SlideShare una empresa de Scribd logo
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
María Cruz Minguillón
Instituto de Diagnóstico Ambiental y Estudios del Agua (IDAEA)
Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)
Organiza:
Instituto Canario de Seguridad Laboral – ICASEL
Gobierno de Canarias
Webinar: Mascarillas y SARS-CoV-2
30 marzo 2021
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Transmisión de SARS-CoV-2: gotas, aerosoles, fómites
>300 µm
Adaptado de Milton, 2020, J Pediatric Infect Dis Soc,
https://doi.org/10.1093/jpids/piaa079, con actualizaciones de Milton,
cortesía de JL Jiménez.
Gotas balísticas
Fómite
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Transmisión de SARS-CoV-2 por vía aérea (aerosoles y gotas)
120 nm
From Klompas et al., JAMA (2020)
https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2768396
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Diámetro de partícula (µm)
Tamaños
100 1000
1 mm
100 nm
Gotas
Gotas
ineficientes
Aerosoles Gotas
Confusión
extendida
Ciencia de
partículas
Bacteria
Aerosoles
Tamaños
relativos
Sal
Polen Cabello
SARS-CoV-2
Hollín
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Diámetro de partícula (µm)
Tamaños
100 1000
1 mm
100 nm
Gotas
Gotas
ineficientes
Ciencia de
partículas
Bacteria
Aerosoles
Tamaños
relativos
Sal
Polen Cabello
SARS-CoV-2
Hollín
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Generación de aerosoles
Niazi et al., 2020, Env Pol.
https://doi.org/10.1016/j.envpol.2020.115767
basado en Johnson et al., 2011, J Aerosol Sci,
doi:10.1016/j.jaerosci.2011.07.009. Más info en:
TEDMED 2018 talk by Lydia Bourouiba.
https://www.tedmed.com/talks/show?id=730067
La velocidad máxima de exhalación
puede alcanzar 10-30 m/s, creando
una nube que puede llegar a 7-8 m.
Bourouiba, 2020
doi:10.1001/jama.2020.4756
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Diámetro de partícula (µm)
Tamaños
100 1000
1 mm
100 nm
Gotas
ineficientes
Ciencia de
partículas
Bacteria
Sal
Polen Cabello
SARS-CoV-2
Hollín
Gotas
Por cada gota, hay
1000 aerosoles
Aerosoles
Generación de
aerosoles al hablar
Johnson et al., J.
Aerosol Sci. (2011)
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 8
Partículas generadas al…
Alsved et al., 2020. Aerosol Sci. Technol.
DOI: 10.1080/02786826.2020.1812502
Basado en 12 cantantes profesionales de ópera
Vídeo: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02786826.2020.1812502
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Factores que influyen: Humedad
Modificado de Constantinos Sioutas
Las partículas que emitimos a unos 37ºC cambian de tamaño en
segundos porque se evapora parte del agua que contienen.c
Tiempo que tarda una partícula en hacerse de un
tamaño de 1 micrómetro, según su tamaño inicial.
A 20ºC y 50% HR
Vejerano EP, Marr LC. 2018. Physico-chemical characteristics of
evaporating respiratory fluid droplets. J. R. Soc. Interface 15: 20170939.
http://dx.doi.org/10.1098/rsif.2017.0939
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Milton et al., 2013, PLoS Pathogens,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23505369
Contenido de virus en partículas emitidas al respirar
Virus de la gripe
Partículas > 5 m Partículas < 5 m
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Yan et al., 2018, PNAS,
www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1716561115
Contenido de virus en partículas emitidas al respirar, hablar, toser
Virus de la gripe
Los individuos respiraron normalmente y recitaron el alfabeto una vez a los 5, 15 y 25 minutos
Partículas
> 5 m
Partículas
< 5 m
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
- Varía entre personas
- Varía a lo largo del desarrollo de la enfermedad
Contenido de virus SARS-CoV-2 en los fluidos respiratorios
Wölfel et al., 2020, Nature,
https://doi.org/10.1038/s41586-020-2196-x
virus en esputo tras 28 días de inicio de
síntomas: 7.00 × 106 copias/mL
Jones et al., 2020, preprint MedRxiv,
https://doi.org/10.1101/2020.06.08.20125484
Modificado de Marc Stettler
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Van Doremalen et al., 2020. The New England
Journal of Medicine. DOI: 10.1056/NEJMc2004973
SARS-CoV-2 más estable en plástico y acero inoxidable que en obre o cartón
Permanencia de SARS-CoV-2 en aerosoles y superficies
Fears A. C. et al., (2020). Emerging Infectious Diseases, 26(9), 2168-2171.
https://dx.doi.org/10.3201/eid2609.201806
Hasta 3 horas
Hasta 16 horas
La semivida de SARS-CoV-2 en aerosoles es de 1.1 to 1.2 horas
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Lednicky et al., 2020. International Journal of Infectious Diseases.
https://doi.org/10.1016/j.ijid.2020.09.025
Viable SARS-CoV-2 was isolated from air samples
collected 2 to 4.8 m away from the patients. The
genome sequence of the SARS-CoV-2 strain isolated
from the material collected by the air samplers was
identical to that isolated from the newly admitted
patient. Estimates of viable viral concentrations
ranged from 6 to 74 TCID50 units/L of air.
Virus captados en aire ambiente cultivables
University of Florida Health (UF Health) Shands Hospital
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Aerosoles
• Tejidos accesibles
Guarieiro (2013)
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
https://www.epa.gov/pmcourse/particle-pollution-exposure
