SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 70
VERBA


ETYMOLOGIAE EXERCITATIONES


AVE!!!
Linguae Latinae Departamentum
2

                                ETYMOLOGIA




               Presentación

• Antes   de    comenzar,     diremos        qué    es
 ETIMOLOGIA,

explicaremos      algunas      definiciones        que
 utilizaremos a lo largo del curso.
3

                                 ETYMOLOGIA




                ETYMOLOGIA

• Definición: La Etimología es la ciencia que
  estudia el origen y la “historia” de las palabras.
 etumo + logo       : origen de una palabra +
 palabra, estudio, examen.
4

                             ETYMOLOGIA




               VOCABULA
• Apócope: Pérdida o caída de un fonema.
• Asimilación: Cambio que sufre un fonema por
  el contacto con otro.
• Átona: Vocal sin acento.
• Disimilación: Diferenciación de dos sonidos
  parecidos en contacto.
• Diptongo: Dos vocales en una misma sílaba en
  latín : “ae, oe, au”
5

                                                                      ETYMOLOGIA




                                     Evolución de la lengua latina




                                                                                   Doblete dos palabras, una
                                      Cultismo Palabra introducida
Palabra patrimonial  desde el                                                     patrimonial y una culta, que
                                      con posterioridad, no
nacimiento de la lengua y sujeta                                                   derivan de la misma latina.
                                      evolucionada, sino adaptada al
a leyes fonéticas de evolución                                                     clavem > llave y clave.
                                      español.
clavem > llave.                                                                    clamare > llamar y clamar.
                                      cathedram > cátedra.
 annum > año.                                                                      cathedram > cadera y cátedra.
                                      denarium > denario.
novum > nuevo fumum>humo                                                           denarium > dinero y denario.
                                       clavem > clave.




                                   • Semicultismo: palabra cuya
• Latinismo palabras o            evolución se ha visto frenada por
expresiones tomadas                diversas razones, casi siempre
directamente del latín.            por la influencia de eclesiásticos o
quorum, referendum, ante           letrados.
meridiem, a priori, et cetera...   saeculum: la evolución hubiera dado
                                   *siejo. El cultismo habría sido *seculo.
                                   La evolución incompleta ha dado siglo.
6


      VOCABULA
                             ETYMOLOGIA




• Fonema: Sonido. Unidad mínima de una
  lengua.
• Hiato: Conjunto de dos vocales de sílabas
  distintas.
• Contracción: Fusión de dos o más elementos
  fónicos.
• Monoptongación: Un diptongo se convierte
  en una vocal. (=Contracción). Tónica: Vocal
  acentuada.
• Protónica: Anterior a la sílaba acentuada.
• Postónica: Posterior a la sílaba acentuada.
7

                                                  ETYMOLOGIA



CAMBIOS FONÉTICOS MÁS FRECUENTES                  EJEMPLOS


Síncopa:
 Pérdida de una vocal breve en posición interior entre      calidum > caldo
consonantes.
Apócope:
Pérdida de la vocal final o de la porción final de una quomodo > quomo > como
palabra.
Prótesis:
 Aparición de una vocal inicial (e) delante del grupo      scutum > escudo
inicial s + conson. para facilitar su pronunciación:
Epéntesis:
Aparición de un sonido nuevo en interior de palabra,
para tratar de solucionar algún problema de
pronunciación, como el anterior. Por ejemplo, si     humĕrum > humru > homro
después de una síncopa (pérdida de una vocal)               > hombro
entran en contacto varias consonantes. En este caso
es frecuente la simplificación, pero puede, a veces,
desarrollarse una nueva consonante.
8

                                                     ETYMOLOGIA

Asimilación:
Un sonido se transforma para acercarse o
igualarse a otro contiguo o cercano. Muchos de
los cambios fonéticos son producto de
                                                      postpositum > possposito >
asimilaciones, como la monoptongación de los
                                                              pospuesto
diptongos, la reducción de hiatos a una sola
                                                      rupturam > ruttura > rotura
vocal, la simplificación de consonantes
                                                          exspirare > expirar
geminadas...
Asimilaciones son, por ejemplo, estas
evoluciones:
-st- > -ss- > -s- / -pt- > -tt- > -t- / -xs- > -x-
Disimilación:                                        roborem > robre > roble
 Fenómeno contrario al anterior. Se sustituye        arborem > árbol
algún fonema por otro diferente para evitar la       animam > anma > alma
repetición en sílabas inmediatas. Algunos de los     sanguinem > sangne >
cambios vocálicos que veremos se deben a             sangre /
disimilaciones.                                       quinque > cinque> cinco
                                                     hominem > homne > homre >
                                                     hombre (epéntesis).
                                                     marmorem >marmor >
                                                     mármol
9

                                                   ETYMOLOGIA


Metátesis:
 Intercambio de posición de algunos sonidos
  dentro de una palabra                       inter > entre ; semper > siempre
 Frecuente intercambio de r y l               quattuor > cuatro ;
 La metátesis es casi general en el sufijo –  integrare > intregare > entregar
  arium, que tiene esta evolución: -arium > - periculum > periglo > peligro
  airum (metátesis) > airo (pérdida de m y        miraculum > miraglo > milagro
  apertura de u en o) > ero (monoptongación       ;
  del grupo ai).                               parabolam > parabla > palabra
                                              solitarium > soltairum >soltairo >
                                                  soltero


Sonorización:
Cambio de una consonante sorda a la sonora     petram > piedra
correspondiente.
Palatalización:
Cambio de la articulación a la región del      damnum > daño
paladar duro.                                  clavem > llave
10

                          ETYMOLOGIA




            Consonantes
Veremos primero una vista del paladar.
11

                                     ETYMOLOGIA



 Clasificación de las consonantes

 Punto de       Modo de                 Cuerdas
articulación   articulación             vocales


   Labiales                                Sordas
                   OCLUSIVAS
                  Orales y nasales
   Dentales                                sonoras



   Velares       CONSTRICTIVA
                   Líquidas y
                   fricativas

  guturales
12

                   ETYMOLOGIA




División de las consonantes
13

                           ETYMOLOGIA


                 Vocales
En latín las vocales                    Largas
 pueden ser :
                                        ĀĒĪŌ
 LARGAS Y                                 Ū
 BREVES según en
 que contexto estén.
                       Breves

                           ˘
                       ĂĔĬĬŎŬ
14

ETYMOLOGIA
15

                                         ETYMOLOGIA




Semivocales o semiconsonantes:
                                        Diptongos:
La i y la u pueden funcionar como
vocales o como consonantes.
                                        En latín había pocos
Cuando la u es consonántica, suele
                                        diptongos. Los más
representarse con la grafía v.
                                        frecuentes son ae, au y
                                        oe:
mittere: la i es vocal / iubere: la i
es consonante
                                        paeninsula, aurum,
ludum: u vocal / uiuere (vivere):
                                        poena.
u consonante
16

                                              ETYMOLOGIA


Busca la palabra latina y su correspondiente castellana
amicam                 equam                    oiste      noche
consilium              concilium                salud      hija
dominam                speculum                 ver        emperador
filiam                 scutum                   vedar      diestro
dextrum                foedam                   traición   amiga
fidem                  lupam                    viste      yegua
sinistrum              dentem                   segar      dueña
magistram              voluntatem               nombre     consejo
noctem                 imperatorem              cruel      escudo
litteram               adnuntiare               sostener   treinta
legem                  salutem                  noble      mucho
traditionem            nominem                  ley        fe
crudelem               nobilem                  letra      maestra
vetare                 secare                   anunciar   loba
audisti                sustinere                fea        voluntad
videre                 vidisti                  concejo    diente
multum                 triginta                 espejo     siniestro
17

                                         ETYMOLOGIA




                   0. Latinismos
• Algunas palabras o frases han pasado “tal cual”
  del Latín son los : LATINISMOS
a priori                     honoris causa            non plus ultra
ad hoc              in memoriam              per capita
alter ego           in situ                  persona non grata
carpe diem          in vitro                 pro medio
curriculum vitae             ipso facto               quorum
deficit             locus amoenus            verbi gratia
et cetera           manu militari            vice versa
ex voto             mutatis mutandis         quid pro quo
grosso modo         nihil obstat             a posteriori
18

                                ETYMOLOGIA




             1. (/-m/>/Ø/)
• ”M” final se perdió (/-m/>/Ø/)
 arietem       Italiam      principem
 basilicam     lucernam     satiram
 centuriam     Martem       sirenam
 cohortem      musam        superficiem
 curiam        participem   togam
 inertem       patriam      tunicam
 infamem       personam     vigiliam
 infantem      plebem
 insaniam      pontificem
19

                                  ETYMOLOGIA




              2.   (/-e/>/Ø/)
• “–E ” final sin acento (átona) en
 algunos contextos se pierde.
 (/-e/>/Ø/)
antecedere        deponere             lictorem
augurem           distare              nectarem
censorem          divulgare            Neronem
centurionem       dominare             priorem
compensare     gravare                 proconsulem
consulem          inflare              resonare
crucificare    legionem       satisfacere
20

                             ETYMOLOGIA




            3. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/)
• “u” átona larga o breve pasa a “o”
      “–Ū, Ŭ> O”. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/)
atrium          libertum         patricium
Augustum        lustrum          postumum
auspicium       manipulum        sacrificium
barbarum        miliarium        tribunum
calamum         nefandum         triclinium
cupidum         nefastum         tropum
imperium        neutrum          viaticum
indomitum       obvium           Ingenium
                oraculum
21

