1. Harian›
4 berria 2011kourriaren27a,osteguna
ETArenjardunarmatuarenamaieraDBiktimak
EdurneBegiristain Gasteiz
1968tik aurrera indarkeria politi-
koarenondoriozizandakogizaes-
kubideen urraketen mapa osatu
du Argituz giza eskubideen alde-
ko elkarteak. Euskal gatazkaren
ondorioz gertatu diren indarke-
riaekintzak,gizaeskubideenbor-
txaketak eta askatasunaren aur-
kako erasoak oinarri dituen datu
bilketaegindu,gatazkareneragi-
nez sortutako askotariko oinaze-
ak kontuan hartuta. Datu bilketa
ez da oraindik amaitu, «etenga-
bea» da, eta horregatik mapa
«osatugabea» dela adierazi dute
Bertha Gaztelumendi eta Andres
Krakenberger Argituz elkarteko
kideek. Hori horrela, elkartearen
lanak aurrera egin ahala giza es-
kubideen urraketen kopurua «al-
datuz» joango dela nabarmendu
dute.
Euskal gatazkaren ondorioz
hildako eta zauritutako pertso-
nen kopurua zehaztu du Argituz-
ek txostenean. Hiru ataletan ba-
natu du ikerketa: batetik, ETAk
etabesteerakundebatzuekhilda-
ko eta zauritutakoak jaso ditu;
bestetik, kontrolik gabeko talde-
ek,taldefaxistek,GALek,BVEek
eta beste talde parapolizialek era-
gindakoak,etabestetaldebatean
Poliziaren indarkeriaren bikti-
menkopuruabildudu.
Hala, elkarteak gaur egun arte
jasotako datuen arabera, ETAk
829 pertsona hil ditu, eta 2.600 in-
guru zauritu. Talde horren ba-
rruan sartu ditu ETAren adar
desberdinek—ETA (m), ETA
(pm),ETAVIIetaETAVIII—,Ko-
mando Autonomo Antikapitalis-
tak eta Iraultza erakunde arma-
tuak eragindako biktimak. Bes-
talde, elkarteak esan du 72 direla
talde faxistek, GAL, BVE eta bes-
telako talde parapolizial etakon-
trol gabeen esku bizia galdu dute-
nak.Taldehorienesku zaurituta-
koak, berriz, 330 inguru direla
jaso du txostenean. Segurtasun
indarrek,berriz,gutxienez94per-
tsona hil dituzte, eta beste 29 ka-
sutanikerketasakonagoakbehar
direla dio elkarteak. Poliziaren
esku zauritutako pertsonak gu-
txienez 629 izan dira, elkarteak
dioenez.
Zifren zurrunbiloa
Edonolaere,Argituz-ekberetxos-
tenean bildutako datuak ez dira
euskal gatazkak eragindako su-
frimenduaren inguruan dauden
bakarrak. Poliziaren indarkeria-
ren eta gerra zikinen biktimen zi-
frei erreparatuta, adibidez, alde
handia dago Argituz elkarteak
eta Euskal Memoria fundazioak
emandakoen artean. Izan ere,
Euskal Memoria Fundazioak iaz
kaleratutako Gernikako seme-
alabakliburuan jasotzen duenez,
azken 50 urteetan 474 euskal he-
rritarrek galdu dute bizia esta-
tuenerrepresioarenondorioz,eta
horietatik herenak inguru era-
kunde armatuetako kide ziren.
Argituz-ekemandakodatuenara-
bera, ostera, 165 pertsona inguru
dira estatu indarkeriaren ondo-
riozhildakoakazken43urteotan.
Giza eskubideen aldeko elkar-
teak landu duen mapan badira
zenbait hutsune, gainera. Elkar-
teakzenbatugabeutziditu,beste-
akbeste,torturakasuaketaespe-
txe politikak eragindako bikti-
mak. Torturatuen kasuan, iturri
askotatik lortutako datuak kon-
trajarriak direla dio, eta horrega-
tikezduelakopuruzehatzikazal-
du.«Egiazkoikerketabateginbe-
har da lehenbailehen atal horre-
takodokumentazioamodufroga-
garrianosatzeko».
Torturatuenzifrazehatzaema-
tea zaila bada ere, Euskal Memo-
riak bere liburuan dio 11.000 tor-
tura kasu salatu direla azken 50
urteetan eta guztira hamabi eus-
kalherritarhildirelatorturenon-
dorioz.Presoensakabanaketapo-
litikaren eraginez, berriz, hama-
lausenideetalagunekgaldudute
bizia errepideetan, 25 preso hil
dira espetxeetan, eta zortzik bere
buruaz beste egin dute, fundazio-
akemandakodatuenarabera.
