1. Hoben , kon bo ta mira bo futuro?
1. Hoben, kon bo ta mira bo futuro
Esaki ta titulo di e kongreso i di mi charla. Komo e ta un pregunta ta mas ku klaro ku bo ta spera
un kontesta. E tendensia ta ku ora bo a haña un pregunta di duna kontesta ku ta kai den tres
kategoria . Nan ta positivo, negativo of mi no sa. Un otro posibel kontesta ta skur, briyante of mi
no sa. Un pregunta manera esaki no ta invitabo pa elabora riba futuro. Naturalmente ora bo
kontesta bisa skur, negativo e siguiente pregunta ta: dikon? Pesei en bes di duna un kontesta
riba e pregunta aki mi ke komparti algun pensamentu ku bosonan, ku mi ta spera yuda bosonan
pa forma un posishon pa ku boso futuro. Mi ke kuminsa hasi esaki dor di sali for dos palabra ku
tin den e frase hoben kon ta mira bo futuro. Nan ta e palabranan futuro i mira. Mi ta kuminsa ku
futuro.
2. Futuro
Futuro ta e tempu ku no a yega, e tempu ku mester bini ainda, e tempu ku ta na kaminda. E por
ta aki ratu, mañan ,aki un par aña, aki poko siglu. E futuro mas serkano ku ta traha riba nos
IMAGINASHON ta aña 2000, ora nos pasa di siglo 20 pa siglo 21. Hopi organishon ta usa aña
2000 pa e aña ku nan ke alkansa sierto meta. Por ehempel Nashonnan Uni tin un lema ku ta
bisa: Salu pa tur hende na aña 2000. Un hoben ta orienta riba futuro, eta mira dilanti. Bo sa
dikon? Pasobra komo hoben bo ta kai entre mucha i adulto (hende grandi). Bo no ke ta mucha
mas, bo ke bira hende grandi. Pasobra bo ta pensa ku siendo un hende grandi bo tin mas poder,
libertat, bo no tin mester di kontrol mas i ningun hende no ta manda riba bo. Esei ta un di e
motibuna pasikiko en general un hoben ta anhela na e futuro. Di otro banda nos ku ta hende
grandi, especial ora nos mira Abraham, yega e edat di 50 bai ariba, nos no ta gusta mira den
futuro. Nos ta prefera mira bek. Nos pensamentunan ta keiru mas den pasado. I hopi di nos tin e
tendensia di idealisa i glorifika e pasado ( e tempu dushi di antes), mientras ku nos ta mira e
futuro skur. Esaki ke men ku futuro ta algu di hobennan so of tambe di hende grandi. Mi
kontesta ta ku futuro ta parti di boso (hobennan) i nos (hendenan grandi). Manera bo sa, den
aktualmente, e edat averahe ku un hende ta alkansa ta 73 aña. ( Hende muhe ta biba algun aña
mas tantu ku hende homber i e tendesia ta ku e edat averahe aki ta subi ). Esaki ta nifika ku ami
'na moda bisa tin 22 aña di bida mas mi dilanti. Abo ku tin 18 aña tin 55 aña mas pa bai. Pues 22
aña di bo futuro ta parti di mi futuro tambe. Pe motibu aki ta nos dos tin ku traha huntu na e
futuro komun di nos dos.
3. Mira
Ban analisa awor e verbo "mira". Mira na mi opinion ta ensera un komportashon pasivo. Bo ta
para mira of sinta mira kiko ta bini riba bo, sin ku bo mes ta hasi algu. Den un postura asina e
chens ta grandi ku bo ta duna otro falta pa loke bo ta mira ta bini. Imagina abo bo ta para mira
algu fastioso, mahos ta bini riba bo. Kiko bo ta hasi? Bo ta kore pe, bo ta hui. Den kaso di futuro:
si un hende grandi ta mira futuro negativo e ta kritika so, duna falta na e hobennan i e ta hui bai
bek den pasado. Si e hoben ta mira futuro skur e tambe ta kritika so, duna falta na e hende
2. grandinan. E konsekuensia mas serio di un hoben ku ta mira futuro skur e ta hui pa semper pe
futuro. Mi konklushon ta, no sinta of para mira nos futuro pero ban pensa i analisa nos futuro i
tuma akshon pa influensha rumbo ku nos futuro ta koge. Mi ke pone enfasis riba HUNTU. Nos
hende grandi, ku e eksperensia ku nos tin i bosonan hoben ku e deseo pa kambio i ideanan nobo
mester sera kabes huntu. Kiko e meta mester ta di nos trabou pa futuro. Den maneho nobo p.e
ta referi na alsa kalidat di bida tur hende. Mi a meshona awor ei Salu pa tur hende na aña 2000.
