SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 16
IV Coloquio de la Asociación Mexicana de Estudios de Semiótica Visual y del Espacio ,[object Object],[object Object],Mtro. Armando Aguilar de León México  Agosto 2009
Estudios semióticos Semiótica estructural y  literatura Semiótica  y  teatro Producción literario-teatral s e sirve de variados  sistemas de signos (interés de la semiótica)  Crítica literaria desentraña de un texto  significaciones diversas (ejercicio semiótico) Literatura comparada “ uma atividade crítica de signos carregados de historicidade e de outros sentidos que apontam para os mais variados ramos do conhecimento” Roberto Velloso.
forma  y  sustancia Literatura comparada textos = signos _________________ momento de enunciación (contexto socio-histórico) “ le texte peut coïncider avec une phrase comme avec un livre [et] fait partie d’un ensemble conceptuel dont le centre est le signe. […] La notion de texte implique que le message écrit est articulé comme le signe: d’un côté le signifiant […] et de l’autre le signifié” Roland Barthes. El texto como signo significante significado expresión contenido materialidad del signo carácter  socio-histórico del signo El mito de Edipo Plano de la expresión:  relato sobre la fatídica sucesión del trono de Tebas Plano del contenido:  valores del momento histórico en el que el relato se configura
Mitos  héroicos  y  asentamientos  micénicos Troya  (sitiada en s. XII). Civilización micénica: siglos XVIII-XII a. C. Delfos Creta 1 2   3 4 Micenas ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],“ los mitos son un  tipo  especial de cuento tradicional […]. La mayoría de los mitos griegos se remonta  al   menos  a época micénica, […] estaban esencialmente relacionados con las ciudades y centros de poder”.  Geoffrey S. Kirk.
[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Sintaxis narrativa del mito heroico ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Motivos Temas
El  tema  del poder “ Edipo es en su origen una trama regia, y, como todo cuento maravilloso, termina con la exaltación al trono” Vladimir Propp. Reinos micénicos Monarquía patrilineal. En el mito micénico:  Motivo   inicial Expulsión del recién nacido  por ser señalado como futuro asesino del rey/padre. Motivo   final El joven héroe regresa a su ciudad natal para tomar posesión del poder “ lo primario no es la muerte del  padre , sino la del  rey  […]. Esta hipótesis permite pensar que la trama se originó de formas históricas de lucha por el poder”  Vladimir Propp .
E l  h é r o e  y  e l  m o n s t r u o Teseo y el Minotauro. (El laberinto de Creta) Perseo, bajo la protección de Atenea, decapita a Medusa. Belerofonte, cabalgando a Pegaso, mata a Quimera con una lanza.  Siglo  V.  Museo Arqueológico Nacional, Atenas, n°2179. Siglo VI a. C. Edipo   y la Esfinge Kílix (26,4 cm),  480-470 a. C.
S o f o c l e s,  E d i p o  r e y   ( ~  4 3 0  a.  C.)   A t e n a s,  s i g l o  V Destino  (tema rector de la producción tragica) Tragedia ática entre los siglos V y III a. C. “hubo toda una floración de  Edipos ” José María Luca de Dios
Oedipus   rex Oidipous Túrannus VS Mito de Edipo Joven viandante  hacia el trono de Tebas Edipo rey Adulto  en su caída del poder VS Edipo en el poder « Dans le conflit tragique, le héros, le roi, le tyran apparaissent bien engagés encore dans la tradition héroïque et mythique, mais la solution du drame leur échappe ; elle n’est jamais donnée par le héros solitaire, elle traduit toujours le triomphe des valeurs collectives imposées par la nouvelle cité démocratique »  Jean-Pierre Vernant Edipo rey Édipo rei Œdipe roi  Edipo re Èdip Rei Oidipus   Tyrannus E d i p o  r e y