                                ETYMOLOGIA




               4. (/ks/ > /x/)
• La grafía “x” pasa como “j” (/ks/ > /x/)
Alexandriam     fixum               reflexum
Alexandrum      fluxum              relaxare
Artaxerxes      influxum            rixosum
circumflexum    luxum               texere
coxum           luxuriam            vexare
crucifixum      luxuriosum          Xerxes
exemplum        perplexum           Exercere
prolixum        Exercitum           proxium
22

                                     ETYMOLOGIA




           5.   (/k/+/e,i/ > /θ/)
• La grafía“C” + E / I pasa a /θ/ grafía “C” o “Z”
  (/k/+/e,i/ > /θ/)
calicem                   mendacem               rapacem
convalescere      mordacem               recrudescere
crescere          nascere                resuscitare
feracem                   nescium                sagacem
florescere        pascere                salacem
fugacem           perdicem               varicem
lucem             pertinacem             velocem
matricem          precem                 veracem
23

                                  ETYMOLOGIA


     6. (/s/+cons > /es/ + cons)

• “S+contsonante”, inicial provoca“E”
  epentética . (/s/+cons > /es/ + cons)
scabrosum      spectrum               stedam
scalam         spermam                stilum
scandalizare   spiram                 stirpem
scoriam                spiritum                       stoicum
scribam                spumam                  stolam
Spartacum      stadium                         stolidum
Spartam        stateram               strigilem
spectaculum    statuam                studium
               stuprum
24

                                       ETYMOLOGIA




              7.   (/ai/ > /e/)
• La grafía“AE” –diptongo-, da una “E”.
            (/ai/ > /e/)
aedificare         Aetnam                  paedagogum
aedilem                   Baeticam                 paeninsulam
aeginam            Caesarem                praefectum
aemulum            caesuram                praeludium
Aeolum                    coaetaneum               praematurum
aerarium           Daedalum                praemonitorium
Aesculapium        daemonium               scaenam
Aesopum            maenadem
aestuarium         Maenandrum
25

                                 ETYMOLOGIA




     8. Grafía “Y” da grafía “I”
• La grafía “Y” da grafía “I” en castellano era la /ü/
  del griego y la “y” latina.
Aegyptum         hydropicum          pyram
Clytaemmestram   Hyperboreum         Scytiam
cyclicum         Hyperionem          hypnoticum
symposium        Cyclopem            hypogeum
synagogam        Cynicum             hypotenusam
syndicum         Dyspepsiam          Lycaeum
gymnasium        lyram               Gynaeceum
myopem           Hydram                      Pygmalionem
26

                                ETYMOLOGIA




              9. “PH” grafía “F”
• La grafía “PH” pasa a “F” pasatzen da. La “φ”
  griega en Latín era “PH” .
asphaltum        phantasmam         phreneticum
asphodelum       pharaonem          Phrygiam
blasphemiam      pharmacum          phisiologiam
graphicum        Pharsaliam         sphaeram
gryphum          Pharum             sphingem
Phaedonem        philologiam        stropham
Phaedram         philosophoam       trophaeum
Phaedrum         philtrum           Phalangem
                 phospforum
27


              / θ /th/ pasa a /t/
                                ETYMOLOGIA



     10.

• La grafía griega / θ /th/ pasa a castellano como
  /t/.
aegisthum        thalamum      Theseum
aetherem         thapsiam      theurgum
athletam         theatrum      thiasum
catharticum      thecam        thium
cathedram        themam       Thraciam
catholicum       Thocritum    Thrasybulum
citharistam      theologiam   thirsum
epithalamum      theologum     Epitjetum
                 theoriam
28


               “CH” > “C” o “QU”
                                 ETYMOLOGIA



11. Grafía

 • La grafía “CH”, pasa al castellano como grafía
   “C” o “QU”.
 acherontem      chirographum        chronicum
 aeschylum       Chironem            chrysolithum
 architectum     chirurgicum         echinum
 chaldaeam       chlamydem           haeresiarcham
 characterem     Chloem              pulchrum
 charisma        choleram            schemam
 charontem       cholicum            scholasticum
 chartam         chorographiam       Chimaeram
                 Christum
29

12. Oclusivas sordas intervocálicas >       ETYMOLOGIA




              sonorizan
 • Las consonantes sordas intervocálicas se sonorizan.
   (/-p-/>/-b-/; /-t-/>/-d-/;/-k-/>/-g)
 acetum               clericum         sacratum                 Acutum
 comatrem     salubritatem    Anatem                     draconem
 saporem      Aperturam       fidelitatem                securum
 apricum      f       rugalitatem      senatorem                Aprilem

 legatum             spicam          Blasphematorem
        machinatorem
 stratum             Caecare         praelatum                  virtutem
30

                                    ETYMOLOGIA




         13. Consonantes dobles >
               se simplifican
• Las consonantes dobles se simplifican.
abbatem         Atticam                 passum
affinem                  bacillum               peccatum
affluentem      bellicum                praedecessorem
affrontare      classicum               praeoccupare
ggravare        crystalinum             scissionem
allegoriam      fallacem                stellarem
alluvionem      flagellare              triennalem
attenuatum      occasum                 tyrannum
31


14. (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/)
                                  ETYMOLOGIA




  • La labiovelar latina o grupo de velar +
    semiconsonante puede evolucioar a las grafías
    “QU, QU, C, CU, G, GU” . (/kw/> /k/, /ku/,
    /gu/, /g/, /θ/)
  aequanimem     quaerere             quintalem
  antiquam       quaestionem          Quintilianum
  aquaeductum    quaestorem           Quintum
  aquam          quadem               Quirinalem
  aquilam                quando               sequacem
  liquatum       quartanam            squalum
  quadrigas      quasi                squamam
  quadrupedum    quaternionem
32

                                   ETYMOLOGIA




             15.   (/ns/>/s/)
• El grupo “NS” latino da en castellano “s”. Tras
  una asimilación y una simplificación.
      (/ns/>/s/)
ansam            pinsare               transfugam
constare         sensum                transfusionem
desponsare       trans                 transgerssionem
mensam           transalpinum          translatum
mensem           transatlanticum       translucidum
mensuram         transcendere          transmissorem
monstrare        transcursum           transponere
montensem        transfigurare         pensare
                 transformare
33

                                      ETYMOLOGIA




                 16. Síncopa
• Vocales latinas átonas postónicas internas sufre
  se pierden. (“síncopa”).
aequiparabilem            insulam                 praedicabilem
asinum                    irrevocabilem           regulam
calidum                   manicam                 resolubilem
diabolum          monstrabilem            stabilem
dominicum         nobilem                         stabulum
ineffabilem       nubilum                         tabulam
ineluctabilem     operam                  venabulum
inexorabilem      permeabilem
inexpiabilem      plausibilem
34

  17. TI, TE, CI, CHI, CE,CHE +         ETYMOLOGIA




            vocal” > “Z” o “C”.
• Los grupos interiores latinos ante vocal “TI, TE,
  CI, CHI, CE,CHE + bokale” > “Z” o “C”.
  (/t/+yod, /k/+ yod >θ).
acutiare                  cremationem               nationem
aequatiorem      diligentiam                negotium
aequinoctialem            factionem                 patientiam
allocutionem     gradationem                plateam
attributionem    gratiam                    potionem
brachium         haesitationem              puntionem
calceare         lanceare                   rationem
claudicationem            Martium                   sationem
                 traditionem
35

                                    ETYMOLOGIA




        18. (/-b-/;          /d/; /g/ > Ø)
• Voc+/-b-/; /d/; /g/+VOC o L o R oclusivas sordas
  latinas intervocálicas (o entre vocal y L / R) se hacen
  fricativas y a veces desaparecen.
            (/-b-/; /d/; /g/ > Ø)
 alligare        limpidum          regalem
 cadere          litigare          rodere
 credere         luccidum          rugitum
 crudelem        paradisum         rumigare
 fidelem         pedonem           sucidum
 legalem         radere            taedam
 legere          radicem                   traditorem
 ligare          rancidum          turbidum
36

                                 ETYMOLOGIA


         19. PL-, FL-, CL-, ....

• A) “PL-, FL-, CL-, >LL”. Se mantienen en
  cultismos, dialectalismos y en algunas palabras se
  mantienen.
• B) “Konts+PL-, FL-, CL- > CH (/č/)
• C) “FL”- a veces pierde la f. (/fl/>/l-/)
37

      19. PL-, FL-, CL-, >LL o se
                             ETYMOLOGIA




            mantiene (a)

amplum              flavum                 plectrum
clamare             Floram                 plenilunium
claudium     plagam              plenum
clausulam    plantam                       Plinium
clavem       planum              plorare
Cleopatram   Platonem            Plutum
clepsidram   Plautum                   pluviam
claccidum    plebem              Flammam
             plebiscitum
38

                                  ETYMOLOGIA




             19. (/fl/>/l-/) (c)
Amplum          flavum                plectrum
Clamare         Floram                plenilunium
Claudium        plagam                plenum
Clausulam       plantam                       Plinium
Clavem                   planum               plorare
Cleopatram      Platonem              Plutum
Clepsidram      Plautum                       pluviam
Flaccidum       plebem                Flammam
                plebiscitum
39

                                   ETYMOLOGIA




              20. (/ŭ´/>/o/)
• Ū breve latina tónica pasa a > O.
           (/ŭ´/>/o/).
angustum        gulam                   surdum
buccam                   gurdum                  truncum
bullam          guttam                  turpem
burram                   lucrum                  turrem
corrumpere      lupum                   tussem
cumbam          lutum                   ulmum
currere                  muscam                  undam
curtum                   mustum                           fluxum
                               puteum
40

                                  ETYMOLOGIA




               21. (/ĭ´/>/e/)
• “I” breve latina tónica pasa a > “e” .
           (/ĭ´/>/e/)
 bibere                duritiam                sagittam
 blitum                inde                    siccum
 cibum                 linguam                         silvam
 circum                litteram                sinum
 cistam                malitiam                sitem
 cirrum                nigrum                  spissum
 committere            pilum                   tripedem
 convincere            pirum                   viridem
                       vittam
41

                                   ETYMOLOGIA




              22.   (/ŏ´/>/ue/)
• “O” breve tónica se diptonga en /ue/.
           (/ŏ´/>/ue/)
absolutum           grossum           portum
antepositum         hortum            rotam
bonum               hostem            sholam
contum                     molam                socerum
cornu               nostrum           solidum
chordam             novem             sortem
focum               pontem            volutum
fortem              populum           Forum
                    porcum
42


      “-LL-” , “–NN-” >”-ll-” –ñ-
                                   ETYMOLOGIA



23.