• Only aerosols < 100 µm can be inhaled
• Only aerosols ~< 5 µm can reach deep lung
e.g. tuberculosis
• But most aerosols at 5 µm deposited in
head region
Modificado de José Luis Jiménez
Deposición de los aerosoles
Typical
respiratory
aerosols
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
- 4 hurones inoculados
- 6 horas después, se pusieron hurones con contacto directo
- 1 día después, se pusieron hurones en otra jaula
Richard et al., 2020. SARS-CoV-2 is transmitted via contact
and via the air between ferrets. Nature communications.
https://doi.org/10.1038/s41467-020-17367-2
Hurones. Contacto directo, aire (contacto indirecto)
x4
 Contagio por contacto directo y por aire
 Mismo nivel de replicación viral en todos los
animales infectados, sin diferencias entre una vía
u otra de contagio.
 Evidencia robusta de transmisión de SARS-CoV- 2
por aire
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Chan JF-W, et al., 2020. Surgical mask partition reduces the risk of non-contact transmission
in a golden Syrian hamster model for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Clinical
Infectious Diseases. https://doi.org/10.1093/cid/ciaa644
Hámsteres. Aire
x5
x4
x4
10 de 15 animales, 66.7%
2 de 12 animales, 16.7%
4 de 12 animales, 33.3%
Conclusions. SARS-CoV-2 could be transmitted by
respiratory droplets or airborne droplet nuclei which could
be reduced by surgical mask partition in the hamster
model.
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Hurones. Aire
Kutter et al., 2020. SARS-CoV and SARS-CoV-2 are transmitted through the air
between ferrets over more than one meter distance. bioRxiv preprint doi:
https://doi.org/10.1101/2020.10.19.345363;
throat nasal
d
o
n
o
r
rec
ipi
ent
No
contagiado
No
contagiado Contagiado Contagiado
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Ambientes interiores mal ventilados  contagios
Li et al., 2020, preprint
Restaurante Guanzhou
Coro Sallent
Foto: https://www.naciodigital.cat
Eventos de superpropagación
Coro de Skagit (EEUU)
Foto: cortesía de JL Jiménez
Miller et al., Indoor Air, 2020. https://doi.org/10.1111/ina.12751
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Claves de la superpropagación:
 Persona infectada e infecciosa
 En un momento de alta infecciosidad
 En un lugar mal ventilado
 Durante tiempo elevado
 Muchas personas expuestas
Eventos de superpropagación
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Corta distancia – larga distancia
Cortesía de Linsey Marr
Se transmite fácilmente a distancias cortas
 El aire exhalado se asemeja al
humo, más concentrado en la
proximidad del emisor
 A distancias cortas actúan tanto
aerosoles como gotas
 En una habitación mal ventilada,
los aerosoles pueden tener
alcance a varios metros
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Chen et al, 2020, Building and Environ,
https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2020.106859
Dosis recibida en presencia de una persona infecciosa a corta distancia
the exposure to exhaled droplets during close contact (<2 m) via both the short-range airborne and large droplet sub-
routes is studied using a simple mathematical model of expired flows and droplet dispersion/deposition/inhalation,
which enables the calculation of exposure due to both deposition and inhalation.
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Aerosoles <100 µm)
Gotas >100 µm)
Exposición
(µL)
Distancia horizontal (m)
La exposición es unas 100 a 2000 veces más grande por aerosoles
que por gotas para distancias habituales de conversación
Dosis recibida en presencia de una persona infecciosa a corta distancia
Hablando
Chen et al, 2020, Building and Environ,
https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2020.106859
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
• Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente)
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 31
Cevik M. https://twitter.com/mugecevik/status/1308080074986524672
Interiores - exteriores
Cortesía de José Luis Jiménez
Interiores mayor registro de
contagios que en exteriores
Nishiura H., et al., 2020. MedRxiv. doi:
https://doi.org/10.1101/2020.02.28.20029272
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
• Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente)
• Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles)
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
¿Cuántos o quiénes o cuándo se producen los contagios?
- 80% de los contagios son causados por el 10-20% de los infectados.
- La transmisión aumenta con el tiempo de exposición y la cercanía de las interacciones sociales
- La mitad de los contagios se dan en la fase presintomática en un evento no controlado
- Rastreo rápido y cuarentena son necesarios
Sun et al., 2021. Transmission heterogeneities, kinetics,
and controllability of SARS-CoV-2. Science 371, 6526,
eabe2424. DOI: 10.1126/science.abe2424
Adam, et al., 2020. Nature Medicine.
https://doi.org/10.1038/s41591-020-1092-0
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
The timing of COVID-19 transmission
• Timing of transmission more strongly linked to
onset of symptoms than to time since infection.
symptomatic individuals
2-3 2-3
75% of
events
Ferreti L., et al., 2020. medRxiv preprint.
https://doi.org/10.1101/2020.09.04.20188516