Síntesis Mito de Edipo Signo Plano del contenido Plano de la expresión Cuento micénico (siglos XVIII-XII a. C.) Representaciones plásticas (siglos VI-V a. C.) Tragedia ática (siglo V a. C.) El poder El héroe solar El destino  y  el poder Sintaxis narrativa constante  (Encadenamiento de motivos) Valores  socio-históricos variables  (Política, ética, estética...) forma sustancia sustancia Reescritura y re-significación
Investigación de posgrado Primera etapa: Tesis de Maestría Tras el rastro de un mito: Edipo en dos periodos clásicos ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],2. tragedia clásica francesa (siglos XVII y XVIII):  Pierre Corneille ( Œdipe ) Voltaire, ( Œdipe ) Pierre-François Biancolelli ( Œdipe travesti ).
Bernardo   Santareno António   Marinheiro. O Édipo de Alfama (Portugal, 1960) Manuel María Edipo (Galicia, 1960) Josep Arias Velasco Edip, inspector regional  (Cataluña, 2004) Investigación de posgrado Segunda etapa: Investigación de Doctorado (en proceso) Nuevas migraciones de un mito micénico:  huellas de Edipo en las literaturas ibéricas
António Marinheiro  retoma um saber trágico contido no mito do Édipo num meio urbano menos democrático que a pólis grega, o antigo bairro da Alfama, onde as mulheres se refugiam no espaço doméstico, com seus dramas familiares, enquanto os homens quase sempre violentos, fadistas e farristas, beberrões e aventureiros, ganham o espaço das ruas e tabernas (ou dos mares), gozando de uma liberdade de ação de que não desfrutam geralmente as mulheres. Os homens continuam, como nos mitos clássicos, matando-se com derramamento de sangue, enquanto as mulheres, até para morrer, estão confinadas em espaços íntimos, podendo, preferencialmente, morrer enforcadas, como Jocasta. Virgínia Maria Gonçalves Edipo, el marinero  português (1960) Estado Novo o Salazarismo (1933-1974) Bernardo Santareno  (1920-1980) Alfama,  Lisboa
Edipo, el héroe  galego  contra el dictador Co "Edipo" tentamos crear un personaxe que resultase ser un anti-Franco, o tirano cruel e omnipotente que estabamos a padecer.  Un Edipo que fose, máis que un rei ou un brinquedo do Destino e da Fatalidade, un home bo, xeneroso, inconmovíbel nos seus principios éticos: o xefe humanísimo que endexamais atraizoa ou atraizoará a súa xente, cumpridor do seu deber ata as derradeiras consecuencias, disposto a sacrificar a vida polos seus ideais se preciso for. Manuel María.  Manuel María (1929-2004) O Galeguismo (resistencia gallega) Franquismo (1939-1975)
Edipo, el inspector  català  y las arcas del Estado CORIFEU.- Als inspectors jubilats,            als inspectors jubilats,            ens fa molta pena Edip. COR-      Ai Edip,            ai Edap,            Edip, Edap, Edip,            Edap, Edip, Edap. CORIFEU-  Ens fa molta pena Edip,            ens fa molta pena Edip,            perquè té un destí fatal.   COR.-     Ai fatal,            ai fetal,            fatal, fetal, fatal,             fetal, fatal, fetal. [...]    ens fa molta pena Edip    perquè sentim els colors   de l’Agència Tributària,    ai, Tributària!    Tributària iiiii Estataaaaal.   COR- Tatal,        tetal,       tatal, tetal, tatal,       tetal, tatal, tetal. Josep Arias Velasco. Josep Arias Velasco (1934-  ) Teatro finaciero y tributario Asuntos fiscales entre  la Autonomía y la Administración central Sincretismo cultural español
IV Coloquio de la Asociación Mexicana de Estudios de Semiótica Visual y del Espacio ,[object Object],[object Object],Mtro. Armando Aguilar de León México  Agosto 2009

