SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 10
Descargar para leer sin conexión
El Batallón Galicia
Cristóbal Ruitiña
Impronta
Primeira parte
A cántiga
del comandante Moreno
13
Asunto: El Batallón Galicia
Jaime Souto pa usuario
Responder
Foi no brao del 2007 cuando soupen cómo acaba-
ran morrendo os homes del Batallón Galicia. El
día que cheguéin a Penafonte inda nun era setembre,
pro faltaría ben pouco. Si recordo claramente que facía
calor, qu’era un día de muita gafedá e que debía levar
us días sin chover, de seguro máis d’úa semana. Víase
nel herba dos prados, marela como el maíz. E no xei-
to triste e cansado das canas das patacas. Era pouco
máis da úa del meudía. Seino porque miréin el reló pa
comprobar el que botara dende Xixón. Ben sabes que
sempre me gustóu máis ir pola costa, anque todo el
mundo m’envizcaba pa que fora polo Palo. Aquel día
costóume ver xente hasta ben andada a tarde. Al che-
gar unde el garaxe, deixéin el coche fóra e fun dereto al
piso d’enriba a amañar de comer. A porta da entrada
quedaba pá parte del camín e, como cuando era neno,
costóume abondo abrila. Xa na casa, busquéin ovos na
neveira e pan nun armario. A vecía que cuidaba da casa
14
cumprira col que faláramos por teléfono. Mentres fritía,
admiréin dende a ventá a altura que coyeran as berzas
del horta d’enfrente. Penséin en ir por augua á fonte,
pro como tía fame decidín bebela del grifo. Sentéin no
escano mirando hacía el camín, por unde nun pasóu
naide mentres tuven comendo. Nun vin máis qu’as pitas
qu’escapaban d’un galo unde el cancelón da Penela. Col
primeiro farelo de pan pasóume el mareo que trouxera.
Cuando din acabado véronme ganas de botar úa ses-
ta pro recordéin qu’inda tía que desfacer a maleta. E
fun camín del coche buscala. Mentres baxaba, miréin
de puer nome a os lugares que podía ver dende el pico
da escaleira, lugares que tu nun coneces: A Airela, A
Armilda, Pelóu. Máis á dereta, al pé de Pedrasapañadas,
soupen qu’andaba Penafurada. E, del lado d’abaxo da
carretera que parecía ir morrer á Campeloa, tería que tar
Soane e Silvañá. Todos esos nomes, que noutro tempo
pronunciara tanto, foran precisamente os que me leva-
ran hasta alí, hasta aquela casa medio abandonada que
meus padres levaban anos sin pisar.
Eu tamén levaba anos sin ir a Penafonte, de segu-
ro dende qu’acabara d’estudiar. Úa beca pa investigar a
toponimia dérame a oportunidá de volver. Tía dúas se-
manas pa facelo. Levaba doce meses esperando que me
chamaran pa ocupar a praza de profesor d’Instituto que
sacara nas oposicióis que convocaran el brao anterior
e decidira que nun podía pasar outro ano máis en casa
mirando pá televisión. El trabayo nun era difícil. Había
15
qu’andar as casas e falar cos máis veyos de cada parro-
quia. A base de perguntar, tía qu’averiguar cómo ye cha-
maban a os lugares, a os montes, a os ríos y a os prados,
sin dar máis el que figurara nos letreiros da carretera ou
nas cartas del Conceyo. A administración nova quería
recuperar as denominacióis qu’usaban os propios vecíos
e descartar as consagradas pola documentación y as
máis das veces casteyanizadas. A mía intención era em-
pezar polo que tía máis cerca: a parroquia de Penafonte.
Y antias de todo, quería confirmar que nun morrera el
home col que quería falar al outro día. Por eso en cuan-
to acabéin de colgar a roupa no armario fun camín da
casa unde, según esperaba, inda vivía. Á altura da fonte,
atopéin un pelegrín. E, falando con él, un vecín: Firme
de Casa Firme. Firme era abondo máis pequeno qu’eu,
gordeto e veyo. Debía andar polos sesenta ou setenta
anos, anque quizabes nun tía máis de cincuenta e cinco.
El pelegrín era todo el contrario. Sin dicirye eu miga,
Firme precatóuse de qu’andaba buscando a Faustino.
«Ándanche todos no Garabocho», soltóu mirando pa