41% of
events
35%
TOST: time from onset of symptoms to transmission
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
• Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente)
• Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles)
• Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios
• Se transmite en la fase presintomática y justo al inicio de síntomas
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Revisión sistemática: Fómites
• Revisión sistemática: el lavado de manos implicó un 11-16% de reducción en contagios  no es una vía principal
Jefferson et al., 2020. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. Cochrane Database Syst Rev
11:CD006207. doi: 10.1002/14651858.CD006207.pub5.
Al-Ansary et al., 2020. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. Part 2 - Hand hygiene and other
hygiene measures: systematic review and meta-analysis. MedRxiv. https://doi.org/10.1101/2020.04.14.20065250
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Sia et al., 2020. Pathogenesis and transmission
of sars in golden hamsters. Nature.
https://doi.org/10.1038/s41586-020-2342-5
Hámsteres. Contacto directo, fómites, aire
Donor
hamsters
Hamsters co-
housed with
donor at 1 dpi
Contacto directo
Hamsters
exposed 8h to
aerosol of
donor at 1 dpi
Hamsters single-
housed 48h in
the soiled cage
of a donor
aerosoles
fómites
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
• Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente)
• Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles)
• Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios
• Fómites no es una vía principal, según estudios lavado de manos con 11-16% reducción contagios
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Modelización exposición por diferentes vías
 modeling and detailed info from the Diamond Princess cruise outbreak
Azimi P., et al., 2021. PNAS.
https://doi.org/10.1073/pnas.2015482118
Estimated
infection
contribution
Estimated
infection
contribution
41%
35% 35% 30%
59%
Estimaciones:
• short-range 35%
• long-range 35%
• fomite 30%
• larger respiratory droplets 41%
• smaller respiratory aerosols 59%
Aerosol inhalation was likely dominant, even considering a conservative assumption
of high ventilation rates and no air recirculation conditions for the cruise ship.
14% gotas
56% aerosoles
30% superficies
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Modelización exposición por diferentes vías
Jones R.M., 2020. Journal of Occupational and Environmental Hygiene,
DOI: 10.1080/15459624.2020.1784427
• contacto 8.2%
• gotas 35%
• Inhalación (aerosoles) 57%
without use of personal protective equipment
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Miller S., et al., Indoor Air, 2020.
https://doi.org/10.1111/ina.12751
Caso evento supercontagio
Choir not social w/ each other.
2.5 h rehearsal
sing, 10 min break, sing
1 index case
52 new infections
61 people
Fómites
• No touch, sanitizer, propped doors.
• Index case didn’t touch any objects
• ~3 people went to same bathroom
Gotas?
• No one 3 m in front of index. Index case didn’t talk to others.
• Others talked to 2-3 ppl in 10 min break
Aerosoles?
Low ventilation, room well mixed, long time, no masks,
3
3
46
6%
6%
88%
6%
0%
94%
0
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
• Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus
• Difícil muestrear virus activos en aire
• El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo
• Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles
• Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales
• Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles
• Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente)
• Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles)
• Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios
• Fómites no es una vía principal, según estudios lavado de manos con 11-16% reducción contagios
• Estimación contagios: superficies 0-20%, gotas 0-35%, aerosoles 55-95%
Qué sabemos de las vías de transmisión
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Carta a la OMS
Morawska and Milton, 2020. Clinical Infectious Diseases. DOI: 10.1093/cid/ciaa939
Received 26 June 2020;
editorial decision 30 June 2020;
published online July 6, 2020
Science
Prather et al., Science
10.1126/science.abf0521 (2020)
published online 5 October 2020
Artículo aerosol transmission
Basado en:
https://www.nationalacademies.org/event/08-26-2020/airborne-transmission-of-
sars-cov-2-a-virtual-workshop
AIRBORNE TRANSMISSION OF SARS-CoV-2
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021
Otros artículos avisando de la importancia de aerosoles frente a otras vías
by Joseph G. Allen, Charles Haas and Linsey C. Marr
Dec. 11, 2020
https://www.washingtonpost.com/opinions/2020/12/11/
covid-19-airborne-transmission-cleaning-surfaces/?s=03
Nature 590, 26-28 (2021)
doi: https://doi.org/10.1038/d41586-021-00251-4
Nature 590, 7 (2021)
doi: https://doi.org/10.1038/d41586-
021-00277-8
Nature
Nature
Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2
María Cruz Minguillón
Instituto de Diagnóstico Ambiental y Estudios del Agua (IDAEA)
Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)
Organiza:
Instituto Canario de Seguridad Laboral – ICASEL
Gobierno de Canarias
mariacruz.minguillon@idaea.csic.es
@mc_minguillon

