1. El documento describe los pronombres personales en griego antiguo, incluyendo sus formas para el caso nominativo, acusativo, genitivo y dativo en singular y plural.
2. Explica que no existe un pronombre de tercera persona singular, usándose en su lugar palabras como "este", "aquel" u "otro".
3. También presenta los pronombres personales reflexivos, añadiendo el prefijo "auto-" a los pronombres para indicar que la acción recae sobre el sujeto.
1. 1
GRIEGO CLASICO PARA DUMMIES
PRONOMBRES PERSONALES
Los pronombres personales castellanos son las únicas palabras que “declinamos” ya que
decimos, por ejemplo, yo cuando es sujeto, me cuando es objeto directo o indirecto, el
plural de yo es nosotros, etc. No te llamará la atención, pues, que en griego suceda lo
mismo:
1ª PERSONA 2ª PERSONA 3ª PERSONA
N. ἐγώ > yo σύ > tú οὗτος / ἐκεῖνος / ὁ δέ > él
A. με (μέ) σε (σέ) αὐτόν, αὐτήν, αὐτό
SING. G. μου (ἐμοῦ) σου(σοῦ) αὐτοῦ, αὐτής, αὐτοῦ
D. μοι (ἐμοί) σοι(σοί) αὐτῷ, αὐτῇ, αὐτῷ
N. ἡμεῖς> nosotros ὑμεῖς> vosotros οὗτοι / ἐκεῖνοι / οἱ δέ > ellos
A. ἡμᾶς ὑμᾶς αὐτούς, αὐτάς, αὐτά
PLR. G. ἡμῶν ὑμῶν αὐτῶν, αὐτῶν, αὐτῶν
D. ἡμῖν ὑμῖν αὐτοῖς, αὐταῖς, αὐτοῖς
Notas:
➤ No existe un pronombre de persona de tercera persona. Para el nominativo usamos ése
(οὗτος, αὕτη, τοῦτο), aquel (ἐκεῖνος -η -ο) o ὁ δὲ, ἡ δὲ, τὸ δὲ y para los demás casos αὐτός,
αὐτή, αὐτό.
ὁ δὲ, ἡ δὲ, τὸ δὲ se usa cuando el sujeto ha sido mencionado en la frase anterior cumpliendo
cualquier función sintáctica, menos la de sujeto:
Ὁ λύκος τὸν παῖδα διώκει. ὁ δὲ εἰς ὑλῆν καταφεύγει.
El lobo persigue al niño. Él se refugia en un bosque.
En griego está claro que ὁ δὲ sólo puede referirse a τὸν παῖδα.
➤ La primera y segunda persona singular ofrece (menos en el nominativo) una forma átona
y otra tónica. Las formas tónicas son enfáticas, es decir, suponen un contraste con otra
persona. Este contraste puede ser explicito (esa otra persona que sirve de contraste aparece
mencionada en la frase) o implícito (esa otra persona que sirve de contraste sólo aparece en
la estructura interna de la frase):
FORMA NO ENFATICA FORMA ENFATICA
Ὁ νόμος με ἀποκτείνει. La ley me mata. Οὐ σέ ἀλλὰ ἐμὲ ἀποκτείνει ὁ νόμος. No a tí
sino a mí me mata la ley.
2. 2
Λέγω σοι τὴν ἀληθεῖαν. Te digo la verdad. Σοὶ λέγω τὴν ἀληθεῖαν. A tí te digo la
verdad (y no a él. o a vosotros, o...)
Οἱ Ἀθηναῖοι ἀκούουσί μου. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐμοῦ ἀκούουσιν.
Los atenienses me escuchan. Los atenienses me escuchan a mi.
¿Y qué pasa? ¿Es que las demás personas no se pueden enfatizar? ¡Pues claro! pero si están en
nominativo, como el verbo informa per se de la persona, la aparición misma de las formas
personales indica un énfasis en el sujeto. En el resto de los casos, basta con colocar el
pronombre enfatizado al principio de la frase y con el contexto:
Οὐχ ὁ Φίλιππος ἀλλὰ ἐγὼ γυμνάζομαι καθ΄ἡμέραν.
Yo hago deporte todos los días, no Filipo.
(Frente a Καθ΄ἡμέραν γυμνάζομαι. hago deporte todos los días.)
Σὺ λέγεις ταῦτα, Tú dices eso (no yo o cualquier otro).
(Frente a Λέγεις ταῦτα, Dices eso)
Οὐχ ὑμᾶς ἀλλὰ ἡμᾶς ἀποκτείνει ὁ νόμος. A nosotros nos mata la ley, no a vosotros.