• “-LL-” y“–NN-” se palatalizan, pasando a grafía
  “ll-” –ñ-.
      (/-l:-/ > /-ļ-/ /-n:-/ > /-ņ/)
annum           capillum              grunnire
ballaenam       castellanum           mollem
bellum          collarem              pannum
caballum        decollare             sannam
cabannam        follem                stannum
caepullam       gallinam              thallum
callum          gannitum              vallatum
cannam                   grillum              vallem
                villam
43

                                  ETYMOLOGIA




       24. (/ĕ´/      > /ę/ > /ie/)
• E breve y acentuada da el diptongo IE.
           (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/)
bene            leporem                     pernam
centum                 mel                  petram
decem           membrum              serram
desertum        messem        servam
equam           metum                terram
febrem          nebulam              ventrem
ferum           pedem                ventum
hederam         pelagum
herbam                 pellem
44

                                              ETYMOLOGIA


      25. Consonantes finales > Ø

• Las consonantes finales se pierden en castellano.
  Excepto –M > N en monosílabos; S, -L se
  conservan; –R pasa adelante. (/-m/ > /-n/)
ad                    copias           post           tempus
aliquod               corpus           quadruplex     thermas
ambages    fauces              quam           Thermopylas
ambos      insidias            quem           Thesmophorias
animal     Manes               quid           Athenas
minus      sub                 caput          Penates
                               tam
45

                                       ETYMOLOGIA




           26.   (/f/ > /h/ > /Ø/)
• Por influjo del euskara la F- inicial en castellano
  se hace H aspirada. A partir del S. XVI se
  pierde.
            (/f/ > /h/ > /Ø/)
fabam        fabulam                facere        faenum
falconem     farinam        farturam       fatum
fel                  ferire         ferrum        fibram
ficum        filum          findere        formam
formicam     fossam         fumum          fundum
fungum               furcam         furorem              furtum
                                    fuscum
46

                                          ETYMOLOGIA




        27. (/oi/           > /ę/ > /e/)
• Diptongo latino con grafía “oe” se monoptongó
  en “e” .
           (/oi/ > /ę/ > /e/)
amoenum       Boeotiam       coeliacum       coenobitam
comoediam     Croesum        choerilum       foederare
foedum               foenum          foetidum        Moesiam
oboedientem   Oeagrum        oeconomicum oecumenicum
oedipum       Oenomaum       oestrum         Oeram
Phoebum       Phoeniciam     poenam          soloecismum
                     tragoediam
47

                                           ETYMOLOGIA




                28. (/ĭ/        > /e/)
• “i” breve átona pasa a “e”.
             (/ĭ/ > /e/)
brevitatem   caerimoniam circare              contunere
fricare      gravitatem      imperatorem      inimicum
integrum     intrare         involutum        levitatem
minorem      minutum         navigare         novitatem
ordinare     originem        picare           pigritiam
piscare      plicare         providere        timorem
                     virginem
48

                              ETYMOLOGIA


29. “-ct-” grupo interior > “ch”

 • Grupo interior “ct” da “ch”.
   (/-kt-/ > /-it-/ > /-č-/, grafia: -CT- > -it-
   > -ch- “yod 4a”)
            CINCTUM > cincho
  En cultismos se mantiene o se pierde la /k/,
  sin palatalizar la /t/. palatalizatu gabe
  (grafía: “-CT- > -t-”)
             DELICTUM > delito
49

                                      ETYMOLOGIA




                     29. (b)

arcticum    auctorem     cataractam      cinctum
delictum    despectum dictatum           dictum
distinctum ductum        filictum        fructum
lectum             luctam                luctatorem
      noctem
octo        planctum     refectum        respectum
sanctitatem strictum     tectum          tractare
                         tructam
50

                                             ETYMOLOGIA




                     30. Síncopa
• Las vocales átonas protónicas, se pierden menos
  la -A- (síncopa)

amaricare     aperire           benedictum      bonitatem
carricare     civitatem         collocare       comparare
*consutura    crudelitatem      delicatum       eremitam
fabulatorem   follicare         honorare        iterare
laborare      litteratum        maledictum      operare
pectoralem    populatum         saecularem      solidare
                        veritatem
51

      31. MN-, -NG-, -GN-, -ND-,     ETYMOLOGIA




       -NI-, -NE- + bokal” > /ñ/

• “-MN-, -NG-, -GN-, -ND-, -NI-, -NE- +
  bokal” se palatalizan en > /ñ/ .
• Se mantienen en los cultismos.
araneam     Britanniam   calcareum      cuneam
damnum      dominum      extraneum      grunditum
lignum      magnum       pineam         praegnare
pugnum      quinionem    scamnum        scrinium
seniorem    signa        somnum         stagnum
stamineam   tam magnum   tangere        vineam
52

                                           ETYMOLOGIA




            32. “AU-”                 > “o”
• El diptongo “-AU-” se monoptonga, aunque
  proceda de -AL+cons. > “o” . (/au/ > /o/ eta
  /al/+konts > /au/ > o + konts.)
alterum              aucam            audire            aullam
aurificem   aurum            ausare            aut
baucalem    calcem           caudam            caulem
causam              cautum         falcem        laudare
lautiam             *lautianum     Maurum        paucum
pauperem    pausare         saltum        taurum
                    thesaurum
53

                                        ETYMOLOGIA




               33.    Metátesis
• Metátesis a) simple: un sonido cambia de lugar en
  una palabra b) recíproca: : dos sonidos
  intercambian sus lugares . En caso de estar en
  contacto se llama =“interversión”
acerem               animalia       appectorare   capitulum
catenatum    crocodilum     crustam               graphium
integrare    integratum     inter          miraculum
parabolam    *pectorina     periculum      piperem
praesaepem   pro            quattuor       semper
sibilare             spatulam       super         teneru
54

                                          ETYMOLOGIA




               34.     (/ŭ/ > /o/).
• “U” breve átona pasa a “o”. Se mantiene en
  cultismos.
           (/ŭ/ > /o/)
angustare     cucullum        cuminum       cumulatum
curtare               curvare        ducalem        duplare
duplicare     epistulam       gubernare     gulosum
lucratum      nucalem         putare        recuperare
sturninum     subornare       superare      superbiam
superponere   supersedere     supportare    umbiculum
                      urticam
55

                                ETYMOLOGIA




                35. Sinkopa
• Algunos grupos consonánticos internos,
  producidos por síncopa, se resolvieron así:
• -c´l-, -g´l-, -t´l- > -j-
  (/-k´l-/./-t´l/. > /-j-/)
• Cons.+c´l-, -g´l-, -p´l > -ch-
  (cons.+ /-k´l-/./-g´l-/./-p´l-/ > /-č-/)
56

                                            ETYMOLOGIA




                       35. arau b

acuculam        annuculum        apiculam       articulum
auriculam       butticulam       cernicula      cingulum
claviculam      cubiculum        faculam        folliculum
graculum        lenticulam       oculum         oviculam
pellicula                regulam                sorticulam
        speculum
tegulam                  trunculum       vetulum
        *vinciculum                             vulpeculam
57

                                           ETYMOLOGIA


     36. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e])

• Diptongo -AI-, distinto del antiguo AE latino, se
  monoptonga en castellano.
  (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e])
             -ARIUM/ -AM > ario/-a > ero/-a
basiare               calidarium       Caprariam       carnarium
cerarium      cocturarium     cuparium         dentariam
facturam      ferrarium       granarium        lactosam
laicum        lignarium       magistrum        malefactorem
operarium     primarium       quadraginta      ripariam
sagitarium    salarium        solitarium       thesaurarium
                      tractum
58

                                              ETYMOLOGIA




             37.    Disimilaciones
• Disimilaciones: a) parciales: un sonido o sílaba
  se transforman por la proximidad de otro afín
  (imitación)” b) totales: se suprime un sonido o
  silaba.
animam                   aratrum                 arborem
        arboretam
carcerem        commilitonem communicare         fragrantem
immunem         laetitiam        lilium          marmorem
proprium        proram           prorsam         prostare
quinquaginta roborem             solstitium      stercorare
stultitiam      taratrum         temperare       tripartitionem
                         triticum
59


      “–LL-,LE+bok” > “ll” , “j”
                                          ETYMOLOGIA



38.