Más contenido relacionado

Similar a Ponencia1: “Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2”

Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
pablosepulveda38
 
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
pablosepulveda38
 
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdfPRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
SofiaLopez826733
 
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
Universidad de Los Andes / Instituto de Altos Estudios en Salud Dr. Arnoldo Gabaldón /MPPS
 
Coronavirus.ppt
Coronavirus.pptCoronavirus.ppt
Coronavirus.ppt
MidwardFernandoPizar
 
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
Mti Suryoye
 
Coronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlcCoronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlc
Hugo Cottom
 
Coronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlcCoronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlc
Hugo Cottom
 
Protocolo de bioseguridad.doc
Protocolo de bioseguridad.docProtocolo de bioseguridad.doc
Protocolo de bioseguridad.doc
Andres Valenzuela
 
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdfESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
YuvanTacangaArteaga
 
mecanismos de transmision del covid y fisiopatologia
mecanismos de  transmision  del covid y fisiopatologiamecanismos de  transmision  del covid y fisiopatologia
mecanismos de transmision del covid y fisiopatologia
ssuser049506
 
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-TafurCoronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
Sociedad Latinoamericana de Alergia, Asma e Inmunología
 
Protocolo covid 19 2021 4
Protocolo covid 19 2021 4Protocolo covid 19 2021 4
Protocolo covid 19 2021 4
Yony Galeano
 
NAC V2.pptx
NAC V2.pptxNAC V2.pptx
NAC V2.pptx
OmarRugerio1
 
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOSc.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
Elvis Palli Ponce
 
20200326 it coronavirus
20200326 it coronavirus20200326 it coronavirus
20200326 it coronavirus
sabrinasempertegui
 
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
Ronald Guerra
 
Fisiopatologia covid 19 dr. vega
Fisiopatologia covid 19 dr. vegaFisiopatologia covid 19 dr. vega
Fisiopatologia covid 19 dr. vega
Dr. Mario Vega Carbó
 
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptxNeumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
JuanValentinRangelEs
 
Corona virus
Corona virusCorona virus
Corona virus
Roberto Pineda
 

Similar a Ponencia1: “Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2” (20)

Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
 
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
Ozono y covid 19 bases fisiológicas.
 
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdfPRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
PRESENTACION_FISIOPATOLOGIACOVID-19(2).pdf
 
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
Coronavirus SARS CoV 2 covid-19 Concepto, fisiopatología, inmunología, agente...
 
Coronavirus.ppt
Coronavirus.pptCoronavirus.ppt
Coronavirus.ppt
 
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
152 e44015 recomendaciones clinicas odontologicas covid-19__
 
Coronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlcCoronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlc
 
Coronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlcCoronavirus covid 19 x hlc
Coronavirus covid 19 x hlc
 
Protocolo de bioseguridad.doc
Protocolo de bioseguridad.docProtocolo de bioseguridad.doc
Protocolo de bioseguridad.doc
 
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdfESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
ESTRUCTURA MOLECULARES.pdf
 
mecanismos de transmision del covid y fisiopatologia
mecanismos de  transmision  del covid y fisiopatologiamecanismos de  transmision  del covid y fisiopatologia
mecanismos de transmision del covid y fisiopatologia
 
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-TafurCoronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
Coronavirus 2020 - Prof. Dr. Juan Rodriguez-Tafur
 
Protocolo covid 19 2021 4
Protocolo covid 19 2021 4Protocolo covid 19 2021 4
Protocolo covid 19 2021 4
 
NAC V2.pptx
NAC V2.pptxNAC V2.pptx
NAC V2.pptx
 
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOSc.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
c.o.ronavirus. saRS COV 2 INMUNOLOGICOS
 