Mi ta propone pa skoge komo meta pa futuro : felisidat. Man na obra pa traha un futuro
kaminda mucha chiki, mucha grandi, hoben, adulto i hendenan di edat avansa tur tin un bida
felis.
4. Felisidat
Si skoge komo meta pa futuro un bida felis, alomenos mi mester purba na duna algun punto
konkreto ki ora un hende ta felis. Sikologonan a studia esaki i nan a skirbi un buki "the pursuit of
happiness ku ta nifika e buskada di felisidat. E konklushon ta lo siguente: Rikesa, hopi sen i otro
kosnan material manera outo , kas grandi no ta un garantia pa felisdat. No tin nesesidat pa
envidia hendenan riku. Felisidat no ta haña loke nos gusta , pero gusta loke nos Tin. Otro
kondishon pa felisidat ta: Saborea kada momentu : Benjamin Franklin a bise na e siguente
manera : felisidat no ta resultado di suertenan grandi ku ta pasa masha poko biaha, pero mas
bien di e kosnan dushi ku ta pasa tur dia. Segun e sientifiko Pascal nos ta biba manera ku
presente ta instrumento pa futuro. Nos ta biba den kerensia ku futuro ta depende di loke ta
pasa awe. I pesei nunka nos no ta biba, pero nos ta spera di biba. Felisdat no ta algu den futuro,
pero tur dia e tei manera awe mainta kompartiendo algun idea ku bosonan. Hendenan felis tin
kontrol di nan tempu. Felisidat ta bira alkansabel ora un hende yena i planea su tempu. Un otro
rekomendashon ta: Aktua felis, hendenan felis ta stima nan mes, nan ta pensa positivo i nan ta
gusta kontakto ku otro hende. Envolvi bo mes den trabou i aktividatnan di rekreo kaminda por
hasi uso di bo kapasidat i abilidatnan. Djoin e moveshon di moveshon. Ehersionan fisiko ta
yudabo sinti bo mes mas felis. No kansa bo kurpa di mas pero tuma pa deskansa, no biba den
soledat pero lo bo ta mas felis si bo tin amistat ku hende ku ken bo kombersa riba bo kosnan
agradabel i menos agradabel. Kuida bo alma i no deskuida bida SPIRITUAL. Tur loke a bini dilanti
ta sugerensianan ku nos tur, ku un tiki esfuerso, lo por logra i alkansa felisidat den futuro.
5. Futuro komo un kaminda nos dilanti
Laga nos mira futuro komo un kaminda ku nos ta bai kore riba dje ku un outo. E kaminda ta e
bida ku tin nos dilanti ainda i e outo ta abo, bo personalidat, bo kapasidat i limitenan. Abo ta
stur bo outo i esei ke men abo ta na timon di bo mes bida. Tur otro outo ta diferente for esun di
bo, pero esei no ta algu di preokupa. (NO ENVIDIA OTRO). Bo mester soru ku bo outo ta kore.