(Frente ὁ νόμος ἡμᾶς ἀποκτείνει. La ley nos mata.)
Ὑμῖν λέγω τὴν ἀληθεῖαν. A vosotros os digo la verdad.
(Frente a Λέγω ὑμῖν τὴν ἀληθεῖαν. Os digo la verdad)
➤ El caso genitivo se usa para indicar posesión cuando el poseedor NO es el sujeto:
σέ καὶ τὸν φίλον σου
a ti y a tu amigo
(al amigo de tú)
τὴν Ἑλένην καὶ τὸν φίλον αὐτῆς
a Helena y a su amigo
(al amigo de Helena)
ΕΓΩ ἐκάλεσα τὸν Φίλιππον καὶ τὸν φίλον αὐτοῦ
Yo invité a Filipo y a su amigo
(al amigo de Filipo,)
ὑμᾶς καὶ τὸν φίλον ὑμῶν
a vosotros y a vuestro amigo
(al amigo de vosotros)
τὴν Ἑλένην καῖ τὸν Φίλιππον καὶ τὸν φίλον αὐτῶν
a Helena y Filipo y a su amigo
(al amigo de Helena y Filipo)
3. 3
Pronombres personales reflexivos
Cuando la acción verbal recae sobre el sujeto no nos valen los pronombres anteriores:
puedes decir Σὺ μὲ ἀποκτείνεις, ἐγὼ ἀποκτείνω σε (Tú me matas, yo te mato), pero para
expresar Tú te matas, yo me mato, NO puedes decir en griego Σύ σε ἀποκτείνεις, ἐγὼ
ἀποκτείνω με. Para esto necesitas los pronombres reflexivos:
1ª PERSONA 2ª PERSONA 3ª PERSONA
N --- --- ---
A. ἐμαυτόν, ἐμαυτήν σεαυτόν, σεαυτήν ἑαυτόν, ἑαυτήν, ἑαυτό
SING. G. ἐμαυτοῦ, ἐμαυτῆς σεαυτοῦ, σεαυτῆς ἑαυτοῦ, ἑαυτής, ἑαυτοῦ
D. ἐμαυτῷ, ἐμαυτῇ σεαυτῷ, σεαυτῇ ἑαυτῷ, ἑαυτῇ, ἑαυτῷ
N. --- --- ---
A. ἡμᾶς αὐτούς, αὐτάς ὑμᾶς αὐτούς, αὐτάς ἑαυτούς, ἑαυτάς, ἑαυτά
PLR. G. ἡμῶν αὐτῶν ὑμῶν αὐτῶν ἑαυτῶν, ἑαυτῶν, ἑαυτῶν
D. ἡμῖν αὐτοῖς ὑμῖν αὐτοῖς ἑαυτοῖς, ἑαυταῖς, ἑαυτοῖς
Así, pues para expresar los anteriores Tú te matas, yo me mato diremos Σεαυτὸν
ἀποκτείνεις, ἐμαυτὸν ἀποκτείνω.
Notas:
➤ Como ves, la idea es -más o menos– añadir αὐτός a los pronombres.
➤ La tercera persona plural también puede aparecer como σφᾶς αὐτούς, etc.
➤ No existe una forma en nominativo porque, por supuesto, la acción verbal no puede
recaer sobre el nominativo-sujeto en sí, sino sobre un complemento (directo, indirecto o
circunstancial) que refleje ese nominativo-sujeto.
➤ El genitivo del pronombre personal reflexivo, al igual que el del no reflexivo, se usa con
valor posesivo, pero en este caso -como es lógico- cuando el poseedor es el mismo que el
sujeto.
Es importante no olvidar que en la primera y segunda persona del plural no usamos ἡμᾶς
αὐτούς, ὑμᾶς αὐτούς, etc. sino ἡμέτερον αὐτούς, ὑμέτερον αὐτούς, etc:
Ἐγὼ αἰσχύνομαι τὰς ἐμαυτοῦ συμφοράς. > Yo me avergüenzo de mis desgracias.
Σὺ αἰσχύνει τὰς σεαυτοῦ συμφοράς. > Tú te avergüenzas de tus desgracias.
Οὗτος αἰσχύνεται τὰς ἐαυτοῦ συμφοράς. > El se avergüenza de sus desgracias.
Ἡμεῖς αἰσχυνόμεθα τὰς ἡμετέρας αὐτῶν συμφοράς. > Nosotros nos avergonzamos de
nuestras desgracias.
4. 4
Ὑμεῖς αἰσχύνεσθαι τὰς ὑμετέρας αὐτῶν συμφοράς. > Vosotros os avergonzáis de
vuestras desgracias.
