En la comunidad de Pachiza se celebra la fiesta de San Juan Bautista del 23 al 24 de junio cada año. La fiesta comienza a las 3 a.m. con música y tiros al aire para despertar a San Juan. Luego los residentes van al local comunal para tomar masato. Más tarde, los hombres transportan una gran tronco llamado hunmisha al local, donde es decorado e incendiado para la fiesta. Durante el día hay misa, deportes y bailes. La celebración continúa hasta la madrugada con inter
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
Nahsha pachizake ninanuke sankuan pihta nihpisu
1. NAHSHA PACHIZAKE NINANUKE SANKUAN PIHTA NIHPISU.
Ninanuke Nahsha pachizake sankuan pihta taweri kankiwachinara, ya
‘yupi piyapiru’sa ina ninanukeran sahkatupi pihta nihkakamarewe.
Ya ‘yupi piyapiru’sa Nahsha pachisakeran niwentunpi yunkikaimarewe
ma’ta nihkakaimarewe, unpu nihkakaimarewe ina taweri
kankunpachinara.inahke yunkipi, inpitata ya’nupinan pahkatauna, ma
tawereta pa’sapi tananke.
Sanapisanta ni wentunpi yunkikaimare ma tawereta, wenu
nihkakaisu.nani ni wentunpisukera.pa’pi iwe yunihkapuna, ki’sha
a’yukaimare, inaran su’inpita tananke pa’pi, inaran a’na piyapisanta
wana ketupi Nahsha yunkikaimarewe, pa’pachinara sanapisanta, ni’sapi
ma’ta pawanin akukaisumare.nani Kara taweri pawantawachinara san
kuan pihtane, a’napitare nani nuhsha kemarapi wana wa’ane ketapun
tehparinsu. Sanapiru’sa ma’patupi ina nuhsha.sanapisanta pa’pi
pahsatauna, shi’shii nihkapuna pa’pi. Nani tihkiwachinara peininke pa’pi,
su’ina ninatapuna, kemapiru’sa tanankeran u’mapi, nuhsha kemapi puhtu
mare. Inaran sankuan pihta kankirin, anuake a’shin muhtu inaran ya ‘yupi
pihta mahpisu pa’pi san kuan nisarinsu tuntunke, nani
kankunpachinarawe, tuhkan tupi san kuan a uhchinakaisumarewe.inaran
pa’pi wenu u’uhkapunawe, nani tawereanpachinara, wa’ana mahkapuna
pa’pi.inaran sanapi’sa, nanu’sa, wa’waru’sa nansarawatuna u’mapi.nani
wa’ana kemarawatuna, nuhsha akupi ma’shateranta akupi inaran a
wanitupi. Inaran kushatapuna pa’pi inaran u’mapi kañaritakaimare, nani
i’waraya nihpachinara yuhse pe’i pa’pi.inaran san kuan kemapi, akuimapi
inaran nansapi, ya ‘yupi tahshi. Nani taweranpituwachinara, nani
iskunpuchin pi’i nihsawasu, puhtu ni ketupi. Inaran a’napitare nahsha
ya’kunpisu, a’yutupi nuhsha ma’patupisu kapakaimare inaran nani
a’naterahpuchn pi’i nihsawasu wa’ana ahtatupi, ahtatawatuna nansapi,
inaran ya ‘yupi piyapisa pa’pi.inaran wenu ya’suwachinara
nahkerachachin tahshirayamiachin a’shin muhtu, ya ‘yupi piyapisa u’mapi
i’waraya pa’pi.Inawatuna tihkipi san kuan pihta nahsha pachizake ninanu.
2. CELEBRACIÓN DE LA FIESTA DE SAN JUAN EN LA COMUNIDAD DE
PACHIZA
En la comunidad de nuevo Pachiza se celebra la fiesta de San Juan Bautista desde el 23
al 24 de junio de cada año, la fiesta empieza desde las 3 de la mañana. Se desplazandesde
la casa del cabezón hasta el lugar donde está la imagen de San Juan con bombo, quena y
tambor para hacer tiros al aire, se dice en la comunidad para despertar al San Juan. Luego
se van al local comunal para que tomen masato de los fiesteros.
Luego de tomar masato, los hunmisheros invitan a todas las personas que están allí para
que acompañen a traer hunmisha del monte. El hunmishero se adelanta con el músico y
la gente atrás para la traída de la hunmisha y una vez cortada todos los hombres empiezan
a hombrear para llevarlo al local donde va a ser prendido.
Mientras van llevándolo por el camino las mujeres se van pandillando por el camino
detrás de la hunmisha. Una vez llegado al local comunal empiezan a adornarlo con ropas,
carne, dulces yotros, una vez adornado le prenden yluego los fiesteros le dan undescanso
a los músicos para que vayan a comer y bañarse.
A las 8:00 a.m. los músicos ya se encuentran en el local entonando sus instrumentos hasta
que lleguen las autoridades y moradores para brindarles masato a los visitantes que
participan en el partido de futbol. Son aproximadamente 12 comunidades que invitan al
campeonato, a partir de las 5:30 p.m. los fiesteros se van a la iglesia a hacer limpieza para
la celebración y la procesión.
A las 7:00 p.m. empieza la celebración y cuando termina el cabezón empieza a dialogar
y las mujeres danzan y luego salen para la procesión hasta el local para la velada y hacen
tiros al aire y le ponen velas a la imagen, allí empiezan a danzar todos los niños.
Presentado los fiesteros dialogan sobre lo que a haber, como lo van a hacer y cómo deben
de comportarse.
Luego empiezan a convidar sus masatos, chicha y otras bebidas más, luego danzan todas
las personas y a las 12:p.m toman su chocolate y continúan la fiesta hasta las 4:00 a.m.
todas las mujeres empiezan a compartir sus juanes y también intercambian.
Para luego acompañar enla devoluciónde los votos ycada fiestero debe de traer sus botos
para hacer entrega a los fiesteros entrantes y luego firman el acta para que el próximo año
lo devuelvan. El fiestero entrante derriba la hunmisha y regresan a su casa para luego
volver el 26 a realizar la limpieza en la comunidad.