Por ta outo tin algun sla (golpi di bida). Esei no ta nada. Stima bo outo i kuide bon. Pasobra ta un
outo so bo ta haña i te bo tin ku keda kune. Loke ta importante ta pa bo siña stur bo outo bon,
derechito bai bo meta. No ta tur biaha e kamindanan ta kamindanan asfalta bunita. Tin biaha
nos ta pasa den kaminda ku burakunan grandi. Tin biaha hasta nos ta slep i boltu kai kanti
kaminda. No kritika e kamindanan pero admiti ku miho bo stur bo outo mas miho. I ora un otro
3. shofur bright di tal forma ku nos no por mira atrobe no duna e otro falta pero hasi bo mes e
proposito pa siña stur mas miho. Loke ami ke hasi ta pa preparabo pa bo ta un bon shofur riba e
kaminda di bida. Aki e pregunta ta kon mi ta hasi pa bira un bon shofur.
6. Blokinan pa konstrui un kas di felisidat den futuro
E fundeshi di e kas di e futuro ta skoge pa bida. Ora bo skoge pa bida esaki ta nifika ku bo a
skoge pa futuro. Pasobra bida no ta para ketu. Manera tin un kantika ta bisa : La vida continua' i
na ingles 'life goes on'. Futuro ta solemente posibel si bo skoge pa bida. E tarea prinsipal ora bo
skoge pa bida ta ku bo pensamentunan i sintimentunan mester ta yena ku AMOR. E otro
ingrediente di skoge pa bida ta un mentalidat positivo. En general un hende ta haña loke e ta
spera for di profundo di su kurason. Pesei pa enfrenta futuro, pensamentunan positivo ta
importante. Si bo desaroya un mentalidat positivo e chens ta grandi ku lo bo kere den bida,
pensa efisiente, tin konfiansa den bo mes, ta akitivo i entusiasma, konsose alegria, gratitut i biba
mas konsiente. Sinti positivo ta saka tur sentimentu di rabia, odio, envidia, for di bo kurason i
siña pordona. Kita tur sintimentu di kulpa for di bo kurpa, no pensa riba erornan di pasado.
Lubida loke a pasa i mira pa dilanti. Riba e fundeshi aki tin tres bloki ku ta: abo mes, e otro i e
situashon. Abo mes: E tarea importante pa ku abo mes ta pa realisa bo mes. I ora esaki sosede
bo ta krese den bo personalidat. Krese den bo personalidat: Importante ta pabo ta bon amigu ku
bo mes , pa asepta bo mes ku bo limitashonan i posibilidatnan, pa kere den bo mes. Pa medio di
konosementu di bo mes i aseptashon di bo mes nos por traha na drecha nos mes. Kada un di nos
lo tin ku bira 'baas den nos mes kas' (merkaba). Nos bida mester bira un bida ku ta ser dirigi i
organisa di paden, i menos di pafo. Esaki ta nifika ku mas i mas bo konseshi mester ta esun ku ta
dirigi bo. E guia den esaki ta: tur loke bo hasi soru semper ke ta algu bon pa bo mes i otronan.
E otro:
Den bo bida semper lo bo krusa un otro riba bo kaminda. Bo tarea ta pa enkontra e otro, no
pasa banda di dje sigui bai. Ultimo añanan nos konose na korsou hopi ban topa. Su nifikashon ta
ku ta bai un aktividat pa ekontra e otro.,kombersa papia interkambia di idea ku otro etc. E
enkuentro ku un otro persona por bira asina profundo ke e por bira un relashon di amor
kaminda abo ta haña afirmashon. Den e kontakto ke otro su manera pa tratami, su palabranan
dirigi nami, su komportashon pa ku mi ta eksperensia e sentimentu ku mi tin balor, ku mi ta
importante ku mi ta un hende pa ser stima. E eksperensia di afirmashon aki ta laga mi manda
señalnan postivo pa e otro tambe.
Situashon:
Semper nos ta biba den un situashon, den e kaso aki nos situashon na Korsou. Den tur situashon
ku nos haña nos mes mester keda KREATIVO. Konsekuensia di esaki ta ku nos ta logra den tur
aktividatnan ku nos partisipa. Den tur bo aktividatnan no por tin progreso si no tin akshon.