20200326 it coronavirus
20200326 it coronavirus20200326 it coronavirus
20200326 it coronavirus
 
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
765-Article Text-3746-1-10-20210512.docx
 
Fisiopatologia covid 19 dr. vega
Fisiopatologia covid 19 dr. vegaFisiopatologia covid 19 dr. vega
Fisiopatologia covid 19 dr. vega
 
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptxNeumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
Neumonia por SARS COV2 (5.1).pptx
 
Corona virus
Corona virusCorona virus
Corona virus
 

Más de ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral

Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metalTrabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicas
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicasRescates tras caídas en alturas: premisas básicas
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicas
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptxActuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
 Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San... Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
 Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn... Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
“Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
 “Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”  “Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
“Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL. D. Iván del Ce...
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL.  D. Iván del Ce...Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL.  D. Iván del Ce...
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL. D. Iván del Ce...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casaTeletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Mascarillas en el ámbito laboral
Mascarillas en el ámbito laboralMascarillas en el ámbito laboral
Mascarillas en el ámbito laboral
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19 Escuelas Infantiles”
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19  Escuelas Infantiles”PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19  Escuelas Infantiles”
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19 Escuelas Infantiles”
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral
 

Más de ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral (20)

Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metalTrabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
Trabajos seguros en cubiertas. Formación de PRL en el sector del metal
 
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicas
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicasRescates tras caídas en alturas: premisas básicas
Rescates tras caídas en alturas: premisas básicas
 
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptxActuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
Actuación inspectora frente a los riesgos de caídas en cubiertas.pptx
 
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
 
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
WorkShop online 'Ventilación: lugares de trabajo - SARS-CoV-2 - Prevención - ...
 
Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
 Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San... Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
Campaña Trabajos en Cubierta: “Lo importante es bajar con vida” Fernando San...
 
Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
 Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn... Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
Datos estadísticos en Canarias - Construcción. Patricia Pérez Hernández Técn...
 
“Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
 “Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”  “Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
“Mascarillas y el virus SARS-CoV-2”
 
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
Dª María Jesús Otero. Jefa Unidad Técnica de Psicosociología. Centro Nacional...
 
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL. D. Iván del Ce...
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL.  D. Iván del Ce...Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL.  D. Iván del Ce...
Nuevas formas de organización del trabajo, Teletrabajo y PRL. D. Iván del Ce...
 
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casaTeletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
Teletrabajo: cómo configurar un puesto desde casa
 
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
Riesgos ergonómicos en el uso de las nuevas tecnologías con pantallas de visu...
 
Mascarillas en el ámbito laboral
Mascarillas en el ámbito laboralMascarillas en el ámbito laboral
Mascarillas en el ámbito laboral
 
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
"La Prevención del siglo XXI". Bernardo Díaz. ICASEL
 
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19 Escuelas Infantiles”
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19  Escuelas Infantiles”PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19  Escuelas Infantiles”
PRL Educadores y Educadoras frente a la COVID-19 Escuelas Infantiles”
 
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
Obligaciones preventivas del trabajo a distancia en la nueva normativa y en e...
 
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
Los virus. Evidencias científicas SARS-CoV-2
 
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
Webinar Prevención del COVID-19 Bernardo Díaz Almeida (ICASEL)
 
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
Reto ICASEL Instituto Canario de Seguridad Laboral: Proponer soluciones tecno...
 
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
Inspección de infraestructuras hidráulica de alta peligrosidad. Yonay Concepc...
 

Ponencia1: “Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2”