min pro sin deixar d’atender pal pelegrín. «Veron buscar
al comandante Moreno».
Tardéin en asociar aquel nome a un cantar que ye
sentira a meu padre un brao d’aquelos de cuando pa-
sábamos os tres meses de vacacióis escolares en Pena-
fonte. Nun recordaba ningún verso e muito menos a
música, pro si qu’aquela cántiga relataba un episodio
de cuando a guerra: a persecución e posterior execu-
16
ción sumaria del comandante Moreno y os sous homes
no lugar del Acevo, a us tres quilómetros de Penafonte
pola carretera da Fonsagrada, cuando fuxían camín da
Coruña al caer el Conseyo Soberano d’Asturias e Lión.
Daquela, nun me fundara muito naquel conto. Pouco
máis ou menos el que me fundara nas historias sobre
tesouros enterrados polos mouros en Valabilleiro. Pro
lo pouco que sabía d’esos acontecementos, cuando as
clases d’Historia del instituto acababan precisamente al
chegar a aquelos anos, valírame pa nun descartar dafei-
to qu’efectivamente puidera ter pasado. E, anque nun
entendín del todo el que quería dicir Fermín con que
daquén vera buscalo —e nun ye perguntéin non por-
que tuvera ocupado col pelegrín, senón pa que nun me
dera algúa d’aquelas contestacióis súas, enigmáticas en
apariencia pro sobre de todo preñadas d’úa ironía que
me resultaba sempre dolorosamente indescifrable—,
acabéin por darye as gracias e din a volta, non camín da
casa, senón da fonte que me quedara á dereta.
Mentres bebía del cano cua mao, puiden sentir de qué
falaba col pelegrín. El rapaz, rubio, fraque y alto, como
eran os pelegríos qu’andaban solos, quería saber cuál
era el camín verdadeiro, se el qu’atravesaba Penafonte
polo medio ou el qu’iba por encima da fonte. E Fermín
contestábaye qu’os dous salían a Galicia. Pro el pelegrín
quería saber cúal era el verdadeiro–verdadeiro camín de
Santiago. E Fermín aporfiábaye en qu’os dous–os dous
iban a Compostela.Tamén ye sentín perguntar se había
17
algún que nun pasara polo Acevo. Cuando acabéin de
beber e marchéin del campo da fonte inda nun se pue-
ran d’acordo. No célo, el sol deixara sito a úas nubres
brancas. Á ezquerda deixéin a igresia, unde nun chegara
a entrar nunca. El camín, que cementaran pola primeira
y última vez había alomenos vintecinco anos, taba chen
de mazás inda verdes ou que, pola raza, nun podían
ser d’outro color. Pola carretera nun pasaban coches. E
quizabes por eso podía sentir comer al cabalo qu’había
xunta a escola. Penséin nos braos qu’a dedicaran a dar
pousada á xente, cuando us poucos días había actividá
a todas as horas. Alí cocinaban, durmían y hasta vían
a tele. Podían ver tres ou cuatro canles máis que nas
outras casas. No pico da escola inda se podían ver as
antenas parabólicas. Nunca soupen por qué deixaran de
chegar aquelos rapaces, mozos e mozas normalmente
de Castiya qu’iban alindar as vacas cuando nosoutros e
qu’axudaban a segar e recoyer el herba. Tampouco sou-
pen nunca por qué empezaran a vir.
Al chegar á casa, cuando inda nun abrira a cancela pe-
quena, descubrín un can botado no pico das escaleiras da
entrada principal. Miraba pa min con indiferencia, como
se me conecera de toda a vida. Ou, miyor, como se nun
esperara gran cousa dos seres humanos en xeneral. De-
cidín entrar abrindo a canceloa, a da entrada del coche.
Baxéin a costa cementada hasta el garaxe sin mirar hacía
unde taba,aspacio,como se nun soupera d’él.Arranquéin
el motor e salín del garaxe marcha atrás. Despóis xa fun
205
ÍNDIZ
Primeira parte
A cántiga del comandante Moreno . . . . . . . 	 11
Segunda Parte
El Batallón Galicia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 	 65
Terceira parte
El Camín del Rei  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 	123
Guía de personaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 	191
Mapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 	201