Kualke idea chiki ku realisa ta BAL mas tantu ku un idea Grandioso ku bo keda sinta ku ne. Pa bo
aktividatnan tin eksito pone man na obra, sin vasila i sin pospone. E deseonan pa hasi algu tin ku
bai kompaña pa pensamentunan efisiente ku ta yuda bo plania i organisa. Mustra fe, entusiasmo
4. i perseveransha. Nunka den bo aktividatnan no bringa algu of un hende pero bringa pa algu of
pa un hende.
7. E hoben trahando na su kas di futuro
7.1 Identidat
Ora bo ta hoben bo a yega asina leu ku bo mes ta bai kuminsa traha na bo kas di futuro. Bo ta
bai bira e shofur di bo mes outo (merkaba). I den e proseso aki lo bo ripara ku bo ta hañabo
konfronta ku bo mes, e otronan i den bo situashon. Un aktividat ku ta forma gran parti di bo
bida ta enseñansa. Konfrontashon ku bo mes ta ensera haña bo identidat. E palabra identidat ta
un tiki difisil pa splika. E ta e kapasidat pa eksperensia un UNIDAT i kontinuidat i mantene esaki.
E unidat interior aki i kontinuidat den sierto sentido mester koresponde ku loke e otronan ta
pensa i kere ku bo ta. Nos por distingui identidat di kurpa. Indentidat seksual, ideologiko, sosial i
intelektual. Bo ta forma bo identidat tur momento ku bo hasi bo mes e pregunta: ken i kon mi ke
ta? Mi ke ta un hoben deportivo ku un kurpa atletiko, ku ta sinti algu pa un hoben di otro sekso i
ta kere ku tur otro hende tin mas un derecho kumi,dispuesto pa yuda otro i studia bon na skol.
Esaki na moda bisa ta ami. Asina ki mi ke ta i lo mi demonstra den mi komportashon mi
identidat. Ora bo ta hoben ainda bo ta buska e identidat aki. P'esei mi ta kompronde ku tin
momentunan ku bo ta sinti ku bo no sa kiko bo ke. Awe bo ta bisa A, mañan bo ta lanta bo ta
bisa B. Bo ta buska figuranan ku bo por identifika bo mes ku ne. Hendenan ku bo ta mira komo
ideal.
7.2 Relashon ku otro:
Kiko ta pasa den e edat aki riba e tereno di relashon ke otro? Manera mi a bisa na
kuminsamentu un hoben ta den fase transitoria. E ta na kaminda pa bira un hende grandi. Esaki
ta pone ku e ke un otro relashon ku su mayornan. E ke, pa usa un parafrase di referendem, e ke
ta outonomo den reino. E ta den kas ku su mayornan pero e ke su outonomia. E mes ke disidi
p.e ken ta su amigunan, ki ora ta yega kas , unda e ta bai. Un situashon ku ta duna su
konfliktonan pero ku ta forma parti di bo desarayo. Pa e mayornan e meta ta: yuda e yu hoben
pa bira outonomo di un forma responsabel. Pa e hoben ta bon pa sa, ku ounke e mayor ta
mustra ferfelu esaki ta pasobra e ke bon pa su yu hoben, pero tin biaha e mayor no sa kon pa
komunika, papia ku su yu. Otro importante faseta den relashon di un hoben ta e echo ku e ta
aserka e hoben di otro sekso pa forma un relashon no solamente di amistat pero mas bien un
relashon ku lo mester bira un amistat pa bida. Pues desishon basta grandi. Den esaki un
konseho: tuma bo tempu, forma hopi amistat pa bo konose bo mes , pa sa kiko bo tin pa ofrese i
tambe mira kiko otro por ofrese abo. E ora ei e chens ta mas grandi pa bo hasi un eskogo
responsabel.
7.3 Enseñansa
Enseñansa, baimentu skol siñamentu ta parti di bida di un hoben. E ta un aktividat ku ta
nesesario pa bo futuro. Mayoria biaha nos ta mira ensañansa komo un instrumento pa haña
5. trabou despues. Pero e balor di enseñansa no ta solamente den un trabou ku bo haña despues
pero tambe e ta enrikese bo mes. E ta yuda bo krese den bo personalidat. Baimentu skol no ta
algu dushi, pero kasi tur hende ora nan no ta bai skol mas nan ta korda kon dushi skol tabata :)
Den bo bida bo por akumula hopi sen, kosnan material. Pero den un dia pa otro bo por perde
tur. Pero loke bo siña ningun hende no por kita for dibo.