  • 1. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 María Cruz Minguillón Instituto de Diagnóstico Ambiental y Estudios del Agua (IDAEA) Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC) Organiza: Instituto Canario de Seguridad Laboral – ICASEL Gobierno de Canarias Webinar: Mascarillas y SARS-CoV-2 30 marzo 2021
  • 2. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Transmisión de SARS-CoV-2: gotas, aerosoles, fómites >300 µm Adaptado de Milton, 2020, J Pediatric Infect Dis Soc, https://doi.org/10.1093/jpids/piaa079, con actualizaciones de Milton, cortesía de JL Jiménez. Gotas balísticas Fómite
  • 3. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Transmisión de SARS-CoV-2 por vía aérea (aerosoles y gotas) 120 nm From Klompas et al., JAMA (2020) https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2768396
  • 4. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Diámetro de partícula (µm) Tamaños 100 1000 1 mm 100 nm Gotas Gotas ineficientes Aerosoles Gotas Confusión extendida Ciencia de partículas Bacteria Aerosoles Tamaños relativos Sal Polen Cabello SARS-CoV-2 Hollín
  • 5. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Diámetro de partícula (µm) Tamaños 100 1000 1 mm 100 nm Gotas Gotas ineficientes Ciencia de partículas Bacteria Aerosoles Tamaños relativos Sal Polen Cabello SARS-CoV-2 Hollín
  • 6. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Generación de aerosoles Niazi et al., 2020, Env Pol. https://doi.org/10.1016/j.envpol.2020.115767 basado en Johnson et al., 2011, J Aerosol Sci, doi:10.1016/j.jaerosci.2011.07.009. Más info en: TEDMED 2018 talk by Lydia Bourouiba. https://www.tedmed.com/talks/show?id=730067 La velocidad máxima de exhalación puede alcanzar 10-30 m/s, creando una nube que puede llegar a 7-8 m. Bourouiba, 2020 doi:10.1001/jama.2020.4756
  • 7. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Diámetro de partícula (µm) Tamaños 100 1000 1 mm 100 nm Gotas ineficientes Ciencia de partículas Bacteria Sal Polen Cabello SARS-CoV-2 Hollín Gotas Por cada gota, hay 1000 aerosoles Aerosoles Generación de aerosoles al hablar Johnson et al., J. Aerosol Sci. (2011)
  • 8. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 8 Partículas generadas al… Alsved et al., 2020. Aerosol Sci. Technol. DOI: 10.1080/02786826.2020.1812502 Basado en 12 cantantes profesionales de ópera Vídeo: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02786826.2020.1812502
  • 9. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Factores que influyen: Humedad Modificado de Constantinos Sioutas Las partículas que emitimos a unos 37ºC cambian de tamaño en segundos porque se evapora parte del agua que contienen.c Tiempo que tarda una partícula en hacerse de un tamaño de 1 micrómetro, según su tamaño inicial. A 20ºC y 50% HR Vejerano EP, Marr LC. 2018. Physico-chemical characteristics of evaporating respiratory fluid droplets. J. R. Soc. Interface 15: 20170939. http://dx.doi.org/10.1098/rsif.2017.0939
  • 10. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Milton et al., 2013, PLoS Pathogens, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23505369 Contenido de virus en partículas emitidas al respirar Virus de la gripe Partículas > 5 m Partículas < 5 m
  • 11. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Yan et al., 2018, PNAS, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1716561115 Contenido de virus en partículas emitidas al respirar, hablar, toser Virus de la gripe Los individuos respiraron normalmente y recitaron el alfabeto una vez a los 5, 15 y 25 minutos Partículas > 5 m Partículas < 5 m
  • 12. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 - Varía entre personas - Varía a lo largo del desarrollo de la enfermedad Contenido de virus SARS-CoV-2 en los fluidos respiratorios Wölfel et al., 2020, Nature, https://doi.org/10.1038/s41586-020-2196-x virus en esputo tras 28 días de inicio de síntomas: 7.00 × 106 copias/mL Jones et al., 2020, preprint MedRxiv, https://doi.org/10.1101/2020.06.08.20125484 Modificado de Marc Stettler
  • 13. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 14. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Van Doremalen et al., 2020. The New England Journal of Medicine. DOI: 10.1056/NEJMc2004973 SARS-CoV-2 más estable en plástico y acero inoxidable que en obre o cartón Permanencia de SARS-CoV-2 en aerosoles y superficies Fears A. C. et al., (2020). Emerging Infectious Diseases, 26(9), 2168-2171. https://dx.doi.org/10.3201/eid2609.201806 Hasta 3 horas Hasta 16 horas La semivida de SARS-CoV-2 en aerosoles es de 1.1 to 1.2 horas
  • 15. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Lednicky et al., 2020. International Journal of Infectious Diseases. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2020.09.025 Viable SARS-CoV-2 was isolated from air samples collected 2 to 4.8 m away from the patients. The genome sequence of the SARS-CoV-2 strain isolated from the material collected by the air samplers was identical to that isolated from the newly admitted patient. Estimates of viable viral concentrations ranged from 6 to 74 TCID50 units/L of air. Virus captados en aire ambiente cultivables University of Florida Health (UF Health) Shands Hospital
  • 16. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 17. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Aerosoles • Tejidos accesibles Guarieiro (2013)
  • 18. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 https://www.epa.gov/pmcourse/particle-pollution-exposure • Only aerosols < 100 µm can be inhaled • Only aerosols ~< 5 µm can reach deep lung e.g. tuberculosis • But most aerosols at 5 µm deposited in head region Modificado de José Luis Jiménez Deposición de los aerosoles Typical respiratory aerosols