Más contenido relacionado

La actualidad más candente (10)

Refranes populares paisas
Refranes populares paisasRefranes populares paisas
Refranes populares paisas
 
Emilio José Menéndez
Emilio José MenéndezEmilio José Menéndez
Emilio José Menéndez
 
Amores fingidos
Amores fingidosAmores fingidos
Amores fingidos
 
En familia
En familiaEn familia
En familia
 
Poesías tradicionales
Poesías tradicionalesPoesías tradicionales
Poesías tradicionales
 
Con jimmy en paracas
Con jimmy en paracasCon jimmy en paracas
Con jimmy en paracas
 
Novela
NovelaNovela
Novela
 
Rulfo, juan pedro páramo
Rulfo, juan   pedro páramoRulfo, juan   pedro páramo
Rulfo, juan pedro páramo
 
BéCquer Un Lance Pesado
BéCquer   Un Lance PesadoBéCquer   Un Lance Pesado
BéCquer Un Lance Pesado
 
Cancionero
CancioneroCancionero
Cancionero
 

Similar a Muestra de "El batallón Galicia", de Cristóbal Ruitiña

La casa que se dejo ser tomada
La casa que se dejo ser tomadaLa casa que se dejo ser tomada
La casa que se dejo ser tomada
Arturo Jara Ureta
 
Pedro Páramo-Libro competo
Pedro Páramo-Libro competoPedro Páramo-Libro competo
Pedro Páramo-Libro competo
Andrea Dueñas
 
El negro de Paris
El negro de ParisEl negro de Paris
El negro de Paris
Ajax Oileo
 
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anosAntonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
Ruben Cantafio
 

Similar a Muestra de "El batallón Galicia", de Cristóbal Ruitiña (20)

ESE VIEJO CUENTO DE AMAR El regreso de senovic
ESE VIEJO CUENTO DE AMAR El regreso de senovicESE VIEJO CUENTO DE AMAR El regreso de senovic
ESE VIEJO CUENTO DE AMAR El regreso de senovic
 
PEDRO PÁRAMO
PEDRO PÁRAMOPEDRO PÁRAMO
PEDRO PÁRAMO
 
Minimaxiando
MinimaxiandoMinimaxiando
Minimaxiando
 
La casa que se dejo ser tomada
La casa que se dejo ser tomadaLa casa que se dejo ser tomada
La casa que se dejo ser tomada
 
Pedro paramo rulfo-juan
Pedro paramo rulfo-juanPedro paramo rulfo-juan
Pedro paramo rulfo-juan
 
Sangre como la mia
Sangre como la miaSangre como la mia
Sangre como la mia
 
Pedro Páramo-Libro competo
Pedro Páramo-Libro competoPedro Páramo-Libro competo
Pedro Páramo-Libro competo
 
Recuerdos de otro
Recuerdos de otroRecuerdos de otro
Recuerdos de otro
 
El negro de Paris
El negro de ParisEl negro de Paris
El negro de Paris
 
pedro paramo
  pedro paramo  pedro paramo
pedro paramo
 
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anosAntonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
Antonio cantafio-lauro-cumple-100-anos
 
Cuentos sextoc2014
Cuentos sextoc2014Cuentos sextoc2014
Cuentos sextoc2014
 
F mendez bocado viento
F mendez bocado vientoF mendez bocado viento
F mendez bocado viento
 
Ilusionario y el seminarista
Ilusionario y el seminaristaIlusionario y el seminarista
Ilusionario y el seminarista
 
El veterano armiño gomez recuerdos de otro
El veterano armiño gomez   recuerdos de otroEl veterano armiño gomez   recuerdos de otro
El veterano armiño gomez recuerdos de otro
 
Pregón de anzo 2012
Pregón de anzo 2012Pregón de anzo 2012
Pregón de anzo 2012
 
10
1010
10
 
108 poemas llaneros
108 poemas llaneros108 poemas llaneros
108 poemas llaneros
 
AndaresdelaVidaUniversitaria
AndaresdelaVidaUniversitariaAndaresdelaVidaUniversitaria
AndaresdelaVidaUniversitaria
 