8. Krisis
Un kos ta sigur ku e kaminda di bida pa ningun di nos lo no ta un kaminda bon asfalta. Riba
kaminda di bida , ora bo ta bai den direkshon di futuro nos lo topa differente trampa :P Esaki no
ta nada :) Pasobra kada trampa riba kaminda ta hasi nos un miho shofur di nos outo. Ku otro
palabra den bida semper tin krisis. E palabra krisis ta nifika: un kambio di rumbo desisivo, un
kambio diripiente, un konfushon fatal. Ora un krisis presenta bo ta haña bo den un sitaushon
kaminda EKSPERENSIA di antes i REAKSHONAN ku bo a siña no ta sufisiente pa kompronde e
situashon aktual i DOMIN'E sikologikamente. Krisis ta un parti inherente di bida. Hende di tur
edat ta pasa den krisis abo,ami,nos tur. Espesialmente den e edat di bosonan e posibilidat pa
pasa den un krisis ta presente pa motibo dje tantu kambionan ku ta tuma luga ku bo i e preshon
grandi ku ta pone riba bo ku ta hoben. Kada krisis ku bo SOBREVIVI tin kome konsekuensia ku bo
ta KRESE. Korda semper ku bo mester di yudansa. Nos ku ta hende grandi, bo mayornan of otro
hende grandi ku bo tin bon kontakto kune ta dispuesto pa duna bo un man. Djis SKUCHA nos
eksperensia i esaki por resulta di ta un yudansa grandi pa bo. Laga nos traha huntu na un futuro
kaminda nos tur ta felis.
Quinton Nelson Coffie
6. trabou despues. Pero e balor di enseñansa no ta solamente den un trabou ku bo haña despues
pero tambe e ta enrikese bo mes. E ta yuda bo krese den bo personalidat. Baimentu skol no ta
algu dushi, pero kasi tur hende ora nan no ta bai skol mas nan ta korda kon dushi skol tabata :)
Den bo bida bo por akumula hopi sen, kosnan material. Pero den un dia pa otro bo por perde
tur. Pero loke bo siña ningun hende no por kita for dibo.
8. Krisis
Un kos ta sigur ku e kaminda di bida pa ningun di nos lo no ta un kaminda bon asfalta. Riba
kaminda di bida , ora bo ta bai den direkshon di futuro nos lo topa differente trampa :P Esaki no
ta nada :) Pasobra kada trampa riba kaminda ta hasi nos un miho shofur di nos outo. Ku otro
palabra den bida semper tin krisis. E palabra krisis ta nifika: un kambio di rumbo desisivo, un
kambio diripiente, un konfushon fatal. Ora un krisis presenta bo ta haña bo den un sitaushon
kaminda EKSPERENSIA di antes i REAKSHONAN ku bo a siña no ta sufisiente pa kompronde e
situashon aktual i DOMIN'E sikologikamente. Krisis ta un parti inherente di bida. Hende di tur
edat ta pasa den krisis abo,ami,nos tur. Espesialmente den e edat di bosonan e posibilidat pa
pasa den un krisis ta presente pa motibo dje tantu kambionan ku ta tuma luga ku bo i e preshon
grandi ku ta pone riba bo ku ta hoben. Kada krisis ku bo SOBREVIVI tin kome konsekuensia ku bo
ta KRESE. Korda semper ku bo mester di yudansa. Nos ku ta hende grandi, bo mayornan of otro
hende grandi ku bo tin bon kontakto kune ta dispuesto pa duna bo un man. Djis SKUCHA nos
eksperensia i esaki por resulta di ta un yudansa grandi pa bo. Laga nos traha huntu na un futuro
kaminda nos tur ta felis.
Quinton Nelson Coffie