  • 19. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 20. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 - 4 hurones inoculados - 6 horas después, se pusieron hurones con contacto directo - 1 día después, se pusieron hurones en otra jaula Richard et al., 2020. SARS-CoV-2 is transmitted via contact and via the air between ferrets. Nature communications. https://doi.org/10.1038/s41467-020-17367-2 Hurones. Contacto directo, aire (contacto indirecto) x4  Contagio por contacto directo y por aire  Mismo nivel de replicación viral en todos los animales infectados, sin diferencias entre una vía u otra de contagio.  Evidencia robusta de transmisión de SARS-CoV- 2 por aire
  • 21. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Chan JF-W, et al., 2020. Surgical mask partition reduces the risk of non-contact transmission in a golden Syrian hamster model for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Clinical Infectious Diseases. https://doi.org/10.1093/cid/ciaa644 Hámsteres. Aire x5 x4 x4 10 de 15 animales, 66.7% 2 de 12 animales, 16.7% 4 de 12 animales, 33.3% Conclusions. SARS-CoV-2 could be transmitted by respiratory droplets or airborne droplet nuclei which could be reduced by surgical mask partition in the hamster model.
  • 22. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Hurones. Aire Kutter et al., 2020. SARS-CoV and SARS-CoV-2 are transmitted through the air between ferrets over more than one meter distance. bioRxiv preprint doi: https://doi.org/10.1101/2020.10.19.345363; throat nasal d o n o r rec ipi ent No contagiado No contagiado Contagiado Contagiado
  • 23. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 24. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Ambientes interiores mal ventilados  contagios Li et al., 2020, preprint Restaurante Guanzhou Coro Sallent Foto: https://www.naciodigital.cat Eventos de superpropagación Coro de Skagit (EEUU) Foto: cortesía de JL Jiménez Miller et al., Indoor Air, 2020. https://doi.org/10.1111/ina.12751
  • 25. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Claves de la superpropagación:  Persona infectada e infecciosa  En un momento de alta infecciosidad  En un lugar mal ventilado  Durante tiempo elevado  Muchas personas expuestas Eventos de superpropagación
  • 26. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 27. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Corta distancia – larga distancia Cortesía de Linsey Marr Se transmite fácilmente a distancias cortas  El aire exhalado se asemeja al humo, más concentrado en la proximidad del emisor  A distancias cortas actúan tanto aerosoles como gotas  En una habitación mal ventilada, los aerosoles pueden tener alcance a varios metros
  • 28. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Chen et al, 2020, Building and Environ, https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2020.106859 Dosis recibida en presencia de una persona infecciosa a corta distancia the exposure to exhaled droplets during close contact (<2 m) via both the short-range airborne and large droplet sub- routes is studied using a simple mathematical model of expired flows and droplet dispersion/deposition/inhalation, which enables the calculation of exposure due to both deposition and inhalation.
  • 29. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Aerosoles <100 µm) Gotas >100 µm) Exposición (µL) Distancia horizontal (m) La exposición es unas 100 a 2000 veces más grande por aerosoles que por gotas para distancias habituales de conversación Dosis recibida en presencia de una persona infecciosa a corta distancia Hablando Chen et al, 2020, Building and Environ, https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2020.106859
  • 30. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles • Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente) Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 31. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 31 Cevik M. https://twitter.com/mugecevik/status/1308080074986524672 Interiores - exteriores Cortesía de José Luis Jiménez Interiores mayor registro de contagios que en exteriores Nishiura H., et al., 2020. MedRxiv. doi: https://doi.org/10.1101/2020.02.28.20029272
  • 32. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles • Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente) • Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles) Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 33. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 ¿Cuántos o quiénes o cuándo se producen los contagios? - 80% de los contagios son causados por el 10-20% de los infectados. - La transmisión aumenta con el tiempo de exposición y la cercanía de las interacciones sociales - La mitad de los contagios se dan en la fase presintomática en un evento no controlado - Rastreo rápido y cuarentena son necesarios Sun et al., 2021. Transmission heterogeneities, kinetics, and controllability of SARS-CoV-2. Science 371, 6526, eabe2424. DOI: 10.1126/science.abe2424 Adam, et al., 2020. Nature Medicine. https://doi.org/10.1038/s41591-020-1092-0
  • 34. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 The timing of COVID-19 transmission • Timing of transmission more strongly linked to onset of symptoms than to time since infection. symptomatic individuals 2-3 2-3 75% of events Ferreti L., et al., 2020. medRxiv preprint. https://doi.org/10.1101/2020.09.04.20188516 41% of events 35% TOST: time from onset of symptoms to transmission