• Los grupo internos “–LL-,LE+bok”, se
  palatalizaron “ll” edota “j”.
            (/-l/+yod>/-j-/,/-x-/)
alienum             alium           battualia       cilia
concilium   consilium       cordolium       despoliare
erviluam    filium          folia           humiliare
malleolum   meliorem        milium          milia
molliare            mortualia       mulierem        muralia
paleam              taleare         taleolam        victualia
                            virilia
60

                                  ETYMOLOGIA




               39. Hiatos > Ø
•    Los hiatos latinos y romances tienden a
     desaparecer.
a)   Por contracción : voc + voc = voc
b)   Formando diptongos.
c)   Sufriendo metátesis.
d)   Perdiendo una de las dos vocales.
61

                                       ETYMOLOGIA




                    39. arau b

aream      basium          coagulare       coagulum
cogitare             comedere      cooperire      digitum
duos       fastidium       februarium      fidem
frigidum   glaream         manuaria        ostream
pedem      puteolum        rubeum          sedere
sibi       sigillare       sigilum         temporaneum
                     tibi
62

                                    ETYMOLOGIA




               40. “E” > “I”
•    En algunos casos “E” latina pasa a “I”.
a)   “É” cuando era tónica.
b)   “E” cuando era átona.

adducere     adhaerare     adscribere            affluere
calamellum   carpentarium castellum              cereum
cingere      concludere    concurrere            decembrem
defunctum    denarium      deputatum             fervere
gregem       legem         meam                  regem
                    Scandere
63

                                        ETYMOLOGIA




                41. Epéntesis
• Epéntesis : A veces a consecuencia de una
  síncopa se pueden dar grupos raros de
  consonantes, llegando a surgir otra
  consonante epentética.
alaudam     brochum       cinerare                  colluminare
*faminem    feminam       *ferruminem      *figicare
foliatilem  hominem       humilem          *leguminem
luminaria   maculam       mattianum        nominare
*praenominem*pronominem   rememorare       seminare
staminem    stellam       stuppaculum      tremulare
64

                                       ETYMOLOGIA




  42. Otras             asimilaciones
• Se dan en castellano otras asimilaciones.
adscriptum     aptare         comitatum       comitem
exsecrabile    exsequias      exsistire
       exspectatorem
exspirare      exspoliare     exstingire      exstirpare
exsudare       exsultationem limitare         postcaenium
postpositum rupturam          saeptum         scriptorium
sculptorem     semitam        semitarium      septem
                       temptare
65

                                            ETYMOLOGIA




                  43. “h” Latina
• En Latín clásico era una aspiración muy débil,
  representada por una “H”. Tras perderse en el S
  . XVII se comenzó a escribir.
abhorrescere   erilem         Hamilcarrem      Hannibalem
harenam        Harmodium      Harmoniam        harpam
harundineum    haruspicem     Hasdrubalem      hastam
Helenam        helleborum     hendiadys        horminum
incohare       inflare        operam           ossum
                       Prehendere
66

44.   “I” inicial consonántica >
                             ETYMOLOGIA




                (/j-/)
• “I” inicial consonántica (/j-/) da
  estos resultados:
a) Se mantiene como consonante ante /a/, /e/
   tónicas como fonema /y/ grafía y.
b) Tras /a/, /e/ átonas se ha perdido.
c) Ante /o/, /u/ ha dado /x/, grafía j
67

                                         ETYMOLOGIA




adiunctum   lacchum          iacere          iactare
iam         iambum                  Iapetum          imiperum
iniustum    iocum            Iovem           Iovis
iubilaeum   iubilationem     Iudaeam         Iulium
iumentum    iunceam          iuncum          Iunium
Iuppiter             iurare         iustitiam        iuventutem
                     praeiudicium
68

                                           ETYMOLOGIA




                45.    (/o/ > /u/)
• Excepcionalmente “O” da “U”en castellano.
cognatum     complere        completum        doctum
dormientem   foraneum        iocatum          iocularem
localem              locellum        mollire          nodosum
nodum        orditum                 polire           politorem
politum              polypum         pollicarem       sortitum
tofum        tollere         tondere          tonsum
                     torcularem
69

                                ETYMOLOGIA




                Bibliografia
• M.V. Bello Berlin et alii. “Verba”. Ediciones
  Clásicas. Madrid. 1998
• Fernando Lázaro Carreter “Diccionario de
  términos filológicos”. Ed. Gredos. Madrid.
  1974.
• UZEI “Hizkuntzalaritza 1 eta 2”. Elkar
  argitaletxea.
70

                                ETYMOLOGIA




• Zerozertarako balio dizula espero dugu.




                               VALE!!!

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Fonología y Fonética
Fonología y FonéticaFonología y Fonética
Fonología y FonéticaEdson García
 
Fonética y Fonología. Grupo 8
Fonética y Fonología. Grupo 8Fonética y Fonología. Grupo 8
Fonética y Fonología. Grupo 8Encarna Bermúdez
 
Fonética y Fonología. Grupo 9
Fonética y Fonología. Grupo 9Fonética y Fonología. Grupo 9
Fonética y Fonología. Grupo 9Encarna Bermúdez
 
Presentacion fonetica y fonologia
Presentacion fonetica y fonologiaPresentacion fonetica y fonologia
Presentacion fonetica y fonologiaadorothal
 
Lenguaje, lengua, norma y habla
Lenguaje, lengua, norma y hablaLenguaje, lengua, norma y habla
Lenguaje, lengua, norma y hablalinguacodima
 
Fonética y fonología
Fonética y fonología Fonética y fonología
Fonética y fonología Itzel Valencia
 
Unidad 2 apóstrofe xxi las unidades lingüísticas. la formación de palabras
Unidad 2 apóstrofe xxi   las unidades lingüísticas. la formación de palabrasUnidad 2 apóstrofe xxi   las unidades lingüísticas. la formación de palabras
Unidad 2 apóstrofe xxi las unidades lingüísticas. la formación de palabrasJesús Ignacio Mateo Candil
 
Relaciones semánticas
Relaciones semánticasRelaciones semánticas
Relaciones semánticasjuanantlopez
 
UNIDAD 1. Las palabras: morfología y relaciones semánticas
UNIDAD 1.  Las palabras: morfología y relaciones semánticasUNIDAD 1.  Las palabras: morfología y relaciones semánticas
UNIDAD 1. Las palabras: morfología y relaciones semánticasDiego Bernal
 
Procesos morfológicos de formación de palabras
Procesos morfológicos de formación de palabrasProcesos morfológicos de formación de palabras
Procesos morfológicos de formación de palabrasLaura Candia
 
Introduccion a la fonética del español
Introduccion a la fonética del españolIntroduccion a la fonética del español
Introduccion a la fonética del españolleonardito24
 
Etimologias act 1
Etimologias act 1Etimologias act 1
Etimologias act 1Alonso13
 
Rasgos distintivos
Rasgos distintivosRasgos distintivos
Rasgos distintivosFermín
 

La actualidad más candente (20)

Evolucion del lenguaje
Evolucion del lenguajeEvolucion del lenguaje
Evolucion del lenguaje
 
La lengua como sistema. fonética
La lengua como sistema. fonéticaLa lengua como sistema. fonética
La lengua como sistema. fonética
 
Fonología y Fonética
Fonología y FonéticaFonología y Fonética
Fonología y Fonética
 
Fonética y Fonología. Grupo 8
Fonética y Fonología. Grupo 8Fonética y Fonología. Grupo 8
Fonética y Fonología. Grupo 8
 
Fonética y Fonología. Grupo 9
Fonética y Fonología. Grupo 9Fonética y Fonología. Grupo 9
Fonética y Fonología. Grupo 9
 
Presentacion fonetica y fonologia
Presentacion fonetica y fonologiaPresentacion fonetica y fonologia
Presentacion fonetica y fonologia
 
Lenguaje, lengua, norma y habla
Lenguaje, lengua, norma y hablaLenguaje, lengua, norma y habla
Lenguaje, lengua, norma y habla
 
Fonética y fonología
Fonética y fonología Fonética y fonología
Fonética y fonología
 
Unidad 2 apóstrofe xxi las unidades lingüísticas. la formación de palabras
Unidad 2 apóstrofe xxi   las unidades lingüísticas. la formación de palabrasUnidad 2 apóstrofe xxi   las unidades lingüísticas. la formación de palabras
Unidad 2 apóstrofe xxi las unidades lingüísticas. la formación de palabras
 
Fonología y fonética
Fonología y fonéticaFonología y fonética
Fonología y fonética
 
Vocabulario y Lenguaje
Vocabulario y LenguajeVocabulario y Lenguaje
Vocabulario y Lenguaje
 
Relaciones semánticas
Relaciones semánticasRelaciones semánticas
Relaciones semánticas
 
Etimologias
EtimologiasEtimologias
Etimologias
 
UNIDAD 1. Las palabras: morfología y relaciones semánticas
UNIDAD 1.  Las palabras: morfología y relaciones semánticasUNIDAD 1.  Las palabras: morfología y relaciones semánticas
UNIDAD 1. Las palabras: morfología y relaciones semánticas
 
Procesos morfológicos de formación de palabras
Procesos morfológicos de formación de palabrasProcesos morfológicos de formación de palabras
Procesos morfológicos de formación de palabras
 
Consonantes oclusivas
Consonantes oclusivasConsonantes oclusivas
Consonantes oclusivas
 