Más contenido relacionado

La actualidad más candente (20)

Épica latina
Épica latinaÉpica latina
Épica latina
 
La literatura griega. Apolo y Dafne. Paula Rufo
La literatura griega. Apolo y Dafne. Paula RufoLa literatura griega. Apolo y Dafne. Paula Rufo
La literatura griega. Apolo y Dafne. Paula Rufo
 
Literatura romana
Literatura romana Literatura romana
Literatura romana
 
Literatura Griega
Literatura GriegaLiteratura Griega
Literatura Griega
 
Poesía Épica
Poesía ÉpicaPoesía Épica
Poesía Épica
 
Ensayo sobre la literatura griega
Ensayo sobre la literatura griegaEnsayo sobre la literatura griega
Ensayo sobre la literatura griega
 
Novela griega antigua
Novela griega antiguaNovela griega antigua
Novela griega antigua
 
La literatura griega
La literatura griegaLa literatura griega
La literatura griega
 
Virgilio
VirgilioVirgilio
Virgilio
 
Literatura griega
Literatura griegaLiteratura griega
Literatura griega
 
LITERATURA GRIEGA
LITERATURA GRIEGALITERATURA GRIEGA
LITERATURA GRIEGA
 
La ilíada y la eneida
La ilíada y la eneidaLa ilíada y la eneida
La ilíada y la eneida
 
Literatura griega completo
Literatura griega completoLiteratura griega completo
Literatura griega completo
 
Clasicismo griego i
Clasicismo griego iClasicismo griego i
Clasicismo griego i
 
Introducción a la literatura griega
Introducción a la literatura griegaIntroducción a la literatura griega
Introducción a la literatura griega
 
La ilíada1
La ilíada1La ilíada1
La ilíada1
 
La ilíada
La ilíadaLa ilíada
La ilíada
 
Homero
HomeroHomero
Homero
 
Homero y la Ilíada
Homero y la IlíadaHomero y la Ilíada
Homero y la Ilíada
 
Épica Latina
Épica LatinaÉpica Latina
Épica Latina
 

Similar a Reescrituras de Edipo y análisis semiótico

Mito y epopeya
Mito y epopeyaMito y epopeya
Mito y epopeyaGprAedo
 
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptxLIZZETH41
 
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.ppt
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.pptGUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.ppt
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.pptssuserd4bdf8
 
Las formas o géneros históricos de lo narrativo
Las formas o géneros históricos de lo narrativoLas formas o géneros históricos de lo narrativo
Las formas o géneros históricos de lo narrativotelefonodeofi
 
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdf
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdfLENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdf
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdfSofía Yary Guzman Soto
 
Literatura griega: arcaica y clásica.
Literatura griega: arcaica y clásica.Literatura griega: arcaica y clásica.
Literatura griega: arcaica y clásica.Clara Álvarez
 
explicacion sobre literatura-antigua.ppt
explicacion sobre literatura-antigua.pptexplicacion sobre literatura-antigua.ppt
explicacion sobre literatura-antigua.pptmariocastillo966489
 
GENEROS LITERARIOS
GENEROS LITERARIOSGENEROS LITERARIOS
GENEROS LITERARIOSADRIANA
 
Tradición clásica en literatura
Tradición clásica en literaturaTradición clásica en literatura
Tradición clásica en literaturaJuanluisneoptolemo
 

Similar a Reescrituras de Edipo y análisis semiótico (20)

Mito y epopeya
Mito y epopeyaMito y epopeya
Mito y epopeya
 
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx
566286716-SESION-3-LITERATURA-CLASICA.pptx
 
Literatura Universal
Literatura UniversalLiteratura Universal
Literatura Universal
 
SEMANA N°01- EL CLASICISMO.pptx
SEMANA N°01- EL CLASICISMO.pptxSEMANA N°01- EL CLASICISMO.pptx
SEMANA N°01- EL CLASICISMO.pptx
 
Epica griega
Epica  griegaEpica  griega
Epica griega
 
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.ppt
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.pptGUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.ppt
GUÍA PARA PREPARAR FINAL DE CLÁSICA I.ppt
 
Introducción ulises
Introducción ulisesIntroducción ulises
Introducción ulises
 
Ulises, introducción
Ulises, introducciónUlises, introducción
Ulises, introducción
 