Οὗτοι αἰσχύνονται τὰς ἑαυτῶν συμφοράς. > Ellos se avergüenzan de sus desgracias.
➤ Esta estructura es fuertemente enfática, frente al simple uso del adjetivo posesivo o a la
falta de éste. Es decir, se da una gradación de énfasis todavía mayor que en el caso de los
pronombres no reflexivos, como puedes ver en los siguientes cuadros (se incluye sólo el
masculino):
Enfasis para los pronombres no reflexivos.
ENFASIS - ENFASIS +
μου ἑμός
σου σός
αὐτοῦ ἐκεῖνου, τούτου
ἡμῶν ἡμέτερος
ὑμῶν ὑμέτερος
αὐτῶν ἐκείνων, τούτων
Ὁ Φίλιππος τὸν φίλον μου ἐκάλεσε. / Οὐ τὸν ἐμὸν φίλον, ἀλλὰ τὸν σὸν ἐκάλεσε ὁ
Φίλιππος.
Filipo invito a mi amigo. / Filipo no invitó a mi amigo, sino al tuyo.
Fíjate que para enfatizar ἀυτοῦ usamos ἐκείνου o τούτου. Esto se debe a que no hay un
adjetivo posesivo de tercera persona:
Ὁ Φίλιππος Ἑλένην καὶ τὸν φίλον αὐτῆς ἐκάλεσε. / Τὴν μὲν Ἑλένην ἐκάλεσε ὁ
Φίλιππος, τὸν δ΄εκείνης (ταύτης) φίλον οὔ, ἀλλὰ τὸν ἑμόν.
Filipo invito a Helena y su amigo. / A Helena sí que la invitó Filipo, pero no a su amigo,
sino al mío.
Enfasis para los pronombres reflexivos.
ENFASIS - ENFASIS + ENFASIS ++
--- ἑμός ἑμαυτοῦ
--- σός σεαυτοῦ
--- --- ἑαυτοῦ
--- ἡμέτερος ἡμέτερος αὐτούς
--- ὑμέτερος ὑμέτερος αὐτούς
--- --- ἑαυτῶν
5. 5
Según esto, para expresar Yo cogí mi libro podemos decir:
1. Ἐγὼ τὸ βιβλίον ἔλαβον. (cogí mi libro...o cogí el libro cuando está claro que es el mío)
2. Ἐγὼ τὸ ἐμὸν βιβλίον ἔλαβον. (cogí mi libro, no el de otro)
3. Ἐγὼ τὸ ἐμαυτοῦ βιβλίον ἔλαβον. (cogí mi libro, cogí mi propio libro)
No olvides que 1. , aunque concuerda bastante con nuestro uso, está más extendido en
griego: καλῶ τὸν πατέρα (Llamo a mi padre), ἡ γυνὴ ὁρᾷ τὸν ἄνδρα (La mujer ve a su
marido), etc.
Otro ejemplo Mataste a tus hijos, Medea.
1. Tὰ τέκνα ἐφόνευσας, ὦ Μήδεια.
2. Tὰ σὰ τέκνα ἐφόνευσας, ὦ Μήδεια. (los tuyos, no los de otros)
3. Tὰ σεαυτῆς τέκνα ἐφόνευσας, ὦ Μήδεια.
Como ves, el último es el más enfático: mató a sus propios hijos, que ya tiene tela la cosa.
Recuerda que, cuando se trata de la tercera persona, no existe el adjetivo posesivo, ni se
puede usar ἐκείνου.
El curioso caso de ἑ.
ἑ es un antiguo pronombre de tercera persona (que ya no ha salido en ἑαυτόν y en σφᾶς
αὐτούς). Sus formas son:
3ª PERSONA
N ---
A. ἑ
SING. G. οὗ
D. οἷ
N. σφεῖς
A. σφᾶς
PLR. G. σφῶν
D. σφίσι
Su uso se reduce a construcciones donde se da una reflexión indirecta, es decir, cuando A
dice que B le hace algo a A. Por ejemplo,
Los servidores esperan a los amos. Los servidores los esperan.
Οἱ οἰκέται τοὺς δεσπότας περιμένουσιν. Οἱ οἰκέται αὐτοὺς περιμένουσιν.
6. 6
pero:
Los amos ordenan a los servidores que los esperen.
Οἱ δεσπόται τους οἰκέτας κελέυουσι σφᾶς περιμένειν.
Aunque las formas plurales se mantiene la distinción, en singular ambos casos son posibles:
Sócrates mandó a los servidores que le esperaran.
Ὁ Σωκράτης τους οἰκέτας ἐκέλευσε ἑ περιμένειν.
Ὁ Σωκράτης τους οἰκέτας ἐκέλευσε αὐτὸν περιμένειν.
