSARIO GUALEGUAYCHU 30% RIO CUARTO -33 SAN PEDRO PERGAMINO 25% -34 LABOULAYE JUNIN CASTELAR 20% LaPLATA -35 latitud N.deJULIO G.PICO 15% PEHUAJO Las FLORES -36 BOLIVAR ANGUIL AZUL 10% -37 TANDIL C.SUAREZ PIGUE 5% BALCARCE BORDENAVE Probabilidad de ocurrencia -38 BARROW 0% de la fusariosis de la B.BLANCA espiga del trigo -39 H.ASCASUBI (incidencia >45%) según la potencialidad climática -40 de la región pampeana de Argentina -41 -66 -65 -64 -63 -62 -61 -60 -59 -58 -57 -56 longitud Fuente: INTA-SMN Moschini 2003
  • 15. Fragaria sp – Secadera Noviembre 2003 (floración) Febrero 2004 (fructificación) Mayo 2004 (fructificación)    1-1.7 1.7-2.5                  3.3-4.1                    4.1-4.8        4.8-5.6           5.6-6.4         6.4-7.2 7.2-7.9 Figura 1.13. Gradientes de incidencia de la secadera o marchitamiento de la frutilla (Fragaria x ananassa) en el Valle de Zamora (Michoacán, México)(Ceja et al., 2004). Ceja 2004
  • 16. b b b b b bb b b b b b b b b b b b bb b b b b b b b bb b b b bb ^ b b b b b b b b b 72 66 b 60 b 54 Black Spot b 48 42 36 % de Incidencia b 30 24 0- 19.9 18 - 12 20.0- 29.6 6 29.7 - 38.9 0 40.0 - 48.3 48.4 - 57.7 + 57.8 - 69.0 > 69.0
  • 17. b b b b b bb b b b b b b b b b b b bb b b b b b b b bb b 2000 b b bb ^ b b b b b b b b b 4 b b 4 Cactus wevil 3 b 3 2 % de Incidencia b 2 2 0 - 8.0 2000 - 1 8.1 - 15.0498000 1 0 15.1 - 23.4 + 0 23.5 - 31.5 31.6 - 41.7 41.8 - 63.0 > 63.0