Ilusionario
IlusionarioIlusionario
Ilusionario
 

Más de Impronta Editorial

Fábules humanes muestra
Fábules humanes muestraFábules humanes muestra
Fábules humanes muestra
Impronta Editorial
 
Nueva york a diario (Muestra)
Nueva york a diario (Muestra)Nueva york a diario (Muestra)
Nueva york a diario (Muestra)
Impronta Editorial
 

Más de Impronta Editorial (15)

Presente continuo. presentación.
Presente continuo. presentación.Presente continuo. presentación.
Presente continuo. presentación.
 
Presente continuo - Muestra
Presente continuo - Muestra Presente continuo - Muestra
Presente continuo - Muestra
 
Fábules humanes muestra
Fábules humanes muestraFábules humanes muestra
Fábules humanes muestra
 
Entrevista con José Luis García Martín
Entrevista con José Luis García MartínEntrevista con José Luis García Martín
Entrevista con José Luis García Martín
 
Línea roja (muestra)
Línea roja (muestra)Línea roja (muestra)
Línea roja (muestra)
 
Catálogo impronta 2013 (nuevo)
Catálogo impronta 2013 (nuevo)Catálogo impronta 2013 (nuevo)
Catálogo impronta 2013 (nuevo)
 
Catálogo impronta 2013
Catálogo impronta 2013Catálogo impronta 2013
Catálogo impronta 2013
 
Nueva york a diario (Muestra)
Nueva york a diario (Muestra)Nueva york a diario (Muestra)
Nueva york a diario (Muestra)
 
Cien llaves muestra
Cien llaves muestraCien llaves muestra
Cien llaves muestra
 
Extravagante tripulación muestra
Extravagante tripulación muestraExtravagante tripulación muestra
Extravagante tripulación muestra
 
Cantos guaraníes muestra
Cantos guaraníes muestra Cantos guaraníes muestra
Cantos guaraníes muestra
 
Enigmas con jardín muestra
Enigmas con jardín muestraEnigmas con jardín muestra
Enigmas con jardín muestra
 
La bona intención muestra
La bona intención muestraLa bona intención muestra
La bona intención muestra
 
Muestra el tiempo baldío
Muestra el tiempo baldíoMuestra el tiempo baldío
Muestra el tiempo baldío
 
Muestra cátalogo de asombros
Muestra cátalogo de asombrosMuestra cátalogo de asombros
Muestra cátalogo de asombros
 

Último

2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
RigoTito
 
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
MiNeyi1
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
lupitavic
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
NancyLoaa
 
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
MiNeyi1
 
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
EliaHernndez7
 

Último (20)

Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptxPower Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
 
Programacion Anual Matemática5 MPG 2024 Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática5    MPG 2024  Ccesa007.pdfProgramacion Anual Matemática5    MPG 2024  Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática5 MPG 2024 Ccesa007.pdf
 
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).pptPINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
 
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niñoproyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
proyecto de mayo inicial 5 añitos aprender es bueno para tu niño
 
origen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioorigen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literario
 
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACERTIJO DE POSICIÓN DE CORREDORES EN LA OLIMPIADA. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
 
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICABIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
 
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
2 REGLAMENTO RM 0912-2024 DE MODALIDADES DE GRADUACIÓN_.pptx
 
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonablesPIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
 
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
 
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSOCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
 
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
Prueba libre de Geografía para obtención título Bachillerato - 2024
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
 
GUIA DE CIRCUNFERENCIA Y ELIPSE UNDÉCIMO 2024.pdf
GUIA DE CIRCUNFERENCIA Y ELIPSE UNDÉCIMO 2024.pdfGUIA DE CIRCUNFERENCIA Y ELIPSE UNDÉCIMO 2024.pdf
GUIA DE CIRCUNFERENCIA Y ELIPSE UNDÉCIMO 2024.pdf
 
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxLA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
 
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
 
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
 
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcciónEstrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
Estrategia de prompts, primeras ideas para su construcción
 
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
Fe contra todo pronóstico. La fe es confianza.
 