Indarkeriapolitikoarenurraketen
mapaaurkeztuduArgituzelkarteak
ETAk,talde faxistek,GALek eta Poliziak
eragindako biktimen kopuruak bildu ditu
giza eskubideen aldeko elkarteak
Datu bilketa etengabea dela dio elkarteak,
eta horregatik «osatugabea» dela oraindik
Andres Krakenberger eta Bertha Gaztelumendi,atzo,Argituz elkarteak osatutako indarkeria politikoaren urraketen maparen aurkezpenean.RAULBOGAJO/ARGAZKIPRESS
EuskoLegebiltzarrekobiktimenlan
taldeanagerraldiaeginduArgituz-ek
DMotibaziopolitikoakeragindakobiktimenegoeraaztertze-
ko,EuskoLegebiltzarreanmartxandagoenlantaldeanage-
rraldiaeginzutenatzoArgituzelkartekokideek.Bertan,indarkeria
politikoakeragindakogizaeskubideenurraketeninguruanlandu-
takotxostenarenberriemanzuten.Haiekinbatera,ValentindeFo-
rondaInstitutukoJoseAntonioPerezkideakerepartehartuzuen.
Ikerlarihorreklantaldeanazpimarratuzuenez,beharrezkoadaar-
gitzeazergertatudenindarkeriapolitikoarenalorreanazkenurte-
otan.ValentindeForondaInstitutuakfrankismoarenazkenurteak
etatrantsiziokohasierakoakikertuditu,tartean,Gasteizkomar-
txoaren3kogertaeraketataldekontrolgabeekegindakoerasoak.
Perezekadierazizuenez,«azterketasakonetainpartzialgehiago»
behardirajustiziaegiteko.

2. ‹Harian
2011kourriaren27a,osteguna berria 5
ETArenjardunarmatuarenamaieraDBiktimak
Haatik,Argituzelkartekokide-
ek azaldu dute egileen inguruko
«desadostasunagatik», ikertu
gabe egoteagatik edo informazio
gabeziagatik falta direla datu
ugari. Giza eskubideen bortxake-
tei buruzko lana «erabat osatua»
egon dadin, elkartekoek esan
dute beharrezkoa dutela jardun-
bidea,autoretzaetaerahorretako
alorrak «zehaztasun eta inpar-
tzialtasunez» konpontzeko argi-
bideetaegiaztatzehandiagoa.
Indarkeria politikoaren ondo-
rioz izandako bestelako eskubi-
deen urraketei dagokienez, aten-
tatu eta ekintza armatuen eta
kale erasoen kopurua bildu du
Argituz-ek txostenean. Baltasar
Garzon epaileak Batasunaren
aurkako sumarioan kaleratuta-
ko autoaren datuak oinarri har-
tuta, elkarteak dio 2002ra bitarte-
an 3.300 «atentatu eta ekintza
armatu» baino gehiago izan zire-
la eta 1991tik 2002ra 3.700tik gora
kale eraso. Erakunde armatuek
79 lagun bahitu dituztela, 2.000
pertsona inguru bizkartzainekin
ibili direla eta ondasunen aurka-
ko 639 atentatu edo mehatxu
ekintza burutu direla ere jaso
dute mapan.
Horrez gain, elkartearentzat
«premiazkoa» da indarkeria poli-
tikoaren ondorioz oraindik desa-
gertuak jarraitzen duten sei per-
tsona non dauden argitzea. Desa-
gertutako pertsonak hauek
direla dio: Jose Humberto Fouz
Escobedo,JorgeJuanGarciaCar-
neiro, Fernando Quiroga Veiga,
Eduardo Moreno Bergaretxe,
Jose Miguel Etxeberria Alvarez
etaJeanLouisLarre.
Justizia,egiaetaaitortza
Argituz elkarteak osatu duen in-
darkeria politikoaren urraketen
mapak «justizia» ezartzeko tres-
na izan nahi duela azaldu du Kra-
kenbergek aurkezpenean. Eta
justizia horrek bi ardatzetan oi-
narrituta egon behar duela esan
du: biktima guztiei aitortza eta
erreparazioa ematea giza eskubi-
deen urraketen egilea kontuan
izan gabe, eta biktimei ezarri be-
harreko neurriaknazioartekozu-
zenbideanoinarritutaegotea.
ETAk indarkeria uzteko har-
tutako erabakia «urrats positi-
boa» dela uste dute elkartekoek,
etorkizunari begira eskubideen
egoera hobetuko duelako. Indar-
keriaren amaierarekin batera
«garai latz baten amaiera» etorri
dela diote elkartekoek, baina au-
rretik geratzen den lana «zaila»
izango dela uste dute. Elkarteak
hilabeteak daramatza eskubide
urraketekin zerikusia duten ka-
suak aztertzen, eta lan horrekin
jarraituko du aurrerantzean ere.
Azaldu dutenez, orain arte zigor-
turikizanezdirengertaerakargi-
tu, eta «aitortza, justizia eta egia»
eskubideak errespetatzea lortu
beharradagohemendikaurrera.
G Eskubideenurraketenmapa(osatugabea)
EPEA (1960an DRILek egindako atentatuarean salbuespenarekin)
ITURRIA: ARGITUZ
Guztira.
Emakumeak.
Gizonak.
Hildakoak.
Bahitzaileek aske utziak.
Polizia indarrek askatuak.
Zangoetan tiroak zituztela askatuak.
Auto gidariak.
Bahitutakoak
79
2
77
18
40
6
15
80
Atentatuak eta ekintza armatuak.