Las formas o géneros históricos de lo narrativo
Las formas o géneros históricos de lo narrativoLas formas o géneros históricos de lo narrativo
Las formas o géneros históricos de lo narrativo
 
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdf
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdfLENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdf
LENGUAJE-8AVOS-GUIA-N°2-UNIDAD-1-LA-EPOPEYA-PROFESOR-CRISTIAN-ACUÑA.pdf
 
Tema 3
Tema 3Tema 3
Tema 3
 
Tema 3
Tema 3Tema 3
Tema 3
 
La épica griega
La épica griegaLa épica griega
La épica griega
 
Literatura ii
Literatura iiLiteratura ii
Literatura ii
 
Clase N°9.pdf
Clase N°9.pdfClase N°9.pdf
Clase N°9.pdf
 
Literatura griega: arcaica y clásica.
Literatura griega: arcaica y clásica.Literatura griega: arcaica y clásica.
Literatura griega: arcaica y clásica.
 
explicacion sobre literatura-antigua.ppt
explicacion sobre literatura-antigua.pptexplicacion sobre literatura-antigua.ppt
explicacion sobre literatura-antigua.ppt
 
GENEROS LITERARIOS
GENEROS LITERARIOSGENEROS LITERARIOS
GENEROS LITERARIOS
 
Tradición clásica en literatura
Tradición clásica en literaturaTradición clásica en literatura
Tradición clásica en literatura
 