Muestra de "El batallón Galicia", de Cristóbal Ruitiña

  • 1.
  • 3. Primeira parte A cántiga del comandante Moreno
  • 4.
  • 5. 13 Asunto: El Batallón Galicia Jaime Souto pa usuario Responder Foi no brao del 2007 cuando soupen cómo acaba- ran morrendo os homes del Batallón Galicia. El día que cheguéin a Penafonte inda nun era setembre, pro faltaría ben pouco. Si recordo claramente que facía calor, qu’era un día de muita gafedá e que debía levar us días sin chover, de seguro máis d’úa semana. Víase nel herba dos prados, marela como el maíz. E no xei- to triste e cansado das canas das patacas. Era pouco máis da úa del meudía. Seino porque miréin el reló pa comprobar el que botara dende Xixón. Ben sabes que sempre me gustóu máis ir pola costa, anque todo el mundo m’envizcaba pa que fora polo Palo. Aquel día costóume ver xente hasta ben andada a tarde. Al che- gar unde el garaxe, deixéin el coche fóra e fun dereto al piso d’enriba a amañar de comer. A porta da entrada quedaba pá parte del camín e, como cuando era neno, costóume abondo abrila. Xa na casa, busquéin ovos na neveira e pan nun armario. A vecía que cuidaba da casa
  • 6. 14 cumprira col que faláramos por teléfono. Mentres fritía, admiréin dende a ventá a altura que coyeran as berzas del horta d’enfrente. Penséin en ir por augua á fonte, pro como tía fame decidín bebela del grifo. Sentéin no escano mirando hacía el camín, por unde nun pasóu naide mentres tuven comendo. Nun vin máis qu’as pitas qu’escapaban d’un galo unde el cancelón da Penela. Col primeiro farelo de pan pasóume el mareo que trouxera. Cuando din acabado véronme ganas de botar úa ses- ta pro recordéin qu’inda tía que desfacer a maleta. E fun camín del coche buscala. Mentres baxaba, miréin de puer nome a os lugares que podía ver dende el pico da escaleira, lugares que tu nun coneces: A Airela, A Armilda, Pelóu. Máis á dereta, al pé de Pedrasapañadas, soupen qu’andaba Penafurada. E, del lado d’abaxo da carretera que parecía ir morrer á Campeloa, tería que tar Soane e Silvañá. Todos esos nomes, que noutro tempo pronunciara tanto, foran precisamente os que me leva- ran hasta alí, hasta aquela casa medio abandonada que meus padres levaban anos sin pisar. Eu tamén levaba anos sin ir a Penafonte, de segu- ro dende qu’acabara d’estudiar. Úa beca pa investigar a toponimia dérame a oportunidá de volver. Tía dúas se- manas pa facelo. Levaba doce meses esperando que me chamaran pa ocupar a praza de profesor d’Instituto que sacara nas oposicióis que convocaran el brao anterior e decidira que nun podía pasar outro ano máis en casa mirando pá televisión. El trabayo nun era difícil. Había
  • 7. 15 qu’andar as casas e falar cos máis veyos de cada parro- quia. A base de perguntar, tía qu’averiguar cómo ye cha- maban a os lugares, a os montes, a os ríos y a os prados, sin dar máis el que figurara nos letreiros da carretera ou nas cartas del Conceyo. A administración nova quería recuperar as denominacióis qu’usaban os propios vecíos e descartar as consagradas pola documentación y as máis das veces casteyanizadas. A mía intención era em- pezar polo que tía máis cerca: a parroquia de Penafonte. Y antias de todo, quería confirmar que nun morrera el home col que quería falar al outro día. Por eso en cuan- to acabéin de colgar a roupa no armario fun camín da casa unde, según esperaba, inda vivía. Á altura da fonte, atopéin un pelegrín. E, falando con él, un vecín: Firme de Casa Firme. Firme era abondo máis pequeno qu’eu, gordeto e veyo. Debía andar polos sesenta ou setenta anos, anque quizabes nun tía máis de cincuenta e cinco. El pelegrín era todo el contrario. Sin dicirye eu miga, Firme precatóuse de qu’andaba buscando a Faustino. «Ándanche todos no Garabocho», soltóu mirando pa min pro sin deixar d’atender pal pelegrín. «Veron buscar al comandante Moreno». Tardéin en asociar aquel nome a un cantar que ye sentira a meu padre un brao d’aquelos de cuando pa- sábamos os tres meses de vacacióis escolares en Pena- fonte. Nun recordaba ningún verso e muito menos a música, pro si qu’aquela cántiga relataba un episodio de cuando a guerra: a persecución e posterior execu-