Kale indarkeriako ekintzak.
Mehatxatutakoak.
Beste datu batzuk
3.391
3.761
2.000
ETAk eta beste erakunde batzuek
829
hildakoak zaurituak
2.600
‘Kontrolikgabekoak’,taldefaxistek,GALek,
BVEk eta beste talde parapolizialek
72(76)
hildakoak zaurituak
324(339)
Poliziak
93(122)
hildakoak zaurituak
629(666)
1. 2. 3.
Emakumeak.
Gizonak.
29 urtetik beherakoak.
18 urtetik berakoak.
Militarrak eta poliziak.
Zibilak.
Bereizi gabeko atentatuak, nahasketak,
errakuntzak edo bestelakoak.
Hildakoak
56
773
242
22
486
343
151
16
10
20
24
4
42
10
22
3
Egileen arabera
ETA.
ETApm.
ETAm.
ETA (VIII. Biltzarra).
Komando Autonomo Antikapitalistak.
Iraultza.
Iparretarrak.
DRIL.
Hoz y Martillo (Zaragoza).
Autodefentsa piketeak.
Mendeku.
Itsasondoko gaztea.
Ikerketa gehiago behar dute.
25
17
721
1
31
1
2
1
1
1
2
2
+24
Arrasto fisiko eta psikikoekin.
Atentatuaren aldez aurreko helburu izan
gabeko zibilak.
Haurrak.
Zauritutakoak
1.300
1.352
86
Ikerketa gehiago behar dute.
Emakumeak.
Gizonak.
29 urtetik beherakoak.
18 urtetik beherakoak.
Poliziaren zaintzapean.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Poliziaren kontroletan edo antzekoetan.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Nahasketa, errakuntza, gehiegikeria
edo beste dela medio.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Zerbitzuz kanpoko poliziekin
izandako liskarretan.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Manifestazio eta mobilizazioetan.
Emakumeak.
Gizonak.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Heriotza zigorra ezarrita.
Hildakoak
+29
10
83
41
12
9
+11
19
+10
16
+5
16
+1
30
4
26
+2
2
Ikerketa gehiago behar dute.
Emakumeak.
Gizonak.
Bahituak eta hilak.
Oraindik desagertuak.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Desagertuak baina hilotz aurkituak.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Emakume bortxatuak eta hilak
aldarrikapen politikoarekin.
Atentatu eta erasoetan.
9 hilabeteko haurdunaldia zuena.
ETAko kide.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Mobilizazioetan.
Hildakoak
+4
11
61
2
2
+1
2
+1
2
61
1
20
+2
3
Ikerketa gehiago behar dutenak.
29 urtetik beherakoak.
18 urtetik beherakoak.
10 urtetik beherakoak.
Poliziaren kontroletan.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Nahasketa, errakuntza, gehiegikeria
edo beste dela medio.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Zerbitzuz kanpoko poliziekin izandako
liskarretan.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Manifestazio eta mobilizazioetan.
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Zauritutakoak
+29
80
39
8
47
+7
47
+23
20
+1
515
+6
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Emakumeak.
Gizonak.
Atentatuetan (jipoien, bonben
eraginez…).
Ikerketa gehiago behar dutenak.
Emakume bortxatuak aldarrikapen
politikoekin (oraindik zenbatu gabeko
hainbat kasu gehiago).
Zauritutakoak
+15
82
199
255
+15
55
Bahitutakoak (inguru bakartietan edo
autoetan galdekatuak,mehatxatuak eta
torturatuak kasurik gehienetan).
Emakumeak.
Gizonak.
Bahitutakoak
55
9
46
Ondasunen aurkako atentatuak eta
mehatxuzko ekintzak.
Egileen inguruko desadostasunagatik,
ikertu gabe egoteagatik eta informazio
faltarengatik, oro har argibide eta
egiaztatze gehiago behar dutenak.
Beste datu batzuk
639
24
1968 2011
15 urtetik beherakoak.
Ekintzaileek pertsonaz
nahastutakoak.
Bertatik pasatzen ari eta bonba-auto
baten leherketak harrapatutakoak.
Atentatuarenhelburutzataldezaurretik
aukeratuak izan zirenekin bizi edo
lagundu zuten senitartekoak.
Beste pertsona bati bidalitako
bonba-gutun bat lehertutakoak.
Lehergailuaren eztandak saltoki
edo leku publiko batean zeudelarik
harrapatutakoak.
Lehergailuak lanpostuan hildakoak.
Sukaldari, mekanikari, ile apaintzaile,
argiketari, garabi edo auto gidari lan
egiten zuten zibilak ziren edo ibilgailu
ofizialen gidari soldadutza egiten ari
zirenak.
‘Egon behar ez zuten tokietan’
zeuden.
Tortura
Zifrak oso ezberdinak dira iturrien
arabera. Egiazko ikerketa bat egin behar
da lehenbailehen atal honetako
dokumentazioa modu frogagarrian
osatzeko.
Eskubideen urraketak eta
jasanezinezko tratua espetxeetan
Zenbatu gabea oraindik (sakabanatzea
gehitu behar zaio honi).
Beste datu batzuk