Introduccion a la fonética del español
Introduccion a la fonética del españolIntroduccion a la fonética del español
Introduccion a la fonética del español
 
Etimologias act 1
Etimologias act 1Etimologias act 1
Etimologias act 1
 
Comunicación desde la pragmática
Comunicación desde la pragmáticaComunicación desde la pragmática
Comunicación desde la pragmática
 
Rasgos distintivos
Rasgos distintivosRasgos distintivos
Rasgos distintivos
 

Destacado

Normas De Etimologia
Normas De EtimologiaNormas De Etimologia
Normas De EtimologiaRamon Osinaga
 
Cognados verdaderos
Cognados verdaderosCognados verdaderos
Cognados verdaderosflaco7010
 
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática en
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática enEdpe 3058 – enseñanza de la gramática en
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática enprofmorales62
 
Reglas de evolución fonética
Reglas de evolución fonéticaReglas de evolución fonética
Reglas de evolución fonéticasangelen
 
Diapositivas
DiapositivasDiapositivas
Diapositivasluis1682
 
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)johis5
 

Destacado (6)

Normas De Etimologia
Normas De EtimologiaNormas De Etimologia
Normas De Etimologia
 
Cognados verdaderos
Cognados verdaderosCognados verdaderos
Cognados verdaderos
 
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática en
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática enEdpe 3058 – enseñanza de la gramática en
Edpe 3058 – enseñanza de la gramática en
 
Reglas de evolución fonética
Reglas de evolución fonéticaReglas de evolución fonética
Reglas de evolución fonética
 
Diapositivas
DiapositivasDiapositivas
Diapositivas
 
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)
Sitios Para Compartir Presentaciones (Joyka)
 

Similar a Etimologia

Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.
Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.
Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.Gabriel Bibriesca
 
El léxico del español
El léxico del españolEl léxico del español
El léxico del españolRuth Romero
 
Cambiofonético
CambiofonéticoCambiofonético
CambiofonéticoAndyEm
 
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticos
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticosCambios fonéticos, morfológicos y semánticos
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticosGabriel Bibriesca
 
Técnicas básicas de comunicación
Técnicas básicas de comunicaciónTécnicas básicas de comunicación
Técnicas básicas de comunicaciónXimenaAlmonacid3
 
Evolucion latin-castellano-apuntes bachillerato
Evolucion latin-castellano-apuntes bachilleratoEvolucion latin-castellano-apuntes bachillerato
Evolucion latin-castellano-apuntes bachilleratojjcdoval
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentalesPaola Caro
 
Aspectos segmentales (3)
Aspectos segmentales (3)Aspectos segmentales (3)
Aspectos segmentales (3)Lha PaoOlitha
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentalesmariolynv
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentalescamila gomez
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentalesCamila Gómez
 
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)Javier Almodóvar
 
El léxico español
El léxico españolEl léxico español
El léxico españolelenanavia
 
Zona verbs regulars i irregulars
Zona verbs regulars i irregularsZona verbs regulars i irregulars
Zona verbs regulars i irregularslluchvalencia
 
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptx
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptxFONOLOGÍA PROFUNDA.pptx
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptxClaudiaViveros6
 

Similar a Etimologia (20)

Material2
Material2Material2
Material2
 
Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.
Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.
Clasificación de las palabras españolas: simples y compuestas.
 
El léxico del español
El léxico del españolEl léxico del español
El léxico del español
 
Ortografía y puntuación
Ortografía y puntuación Ortografía y puntuación
Ortografía y puntuación
 
Cambiofonético
CambiofonéticoCambiofonético
Cambiofonético
 
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticos
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticosCambios fonéticos, morfológicos y semánticos
Cambios fonéticos, morfológicos y semánticos
 
Técnicas básicas de comunicación
Técnicas básicas de comunicaciónTécnicas básicas de comunicación
Técnicas básicas de comunicación
 
Evolucion latin-castellano-apuntes bachillerato
Evolucion latin-castellano-apuntes bachilleratoEvolucion latin-castellano-apuntes bachillerato
Evolucion latin-castellano-apuntes bachillerato
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentales
 
Aspectos segmentales (3)
Aspectos segmentales (3)Aspectos segmentales (3)
Aspectos segmentales (3)
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentales
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentales
 
Aspectos segmentales
Aspectos segmentalesAspectos segmentales
Aspectos segmentales
 
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)
Evolución fonética del latín al castellano (versión 2)
 
El léxico español
El léxico españolEl léxico español
El léxico español
 
Zona verbs regulars i irregulars
Zona verbs regulars i irregularsZona verbs regulars i irregulars
Zona verbs regulars i irregulars
 
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptx
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptxFONOLOGÍA PROFUNDA.pptx
FONOLOGÍA PROFUNDA.pptx
 
Gramática
GramáticaGramática
Gramática
 
acentuación 1.pptx
acentuación 1.pptxacentuación 1.pptx
acentuación 1.pptx
 
Falta+del+lenguaje
Falta+del+lenguajeFalta+del+lenguaje
Falta+del+lenguaje
 

Último

PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxPPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxOscarEduardoSanchezC
 
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALVOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALEDUCCUniversidadCatl
 
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...Baker Publishing Company
 
Introducción:Los objetivos de Desarrollo Sostenible
Introducción:Los objetivos de Desarrollo SostenibleIntroducción:Los objetivos de Desarrollo Sostenible
Introducción:Los objetivos de Desarrollo SostenibleJonathanCovena1
 
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyz
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyzel CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyz
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyzprofefilete
 
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdfOswaldoGonzalezCruz
 
Movimientos Precursores de La Independencia en Venezuela
Movimientos Precursores de La Independencia en VenezuelaMovimientos Precursores de La Independencia en Venezuela
Movimientos Precursores de La Independencia en Venezuelacocuyelquemao
 
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA en la vida.
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA  en la vida.EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA  en la vida.
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA en la vida.DaluiMonasterio
 
Identificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCIdentificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCCesarFernandez937857
 
La Función tecnológica del tutor.pptx
La  Función  tecnológica  del tutor.pptxLa  Función  tecnológica  del tutor.pptx
La Función tecnológica del tutor.pptxJunkotantik
 
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdf
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdfTarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdf
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdfCarol Andrea Eraso Guerrero
 
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamica
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamicaFactores ecosistemas: interacciones, energia y dinamica
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamicaFlor Idalia Espinoza Ortega
 
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIA
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIATRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIA
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIAAbelardoVelaAlbrecht1
 
Informatica Generalidades - Conceptos Básicos
Informatica Generalidades - Conceptos BásicosInformatica Generalidades - Conceptos Básicos
Informatica Generalidades - Conceptos BásicosCesarFernandez937857
 
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parte
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parteUnidad II Doctrina de la Iglesia 1 parte
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parteJuan Hernandez
 
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPE
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPEPlan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPE
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPELaura Chacón
 
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADO
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADODECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADO
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADOJosé Luis Palma
 

Último (20)

La Trampa De La Felicidad. Russ-Harris.pdf
La Trampa De La Felicidad. Russ-Harris.pdfLa Trampa De La Felicidad. Russ-Harris.pdf
La Trampa De La Felicidad. Russ-Harris.pdf
 
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxPPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
 
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALVOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
 
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...
Análisis de la Implementación de los Servicios Locales de Educación Pública p...
 
Introducción:Los objetivos de Desarrollo Sostenible
Introducción:Los objetivos de Desarrollo SostenibleIntroducción:Los objetivos de Desarrollo Sostenible
Introducción:Los objetivos de Desarrollo Sostenible
 
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyz
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyzel CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyz
el CTE 6 DOCENTES 2 2023-2024abcdefghijoklmnñopqrstuvwxyz
 
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf
5° SEM29 CRONOGRAMA PLANEACIÓN DOCENTE DARUKEL 23-24.pdf
 
Defendamos la verdad. La defensa es importante.
Defendamos la verdad. La defensa es importante.Defendamos la verdad. La defensa es importante.
Defendamos la verdad. La defensa es importante.
 
Movimientos Precursores de La Independencia en Venezuela
Movimientos Precursores de La Independencia en VenezuelaMovimientos Precursores de La Independencia en Venezuela
Movimientos Precursores de La Independencia en Venezuela
 
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA en la vida.
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA  en la vida.EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA  en la vida.
EXPECTATIVAS vs PERSPECTIVA en la vida.
 
Identificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PCIdentificación de componentes Hardware del PC
Identificación de componentes Hardware del PC
 
La Función tecnológica del tutor.pptx
La  Función  tecnológica  del tutor.pptxLa  Función  tecnológica  del tutor.pptx
La Función tecnológica del tutor.pptx
 
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdf
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdfTarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdf
Tarea 5-Selección de herramientas digitales-Carol Eraso.pdf
 
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamica
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamicaFactores ecosistemas: interacciones, energia y dinamica
Factores ecosistemas: interacciones, energia y dinamica
 
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIA
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIATRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIA
TRIPTICO-SISTEMA-MUSCULAR. PARA NIÑOS DE PRIMARIA
 
Unidad 3 | Teorías de la Comunicación | MCDI
Unidad 3 | Teorías de la Comunicación | MCDIUnidad 3 | Teorías de la Comunicación | MCDI
Unidad 3 | Teorías de la Comunicación | MCDI
 
Informatica Generalidades - Conceptos Básicos
Informatica Generalidades - Conceptos BásicosInformatica Generalidades - Conceptos Básicos
Informatica Generalidades - Conceptos Básicos
 
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parte
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parteUnidad II Doctrina de la Iglesia 1 parte
Unidad II Doctrina de la Iglesia 1 parte
 
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPE
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPEPlan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPE
Plan Año Escolar Año Escolar 2023-2024. MPPE
 
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADO
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADODECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADO
DECÁGOLO DEL GENERAL ELOY ALFARO DELGADO
 