  • 35. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles • Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente) • Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles) • Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios • Se transmite en la fase presintomática y justo al inicio de síntomas Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 36. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Revisión sistemática: Fómites • Revisión sistemática: el lavado de manos implicó un 11-16% de reducción en contagios  no es una vía principal Jefferson et al., 2020. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. Cochrane Database Syst Rev 11:CD006207. doi: 10.1002/14651858.CD006207.pub5. Al-Ansary et al., 2020. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. Part 2 - Hand hygiene and other hygiene measures: systematic review and meta-analysis. MedRxiv. https://doi.org/10.1101/2020.04.14.20065250
  • 37. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Sia et al., 2020. Pathogenesis and transmission of sars in golden hamsters. Nature. https://doi.org/10.1038/s41586-020-2342-5 Hámsteres. Contacto directo, fómites, aire Donor hamsters Hamsters co- housed with donor at 1 dpi Contacto directo Hamsters exposed 8h to aerosol of donor at 1 dpi Hamsters single- housed 48h in the soiled cage of a donor aerosoles fómites
  • 38. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles • Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente) • Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles) • Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios • Fómites no es una vía principal, según estudios lavado de manos con 11-16% reducción contagios Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 39. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Modelización exposición por diferentes vías  modeling and detailed info from the Diamond Princess cruise outbreak Azimi P., et al., 2021. PNAS. https://doi.org/10.1073/pnas.2015482118 Estimated infection contribution Estimated infection contribution 41% 35% 35% 30% 59% Estimaciones: • short-range 35% • long-range 35% • fomite 30% • larger respiratory droplets 41% • smaller respiratory aerosols 59% Aerosol inhalation was likely dominant, even considering a conservative assumption of high ventilation rates and no air recirculation conditions for the cruise ship. 14% gotas 56% aerosoles 30% superficies
  • 40. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Modelización exposición por diferentes vías Jones R.M., 2020. Journal of Occupational and Environmental Hygiene, DOI: 10.1080/15459624.2020.1784427 • contacto 8.2% • gotas 35% • Inhalación (aerosoles) 57% without use of personal protective equipment
  • 41. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Miller S., et al., Indoor Air, 2020. https://doi.org/10.1111/ina.12751 Caso evento supercontagio Choir not social w/ each other. 2.5 h rehearsal sing, 10 min break, sing 1 index case 52 new infections 61 people Fómites • No touch, sanitizer, propped doors. • Index case didn’t touch any objects • ~3 people went to same bathroom Gotas? • No one 3 m in front of index. Index case didn’t talk to others. • Others talked to 2-3 ppl in 10 min break Aerosoles? Low ventilation, room well mixed, long time, no masks, 3 3 46 6% 6% 88% 6% 0% 94% 0
  • 42. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 • Los aerosoles generados por personas con una infección activa por SARS-CoV-2 contienen virus • Difícil muestrear virus activos en aire • El virus está en forma viable en el aire por un periodo de tiempo • Los tejidos diana en los que el virus comienza la infección son accesibles por los aerosoles • Se ha demostrado la vía de transmisión por aerosoles en animales • Hay casos de contagio que solo se pueden explicar por aerosoles • Se transmite fácilmente a distancias cortas (aerosoles principalmente) • Interiores mayor contagio que en exteriores (aerosoles) • Eventos de superpropagación: 10-20% de los infectados son responsables del 80% de los contagios • Fómites no es una vía principal, según estudios lavado de manos con 11-16% reducción contagios • Estimación contagios: superficies 0-20%, gotas 0-35%, aerosoles 55-95% Qué sabemos de las vías de transmisión
  • 43. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Carta a la OMS Morawska and Milton, 2020. Clinical Infectious Diseases. DOI: 10.1093/cid/ciaa939 Received 26 June 2020; editorial decision 30 June 2020; published online July 6, 2020 Science Prather et al., Science 10.1126/science.abf0521 (2020) published online 5 October 2020 Artículo aerosol transmission Basado en: https://www.nationalacademies.org/event/08-26-2020/airborne-transmission-of- sars-cov-2-a-virtual-workshop AIRBORNE TRANSMISSION OF SARS-CoV-2
  • 44. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 MC Minguillón Webinar ICASEL, 30 marzo 2021 Otros artículos avisando de la importancia de aerosoles frente a otras vías by Joseph G. Allen, Charles Haas and Linsey C. Marr Dec. 11, 2020 https://www.washingtonpost.com/opinions/2020/12/11/ covid-19-airborne-transmission-cleaning-surfaces/?s=03 Nature 590, 26-28 (2021) doi: https://doi.org/10.1038/d41586-021-00251-4 Nature 590, 7 (2021) doi: https://doi.org/10.1038/d41586- 021-00277-8 Nature Nature
  • 45. Evidencias científicas de transmisión del SARS-CoV-2 María Cruz Minguillón Instituto de Diagnóstico Ambiental y Estudios del Agua (IDAEA) Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC) Organiza: Instituto Canario de Seguridad Laboral – ICASEL Gobierno de Canarias mariacruz.minguillon@idaea.csic.es @mc_minguillon