Otros ejemplos:
∆αρεῖος ἐβούλετο οἱ τὼ παῖδε παρεῖναι.
Darío quería que se presentaran ante él sus dos hijos.
Ἐδέδισαν μὴ οἱ Ἀθηναῖοι διαφθείρειαν σφᾶς.
Temían que los atenienses los destruyeran.
Οὐκ ἂν ᾤετο ὁ Κλέων τὸν Νικίαν οἱ ὑποχωρῆσαι.
Cleón no creía que Nicias le dejara el terreno libre.
EJERCICIOS:
1.
1. yo mismo corro en la palestra.
___________ ἐν τῇ παλαίστρᾳ τρέχω.
2. los atenienses envian a sus (propios) hijos a la escuela.
οἱ Ἀθηναῖοι τὰ _________ παιδία εἰς τὸ διδασκαλεῖον πέμπουσιν.
3. Te perjudicas a ti mismo al decir eso.
ταῦτα λέγων _____________ βλάπτεις.
4. alabamos a nuestros (propios) oradores.
τοὺς ________________ ρήτορας ἐπαινοῦμεν.
5. los enemigos los persiguen.
οἱ πολεμίοι _____________ διώκουσιν.
7. 7
6. Los malos se aman a sí mismos.
οἱ κακοὶ _______________ φιλοῦσιν.
7. El soldado quiere matarla.
ὁ στρατώτης _____________ ἀποκτείνειν θέλει.
8. quiero suicidarme (=matar a sí mismo)
_____________ ἀποκτείνειν θέλω.
9. Las vemos en el mercado.
βλέπομεν ____________ ἐν τῇ ἀγορᾷ
10. Las chicas se miran en el espejo.
αἱ κόραι _____________ ἐν τῷ κατόπτρῳ ὁρῶσιν.
11. ¿llamas a su amigo?
ἆρα τὸν φίλον__________καλεῖς;
12. El niño llama a su propio amigo.
τὸ παιδίον τὸν _________φίλον καλεῖ.
13. enviáis a vuestros propios soldados.
τοὺς _____________ πέμπετε.
14. Simón pega a su vecino e insulta a su mujer.
ὁ Σίμων τὸν γείτονα παίει καὶ τὴν γυναῖκα_____ ὁνειδίζει.
15. Nosotros mismos decimos eso.
___________ ταῦτα λέγομεν.
16. Nosotras mismas decimos eso.
___________ταῦτα λέγομεν.
2.
1. soy griego.
2. eres griego, amigo.
3. yo soy griego, no tú.
4. mi amigo escribe las letras.
5. es mi amigo el que escribe las letras.
6. te amo, Elena.
7. es a tí a quien amo, Elena.
8. 8
8. jugamos en el gimnasio.
9. nosotros jugamos en el gimnasio, no los chicas.
10. tú dices eso, no nosotros.
11. ¿a mí me preguntas eso?
12. Socrates nos enseña filosofía.
13. Socrates nos enseña filosofía a nosotros, no a los ricos.
14. mi padre es un buen ciudadano.
15. mi padre sí que es un buen ciudadano.
16. tu tío duerme mucho.
17. es tu tío el que duerme mucho, no el mío.
18. los extranjeros admiran nuestras armas.
19. los extranjeros admiran nuestras armas, no las de los Espartanos.
1.
1. αὐτὸς / αὐτὴ
2. ἑαυτῶν
3. σεαυτὸν / σεαυτὴν
4. ἡμῶν αὐτῶν
5. αὐτοὺς
6. ἑαυτοὺς
7. αὐτὴν
8. ἐμαυτὸν / ἐμαυτὴν
9. αὐτὰς
10. ἑαὐτὰς
11. αὐτοῦ, αὐτῆς, αὐτῶν
12. ἑαυτοῦ
13. ὑμῶν αὐτῶν
14. αὐτοῦ
15. αὐτοὶ
16. αὐταὶ
2.
1.. Ἑλλὴν εἰμί.
2. Ἑλλὴν εἶ, ὦ φίλε.
3. οὐ σὺ ἀλλὰ ἐγὼ Ἐλλὴν εἰμί.
4. ὁ φίλος μου γράφει τὰ γράμματα.
5. ὁ ἐμὸς φίλος γράφει τὰ γράμματα.
6. ἀγαπῶ σε, ὦ Ἑλένη.
7. ἀγαπῶ σέ, ὦ Ἑλένη.
8. ἐν τῇ παλαίστρᾳ παίζομεν.
9. οὐχ αἱ κόραι ἀλλὰ ἡμεῖς ἐν τῇ παλαίστρᾳ παίζομεν.