Literatura pregutas
Literatura pregutasLiteratura pregutas
Literatura pregutas
 

Reescrituras de Edipo y análisis semiótico

  • 1.
  • 2. Estudios semióticos Semiótica estructural y literatura Semiótica y teatro Producción literario-teatral s e sirve de variados sistemas de signos (interés de la semiótica) Crítica literaria desentraña de un texto significaciones diversas (ejercicio semiótico) Literatura comparada “ uma atividade crítica de signos carregados de historicidade e de outros sentidos que apontam para os mais variados ramos do conhecimento” Roberto Velloso.
  • 3. forma y sustancia Literatura comparada textos = signos _________________ momento de enunciación (contexto socio-histórico) “ le texte peut coïncider avec une phrase comme avec un livre [et] fait partie d’un ensemble conceptuel dont le centre est le signe. […] La notion de texte implique que le message écrit est articulé comme le signe: d’un côté le signifiant […] et de l’autre le signifié” Roland Barthes. El texto como signo significante significado expresión contenido materialidad del signo carácter socio-histórico del signo El mito de Edipo Plano de la expresión: relato sobre la fatídica sucesión del trono de Tebas Plano del contenido: valores del momento histórico en el que el relato se configura
  • 4.
  • 5.
  • 6. El tema del poder “ Edipo es en su origen una trama regia, y, como todo cuento maravilloso, termina con la exaltación al trono” Vladimir Propp. Reinos micénicos Monarquía patrilineal. En el mito micénico: Motivo inicial Expulsión del recién nacido por ser señalado como futuro asesino del rey/padre. Motivo final El joven héroe regresa a su ciudad natal para tomar posesión del poder “ lo primario no es la muerte del padre , sino la del rey […]. Esta hipótesis permite pensar que la trama se originó de formas históricas de lucha por el poder” Vladimir Propp .
  • 7. E l h é r o e y e l m o n s t r u o Teseo y el Minotauro. (El laberinto de Creta) Perseo, bajo la protección de Atenea, decapita a Medusa. Belerofonte, cabalgando a Pegaso, mata a Quimera con una lanza. Siglo V. Museo Arqueológico Nacional, Atenas, n°2179. Siglo VI a. C. Edipo y la Esfinge Kílix (26,4 cm), 480-470 a. C.
  • 8. S o f o c l e s, E d i p o r e y ( ~ 4 3 0 a. C.) A t e n a s, s i g l o V Destino (tema rector de la producción tragica) Tragedia ática entre los siglos V y III a. C. “hubo toda una floración de Edipos ” José María Luca de Dios
  • 9. Oedipus rex Oidipous Túrannus VS Mito de Edipo Joven viandante hacia el trono de Tebas Edipo rey Adulto en su caída del poder VS Edipo en el poder « Dans le conflit tragique, le héros, le roi, le tyran apparaissent bien engagés encore dans la tradition héroïque et mythique, mais la solution du drame leur échappe ; elle n’est jamais donnée par le héros solitaire, elle traduit toujours le triomphe des valeurs collectives imposées par la nouvelle cité démocratique » Jean-Pierre Vernant Edipo rey Édipo rei Œdipe roi Edipo re Èdip Rei Oidipus Tyrannus E d i p o r e y
  • 10. Síntesis Mito de Edipo Signo Plano del contenido Plano de la expresión Cuento micénico (siglos XVIII-XII a. C.) Representaciones plásticas (siglos VI-V a. C.) Tragedia ática (siglo V a. C.) El poder El héroe solar El destino y el poder Sintaxis narrativa constante (Encadenamiento de motivos) Valores socio-históricos variables (Política, ética, estética...) forma sustancia sustancia Reescritura y re-significación
  • 11.
  • 12. Bernardo Santareno António Marinheiro. O Édipo de Alfama (Portugal, 1960) Manuel María Edipo (Galicia, 1960) Josep Arias Velasco Edip, inspector regional (Cataluña, 2004) Investigación de posgrado Segunda etapa: Investigación de Doctorado (en proceso) Nuevas migraciones de un mito micénico: huellas de Edipo en las literaturas ibéricas
  • 13. António Marinheiro retoma um saber trágico contido no mito do Édipo num meio urbano menos democrático que a pólis grega, o antigo bairro da Alfama, onde as mulheres se refugiam no espaço doméstico, com seus dramas familiares, enquanto os homens quase sempre violentos, fadistas e farristas, beberrões e aventureiros, ganham o espaço das ruas e tabernas (ou dos mares), gozando de uma liberdade de ação de que não desfrutam geralmente as mulheres. Os homens continuam, como nos mitos clássicos, matando-se com derramamento de sangue, enquanto as mulheres, até para morrer, estão confinadas em espaços íntimos, podendo, preferencialmente, morrer enforcadas, como Jocasta. Virgínia Maria Gonçalves Edipo, el marinero português (1960) Estado Novo o Salazarismo (1933-1974) Bernardo Santareno (1920-1980) Alfama, Lisboa
  • 14. Edipo, el héroe galego contra el dictador Co "Edipo" tentamos crear un personaxe que resultase ser un anti-Franco, o tirano cruel e omnipotente que estabamos a padecer. Un Edipo que fose, máis que un rei ou un brinquedo do Destino e da Fatalidade, un home bo, xeneroso, inconmovíbel nos seus principios éticos: o xefe humanísimo que endexamais atraizoa ou atraizoará a súa xente, cumpridor do seu deber ata as derradeiras consecuencias, disposto a sacrificar a vida polos seus ideais se preciso for. Manuel María. Manuel María (1929-2004) O Galeguismo (resistencia gallega) Franquismo (1939-1975)
  • 15. Edipo, el inspector català y las arcas del Estado CORIFEU.- Als inspectors jubilats,            als inspectors jubilats,            ens fa molta pena Edip. COR-      Ai Edip,            ai Edap,            Edip, Edap, Edip,            Edap, Edip, Edap. CORIFEU-  Ens fa molta pena Edip,            ens fa molta pena Edip,            perquè té un destí fatal.   COR.-     Ai fatal,            ai fetal,            fatal, fetal, fatal,            fetal, fatal, fetal. [...]    ens fa molta pena Edip    perquè sentim els colors   de l’Agència Tributària,    ai, Tributària!   Tributària iiiii Estataaaaal.   COR- Tatal,       tetal,      tatal, tetal, tatal,      tetal, tatal, tetal. Josep Arias Velasco. Josep Arias Velasco (1934- ) Teatro finaciero y tributario Asuntos fiscales entre la Autonomía y la Administración central Sincretismo cultural español
  • 16.