  • 8. 16 ción sumaria del comandante Moreno y os sous homes no lugar del Acevo, a us tres quilómetros de Penafonte pola carretera da Fonsagrada, cuando fuxían camín da Coruña al caer el Conseyo Soberano d’Asturias e Lión. Daquela, nun me fundara muito naquel conto. Pouco máis ou menos el que me fundara nas historias sobre tesouros enterrados polos mouros en Valabilleiro. Pro lo pouco que sabía d’esos acontecementos, cuando as clases d’Historia del instituto acababan precisamente al chegar a aquelos anos, valírame pa nun descartar dafei- to qu’efectivamente puidera ter pasado. E, anque nun entendín del todo el que quería dicir Fermín con que daquén vera buscalo —e nun ye perguntéin non por- que tuvera ocupado col pelegrín, senón pa que nun me dera algúa d’aquelas contestacióis súas, enigmáticas en apariencia pro sobre de todo preñadas d’úa ironía que me resultaba sempre dolorosamente indescifrable—, acabéin por darye as gracias e din a volta, non camín da casa, senón da fonte que me quedara á dereta. Mentres bebía del cano cua mao, puiden sentir de qué falaba col pelegrín. El rapaz, rubio, fraque y alto, como eran os pelegríos qu’andaban solos, quería saber cuál era el camín verdadeiro, se el qu’atravesaba Penafonte polo medio ou el qu’iba por encima da fonte. E Fermín contestábaye qu’os dous salían a Galicia. Pro el pelegrín quería saber cúal era el verdadeiro–verdadeiro camín de Santiago. E Fermín aporfiábaye en qu’os dous–os dous iban a Compostela.Tamén ye sentín perguntar se había
  • 9. 17 algún que nun pasara polo Acevo. Cuando acabéin de beber e marchéin del campo da fonte inda nun se pue- ran d’acordo. No célo, el sol deixara sito a úas nubres brancas. Á ezquerda deixéin a igresia, unde nun chegara a entrar nunca. El camín, que cementaran pola primeira y última vez había alomenos vintecinco anos, taba chen de mazás inda verdes ou que, pola raza, nun podían ser d’outro color. Pola carretera nun pasaban coches. E quizabes por eso podía sentir comer al cabalo qu’había xunta a escola. Penséin nos braos qu’a dedicaran a dar pousada á xente, cuando us poucos días había actividá a todas as horas. Alí cocinaban, durmían y hasta vían a tele. Podían ver tres ou cuatro canles máis que nas outras casas. No pico da escola inda se podían ver as antenas parabólicas. Nunca soupen por qué deixaran de chegar aquelos rapaces, mozos e mozas normalmente de Castiya qu’iban alindar as vacas cuando nosoutros e qu’axudaban a segar e recoyer el herba. Tampouco sou- pen nunca por qué empezaran a vir. Al chegar á casa, cuando inda nun abrira a cancela pe- quena, descubrín un can botado no pico das escaleiras da entrada principal. Miraba pa min con indiferencia, como se me conecera de toda a vida. Ou, miyor, como se nun esperara gran cousa dos seres humanos en xeneral. De- cidín entrar abrindo a canceloa, a da entrada del coche. Baxéin a costa cementada hasta el garaxe sin mirar hacía unde taba,aspacio,como se nun soupera d’él.Arranquéin el motor e salín del garaxe marcha atrás. Despóis xa fun
  • 10. 205 ÍNDIZ Primeira parte A cántiga del comandante Moreno . . . . . . . 11 Segunda Parte El Batallón Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Terceira parte El Camín del Rei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Guía de personaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Mapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201