Etimologia

  • 2. 2 ETYMOLOGIA Presentación • Antes de comenzar, diremos qué es ETIMOLOGIA, explicaremos algunas definiciones que utilizaremos a lo largo del curso.
  • 3. 3 ETYMOLOGIA ETYMOLOGIA • Definición: La Etimología es la ciencia que estudia el origen y la “historia” de las palabras. etumo + logo : origen de una palabra + palabra, estudio, examen.
  • 4. 4 ETYMOLOGIA VOCABULA • Apócope: Pérdida o caída de un fonema. • Asimilación: Cambio que sufre un fonema por el contacto con otro. • Átona: Vocal sin acento. • Disimilación: Diferenciación de dos sonidos parecidos en contacto. • Diptongo: Dos vocales en una misma sílaba en latín : “ae, oe, au”
  • 5. 5 ETYMOLOGIA Evolución de la lengua latina Doblete dos palabras, una Cultismo Palabra introducida Palabra patrimonial  desde el patrimonial y una culta, que con posterioridad, no nacimiento de la lengua y sujeta derivan de la misma latina. evolucionada, sino adaptada al a leyes fonéticas de evolución clavem > llave y clave. español. clavem > llave. clamare > llamar y clamar. cathedram > cátedra. annum > año. cathedram > cadera y cátedra. denarium > denario. novum > nuevo fumum>humo denarium > dinero y denario. clavem > clave. • Semicultismo: palabra cuya • Latinismo palabras o evolución se ha visto frenada por expresiones tomadas diversas razones, casi siempre directamente del latín. por la influencia de eclesiásticos o quorum, referendum, ante letrados. meridiem, a priori, et cetera... saeculum: la evolución hubiera dado *siejo. El cultismo habría sido *seculo. La evolución incompleta ha dado siglo.
  • 6. 6 VOCABULA ETYMOLOGIA • Fonema: Sonido. Unidad mínima de una lengua. • Hiato: Conjunto de dos vocales de sílabas distintas. • Contracción: Fusión de dos o más elementos fónicos. • Monoptongación: Un diptongo se convierte en una vocal. (=Contracción). Tónica: Vocal acentuada. • Protónica: Anterior a la sílaba acentuada. • Postónica: Posterior a la sílaba acentuada.
  • 7. 7 ETYMOLOGIA CAMBIOS FONÉTICOS MÁS FRECUENTES EJEMPLOS Síncopa: Pérdida de una vocal breve en posición interior entre calidum > caldo consonantes. Apócope: Pérdida de la vocal final o de la porción final de una quomodo > quomo > como palabra. Prótesis: Aparición de una vocal inicial (e) delante del grupo scutum > escudo inicial s + conson. para facilitar su pronunciación: Epéntesis: Aparición de un sonido nuevo en interior de palabra, para tratar de solucionar algún problema de pronunciación, como el anterior. Por ejemplo, si humĕrum > humru > homro después de una síncopa (pérdida de una vocal) > hombro entran en contacto varias consonantes. En este caso es frecuente la simplificación, pero puede, a veces, desarrollarse una nueva consonante.
  • 8. 8 ETYMOLOGIA Asimilación: Un sonido se transforma para acercarse o igualarse a otro contiguo o cercano. Muchos de los cambios fonéticos son producto de postpositum > possposito > asimilaciones, como la monoptongación de los pospuesto diptongos, la reducción de hiatos a una sola rupturam > ruttura > rotura vocal, la simplificación de consonantes exspirare > expirar geminadas... Asimilaciones son, por ejemplo, estas evoluciones: -st- > -ss- > -s- / -pt- > -tt- > -t- / -xs- > -x- Disimilación: roborem > robre > roble Fenómeno contrario al anterior. Se sustituye arborem > árbol algún fonema por otro diferente para evitar la animam > anma > alma repetición en sílabas inmediatas. Algunos de los sanguinem > sangne > cambios vocálicos que veremos se deben a sangre / disimilaciones. quinque > cinque> cinco hominem > homne > homre > hombre (epéntesis). marmorem >marmor > mármol
  • 9. 9 ETYMOLOGIA Metátesis:  Intercambio de posición de algunos sonidos dentro de una palabra inter > entre ; semper > siempre  Frecuente intercambio de r y l quattuor > cuatro ;  La metátesis es casi general en el sufijo – integrare > intregare > entregar arium, que tiene esta evolución: -arium > - periculum > periglo > peligro airum (metátesis) > airo (pérdida de m y miraculum > miraglo > milagro apertura de u en o) > ero (monoptongación ; del grupo ai). parabolam > parabla > palabra solitarium > soltairum >soltairo > soltero Sonorización: Cambio de una consonante sorda a la sonora petram > piedra correspondiente. Palatalización: Cambio de la articulación a la región del damnum > daño paladar duro. clavem > llave
  • 10. 10 ETYMOLOGIA Consonantes Veremos primero una vista del paladar.
  • 11. 11 ETYMOLOGIA Clasificación de las consonantes Punto de Modo de Cuerdas articulación articulación vocales Labiales Sordas OCLUSIVAS Orales y nasales Dentales sonoras Velares CONSTRICTIVA Líquidas y fricativas guturales
  • 12. 12 ETYMOLOGIA División de las consonantes
  • 13. 13 ETYMOLOGIA Vocales En latín las vocales Largas pueden ser : ĀĒĪŌ LARGAS Y Ū BREVES según en que contexto estén. Breves ˘ ĂĔĬĬŎŬ
  • 15. 15 ETYMOLOGIA Semivocales o semiconsonantes: Diptongos: La i y la u pueden funcionar como vocales o como consonantes. En latín había pocos Cuando la u es consonántica, suele diptongos. Los más representarse con la grafía v. frecuentes son ae, au y oe: mittere: la i es vocal / iubere: la i es consonante paeninsula, aurum, ludum: u vocal / uiuere (vivere): poena. u consonante
  • 16. 16 ETYMOLOGIA Busca la palabra latina y su correspondiente castellana amicam equam oiste noche consilium concilium salud hija dominam speculum ver emperador filiam scutum vedar diestro dextrum foedam traición amiga fidem lupam viste yegua sinistrum dentem segar dueña magistram voluntatem nombre consejo noctem imperatorem cruel escudo litteram adnuntiare sostener treinta legem salutem noble mucho traditionem nominem ley fe crudelem nobilem letra maestra vetare secare anunciar loba audisti sustinere fea voluntad videre vidisti concejo diente multum triginta espejo siniestro
  • 17. 17 ETYMOLOGIA 0. Latinismos • Algunas palabras o frases han pasado “tal cual” del Latín son los : LATINISMOS a priori honoris causa non plus ultra ad hoc in memoriam per capita alter ego in situ persona non grata carpe diem in vitro pro medio curriculum vitae ipso facto quorum deficit locus amoenus verbi gratia et cetera manu militari vice versa ex voto mutatis mutandis quid pro quo grosso modo nihil obstat a posteriori
  • 18. 18 ETYMOLOGIA 1. (/-m/>/Ø/) • ”M” final se perdió (/-m/>/Ø/) arietem Italiam principem basilicam lucernam satiram centuriam Martem sirenam cohortem musam superficiem curiam participem togam inertem patriam tunicam infamem personam vigiliam infantem plebem insaniam pontificem
  • 19. 19 ETYMOLOGIA 2. (/-e/>/Ø/) • “–E ” final sin acento (átona) en algunos contextos se pierde. (/-e/>/Ø/) antecedere deponere lictorem augurem distare nectarem censorem divulgare Neronem centurionem dominare priorem compensare gravare proconsulem consulem inflare resonare crucificare legionem satisfacere
  • 20. 20 ETYMOLOGIA 3. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/) • “u” átona larga o breve pasa a “o” “–Ū, Ŭ> O”. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/) atrium libertum patricium Augustum lustrum postumum auspicium manipulum sacrificium barbarum miliarium tribunum calamum nefandum triclinium cupidum nefastum tropum imperium neutrum viaticum indomitum obvium Ingenium oraculum
  • 21. 21 ETYMOLOGIA 4. (/ks/ > /x/) • La grafía “x” pasa como “j” (/ks/ > /x/) Alexandriam fixum reflexum Alexandrum fluxum relaxare Artaxerxes influxum rixosum circumflexum luxum texere coxum luxuriam vexare crucifixum luxuriosum Xerxes exemplum perplexum Exercere prolixum Exercitum proxium
  • 22. 22 ETYMOLOGIA 5. (/k/+/e,i/ > /θ/) • La grafía“C” + E / I pasa a /θ/ grafía “C” o “Z” (/k/+/e,i/ > /θ/) calicem mendacem rapacem convalescere mordacem recrudescere crescere nascere resuscitare feracem nescium sagacem florescere pascere salacem fugacem perdicem varicem lucem pertinacem velocem matricem precem veracem
  • 23. 23 ETYMOLOGIA 6. (/s/+cons > /es/ + cons) • “S+contsonante”, inicial provoca“E” epentética . (/s/+cons > /es/ + cons) scabrosum spectrum stedam scalam spermam stilum scandalizare spiram stirpem scoriam spiritum stoicum scribam spumam stolam Spartacum stadium stolidum Spartam stateram strigilem spectaculum statuam studium stuprum
  • 24. 24 ETYMOLOGIA 7. (/ai/ > /e/) • La grafía“AE” –diptongo-, da una “E”. (/ai/ > /e/) aedificare Aetnam paedagogum aedilem Baeticam paeninsulam aeginam Caesarem praefectum aemulum caesuram praeludium Aeolum coaetaneum praematurum aerarium Daedalum praemonitorium Aesculapium daemonium scaenam Aesopum maenadem aestuarium Maenandrum
  • 25. 25 ETYMOLOGIA 8. Grafía “Y” da grafía “I” • La grafía “Y” da grafía “I” en castellano era la /ü/ del griego y la “y” latina. Aegyptum hydropicum pyram Clytaemmestram Hyperboreum Scytiam cyclicum Hyperionem hypnoticum symposium Cyclopem hypogeum synagogam Cynicum hypotenusam syndicum Dyspepsiam Lycaeum gymnasium lyram Gynaeceum myopem Hydram Pygmalionem
  • 26. 26 ETYMOLOGIA 9. “PH” grafía “F” • La grafía “PH” pasa a “F” pasatzen da. La “φ” griega en Latín era “PH” . asphaltum phantasmam phreneticum asphodelum pharaonem Phrygiam blasphemiam pharmacum phisiologiam graphicum Pharsaliam sphaeram gryphum Pharum sphingem Phaedonem philologiam stropham Phaedram philosophoam trophaeum Phaedrum philtrum Phalangem phospforum
  • 27. 27 / θ /th/ pasa a /t/ ETYMOLOGIA 10. • La grafía griega / θ /th/ pasa a castellano como /t/. aegisthum thalamum Theseum aetherem thapsiam theurgum athletam theatrum thiasum catharticum thecam thium cathedram themam Thraciam catholicum Thocritum Thrasybulum citharistam theologiam thirsum epithalamum theologum Epitjetum theoriam
  • 28. 28 “CH” > “C” o “QU” ETYMOLOGIA 11. Grafía • La grafía “CH”, pasa al castellano como grafía “C” o “QU”. acherontem chirographum chronicum aeschylum Chironem chrysolithum architectum chirurgicum echinum chaldaeam chlamydem haeresiarcham characterem Chloem pulchrum charisma choleram schemam charontem cholicum scholasticum chartam chorographiam Chimaeram Christum
  • 29. 29 12. Oclusivas sordas intervocálicas > ETYMOLOGIA sonorizan • Las consonantes sordas intervocálicas se sonorizan. (/-p-/>/-b-/; /-t-/>/-d-/;/-k-/>/-g) acetum clericum sacratum Acutum comatrem salubritatem Anatem draconem saporem Aperturam fidelitatem securum apricum f rugalitatem senatorem Aprilem legatum spicam Blasphematorem machinatorem stratum Caecare praelatum virtutem
  • 30. 30 ETYMOLOGIA 13. Consonantes dobles > se simplifican • Las consonantes dobles se simplifican. abbatem Atticam passum affinem bacillum peccatum affluentem bellicum praedecessorem affrontare classicum praeoccupare ggravare crystalinum scissionem allegoriam fallacem stellarem alluvionem flagellare triennalem attenuatum occasum tyrannum
  • 31. 31 14. (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/) ETYMOLOGIA • La labiovelar latina o grupo de velar + semiconsonante puede evolucioar a las grafías “QU, QU, C, CU, G, GU” . (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/) aequanimem quaerere quintalem antiquam quaestionem Quintilianum aquaeductum quaestorem Quintum aquam quadem Quirinalem aquilam quando sequacem liquatum quartanam squalum quadrigas quasi squamam quadrupedum quaternionem
  • 32. 32 ETYMOLOGIA 15. (/ns/>/s/) • El grupo “NS” latino da en castellano “s”. Tras una asimilación y una simplificación. (/ns/>/s/) ansam pinsare transfugam constare sensum transfusionem desponsare trans transgerssionem mensam transalpinum translatum mensem transatlanticum translucidum mensuram transcendere transmissorem monstrare transcursum transponere montensem transfigurare pensare transformare
  • 33. 33 ETYMOLOGIA 16. Síncopa • Vocales latinas átonas postónicas internas sufre se pierden. (“síncopa”). aequiparabilem insulam praedicabilem asinum irrevocabilem regulam calidum manicam resolubilem diabolum monstrabilem stabilem dominicum nobilem stabulum ineffabilem nubilum tabulam ineluctabilem operam venabulum inexorabilem permeabilem inexpiabilem plausibilem
  • 34. 34 17. TI, TE, CI, CHI, CE,CHE + ETYMOLOGIA vocal” > “Z” o “C”. • Los grupos interiores latinos ante vocal “TI, TE, CI, CHI, CE,CHE + bokale” > “Z” o “C”. (/t/+yod, /k/+ yod >θ). acutiare cremationem nationem aequatiorem diligentiam negotium aequinoctialem factionem patientiam allocutionem gradationem plateam attributionem gratiam potionem brachium haesitationem puntionem calceare lanceare rationem claudicationem Martium sationem traditionem
  • 35. 35 ETYMOLOGIA 18. (/-b-/; /d/; /g/ > Ø) • Voc+/-b-/; /d/; /g/+VOC o L o R oclusivas sordas latinas intervocálicas (o entre vocal y L / R) se hacen fricativas y a veces desaparecen. (/-b-/; /d/; /g/ > Ø) alligare limpidum regalem cadere litigare rodere credere luccidum rugitum crudelem paradisum rumigare fidelem pedonem sucidum legalem radere taedam legere radicem traditorem ligare rancidum turbidum
  • 36. 36 ETYMOLOGIA 19. PL-, FL-, CL-, .... • A) “PL-, FL-, CL-, >LL”. Se mantienen en cultismos, dialectalismos y en algunas palabras se mantienen. • B) “Konts+PL-, FL-, CL- > CH (/č/) • C) “FL”- a veces pierde la f. (/fl/>/l-/)
  • 37. 37 19. PL-, FL-, CL-, >LL o se ETYMOLOGIA mantiene (a) amplum flavum plectrum clamare Floram plenilunium claudium plagam plenum clausulam plantam Plinium clavem planum plorare Cleopatram Platonem Plutum clepsidram Plautum pluviam claccidum plebem Flammam plebiscitum
  • 38. 38 ETYMOLOGIA 19. (/fl/>/l-/) (c) Amplum flavum plectrum Clamare Floram plenilunium Claudium plagam plenum Clausulam plantam Plinium Clavem planum plorare Cleopatram Platonem Plutum Clepsidram Plautum pluviam Flaccidum plebem Flammam plebiscitum
  • 39. 39 ETYMOLOGIA 20. (/ŭ´/>/o/) • Ū breve latina tónica pasa a > O. (/ŭ´/>/o/). angustum gulam surdum buccam gurdum truncum bullam guttam turpem burram lucrum turrem corrumpere lupum tussem cumbam lutum ulmum currere muscam undam curtum mustum fluxum puteum
  • 40. 40 ETYMOLOGIA 21. (/ĭ´/>/e/) • “I” breve latina tónica pasa a > “e” . (/ĭ´/>/e/) bibere duritiam sagittam blitum inde siccum cibum linguam silvam circum litteram sinum cistam malitiam sitem cirrum nigrum spissum committere pilum tripedem convincere pirum viridem vittam
  • 41. 41 ETYMOLOGIA 22. (/ŏ´/>/ue/) • “O” breve tónica se diptonga en /ue/. (/ŏ´/>/ue/) absolutum grossum portum antepositum hortum rotam bonum hostem sholam contum molam socerum cornu nostrum solidum chordam novem sortem focum pontem volutum fortem populum Forum porcum
  • 42. 42 “-LL-” , “–NN-” >”-ll-” –ñ- ETYMOLOGIA 23. • “-LL-” y“–NN-” se palatalizan, pasando a grafía “ll-” –ñ-. (/-l:-/ > /-ļ-/ /-n:-/ > /-ņ/) annum capillum grunnire ballaenam castellanum mollem bellum collarem pannum caballum decollare sannam cabannam follem stannum caepullam gallinam thallum callum gannitum vallatum cannam grillum vallem villam
  • 43. 43 ETYMOLOGIA 24. (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/) • E breve y acentuada da el diptongo IE. (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/) bene leporem pernam centum mel petram decem membrum serram desertum messem servam equam metum terram febrem nebulam ventrem ferum pedem ventum hederam pelagum herbam pellem
  • 44. 44 ETYMOLOGIA 25. Consonantes finales > Ø • Las consonantes finales se pierden en castellano. Excepto –M > N en monosílabos; S, -L se conservan; –R pasa adelante. (/-m/ > /-n/) ad copias post tempus aliquod corpus quadruplex thermas ambages fauces quam Thermopylas ambos insidias quem Thesmophorias animal Manes quid Athenas minus sub caput Penates tam
  • 45. 45 ETYMOLOGIA 26. (/f/ > /h/ > /Ø/) • Por influjo del euskara la F- inicial en castellano se hace H aspirada. A partir del S. XVI se pierde. (/f/ > /h/ > /Ø/) fabam fabulam facere faenum falconem farinam farturam fatum fel ferire ferrum fibram ficum filum findere formam formicam fossam fumum fundum fungum furcam furorem furtum fuscum
  • 46. 46 ETYMOLOGIA 27. (/oi/ > /ę/ > /e/) • Diptongo latino con grafía “oe” se monoptongó en “e” . (/oi/ > /ę/ > /e/) amoenum Boeotiam coeliacum coenobitam comoediam Croesum choerilum foederare foedum foenum foetidum Moesiam oboedientem Oeagrum oeconomicum oecumenicum oedipum Oenomaum oestrum Oeram Phoebum Phoeniciam poenam soloecismum tragoediam
  • 47. 47 ETYMOLOGIA 28. (/ĭ/ > /e/) • “i” breve átona pasa a “e”. (/ĭ/ > /e/) brevitatem caerimoniam circare contunere fricare gravitatem imperatorem inimicum integrum intrare involutum levitatem minorem minutum navigare novitatem ordinare originem picare pigritiam piscare plicare providere timorem virginem
  • 48. 48 ETYMOLOGIA 29. “-ct-” grupo interior > “ch” • Grupo interior “ct” da “ch”. (/-kt-/ > /-it-/ > /-č-/, grafia: -CT- > -it- > -ch- “yod 4a”) CINCTUM > cincho  En cultismos se mantiene o se pierde la /k/, sin palatalizar la /t/. palatalizatu gabe (grafía: “-CT- > -t-”) DELICTUM > delito
  • 49. 49 ETYMOLOGIA 29. (b) arcticum auctorem cataractam cinctum delictum despectum dictatum dictum distinctum ductum filictum fructum lectum luctam luctatorem noctem octo planctum refectum respectum sanctitatem strictum tectum tractare tructam
  • 50. 50 ETYMOLOGIA 30. Síncopa • Las vocales átonas protónicas, se pierden menos la -A- (síncopa) amaricare aperire benedictum bonitatem carricare civitatem collocare comparare *consutura crudelitatem delicatum eremitam fabulatorem follicare honorare iterare laborare litteratum maledictum operare pectoralem populatum saecularem solidare veritatem
  • 51. 51 31. MN-, -NG-, -GN-, -ND-, ETYMOLOGIA -NI-, -NE- + bokal” > /ñ/ • “-MN-, -NG-, -GN-, -ND-, -NI-, -NE- + bokal” se palatalizan en > /ñ/ . • Se mantienen en los cultismos. araneam Britanniam calcareum cuneam damnum dominum extraneum grunditum lignum magnum pineam praegnare pugnum quinionem scamnum scrinium seniorem signa somnum stagnum stamineam tam magnum tangere vineam
  • 52. 52 ETYMOLOGIA 32. “AU-” > “o” • El diptongo “-AU-” se monoptonga, aunque proceda de -AL+cons. > “o” . (/au/ > /o/ eta /al/+konts > /au/ > o + konts.) alterum aucam audire aullam aurificem aurum ausare aut baucalem calcem caudam caulem causam cautum falcem laudare lautiam *lautianum Maurum paucum pauperem pausare saltum taurum thesaurum
  • 53. 53 ETYMOLOGIA 33. Metátesis • Metátesis a) simple: un sonido cambia de lugar en una palabra b) recíproca: : dos sonidos intercambian sus lugares . En caso de estar en contacto se llama =“interversión” acerem animalia appectorare capitulum catenatum crocodilum crustam graphium integrare integratum inter miraculum parabolam *pectorina periculum piperem praesaepem pro quattuor semper sibilare spatulam super teneru
  • 54. 54 ETYMOLOGIA 34. (/ŭ/ > /o/). • “U” breve átona pasa a “o”. Se mantiene en cultismos. (/ŭ/ > /o/) angustare cucullum cuminum cumulatum curtare curvare ducalem duplare duplicare epistulam gubernare gulosum lucratum nucalem putare recuperare sturninum subornare superare superbiam superponere supersedere supportare umbiculum urticam
  • 55. 55 ETYMOLOGIA 35. Sinkopa • Algunos grupos consonánticos internos, producidos por síncopa, se resolvieron así: • -c´l-, -g´l-, -t´l- > -j- (/-k´l-/./-t´l/. > /-j-/) • Cons.+c´l-, -g´l-, -p´l > -ch- (cons.+ /-k´l-/./-g´l-/./-p´l-/ > /-č-/)
  • 56. 56 ETYMOLOGIA 35. arau b acuculam annuculum apiculam articulum auriculam butticulam cernicula cingulum claviculam cubiculum faculam folliculum graculum lenticulam oculum oviculam pellicula regulam sorticulam speculum tegulam trunculum vetulum *vinciculum vulpeculam
  • 57. 57 ETYMOLOGIA 36. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e]) • Diptongo -AI-, distinto del antiguo AE latino, se monoptonga en castellano. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e]) -ARIUM/ -AM > ario/-a > ero/-a basiare calidarium Caprariam carnarium cerarium cocturarium cuparium dentariam facturam ferrarium granarium lactosam laicum lignarium magistrum malefactorem operarium primarium quadraginta ripariam sagitarium salarium solitarium thesaurarium tractum
  • 58. 58 ETYMOLOGIA 37. Disimilaciones • Disimilaciones: a) parciales: un sonido o sílaba se transforman por la proximidad de otro afín (imitación)” b) totales: se suprime un sonido o silaba. animam aratrum arborem arboretam carcerem commilitonem communicare fragrantem immunem laetitiam lilium marmorem proprium proram prorsam prostare quinquaginta roborem solstitium stercorare stultitiam taratrum temperare tripartitionem triticum
  • 59. 59 “–LL-,LE+bok” > “ll” , “j” ETYMOLOGIA 38. • Los grupo internos “–LL-,LE+bok”, se palatalizaron “ll” edota “j”. (/-l/+yod>/-j-/,/-x-/) alienum alium battualia cilia concilium consilium cordolium despoliare erviluam filium folia humiliare malleolum meliorem milium milia molliare mortualia mulierem muralia paleam taleare taleolam victualia virilia
  • 60. 60 ETYMOLOGIA 39. Hiatos > Ø • Los hiatos latinos y romances tienden a desaparecer. a) Por contracción : voc + voc = voc b) Formando diptongos. c) Sufriendo metátesis. d) Perdiendo una de las dos vocales.
  • 61. 61 ETYMOLOGIA 39. arau b aream basium coagulare coagulum cogitare comedere cooperire digitum duos fastidium februarium fidem frigidum glaream manuaria ostream pedem puteolum rubeum sedere sibi sigillare sigilum temporaneum tibi
  • 62. 62 ETYMOLOGIA 40. “E” > “I” • En algunos casos “E” latina pasa a “I”. a) “É” cuando era tónica. b) “E” cuando era átona. adducere adhaerare adscribere affluere calamellum carpentarium castellum cereum cingere concludere concurrere decembrem defunctum denarium deputatum fervere gregem legem meam regem Scandere
  • 63. 63 ETYMOLOGIA 41. Epéntesis • Epéntesis : A veces a consecuencia de una síncopa se pueden dar grupos raros de consonantes, llegando a surgir otra consonante epentética. alaudam brochum cinerare colluminare *faminem feminam *ferruminem *figicare foliatilem hominem humilem *leguminem luminaria maculam mattianum nominare *praenominem*pronominem rememorare seminare staminem stellam stuppaculum tremulare
  • 64. 64 ETYMOLOGIA 42. Otras asimilaciones • Se dan en castellano otras asimilaciones. adscriptum aptare comitatum comitem exsecrabile exsequias exsistire exspectatorem exspirare exspoliare exstingire exstirpare exsudare exsultationem limitare postcaenium postpositum rupturam saeptum scriptorium sculptorem semitam semitarium septem temptare
  • 65. 65 ETYMOLOGIA 43. “h” Latina • En Latín clásico era una aspiración muy débil, representada por una “H”. Tras perderse en el S . XVII se comenzó a escribir. abhorrescere erilem Hamilcarrem Hannibalem harenam Harmodium Harmoniam harpam harundineum haruspicem Hasdrubalem hastam Helenam helleborum hendiadys horminum incohare inflare operam ossum Prehendere
  • 66. 66 44. “I” inicial consonántica > ETYMOLOGIA (/j-/) • “I” inicial consonántica (/j-/) da estos resultados: a) Se mantiene como consonante ante /a/, /e/ tónicas como fonema /y/ grafía y. b) Tras /a/, /e/ átonas se ha perdido. c) Ante /o/, /u/ ha dado /x/, grafía j
  • 67. 67 ETYMOLOGIA adiunctum lacchum iacere iactare iam iambum Iapetum imiperum iniustum iocum Iovem Iovis iubilaeum iubilationem Iudaeam Iulium iumentum iunceam iuncum Iunium Iuppiter iurare iustitiam iuventutem praeiudicium
  • 68. 68 ETYMOLOGIA 45. (/o/ > /u/) • Excepcionalmente “O” da “U”en castellano. cognatum complere completum doctum dormientem foraneum iocatum iocularem localem locellum mollire nodosum nodum orditum polire politorem politum polypum pollicarem sortitum tofum tollere tondere tonsum torcularem
  • 69. 69 ETYMOLOGIA Bibliografia • M.V. Bello Berlin et alii. “Verba”. Ediciones Clásicas. Madrid. 1998 • Fernando Lázaro Carreter “Diccionario de términos filológicos”. Ed. Gredos. Madrid. 1974. • UZEI “Hizkuntzalaritza 1 eta 2”. Elkar argitaletxea.
  • 70. 70 ETYMOLOGIA • Zerozertarako balio dizula espero dugu. VALE!!!